مهدیه سروری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “مقایسه اثر بخشی بازی درمانی شناختی-رفتاری گروهی و بازتاب درمانی بر کاهش پخاشگری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه فردوسی مشهد

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی

عنوان:

مقایسه اثر بخشی بازی درمانی شناختی- رفتاری گروهی و بازتاب درمانی بر کاهش پخاشگری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست

استاد راهنما:

دکتر حمید رضا آقا محمدیان شعرباف

اساتید مشاور:

دکتر سید محسن اصغری نکاح

دکتر عبدالحسین آقا محمدیان شعر باف

پژوهشگر:

مهدیه سروری

زمستان ۱۳۹۴

فهرست مطالب

عنوان

چکیده فارسی

فصل اول: مقدمه پژوهش

بیان مسئله

فرضیه های پژوهش

تعریف عملیاتی متغیر های پژوهش

پرخاشگری

کودکان بی سرپرست و بد سرپرست

بازی درمانی شناختی رفتاری

بازتاب درمانی

فصل دوم: گستره نظری و پیشینه پژوهش

موضع گیری های نظری در خصوص کودکان بی سرپرست و بد سرپرست

تعریف بی سرپرست و بد سرپرستی

تاریخچه حمایت از کودکان بی سرپرست و بد سرپرست

نحوه نگهداری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست در جهان

نحوه نگهداری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست در ایران

انواع شیوه های کنونی نگهداری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست در ایران

علل بی سرپرستی

محرومیت از والدین

آسیب دیدگی دوران کودکی

پرورش کودکان در موسسات و مسئله بیمارستان زدگی

مشکلات کودکان بی سرپرست و بد سرپرست

بی ثباتی

فقدان احساس امنیت و تأمین نیاز ها

کمبود اعتماد به نفس و خودپندار

احساس فقدان حامی، عدم توانایی بیان مشکلات با فرد مناسب و عدم مورد علاقه بودن

احساس عدم مالکیت و عدم حریم شخصی

وجود خشونت در رفتار ها و محیط

تصورات قالبی درباره کودکان بی سرپرست و بد سرپرست

واکنش های روان نژندانه

همانندسازی و الگو های ناکافی در مراکز نگهداری

مشکلات تحصیلی و مدرسه

موضع گیری های نظری در خصوص پرخاشگری

تعریف پرخاشگری انواع پرخاشگری

پرخاشگری از نظر شکل

پرخاشگری از نظر محتوا

ارتباط بین خشونت و پرخاشگری

علائم خشونت و پرخاشگری

خطرات پرخاشگری

مدیریت پرخاشگری

دیدگاه های نظری پیرامون پرخاشگری

دیدگاه اسلام

دیدگاه بیولوژیکی

دیدگاه روان تحلیل گری

دیدگاه ناکامی- پرخاشگری

دیدگاه یادگیری اجتماعی

دیدگاه پردازش اطلاعات

دیدگاه دلبستگی

فزونی پرخاشگری

شاخص های سنی پرخاشگری

ابزار های سنجش پرخاشگری

ثبات پرخاشگری

عوامل و انگیزه های پرخاشگری

مهمترین عامل در پرخاشگری کودک

موضع گیری های نظری در خصوص بازی درمانی

تعریف بازی

بازی و اثر درمانی

بازی درمانی

تاریخچه بازی درمانی

دیدگاه های نظری پیرامون بازی درمانی

بازی از دیدگاه اسلام

بازی درمانی به شیوه ی روان تحلیل گری

بازی درمانی غیر رهنمودی راجرز

بازی درمانی شناختی رفتاری

موضع گیری های نظری در خصوص بازتاب درمانی

تعریف بازتاب درمانی

تاریخچه و فلسفه بازتاب درمانی

معرفی سوجوک

ارتباط اعضا با هم در بازتاب درمانی

فواید بازتاب درمانی

نتیجه گیری فصل سوم: روش پژوهش

طرح پژوهش

شرکت کنندگان

ابزارهای پژوهش

پرسشنامه پرخاشگری کودکان واحدی و همکاران

روش اجرای پژوهش

روش تجزیه و تحلیل داده های پژوهش

فصل چهارم: یافته های پژوهش

یافته های جمعیت شناختی

بررسی توصیفی، استنباطی فرضیه های پژوهش

فرضیه اول

فرضیه دوم

فرضیه سوم

یافته های اضافی _

یافته اول

یافته دوم

یافته سوم

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

فرضیه های پژوهش

فرضیه اول

فرضیه دوم

فرضیه سوم

نتیجه گیری نهایی

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد های پژوهش

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست

چکیده انگلیسی

چکیده

پرخاشگری یکی از مشکلات رفتاری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست می باشد که سلامت روان آن ها را در معرض آسیب قرار می دهد. هدف از پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی و بازتاب درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست می باشد. روش این پژوهش شبه آزمایشی از نوع پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل می باشد. جامعه آماری شامل کلیه ی کودکان پسر بی سرپرست و بدسرپرست تحت پوشش بهزیستی مشهد، در رده ی سنی ۶ تا ۱۲ سال، به تعداد ۹۵ نفر بودند. شیوه نمونه گیری در دسترس بود که از این تعداد ۲۴ نفر معیار های نمونه را داشتند. این افراد بصورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه کنترل قرار گرفتند. ابزار این پژوهش، مقیاس پرخاشگری کودکان واحدی و همکاران (۱۳۸۷) بود. برای کودکان گروه آزمایش اول بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی در طی ۱۲ جلسه و هرجلسه به مدت یک ساعت و نیم اجرا شده گروه آزمایش دوم، طی ۶ جلسه انفرادی و هر جلسه به مدت ۲۰ دقیقه تحت بازتاب درمانی قرار گرفتند. در صورتی که کودکان گروه کنترل تحت هیچ گونه درمانی قرار نگرفتند. داده های جمع آوری شده، با تحلیل کوواریانس (ANCOVA) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی و بازتاب درمانی باعث کاهش معنادار پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل شده است. بین اثربخشی گروه درمانی شناختی رفتاری و بازتاب درمانی تفاوت معناداری مشاهده می شود و بازتاب درمانی نسبت به بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی، در کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، اثر معنادار تری داشته است. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، توصیه می شود در کنار درمان های روانشناختی، از درمان های طبی همچون بازتاب درمانی نیز، جهت کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست استفاده شود.

کلیدواژه ها: بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی، با ترتیب درمانی، پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست.

فصل اول: کلیات پژوهش

کودکان بی سرپرست و بدسرپرست از حضور تربیتی، روان شناختی، حمایت موثر والدین و نیز از مزایای زندگی در خانواده محروم هستند (اصغری نکاح، حیدری دربندی، ۱۳۸۹). عراقیت، درک همدلانه و مشارکت، ساختار قدرت شفاف و حل مساله از کار کرد های ضروری خانواده می باشد، که در تامین سلامت روان شناختی کودکان نقش حیاتی ایفا می کند اما کودکان بی سرپرست و بدسرپرست از این نعمت محروم هستند و در مراکز شبه خانواده (خانه کودک) زندگی می کننده هر چند کار کرد اصلی این مراکز شبه خانواده تامین کارکرد های اصلی خانواده برای کودکان بی سرپرست و بدسرپرست است، اما با انتقال این کودکان از محیط آسیب رسان خانواده به محیطی با آسیب های کمتر کافی به نظر نمی رسد و سوگ ناشی از فقدان خانواده این کودکان را در معرض اختلالات روان شناختی مانند: افسردگی، اضطراب، شکایات جسمانی، بازدارندگی، پرخاشگری، رفتار قانون شکنی، رفتار مقابله ای، خصومت، قرون کشی و برانگیختگی، رفتار های اغتشاش امیر شامل انحراف از هنجار های اجتماعی، تخریب اموال و آسیب زدن به دیگران قرار می دهد که بر زندگی کودک اثراتی پایدار خواهد داشت (کاپلان ،۱۳۸۹: یوردلان و همکاران، ۲۰۱۱: پراکتوس ، ۲۰۱۰ء کیامی، ۲۰۰۹ ماهانجی ،۲۰۰۸؛ نلسون و همکاران، ۲۰۰۷؛ ویلسون ، ۲۰۱۳: ویکس- نلسون و اسرائیل ۲۰۰۳ به نقل از خسروشیری، ۱۳۹۱) استمرار و تداوم ارتباط با والدین بویژه در سال های نخست زندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در این میان کودکانی که در پرورشگاه به سر برده و با افراد گوناگون در تماس هستند در معرض بیشترین خطرات در این زمینه قرار دارند. آن ها بدلیل محرومیت ها و ناکامی های مختلف غالبا دچار مشکلات روانی اجتماعی می شوند که یکی از این مشکلات پرخاشگری می باشد. لذا با توجه به اهمیت سلامت و بهداشت روانی کودکان بی سرپرست و بد سرپرست ، بکارگیری روش و مداخله ای ثمربخش در جهت کاهش و کنترل پرخاشگری این کودکان می تواند در پیشگیری از بسیاری مشکلات و اختلالات روانی موثر باشد.

بیان مساله

کودکان هر جامعه، آینده آن جامعه محسوب می شوند، آن ها زمانی می توانند برای اجتماع خود مفید باشند که در محیط خانوادگی سالم، مستحکم و امتی تربیت شده باشند. بدون شک خانواده تاثیر بسیار بزرگی در شخصیت کودک دارد، خانواده با توجه نمودن به تمام جنبه های رشدی، شناختی، هیجانی، اجتماعی، رفتاری و معنوی کودک، می تواند او را برای آینده ی مملکت خود به بهترین نحو تربیت کنند. متاسفانه همه ی کودکان از کانون گرم خانواده برخوردار نیستند. کودکان بی سرپرست و بدسرپرست ، از حضور تربیتی، روان شناختی و حمایت موثر والدین و نیز از مزایای زندگی در خانواده محروم هستند (اصغری نکاح، حیدری دربندی، ۱۳۸۹).محرومیت از کار کرد های ضروری خانواده (مراقیت، درک همدلانه، مشارکت، ساختار قدرت شفاف و حل مساله) می تواند کودکان بی سرپرست و یدسو پوست را در معرض ابتلا به اختلالات رفتاری- هیجانی قرار دهد(خسروشیری، ۱۳۹۱) و همچنین رشد الگو های رفتار خصومت آمیز (پاترسون و همکاران-۱۹۹۲) و عصبی شدن (رادمنش، ۱۳۹۳) و ایجاد پرخاشگری در کودک از تبعات محرومیت از گرمای عاطفی خانواده می باشد.پرخاشگری ، به هرگونه رفتاری اطلاق می شود که به قصد آسیب رساندن به دیگران از یک فرد سر بزند. رفتار پرخاشگرانه شامل دو جنبه شناختی و هیجانی است که خصوصت جنبه شناختی پرخاشگری و خشم نشان دهنده ی جنبه هیجانی آن است (خزایی و همکاران، ۱۳۹۰).تحقیقات بی شماری نشان داده اند کودکانی که در دوران خردسالی رفتار های پرخاشگرانه داشته اند. در آینده و در دوره های دیگر زندگی نیز، رفتار های ناسازگارانه و ضداجتماعی را از خود نشان خواهند داد (سلحشور، ۱۳۷۸)با در نظر گرفتن مشکلاتی که کودکان بی سرپرست و بدسرپرست قبل و پس از ورود به خانه کودک تجربه می کند و نیز با در نظر گرفتن مسائلی که فرد بخاطر جدایی از خانواده متحمل می شود. توجه به نیاز های جسمانی و روان شناختی او، به عنوان یکی از نخستین اولویت ها مطرح می شود (تیبا و فرانک ، ۲۰۱۲؛ به نقل از خسروشیری، ۱۳۹۱).با توجه به اینکه در حال حاضر کودکان بی سرپرست و بد سرپرست بخشی از جمعیت کودکان جامعه را تشکیل می دهند، هر گونه اقدامی در جهت سلامت روانشناختی آن ها نه تنها باعث صرفه جویی در هزینه های عاطفی، اجتماعی و اقتصادی خواهد بود، بلکه آینده روشن تری را نیز برای جامعه به ارمغان خواهد آورد (محمداسماعیل، ۱۳۸۹)در این پژوهش، دو نوع اقدام درمانی انجام می شود؛ درمان اول، که درمانی روانشناختی می باشد، بازی درمانی با روش شناختی رفتاری است؛ در این روش، بر تاثیر باور ها، نگرش های ناسازگارانه با ناکارآمد تاکید می شود. پیش فرض مورد استفاده آنست که واکنش کودک به یک رویداد، متاثر از معانی و مضامینی است که به رویداد نسبت می دهد. به بیان دیگر پاسخ های عاطفی و رفتاری فرد به رویداد های زندگی روزمره تابعی از چگونگی ادراک و یادآوری این رویداد ها هستند. در این روش چنین فرض می شود که آن ها فاقد مهارت های رفتاری مناسب هستند با باورها و محتویات شناخت، یا استعدادهای حل مساله (فرایند های شناختی) از جهاتی آشفته و مختل باشند که موارد اخیر، نارسایی های شناختی یا تحریف های شناختی را منعکس می سازند. در این درمان سعی بر بازسازی شناختی و تحریف های شناختی است (محمد اسماعیل، ۱۳۸۹). درمان دوم، که درمانی طبی می باشد، بازتاب درمانی با روش سوجوک است. بازتاب درمانی روش درمانی و پیشگیری است که با ایجاد فشار هایی بسیار ملایم بر نقاطی از پا، دست و گاهی گوش می تواند به پیشرفت سلامتی و بهبود کمک کند. هر کدام از این نقاط مربوط به نقطه مشخصی در بدن هستند که با تحریک آن ها می توان بر همان نقطه تاثیر گذاشت و طبق نیازی که بدن دارد آن نقاط را هماهنگ کرده و بهبود بخشید (شریعت پناهی، ۱۳۸۹).روش سوجوک، طب سوزنی کره ای به روش پارک جای هور می باشد که یکی از نوآوری های خاص در بازتاب درمانی است. این روش نوین، تئوری های طب چینی ، طی هندی (آیورودا)، طی کره ای و از همه مهمتر، پزشکی مدرن را با هم تلفیق نموده و روش درمانی جدیدی بوجود آورده است. این روش درمانی در درمان بسیاری از بیماری ها موثر بوده و گاه اثرات معجزه آسایی داشته است (جای هوود ۲۰۰۰).برخی از فواید بازتاب درمانی و سوجوک عبارتند از: استراحت کامل بدن. تخلیه افکار منفی از ذهن، تمرکز بیشتر، بالا رفتن سطح آگاهی، رهایی از اضطراب، ترس و افسردگی، بهبود کیفیت خواب، اعتماد به نفس، رفع خستگی و رهایی از خشم و گاهش پرخاشگری (شریعت پناهی، ۱۳۸۹: ایوانوف ، ۱۳۸۹).تاکنون نحفیفات بسیاری در داخل و خارج از کشور در جهت کاهش اختلالات رفتاری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست انجام شده است و اکثر پژوهش ها درمان های روانشناختی مانند بازی درمانی را بکار بسته و اثربخشی معنادار آن ها را به اثبات رسانده اند. تجربه نشان داده است که درمان های طبی مانند بازتاب درمانی نیز به علت بی عارضه و کم هزینه و کوتاه مدت بودن، می توانند مانند بازی درمانی در کاهش مشکلات رفتاری کودکان موثر باشند. با توجه به اینکه تاکنون پژوهشی میزان اثربخشی درمان های طبی غیر دارویی مانند بازتاب درمانی را با درمان های روانشناختی مانند بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست، مقایسه نکرده است، محقق برآن شد تا به مقایسه اثربخشی این دو نوع درمان در جهت کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست بپردازد. بنابراین در پژوهشحاضر به مقایسه اثربخشی بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی و بازتاب درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست پرداخته می شود

فرضیه های پژوهش

۱-­بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی در مقایسه با بازتاب درمانی، در کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، اثر معنادار تری دارد.

۲- بازی درمانی شناختی رفتاری گروهی باعث کاهش معنادار پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می شود.

۳-  بازتاب درمانی باعث کاهش معنادار پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بد سرپرست در گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل می شود. _

تعریف عملیاتی متغیر های پژوهش

پرخاشگری

در این پژوهش پرخاشگری به نمره ای اطلاق می شود که آزمودنی از پرسشنامه ۴۳ سوالی پرخاشگری واحدی و همکاران (۱۳۸۷) بدست می آورد. بر این اساس در کودکان دختر نمره ی بالاتر از ۱۱۷ و در کودکان پسر نمره ی بالاتر از ۱۲۵ پرخاشگر شناخته می شوند ( پیوست الف).کودکان بی سرپرست و بدسرپرستدر این پژوهش، منظور از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست ، ۲۴ کودک پسر ۴ تا ۱۲ ساله ی مقیم در خانه های کودک تحت پوشش بهزیستی مشهد می باشد.بازی درمانی شناختی رفتاریدر این پژوهش، از طریق پروتکل بازی درمانی شناختی رفتاری، مهارت های جدید در راستای کاهش پرخاشگری، طی ۱۲ جلسه به کودکان آموزش داده شد (پیوست ب).بازتاب درمانیدر این پژوهش یکی از روش های نوین بازتاب درمانی به نام سوجوک مورد استفاده قرار گرفت؛ سوجوک، روشی است که در آن از ابزار مخصوصی مانند سوزان برای تحریک نقاط در دست و پا استفاده می شود. این درمان توسط پزشک متخصص، در طی ۶ جلسه انفرادی و هرجلسه به مدت ۲۰ دقیقه برای ۷ کودک بی سرپرست و بد سرپرست در رده سنی ۶ تا ۱۲ سال انجام شد.

فصل دوم: گستره نظری و پیشینه پژوهش

در این فصل ابتدا مفاهیم مربوط به کودکان بی سرپرست و بدسرپرست و مشکلات روانشناختی آن ها، مخصوصا پرخاشگری تبیین و تشریح می گردد. سپس نظریه ها و دیدگاه های مرتبط با پرخاشگری مطرح می شود و در ادامه به معرفی درمان های مورد نظر و چگونگی اثربخشی آن ها بر کاهش پرخاشگری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست پرداخته می شود.خانواده از قدیم الایام بعنوان رکن طبیعی و اساسی جوامع انسانی به شمار می رفته که هم یا ضروریات زندگی و هم با سرشت و طبیعت انسانی سازگار بوده است. خانواده نخستین آموزشگاه و پرورشگاه انسان، محل کسب ارزش ها و فضایل انسانی و اخلاقی، زمینه ساز تکامل و تحول و کارگاه الگوسازی و سرنوشت سازی است (صنعتی نیا، ۱۳۷۰). کودک به عنوان فردی از اعضای جامعه به صورت چشمگیر و پویا در حال تکامل است که در این مسیر براساس موقعیت سنی خاص و وضعیت حساس در معرض آسیب های جسمی و روانی قرار می گیرد. او به عنوان یک شخص دارای نیاز های فیزیکی، روانی، اجتماعی و معنوی است. هنگامی که این نیاز ها در سطح متناسب اعمال شوند، در واقع او در حالت سلامت می باشد ولیکن هرگونه تغییر یا بیماری که سلامتی او را به مخاطره اندازد حالت غیر متعادل ایجاد می کند و باعث عدم ارضاء نیاز کودک می شود ( کلاتی، ۱۳۷۵؛ به نقل از پور گنابادی، ۱۳۹۰).موضع گیری های نظری درخصوص کودکان بی سرپرست و بدسرپرستتعریف بی سرپرستی و بدسرپرستیبر اساس ملاک یونیسف، کودکان بی سرپرست، افراد زیر هجده سالی هستند که از سرپرستی و حضور تربیتی، روان شناختی و حمایتی موثر والدین و از مزایای زندگی در خانواده محروم شده اند و رنج می برند. این شرایط علاوه بر کودکان بی سرپرست و شامل تمام کودکان بدسرپرستی می شود که یک یا هر دو والدین آن ها دچار مشکلات و بیماری هایی هستند که سبب می شود صلاحیت و کفایت لازم را برای انجام وظایف والدینی به صورت موقت یا دائمی از دست داده باشند. در ایران این کودکان با معرفی مقام قضایی به سازمان بهزیستی سپرده می شوند (سازمان بهزیستی، ۱۳۸۸).تاریخچه حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرستمسائل اجتماعی مثل فقر، بیماری و بی سرپرستی، بیکاری، فحشا و بردگی و همواره در تاریخ زندگی انسان ها وجود داشته است. مشکل کودکان بی سرپرست نیز دارای تاریخچه ی بسیار طولانی بوده و بی شک از زمانی که بشر زندگی اجتماعی اختیار کرده، با این معضل نیز روبرو بوده است لیکن موضوع اصلی چگونگی و نحوه برخورد و رسیدگی جامعه به آن هاست (محسنی تبریزی، ۱۳۸۰). براساس آموزه های دینی مراد از کودک بی سرپرست همان کودک یتیم است. از گذشته های دور در ایران و دیگر کشور های اسلامی براساس تعالیم قرآن و سنت همواره صحبت از یتیم بوده است. یتیم از دیدگاه اسلام دارای ارزش بس والابی است و بعنوان یکی از عناصر نیازمند به نیکی در جامعه مطرح می باشد.در ذیل به تاریخچه ی حمایت از کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در جهان و ایران پرداخته می شود:نحوه نگهداری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در جهانحمایت از کودکان بی سرپرست دارای سابقه ی بسیار طولانی است، بطوریکه مامورانی حکمران مشهور باہل تقریبا در دو هزار سال قبل از میلاد مسیح مراقبت از زنان بیوه و کودکان یتیم را برعهده داشته است. تا قرن ۱۳ میلادی نشانه ای که حاکی از وضعیت قانونی گلی و مشخص پیرامون حمایت از ایتام باشد، موجود نیست و مساله حمایت از کودکان بی سرپرست همانند دیگر مشکلات فراوان دوران کلیسایی دستخوش اوضاع آشفته ای بود. طی قرون ۱۴ و ۱۵ میلادی بی توجهی به کودکان و در نتیجه رها کردن آن ها امری عادی بود و بسیاری از آن ها مورد غفلت قرار می گرفتند، به بردگی فروخته می شدند یا در صومعه خانه ها و یتیم خانه ها رها می شدند. این نوع برخورد با کودکان ادامه داشت تا در اوایل قرن شانزدهم میلادی در تعدادی از کشور های غربی موضوع حمایت و نگهداری از فقرا، نیازمندان، مساکین و ایتام بصورت مدون و برنامه ای و با همت افرادی که از حرکت های فکری و علمی تاثیر گرفته بودند. در آمد. قانون هنری هشتم اولین قانونی بود که در انگلستان برای رسیدگی به وضع مستمندان وضع شد و در سال ۱۵۳۶ دولت انگلستان مقرراتی در زمینه قانون فوق به اجرا گذارد. در سال ۱۵۹۷ جهت نگهداری و حمایت از معلولین، پیران و نابینایان مراکزی ایجاد شد و در این مراکز از این گونه افراد و کسانی که قادر به کار کردن نبودند، نگهداری می شد (صنعتی نیا، ۱۳۷۰).در ایالات متحده آمریکا اولین دار الایتام در سال ۱۷۴۰ بوجود آمد و موسسه ای بود برای نگهداری از کودکانی که در نتیجه فوت، جدایی، فقر والدین و بی خانمان می شدند. این دارالایتام از نظر تاریخی جز نخستین مراکز حمایتی در کشور های صنعتی غربه می باشد. تا قبل از سال ۱۸۰۰ میلادی در آمریکا فقط هفت موسسه برای نگهداری از اطفال ولگرد فقیر و رها شده وجود داشت که هر کدام از آن ها توسط بخش خصوصی اداره می شد. در سال ۱۹۳۰ تعداد این مراکز افزایش یافته و در مناطق مختلف آمریکا به بیست و شش واحد رسیده بود (زیدرون ، ۲۰۰۸ به نقل از پور گنابادی، ۱۳۹۰ )نحوه نگهداری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در ایراناز چگونگی شکل گیری و تاسیس مراکز پرورشی ایتام در ایران سابقه ی مدونی وجود ندارد. براساس مدارک تاریخی موجود تا سال ۱۲۸۰ هجری شمسی این گونه مراکز در ایران تأسیس نشده بود فکر ایجاد پرورشگاه پس از دوران سلطنت صفویه، در زمان حکومت قاجاریه مطرح شد. البته در زمان شاه طهماسب صفوی پرورشگاهی جهت سرپرستی ایتام در کاشان تاسیس شده بود. در زمان ناصرالدین شاه با ورود برخی مطالب از غرب به ایران پدیده پرورشگاه نیز به ایران وارد شد و بطوری که اسناد نشان می دهد صدسال قبل در ایران پرورشگاه وجود نداشته است و تنها یک محل آن هم توسط دولت آلمان در شهرستان خوی به همین منظور ایجاد شده بود. چنان که در سفرنامه ی ابراهیم بیک به چشم می خورد اولین بار فکر تاسیس پرورشگاه در ایران را ناصرالدین شاه از مسافرت فرنگ آورده است (صنعتی نیا، ۱۳۷۰).نظر به اینکه تا قبل از این زمان سندی از ایجاد پرورشگاه رسمی و گسترده نبوده و مراکز عربی هنوز در ایران با نگرفته بودند، پرورشگاه های خیریه کوچک خصوصی مانند پرورشگاه محمدی قم، پرورشگاه بتبمان رشت، دار الایتام بابل، پرورشگاه جعفری در تهران و ده ها پرورشگاه کوچک دیگر با نظارت مردم خیر تشکیل شده بود. هنگامی که در سال ۱۲۹۶ شمسی جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران بنیان گذاری شده در کنار وظایفی که تشکیلات همانند آن در سراسر جهان به عهده می گیرند، برای خود وظیفه های دیگری نیز در نظر گرفت که از آن جمله می توان به تاسیس پرورشگاه اشاره کرد (محسنی تبریزی، ۱۳۸۰)براساس اولین قانون بلدی شهرداری کشور که در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی به تصویب رسید، نگهداری اطفال سرراهی از جمله وظایف شهرداری محسوب شد. از این رو اولین دارالایتام در سال ۱۲۹۸ در دروازه قزوین و اولین شیرخوارگاه نیز در دروازه دولت ایجاد شد و تا سی سال بعد همین دو محل برای این گونه اطفال تعیین شده بود. در سال ۱۳۲۴ شمی پرورشگاه دروازه دولت به نام بنگاه مستقل پرورشگاه کودکان تغییر نام داد ولی شیرخوارگاه کماکان به فعالیت خود به شکل قبلی ادامه داد. در سال ۱۳۴۱ شمسی اولین دار الایتام که در سال ۱۲۹۸ شمسی در دروازه قزوین تهران تاسیس شده بود با بنگاه پرورش کودک ادغام و سازمان تربیتی شهرداری تهران با اساسنامه ی جدید تبدیل به سازمان تربیتی شهرداری پایتخت گردید. در سال ۱۳۴۹ شمسی شورای عالی سازمان تربیتی شهرداری پایتخت تصمیم گرفت که نام پرورشگاه را به شبانه روزی تغییر دهد. در سال ۱۳۳۸ هجری شمسی بعد از ایجاد آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی و تربیت مدد گاران در ایران توجهی به وضع نگهداری اطفال یتیم شد و تغییرات اساسی صورت گرفت (بابایی، ۱۳۶۹).انواع شیوه های کنونی نگهداری کودکان بی سرپرست و بدسرپرست در ایراندر حال حاضر، شیوه نگهداری موسسه ای، شیوه نگهداری خانه های هیئت امنایی با گروه های بزرگ با شیوه خوابگاهی، شیوه نگهداری هیئت امنایی، گروه کوچک یا خانه فرزندان، شیوه فرزند خواندگی با خانواده های عضو پذیر ، شیوه های فرزند سپاری به خویشاوندان امین، برنامه های حمایت از خانواده، برنامه مراکز ارجاع با اقامت موقت و برنامه های خانه های گروهی مستقل، از جمله شیوه ها و سبک های مطرح در زمینه ی نگهداری و مدیریت مسائل کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست است که در کشور های مختلف از جمله ایران تجربه شده و در حال اجرا می باشد. برخی از این روش ها پس از بومی سازی و ارائه تمهیدات مناسب مطابق ارزش های دینی و مسائل فرهنگی اجتماعی کشور قابل به کار گیری خواهد بود (اصغری نکاح، حیدری دریندی، ۱۳۸۹).اصغری نکاح (۱۳۸۹)، در پژوهشی با مقایسه سه شیوه موسسه ای، خوابگاهی و خانواده محور (خانه فرزندان براساس شاخصه های مراقبت بهداشت، سلامت و بهداشت روانی نشان می دهد که شیوه ی نگهداری موسسه ای نامطلوب ترین وضعیت نگهداری و شیوه خانواده محور مطلوب ترین وضعیت نگهداری و نیز مراقبت بهداشت، سلامت و بهداشت روانی را در بین سه شیوه مورد مقایسه به خود اختصاص داده است که این یافته ها ضمن همخوانی با مبانی نظری روان شناسی برنامه های مراقبت و منطق رسیدگی پزشکی و بهداشتی همخوانی دارد، توسط یافته های پژوهش های دیگر نیز مورد تایید قرار می گیرد (دیسموند ، ۲۰۰۱، زیمرمن ، ۲۰۰۵ به نقل از خسروشیری، ۱۳۹۱). البته لازم به ذکر است که شیوه خانواده محور نیز در شاخصه های مراقبت بهداشتی، سلامتی و بهداشت روانی امتیاز کاملا مطلوبی کسب نکرده است و لذا