محمد ابراهیمی هستم، فارغ التحصیل مشاوره در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “ویژگی های روانسنجی نسخه فارسی مقیاس بخشودگی هارتلند در سالمندان” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی

پایان نامه کارشناسی ارشد

گرایش مشاوره

عنوان :

ویژگی های روانسنجی نسخه فارسی مقیاس بخشودگی هارتلند در سالمندان

نگارنده:

محمد ابراهیمی

استاد راهنما:

منوچهر ازخوش

استاد مشاور:

مهشید فروغان

استاد مشاور آمار:

بهروز دولتشاهی

شهریور ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت

اهداف

هدف کلی

اهداف اختصاصی

هدف کاربردی

سؤال ها و فرضیه ها

تعریف مفاهیم

بخشودگی

سالمند و سالمندی

روایی و روا سازی

پایایی

فصل دوم: چارچوب نظری و پیشینه تحقیق

بخشودگی

مفاهیم بخشودگی

رویکردهای نظری بخشودگی

مدل های بخشودگی

انواع بخشودگی

فرایند بخشودن و بخشیده شدن

مراحل درخواست بخشش

مؤلفه ها و ابعاد بخشودگی

پیامدهای بخشودگی

پشتوانه پژوهشی آثار روانشناختی، اجتماعی، معنوی

دیدگاه فرهنگی بخشودگی

بخشودگی در دوران سالمندی

سالمندی و بخشودگی خود

سالمندی و بخشودگی دیگران

سالمندی و بخشودگی شرایط

اندازه گیری بخشش

مطالعات صورت گرفته روی مقباس HFS

ویژگی های روانسنجی

سنجش روایی ابزار اندازه گیری

روایی وابسته به محتوا

روایی وابسته به ملاک

روایی وابسته به سازه

تحلیل عاملی

تحلیل عاملی تائیدی

تحلیل عاملی اکتشافی

چرخش عامل ها

سنجش پایایی ابزار اندازه گیری

الگوی نمونه گیری زمانی

الگوی نمونه گیری حیطه

فصل سوم: روش پژوهش

نوع مطالعه

جامعه آماری

نمونه و روش نمونه گیری

ابزارهای پژوهش

روش اجرا

معیارهای ورود

معیارهای خروج

روش تجزیه و تحلیل داده ها

ملاحظات اخلاقی

فصل چهارم: یافته های پژوهش

ترجمه و آماده سازی مقیاس

مشخصه های آماری گویه ها مقباس

نتابع روایی نسخه فارسی مقیاس

نتایج تحلیل عاملی اکتشافی

نتایج تحلیل عاملی تائیدی

نتایج روایی ملاکی و سازه همگرا – واگرا

نتایج روایی ملاکی همزمان

نتایج روایی همگرا

نتایج روایی واگرا

نتایج پایابی نسخه فارسی مقیاس

نتایج پایایی به روش همسانی درونی

نتایج پایابی به روش آزمون – بازآزمون

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مروری بر بافته ها

بحث و تفسیر پیرامون نتایج پژوهش

نتایج مربوط به روایی

نتایج مربوط به پایایی

محدودیتها

پیشنهادها

تشکر و قدر دانی

منابع

پیوستها

چکیده:

هدفه سالمندان به سبب تجربه رنجش های متعدد نیاز بیشتر و چیزهای بیشتری برای بخشودن دارند، پاسخ حرفهایی به این نیاز در گرو مشاهده و سنجش عینی آن است. تهیه نسخه فارسی مقیاس بخشودگی هارتلند و بررسی ویژگی های روانسنجی آن روی نمونه از سالمندان ایرانی هدف پژوهش حاضر بود. روش: این پژوهش یک مطالعه توصیفی – پیمایشی است، جامعه آماری آن را سالمندان زن و مرد) ۶۰ سال و بالاتر ساکن شهر تهران تشکیل می داد. از این جامعه با روش نمونه گیری خوشهای چند مرحله ای تعداد ۳۲۴ نفر سالمند (زن و مرد) انتخاب شدند. ابزارهای پژوهش مقیاس بخشودگی هارتلند (HFS)، مقباس گذشت رای (RFS)، مقیاس رضایت از زندگی (SWLS)، مقیاس تشخوار خشم (ARS)، مقیاس افسردگی سالمندان (GDS) بودند. برای بررسی روایی مقیاس از روش های تحلیل عاملی اکتشافی و تائیدی، روایی ملاکی، روابی همگرا- واگرا استفاده شد و بررسی پایایی با دو روش همسانی درونی (الفای کرونباخ) و ثبات نتایج (بازآزمایی) با فاصله زمانی دو هفته صورت گرفت. یافته های تحلیل عاملی اکتشافی به روش تحلیل مؤلفه های اصلی و چرخش واریماکس به استخراج ۴ عامل منجر شد، شاخص های برازش تحلیل عاملی تائیدی وجود عوامل سه گانه نسخه اصلی مقیاس را تأیید کرده همبستگی های قابل قبول بین نسخه فارسی مقیاس و مؤلفه های آن با ابزارهای موازی معتبر دیگر روابی ملاکی، همگرا و واگرای مقیاس را نشان داد؛ و ضرایب پایایی به روش آلفای کرونباخ و بازآزمایی در حد رضایت بخش به دست آمد. نتیجه گیری: نسخه فارسی مقیاس بخشودگی هارتلند (PVHFS ابزار خودسنجی روا و پایایی برای ارزیابی میزان بخشش و ابعاد آن در سالمندان ایرانی است و می توان در فعالیتها و پژوهش های آتی از آن استفاده نمود. کلیدواژه: ویژگی های روانسنجی، مقیاس بخشودگی هارتلند، نسخه فارسی، سالمندان

۱ – ۱- مقدمه

بررسی های جهانی حاکی از افزایش روز افزون جمعیت سالمندی در جهان به ویژه در کشورهای در حال توسعه از قبیل ایران است. بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۰۰، ۶۰۰ میلیون نفر سالمند در جهان وجود داشت که انتظار می رود این تعداد در سال ۲۰۲۵ به ۲/۱ میلیارد نفر و در سال ۲۰۵۰ به دو میلیارد نفر برسد. (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۸). جمعیت سالمندی ایران نیز از همین قاعده پیروی می کند. به طوری که بر اساس سرشماری عمومی صورت گرفته در سال ۱۳۹۰ جمعیت افراد بالای ۶۰ سال برابر ۲۶ / ۸ درصد گزارش شده است. این در حالی است که این رقم در سال ۱۳۷۵ برابر با ۶۲/۶ درصد و در سال ۱۳۸۵ برابر با ۷ ۲/ ۷ درصد بوده است (مرکز آمار ایران، ۱۳۹۱). این روند صعودی، سالمندی و پیامدهای آن را به پدیده ای جهانی تبدیل کرده و چالش عمده چگونگی بهبود سلامت در همه جنبه ها و ارتقاء کیفیت زندگی در سنین سالمندی است در حال حاضر اکثر جوامع توجه به نیازهای سالمندان را در برنامه ریزی های خود مدنظر قرار داده اند. دایر کردن رشته های طب سالمندی و سالمند شناسی در مراکز آموزش عالی و افزایش آموزش های تخصصی در این حیطه از جمله نشانه های این ضرورت است در حوزه روان شناختی پیشینه تحقیقات گویای آن است که تمرکز غالب پر پدیده های آسیب شناختی بوده است؛ اما اخیرأ مفهوم پیری مثبت (هیل ۲۰۰۵) که از جنبش روانشناسی مثبت نشات گرفته است(سلیگمن، ۲۰۰۰، ۲۰۰۷؛ گیر، ۲۰۰۲) با تمرکز بر مسائل خاص دوره سالمندی سعی در شناسایی و به کار گیری منابع شخصی و توانمندی هایی دارد که می توانند به حفظ مطلوب تر عملکرد و نشاط دوره سالمندی کمک کنند. سالمندی موفق را احتمال کمتر ابتلا به بیماری، کنش شناختی و عملکردی بالا، تعامل نسبتأ فعال با زندگی (راو و کان، ۱۹۹۷)، انعطاف پذیری روان شناختی در تفکر و رفتار و تمایل به  واکنش خوش بینانه به عوامل استرس زای مرتبط با پیری (هیل، ۲۰۱۱) و سازگاری مثبت هیجانی (پاولینگ | ۲۰۰۷ و بلنت، ۲۰۰۹) تعریف کرده اند در نیل به این مقصود توجه به رفتارهای ارتقاء دهنده سلامت جسم و روان امر بسیار مهمی است. در کشور ما نیز به پیروی از پژوهش های خارجی تلاش هایی صورت گرفته است ولی در حوزه هنوز در آغاز راه می باشیم. و لزوم انجام تحقیقات بیشتر با بینش مثبت نسبت به پیری به ویژه بهزیستی روان شناختی به شدت احساس می شود. در این راستا پژوهش حاضر سعی دارد تا با فراهم ساختن ابزاری گامی در جهت توسعه تحقیقات در زمینه روانشناسی مثبت سالمندی بردارد.

۲ – ۱- بیان مسئله

پژوهش روی بخشودگی به عنوان سازهای سلامت نگر به تازگی در دو دهه گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته است. بسیاری از پژوهشگران بر این باورند که سبب ارتقاء سلامت و بهزیستی روان شناختی در سرتاسر دوره ی زندگی می شود (مارگر و همکاران، ۱۹۹۲؛ سایکو بیک و همکاران، ۱۹۹۵؛ توریسن، هاریس و لوسکین’، ۲۰۰۱؛ ورثینگتون، بری و پاروت، ۲۰۰۱؛ مک کالو و ویتولیت. ۲۰۰۱ء لاولر و همکاران، ۲۰۰۵)، تعریف تعریف همه پسندی از بخشودگی نشده است اما تقریبا بیشتر پژوهشگران موافق با کوپل و اترایت (۱۹۹۸) معتقدند که بخشودن متمایز و فراتر از مفاهیمی از قبیل؛ معذرت خواستن، چشم پوشی کردن، تبرئه کردن و مصالحه با آشتی است. ری و پار گامنت (۲۰۰۲) بخشودگی را رهایی از عواطف منفی (از قبیل نفرت و خصومت) و شناخت های منفی (از قبیل افکار کینه توزانه) و رفتارهای منفی از قبیل خشونت کلامی) در پاسخ به بی عدالتی شدید تعریف می کنند. سیمون و سیمون (۱۳۸۵) نیز معتقدند بخشودن فرایند التیام و آزاد کردن نیروهایی است که زمانی فرد آن را برای رنجش و پرستاری از جراحات التیام نیافته مصرف می کرد و نشانه عزت نفس است به این معنا که فرد را برتر از جراحتها و ناکامی هایش قرار میدهد تا بدین وسیله از رنجش هایش فاصله بگیرد و نیازی به آنها نداشته باشد. بر پایه نتایج حاصل از مطالعات بالینی می تواند برای افرادی که به علت برخورد غیر عادلانه آسیب روانی عمیقی را تجربه کرده اند مفید باشد (ہاسک بن و انرابت ۲۰۰۴)؛ و شواهد پژوهشی حاکی از آن اند افرادی که مایل پا قادر به بخشش رنجش های خود هستند به احتمال زیاد افسردگی کمتر و شادکامی بیشتری را در قیاس با کسانی که قادر به بخشش نیستند، تجربه می کنند (مالتبی، مکاسکیل و دی، ۲۰۰۱ء توسایت و همکاران، ۲۰۰۱). ارزش درمانی آن در انواع مختلفی مختلفی از جمعیت ها نشان داده شده و پشتوانه پژوهشی موجود کاربردپذیری آن را در موقعیتهای مشاوره ای با دامنه گسترده ای از مسائل نمایان کرده است فرج، ۱۹۹۸: لگاری، تارتر و لولابس؟ ۲۰۰۷ کاسگرو و کاستام، ۲۰۰۸؛ فریدمن و چانگ ۲۰۱۰) درمانگران نیز مرتب تلاش می کنند که به مراجعاتشان آموزش دهند که به دنبال بخشودن باشند (بلاجر و واد”، ۲۰۱۰؛ الگاری، تارتر و لالیس، ۲۰۰۷ء واد، بیلی و شقر”،۲۰۰۵). در راستای پشتیبانی بیشتر از اثرات بالقوه بخشش در ادبیات روانشناسی و برنامه های روان درمانی، | مفهوم سازی و مدل سازی های متعددی برای این سازه صورت گرفته و به دنبال آن ابزارهایی برای سنجش آن تهیه و تدوین شده است که مسیر پژوهش در این زمینه را هموار کرده اند؛ اما در پژوهش های گذشته به ویژه | پژوهش های داخلی تمرکز و گوشتی در این زمینه روی سالمندان صورت نگرفته است، این در حالی است که شواهد پژوهشی حاکی از آن اند که صفت بخشودگی تحت تأثیر عامل ستی قرار دارد و در افراد بالای ۶۰ سال برجستگی بیشتری پیدا می کند (اترایت و همکاران، ۱۹۸۹؛ سابکاو بکا و همکاران، ۱۱۹۹۵ پارک و انرایت، ۱۹۹۷؛ جرارد و مالیت ، ۱۹۹۷؛ لورن و همکاران، ۲۰۰۱ء لاولر – راو و پیفری، ۲۰۰۶). یکی از دلایل مهم مهم این کاسنی، می تواند نبود ابزار معرف برای دوره سالمندی در این زمینه باشد، در پرتو این دیدگاه و با توجه به این که عرصه فعالیت روان شناسان را پژوهش، ارزیابی و درمان تشکیل می دهد. به دلیل ارتباط | تنگاتنگ بین این سه عرصه از آنجا که استفاده از ابزارهای مناسب بر در عرصه ی دیگر یعنی پژوهش و درمان تأثیر غیر قابل تردیدی بر جای خواهند گذاشت، کوشش در زمینه ایجاد ابزاری برای سنجش بخشودگی در دوره سالمندی ارزش بالایی خواهد داشت. تامپسون و همکاران (۲۰۰۵) مقباسی برای سنجش بخشودگی متشکل از سه خرده مقیاس (بخشش خود، دیگران و موقعیت های کنترل ناپذیر) تدوین کرده اند. این مقباس (HFS) هم اکنون در سطح وسیعی به زبان های بوتانی، ژاپنی، تایلندی و ترکی ترجمه و مورد استفاده قرار گرفته است این سازه در هر سه بعد أن به اقتضاء دوره سالمندی و وسعت پدیده رنجش در سالمندان قابل تعمق است و با اندک تأملی می توان تناسب چارچوب این مقیاس را برای نگاه جامع تر به مفهوم بخشش (خود، دیگران و شرایط) در دوره سالمندی در یافت. در رابطه با خود، مطابق با دیدگاه اریکسون (۱۹۹۷)، در دوره سالمندی فرد به مرور و ارزیابی مراحل پیشین زندگی می پردازد و غم زیادی به خاطر فرصت های از دست رفته می خورد، احساس بأس، خود انتقادی به او دست می دهد و با تشخوار گذشته از یادآوری هدفهای تحقق نیافته رنج می برد که منجر به احساس ناتوانی و عقب نشینی او از زندگی می شود (کیانپور قهفرخی، ۱۳۸۶). در این مرحله از زندگی بخشش خود می تواند آنها را به فرونشانی احساس گناه و حل تعارض درونی قادر سازد (باتلر و لوئیس، ۱۹۸۲)؛ در رابطه با دیگران، ممکن است سالمند با پدیده غفلت و سالمند آزاری مواجه باشد، زیرا افراد در این دوره سنی به دلیل افت کار کردهای زیستی روانیاجتماعی و شناختی وابسته به مراقیان خود بوده و ممکن است که رنجش های بین فردی بسیاری را تجربه کنند. تقریبا ۱۰ درصد افراد بالای ۶۵ سال مورد سالمند آزاری (جسمی، روانی و مالی قرار می گیرند (کاپلان و سادوک، ۱۳۸۸). در این مورد بخشودن به عنوان شکلی از رهایی از احساسات منفی دیر پا از قبیل نفرت، خصومت، تلخی و توس نسبت به بی عدالتی اعمال شده از سوی فرد آسیب رسان تعریف شده است دانرایت و زل’، ۱۹۹۸؛ ورثینگتون و وید .۱۹۹۹ء ورثینگتون، سندیج و پری’ ۲۰۰۰ء ورئینگتون و اسکرره ۲۰۰۴): که دارای اثرات بالقوه ای است؛ و آخر این که سالمندی به عنوان واپسین مرحله از زندگی با بسیاری از فقدان ها و استرس های اجتناب ناپذیر از قبیل از دست دادن شغل و موقعیت اجتماعی، از دست دادن همسر، عزیزان و دوستان، ابتلا به بیماری های مزمن و مرگ همراه است، در این مورد بخشش شرایط کنترل ناپذیر می تواند آنها را در سازگاری و انطباق روانی با موقعیت های تاتوان کننده و محدود کننده اجتناب ناپذیر یاری دهد. از این رو مطابق آنچه که گذشت این پژوهش سعی دارد تا ضمن توجه به بافت فرهنگی موجود در جامعه به بررسی ویژگی های روان سنجی این ابزار را در نمونه از سالمندان ایرانی بپردازد.

۳ – ۱- اهمیت و ضرورت پژوهش

اهمیت و ضرورت سنجش بخشش در کار کردهای آن نهفته است، بیشتر پژوهشگران معتقدند که بخشودگی یک راهبرد سازشی (ورثینگتون و اسکرر، ۲۰۰۴: کلای و همکاران، ۲۰۱۲) با تنوعی رفتار انطباقی است (درول، ۱۹۸۵؛ فریدمن و اترایت ۱۹۹۶ء مالکام و گر تیرگی، ۱۹۹۵: ماگر و همکاران، ۱۹۹۲: مک کالو، ۱۲۰۰۰ مک کالو و ورثینگتون، ۱۹۹۲: نقل از تامپسون و همکاران، ۲۰۰۵): و با استرس ها و هیجانات منفی مقابله می کند، چار چوب شناختی و رفتاری افراد را گسترش می دهد و نتون انطباقی جدید را ایجاد می کند (ورثینگتون، ویت لیت، لرنر و شور ، ۲۰۰۵)، عواطف منفی را کاهش و عواطف مثبت را گسترش می دهد (ری و همکاران، ۲۰۰۱) به اقتضاه سلی، سالمندان بیش از هر گروه سنی دیگری با دشواری های هیجانی مواجه اند، فقدان ها، احساس تنهایی، احساس غم و طرد ناشی از بی توجهی فرزندان و اطرافیان، احساس گناه و خود سرزنشگری، یاس، اضطراب و احساس بیهوده بودن، جدی ترین احساس هایی هستند که افراد سالمند را تهدید می کنند؛ بنابراین نیاز بیشتری به پذیرش و انطباق با موقعیت خود دارند؛ و ارزیابی بخشش در افراد سالمند می تواند زمینه تسهیل هیجانات منفی آنان را فراهم آورده و بدین ترتیب نقش موثری در سازگاری هیجانی و بهزیستی روانی آنان ایفا کنند. همچنین با توجه به افزایش جمعیت سالمندی و هزینه های نسبتا بالای خدمات بهداشتی و درمانی، درک عواملی که منجر به استفاده از مراقبت های بهداشتی بیشتر در سال های آتی زندگی می شود، بسیار مهم است. مشخص شده است که بروز هیجانات روزمره منفی ممکن است از جمله عوامل مرتبط در استفاده بیشتر از خدمات مراقبت های بهداشتی باشد (بارسکی، ویشک و کلرمن ، ۱۹۸۶؛ بر کنویک و هورویز، ۱۹۹۲: روون، دیویدسون، کمپبل، دوبرز و مکلین ۲۰۰۲۰) به عنوان مثال مطالعات متعددی نشان داده اند که خصومت یک عامل خطرزای مستقل برای بیماری کرونر قلب است (بلیل و همکاران، ۲۰۰۴؛ چنگ و همکاران، ۲۰۰۲) در حالی که یادگیری و کار روی پرورش یک قلب بخشنده خصومت را کاهش میدهد (کاپلان، ۱۹۹۲) از طرفی بخشش در پژوهش های گذشته به حد کافی مورد بررسی قرار نگرفته است و پژوهش های صورت گرفته داخلی تاکنون در حیطه بخشش بین فردی آن هم در افرادی غیر از سالمندان بوده، حال این پژوهش علاوه بر بخشش دیگران، بخشش خود و شرایط را نیز مورد توجه قرار می دهد؛ و بدین وسیله ابزار کارآمدی در جهت توسعه پژوهش های بیشتر با رویکرد پیری مثبت (سالمندی موفق خواهد بود. البته نباید از نظر دور داشت که مطالعه بخشش در فرهنگ جامعه ای که از بخشودن و فرایند بخشش حمایت می کند از پتانسیل در خوری برای ایجاد نگاه کاربردی تر و علمی تر متخصصان سلامت روانی برخوردار است زیرا از اصلی ترین صفات منتسب به خداوند است و بسیاری تعالیم دینی مسلمانان را تشویق می کنند که برای نزدیکی بیشتر به خداوند برای بخشش تلاش کنند. از این رو با اتخاذ یک رویکرد مثبت می توان این سازه روان شناختی را در بافت فرهنگی و اعتقادی جامعه به عنوان یک توانمندی در جهت شادکامی و بهزیستی روانی بیشتر سالمندان مورد توجه قرار داد. به طور خلاصه نتایج این پژوهش در دو سطح تظری و کاربردی می تواند قابل استفاده باشد. در سطح نظری این پژوهش می تواند به بسط دانش بیشتری در مورد انواع بخنش در سالمندان کمک کند با حداقل سؤال هایی را برای هدایت پژوهش های آتی مطرح سازد و در سطح عملی می توان این ابزار ارزشمند را در مقاصد پژوهشی مورد استفاده قرار داد. یا از آن در برنامه های مداخلهای هیجان محور به منظور ارتقاء بخشش استفاده نمود.

اهداف پژوهش

هدف کلی

تعبین ویژگی های روانسنجی نسخه فارسی مقیاس بخشودگی هارتلند در سالمندان

اهداف اختصاصی

– تعیین روایی محتوایی و صوری نسخه فارسی مقیاس در سالمندان

– تعیین روایی سازه و ملاکی نسخه فارسی مقیاس در سالمندان

– تعیین پایایی (همسانی درونی و ثبات نتایج) نسخه فارسی مقیاس در سالمندان

اهداف کاربردی

– فراهم ساختن ابزاری معتبر و روا و متناسب با فرهنگ ایرانی برای سنجش بخشودگی در سالمندان ایرانی جهت بکار گیری در زمینه های علمی، پژوهشی و درمانی

– فراهم آوردن زمینه لازم برای توجه به رویکرد سلامت نگر در کار بالینی و پژوهشی با سالمندان

۵ – ۱- سؤال ها و فرضیهها

۱٫أیا مقیاس بخشودگی هارتلند در جمعیت سالمندان ایرانی از روایی کافی برخوردار است؟

۲. آیا مقیاس بخشودگی هارتلند در جمعیت سالمندان ایرانی دارای پایایی است؟

٣. مقیاس بخشودگی هارتلند در جمعیت سالمندان ایرانی دارای چند ساختار عاملی است؟

تعریف مفاهیم و واژه ها

بخشودگی

تعریف نظری: بخشش شکلی از پاسخ به خطایی درک شده است که از طریق آن پاسخ به خطا و عوارض ناشی از تخطی از منفی به خنثی یا مثبت تبدیل می شود؛ متبع خطا و در نتیجه هدف بخشودگی ممکن است خود، دیگران و یا موقعیت های خارج از کنترل باشد. مطابق این دیدگاه، بخشش خود به معنی رهایی از افکار و احساسات منفی (سرزنش خود، پشیمانی، خشم و نسبت به خود به خاطر اشتباهات گذشته، بخشش دیگران به معنی رهایی از افکار و احساسات منفی نسبت به دیگران به خاطر آسیب هایی که رسانده اند، بخشش موقعیت های کنترل ناپذیر به معنی رهایی از افکار و احساسات منفی نسبت به شرایط اجتناب ناپذیر از قبیل بیماری، سرنوشت، بلایای طبیعی و … است که در ایجاد آن فرد خاصی دخیل نبوده است (تامپسون و همکاران، ۲۰۰۵).

تعریف عملیاتی: نمره ایی است که از مقیاس بخشودگی هارتلند تامپسون و همکاران (۲۰۰۵) به دست می آید.

سالمند و سالمندی

تعریف نظری انسان دارای ابعاد مختلفی شامل زیست شناختی، روان شناختی، اجتماعی و معنوی است و فرایند پیری در همه این ابعاد و در افراد مختلف با سرعت یکسان پیش نمی رود بر این اساس سالمندی یک امری نسبی و یک فرایند درونی و روانی است. باید در تعریف واقعیت سالمندی تاکید بر سن عملکردی توانایی فرد به رغم سن لو) گذاشته میشود (رایس، ۱۳۸۸)؛ و سن تقویمی تنها یک قرارداد با ملاک اجتماعی برای سازمان دهی نظاممند برخورداری از بعضی از امتیازات اجتماعی و از دست دادن پاره ای دیگر است.