نیلوفر شیخ الاسلامی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی گرایش کودکان استثنایی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “مقایسه مهارت های حرکتی در کودکان ناشنوا با کودکان شنوای ۷ تا ۱۰ ساله” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی گرایش کودکان استثنایی

عنوان:

مقایسه مهارت های حرکتی در کودکان ناشنوا با کودکان شنوای ۷ تا ۱۰ ساله

استاد راهنما:

دکتر فرناز کشاورزی ارشدی

استاد مشاور:

دکتر آنیتا باغدار ساریانس

پژوهشگر:

نیلوفر شیخ الاسلامی

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مساله

اهمیت پژوهش

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

متغیرها

تعاریف مفهومی

تعاریف عملیاتی

مهارت های حرکتی

فصل دوم مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه

رشد حرکتی

رشد حرکتی در بازوها و دست ها

رشد حرکتی تنه

چرخیدن

نشستن

رشد حرکتی پاها

مهارت های حرکتی

حیطه روانی – حرکتی

تقویت مهارت های حرکتی درشت

مهارت های حرکتی دست

مراحل رشد از نظر ژان پیاژه

مهارت های حسی- حرکتی و مساله برتری جانبی

عوامل موثر بر رشد حرکتی

مباحث مرتبط با رشد حرکتی

تأثیرات اجتماعی شدن در دوران نوباوگی

رشد تعادل

تعریف تعادل ایستایی با پایایی وضعیت اندامی

ناشنوایی و کم شنوایی

عوامل موثر بر تعاریف ناشنوایی

شدت نقص شنوایی

انواع نقص شنوایی بر حسب محل آسیب در گوش

نقص شنوایی انتقالی با هدایتی

نقص شنوایی حسی – عصبی

نقص شنوایی آمیخته، مختلط یا ترکیبی

نقص شنوایی مرکزی

نقص شنوایی یک طرفه یا دو طرفه

طبقه بندی بر حسب زمان آغاز با بروز نقص شنوایی

نقص شنوایی مادرزادی

نقص شنوایی آسیب زاد یا اکتسابی

علل نقایص شنوایی

ساختمان گوش و سیستم دهلیزی

رشد حسی، حرکتی و سیستم شنوایی

ناشنوایی و محدودیت های اجتماعی

مشکلات اجتماعی ناشنوایان

اضطراب و رفتارهای نا متناسب اجتماعی

ویژگی های کودک ناشنوا

رشد شناختی

رشد زبان

پیشرفت تحصیلی

سازگاری اجتماعی و شخصی

شناسایی و تشخیص

پیشینه پژوهش

تحقیقات خارجی

تحقیقات داخل ایران

جمع بندی

فصل سوم روش پژوهش

روش پژوهش

جامعه پژوهش

نمونه پژوهش و روش نمونه گیری

ابزار پژوهش

ابزار اصلی در پژوهش حاضر، مقیاس رشد حرکتی لینکلن اورتسکی بود

مهارت حرکتی ظریف

مهارت حرکتی درشت

مهارت حرکتی تعادلی

شیوه اجرای پژوهش و گردآوری داده ها

معیارهای ورود به مطالعه

روش های تحلیل آماری داده ها

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

تحلیل توصیفی داده ها

تحلیل استنباطی داده ها

فصل پنجم بحث و نتیجه گیری

پرسش پژوهشی

بحث و بررسی نتایج پژوهش

نتیجه گیری

محدودیت ها

پیشنهادات

چکیده:

پژوهش حاضر که از نوع روش تحقیق على – مقایسه ای با پس رویدادی بود با هدف مقایسه مهارت های حرکتی کودکان ناشنوا و عادی شهر تهران انجام شد.

روش: در این تحقیق ۴۰ دختر ناشتوا و ۴۰ دختر عادی ۱۰ تا ۷ ساله که در پایه اول تا چهارم ابتدایی سال تحصیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۱ مشغول به تحصیل بودند، به روش تصادفی به عنوان گروه نمونه انتخاب شدند. برای سنجش مهارت حرکتی آزمودنی ها از پرسشنامه از ور تسکی استفاده شد.

یافته ها: تجزیه و تحلیل داده های پژوهش نشان داد که در دو حیطه ی حرکات ظریف و ظریف تعادلی و همچنین مهارت حرکتی گلی بین دو گروه کودکان ناشنوا با کودکان عادی ، با ۹۹٪ اطمینان تفاوت معنادار وجود دارد و فرضیه پژوهشی تایید می شود و تنها در مهارت های حرکتی در شت – کلی تفاوت معنادار دیده نمی شود . همچنین نتایج پژوهش نشان داد در حیطه رشد حرکتی در شت – کلی ، در حیطه رشد حرکتی ظریف و در حیطه رشد حرکتی ظریف – تعادلی اولا با افزایش سن کودکان ، مهارت های حرکتی آنها در هر دو گروه بیشتر می شود و همچنین در تمامی پایه های تحصیلی میانگین نمرات آزمون مهارت های حرکتی کودکان عادی بیشتر از کودکان ناشنوا است.

کلید واژه ها: مهارت های حرکتی، ناشنوا

فصل اول:

مقدمه

رشد حرکتی کودک همزمان با رشاد جسمانی و فیزیولوژیکی، همچنین بر اساس چگونگی تعامل وی با اطرافیان که به میدان تحولی کودک نظم، جهت و انسجام می دهد، متحول میشود. کودکان، آموزند گانی پر جنب و جوش و فعال هستند (کرتیس، ترجمه آقازاده و دبیری، ۱۳۸۷). لذا حرکت، شرایطی را برای کودک فراهم می سازد که بر اساس آن میتواند به اکتشاف دنیای پیرامونش بپردازد. جنسن (۲۰۰۲) معتقد است که فرد می تواند مجموع توانایی های مغزی خود را به پاری حرکت مورد بهره برداری قرار دهد با توانمندی ها را به شکوفایی برساند. رشد حرکتی و شرکت فعال کودک در بازی های گوناگون حرکتی اساس رشد عاطفی – اجتماعی، روانی – حرکتی و شناختی او را تشکیل می دهد (فلاول ، ۱۹۸۸، نقل از علیزاده، ۱۳۸۵). اولین یادگیری فرد، یادگیری حرکتی است یعنی واکنش های عضلانی و حرکتی در خلال رفتار و حرکت ، در کنش متقابل با جهان است و دست به تجریبات درباره آن می زند (رخشان ، ۱۳۷۱). کنترل ارادی فعالیت های حرکتی ارتباط مستقیمی با ریش دارد , الگوهای حرکتی بسیار هماهنگ که برای جابجایی ضروری است از الگوهای بازتابی نارس شکل می گیرند ( بیابانگرد، ۱۳۷۱). بر طبق نظر دانشمندان معتقد به نظریه تکامل ، بسیاری از بازتاب هایی که در نوزادان یافت می شود نظیر تنفس ، خمیازه کشیدن ، سرقه گردان عطسه کردان و بازتاب گونه ، و مکیدن برای ادامه حیات ضروری اند. نوزادان در انجام بازتابهای اولیه اراده ای ندارند و در آنها حرکت تحت تاثیر سطوح ساقه مغز و نخاع در دستگاه عصبی قرار دارد. هنگامی که کودک کنترل بیشتری بر اعضا خود پیدا می کند، مغز میانی و قشر مخ جایگزین مراکز قبلی می شوند . در این حالت کودک دیگر از صورت یک موجود کاملا زمین گیر به موجودی تبدیل می شود که قادر است خود را به یک وضعیت قائم تغییر شکل دهد ( علیزاده، ۱۳۸۵). یکی از حواسی که از مدت ها قبل به عنوان حس اکستروسپتیو طبقه بندی شده است شنوایی با شنیدن می باشند. شنوایی یکی از حواس مهم پنج گانه در انسان بوده و به همراه حس بینایی، حس های پیکری – وبژه انسان را تشکیل می دهند. مطمئنا شنوایی نقش اکستروسپتیو مهم و مؤثری دارد که اطلاعاتی را در باره ماهیت و خصوصیث حرکات در محیط، مسیر حرکت یک دوچرخه سوار در تاریکی، صدای اسلحه یک شکارچی و غیره به ما می دهد. در چنین مواردی شنوایی نیز همانند بینایی در باره حرکاتمان اطلاعات زیادی به ما می دهد. (ریچارد ای، تیموتی دی، ۲۰۰۴).همان طور که همه ما می دانیم بیشتر حرکات ما در محیط تولید صدا می نمایند، نظیر صدای پا وقتی که راه می رویم یا می دویم. در نتیجه ماهیت این اصوات، ما می توانیم اطلاعات زیادی را در رابطه با عملکردمان به دست آوریم، برای مثال صدای پای فرد، اطلاعاتی را راجع به نوع زمینی که بر روی آن راه می رود به وی می دهد، با نوع بوف های تلفن به ما می گوید که آیا درست شماره گرفته ایم یا خیر، شنوایی و بینایی بسیار شبیه هستند و اطلاعات اکستروسپتیو را فراهم می کنند. به عنوان مثال وقتی که خفاش ها در تاریکی یک غار پرواز می شما استفاده از اطلاعات آکوستیک برای جهت پاپی خودشان استفاده می نمایند. صداهایی که از اشیاء (فیدبک اکستروسپتیو) از حرکات خودشان (فیدبک اسکتروسپنیو) می آید، اطلاعات سودمندی را برای جهت یابی خفاش ها فراهم می سازد. تا کنون تحقیقات کمی در رابطه با این مسئله که چگونه خفاش ها و انسان ها از شنوایی خود در کنترل حرکتی استفاده می نمایند، انجام پذیرفته است. (ریچاره ای، تیموتی شی، ۲۰۰۴).

بیان مساله

کودک از زمان تولد ، توسعه مهارت های حرکتی خود را با حرکات غیر ارادی آغاز می کند. این رفتارها به تدریج در سطح هوشیاری کودک قرار می گیرند و کنترل شده و ارادی انجام می شوند . دسترسی ها، سینه خیز رفتن ، چهار دست و پا رفتن ، راه رفتن ، پرتاب کردن و غیره از جمله این مهارتها است . و مهم این است که دست یابی به هر یک از این مهارت ها همراه با رشد سایر توانایی های شناختی، ادراکی، حسی و گفتاری کودک می باشد. الگوی رشد کودک طبیعی نشان می دهد که در همه ی جنبه های شناختی، ادراکی، حسی حرکتی، یادگیری و دروند رو به بالا مشاهده می شود (سیف نراقی ، ۱۳۸۷).از مدت ها پیش نقص و نارسایی در مهارتهای حرکتی مورد توجه بسیاری از پژوهشگران بوده است. کادستجو و گیلبرگ (۱۹۹۸) همپوشی بین مشکلات توجه و مشکلات حرکتی را مورد بررسی قرار داده و آن را تحت “نقص در توجه، کنترل حرکتی و ادراک ” مطرح نمودند. پیک، پیجر وهیی (۱۹۹۹) نیز به بررسی هماهنگی حرکتی در کودکان با اختلال نقص توجه / بیش فعالی پرداختند. آنها در یافتند این کودکان مشکلاتی در هماهنگی حرکتی نشان می دهند. همچنین در این پژوهش نشان داده شد که بین عدم توجه و مشکلات حرکتی ارتباط قوی وجود دارد و سطوح بالاتر عدم توجه پیش بینی کننده مشکلات حادتر در هماهنگی حرکتی است. پژوهش دیویی و همکاران (۲۰۰۰) نشان داد که کودکان با ناتوانی های یادگیری و مبتلا به نارساخوانی مشکلات حادتری در هماهنگی حرکتی دارند. چایکس و همکاران (۲۰۰۷) پژوهشی در زمینه نارسایی حرکتی کودکان مبتلا به اختلال در خواندن انجام دادند. هدف از این پژوهش تعیین فراوانی نارسایی حرکتی در کودکان با اختلال در خواندن بود. نتایج به دست آمده از این پژوهش مبین رابطه معنادار بین نقص در توجه و نارسایی های حرکتی بود. هیل (۱۹۹۸) با انجام پژوهشی دریافت کودکان با مشکلات زبانی به طور معناداری در تکالیف حرکتی مشکل دارند.تحقیقات گذشته نشان داده اند که کودکان با مشکلات حرکتی، مشکلات بسیاری در زبان، خواندن ریاضی و مهارتهای ادراک دیداری نشان میدهناد کانسچو و گیلبرگ (۱۹۹۹) دریافتند اختلال هماهنگی رشدی ارتباط قوی با اختلال بیش فعالی دارد، به طوری که تقریبا نیمی از کودکان با اختلال بیش فعالی این مشکل را دارند. آنها همچنین گزارش کردند بین مشکلات حرکتی و مشکلات در ادراک خواندن در ده سالگی ارتباط قوی وجود دارد. برخی از محققان عقیده دارند ارتباط نقایص حرکتی با نقاب خواندن ممکن است مبین زمینه ارثی این اختلالات باشد. نتایج دو مطالعه خانوادگی از این عفیده حمایت می کند که ارتباط بسیار قوی بین ناتوانی های خواندن و مشکلات حرکتی وجود دارد( احمدوند ، ۱۳۷۵).از آنجا که کم شنوایی مربوط به حال و اکنون نمی باشد و بر خلاف بسیاری از اختلالات، انسان ها از گذشته های دور با این مشکل دست به گریبان بوده اند، پس عجیب نیست که جامعه علمی نیز با این مشکل با چالشی دیر بشه مواجه بوده و به بررسی جوانب مختلف این اختلال به لحاظ زبانی، گفتاری، توانایی های تفکر، حرکتی و شناختی پرداخته باشد. اگر هر بخشی از سیستم شنوایی محیطی، به صورت کافی رشد نکند با آسیب ببیند، کم شنوایی با ناشنوایی به وجود می آید و یکی از پیامدهای ناشنوایی اختلال در کسب به موقع مهارت های حرکتی است زیرا که بخشی از مهارت های حرکتی در واکنش به صداهای محیط کسب می شود که پیش بینی می شود، کودک ناشنوا به دلیل عدم دریافت صداهای محیط از کسب مهارت های حرکتی به موقع نسبت به مسالان خود عقب می ماند(یادگار آذری، ۱۳۸۹). ناشنوایان علاوه بر افراد خانواده در تعامل با سایر افراد جامعه مانند مربی، معلم، همکلاسی و قرار می گیرند و داشتن مشکل گفتاری ممکن است موجب عدم ارتباط صحیح آنها با سایرین شود. بر همین اساس در این مطالعه پژوهشگر به چگونگی ارتباط بین رشد مهارت های حرکتی، ناشنوایی و گفتار علاقمند شده و همواره در پی این سوال بوده است که “آیا مهارت های حرکتی دانش آموزان ناشنوا و همتایان عادی آنها با هم تفاوت معنادار دارد ؟

اهمیت پژوهش :

در دنیای امروز که عصر تکنولوژی و رقابت است و حتی در گذر زمان ، انسان های عادی نیز از همدیگر سبقت گرفته و برای اهداف محدود همدیگر را پشت سر می گذارند ، بدون شک افرای که دچار معلولیت باشند خود بخود کنار گذاشته خواهند شد . به این منظور ، برای این که افراد در گذر زمان کمتر نادیده گرفته شوند ، نیاز دارند تا چنانچه نقایصی دارند. این نقایص تا آنجا که امکان دارد کم رنگتر شود. انسان دارای ویژگی های متعادی است از جمله ویژگی های شناختی ، حسی – حرکتی ، روانی – عاطفی ، و طبیعی است که تقص در هر حیطه باعث خواهد شد که در سازگاری خود با محیط دچار مشکل شود. یکی از این حیطه ها که بسیار مهم بوده و در سازگاری فرد با محیط موثر است، حیله حسی حرکتی است. بدین منظور تقویت مهارت های حسی – حرکتی لازم است (رحمانی نیا، ۱۳۸۲).براهمیت حرکت در رشد و پالایش توانائی های ادراکی، گفتاری، دیداری و سازگاری آنها با ماهیچه ها و همچنین دستگاه عصبی کودک تاکید شده است. کودک زمانی می تواند صحبت کند که بتواند بایستند یعنی توانایی حرکتی او رشد یافته و سپس زبان و ارتباط کلامی او ظاهر شود. بچهی ۵ ساله زمانی می تواند یک گره پروانه ای برند که مهارت های حرکتی ظریف او رشد یافته باشد و همچنین میزان رشد شناختی او این مهارت را تکمیل کند (در آمدی، ۱۳۸۰). افرادی چون پیاژه، گتمن ، کیارت، دلاکوتو ، سال (۱۹۸۹) هر کدام برای نقش مهارت های حسی – حرکتی در رشد شناختی و ادراکی کودکان راهبردهایی را ارائه کرده اند. پیاژه زیر بنای رشد فرآیندهای عقلانی چون زبان، شناخت و تفکر را در شکل گیری درست و به موقع دوره ی حسی – حرکتی می داند. دلاکاتور رابطهی قوی بین سازمان عصبی و حرکت ها را مطرح کرد. گتمن ادراک بینایی از راه آموزش حرکتی را امکان پذیر ساخت. کیارت مشکلات یادگیری خواندن و نوشتن را ناشی از عدم رشاد بهنجار مهارت های حرکتی می دانا مونته سوری با آموزش حواس از راه حرکت و ارتباط لمسی شیء به تقویت مهارت های شناختی و قربانی کودک پرداخت (مهجور، ۱۳۷۱).بنابراین می توان گفت رشد حسی و حرکتی در انسان روتاه خاصی را طی می نماید و حس شنوایی – تعادلی نیز از این قاعده مستثنی نیست. نوزادان تا سن ۶ ماهگی در مقایسه با محرکات پیشابی تحریک پذیری بیشتری نشان می دهند. به عنوان یک قاعده کلی حساسیت شنوایی از نوزادان به طور مداوم در طول سنین قبل از دبستان و تا دبستان پیشرفت می کنند. (هلر و همکاران، ۲۰۰۵). به نظر می رسد رشد مهارت های تعادلی ایستا نسبت به مهارت های پویا دیرتر به وقوع می پیوندد. از آنجا که کودکان کم شنوای شد بده تا عمیق نسبت به کودکان هنجار در هر دو مورد مهارت های تعادلی ایستا و پویا ضعیف تر عمل می کنند، ارزیابی رفتاری مهارت های تعادلی می تواند به شناسایی اختلالات تعادل کمک نماید. (جعفری ، ملایری ،رضازاده ، حاجی حیدری ، ۱۳۸۹). بنابر آنچه در زمینه ارتباط رشاد و مهارت های حرکتی با حس شنوایی گفته شد، چنانچه این تحقیق نشان دهد که کودکان ناشنوا نسبت به همتایان شتوای خود بطور معناداری از مهارت های حرکتی کمتر و ضعیف تری برخوردار هستند این ضرورت برای خانواده ها، محققین و پژوهشگران آینده پیش می آید که کودکان ناشنوا را به واسطه ی تقویت مهارت های حرکتی از رکود و عقب ماندگی در کسب مهارت های حرکتی و سایر زمینه های رشادی مانند رشد و تحول زبان در حاشیه ی امنیت بالاتری قرار دهند ، در واقع لازم و ضروری است تا با توجه به اهمیت فعالیت های متفاوت در زمینه کی تمرین های تقویت مهارت های حرکتی ریز و درشت روند رشد حرکتی را در کودکان دارای مشکل شنوایی را سرعت بخشیده تا دوران طلایی زرشاد و تحول زبان در کودکی از دست نرود. در واقع با مداخله زودهنگام و هدفمند، توجه و یاری رسانی به کودکان ناشنوا را بیشتر کنیم. زیرا چنانچه از توجه به این امر . آگاهی رساندن به خانواده های کدکان ناشنوا مبتنی بر مداخلات بهنگام در رشد حرکتی و بهره گیری به موقع از کار درمانی، فیزیوترایی و هیدروتراپی و غافل بمانیم همچنان شاهد کودکان ناشنوایی خواهیم بود که علی رغم تلاش بیشتر و هزینه درمانی مضاعف نتیجه ی چشمگیری در بر نخواهند داشت زیرا بهترین زمان رسیدگی و توجه به کودک ناشنوا به علت عدم آگاهی والدین و غفلت و سهل انگاری مددکاران مربوطه و از دست رفته است . لذا ارزش و اهمیت این پژوهش به این دلیل چشمگیر است که مساله پیشگیری مقدم بر درمان است را مورد توجه قرار داده است. اگر چه برای کودک ناشنوا ، پیشگیری نه به معنای رسیدن تکلم و کسب سایر مهارت هایی همانند یک کودک عادی است، بلکه به معنی کسب دریافت بیشترین کمک برای رسیدن به بالاترین حد مطلوب کسب مهارت های حرکتی، گفتاری و … است تا آنجا که او را با مشکلات کمتری روبرو سازد.

اهداف پژوهش

هدف کلی: مقایسه ی مهارت های حرکتی در دو گروه کودکان ناشنوا و شنوا

اهداف اختصاصی

١-مقایسه ی مهارت های حرکتی در شت در دو گروه کودکان ناشنوا و شنوا

۲- مقایسه ی مهارت های حرکتی ظریف در دو گروه کودکان ناشنوا و شنوا

۳- مقایسه ی مهارت های حرکتی ظریف به تعادل در دو گروه کودکان ناشنوا و شنوا

۴- مقایسه ی مهارت های حرکتی کلی در دو گروه کودکان ناشنوا و شنوا

آخرین هدفی که سعی می شود در پژوهش حاضر انجام پذیرد، بررسی و مقایسه ی تحولی مهارت های حرکتی فوق (درشت، ظریف، ظریف تعالی ) در دو گروه کودکان ناشنوا و عادی در پایه های تحصیلی اول، دوم، سوم و چهارم ابتدایی خواهد بود. به منظور بررسی تحول مهارت های حرکتی در دو گروه مورد مطالعه، مقایسه ی مهارت ها در فواصل زمانی یک ساله و در پایه های تحصیلی اول، دوم، سوم و چهارم انجام خواهد شد.