شادی مصطفایی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ملایر در سال ۱۳۹۶، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “مقایسه علائم اختلال در تصور بدنی، رضایت بدنی و اظطراب اجتماعی در زنان ۲۰ تا ۳۵ ساله متقاضی جراحی پلاستیک و غیر متقاضی در استان تهران” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه ملایر

دانشکده ادبیات و علوم انسانی

پایان نامه کارشناسی ارشد رشته روان شناسی عمومی

با عنوان:

مقایسه علائم اختلال در تصور بدنی، رضایت بدنی و اظطراب اجتماعی در زنان ۲۰ تا ۳۵ ساله متقاضی جراحی پلاستیک و غیر متقاضی در استان تهران

استاد راهنما:

دکتر سعید آریا پوران

استاد مشاور:

دکتر محمد عسگری

دانشجو:

شادی مصطفایی

شهریور ۱۳۹۶

فهرست مطالب

فصل اول/ کلیات پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف پژوهش

هدف کلی

اهداف جزئی

فرضیه های تحقیق

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

فصل دوم) مبانی نظری و تجربی موضوع

مقدمه

جراحی زیبایی

تاریخچه جراحی زیبایی

انواع جراحی زیبایی

جراحی بینی

تزریق بوتاکس

پیوند مو

تزریق چربی

جراحی سینه

جراحی شکم

جراحی شکم

نظریات در حوزه بدن و جراحی زیبایی

نظریات سطح خرد

تعریف تصور بدن

دیدگاه های نظری در مورد تصور بدن

دیدگاه روان تحلیل گری

دیدگاه شناختی – رفتاری

نظریه اجتماعی – فرهنگی

نظریات تصور بدن –

نظریه شیلدر

نظریه طرحواره

نظریه فاصله با خودآرمانی

نظریه رفتاری-تحولی

نظریه فرهنگی- اجتماعی

پیام های فرهنگی اجتماعی

نظریه مقایسه اجتماعی فستینگر

نظریه شناختی اجتماعی

مبانی نظری مربوط به رضایت بدنی

رضایت بدنی

خودباوری ، اختلال در بدن و رضایت بدن

تفاوت های قومی در نارضایتی از بدن

چارچوب نظری: تاثیر مدل سه جانبه

نفوذ رسانه ها و تاثیر همسالان

مبانی نظری مربوط به اضطراب اجتماعی

مفهوم اضطراب

اضطراب اجتماعی

ملاک های تشخیصی

اختلال اضطراب اجتماعی براساس ۵-DSM

اختلالهای همانند با اختلال اضطراب اجتماعی

شیوع و سیر اختلال اضطراب اجتماعی

تشخیص افتراقی اختلال اضطراب اجتماعی

آسیب شناسی اختلال اضطراب اجتماعی

دیدگاه روانکاوانه

دیدگاه رفتاری

دیدگاه شناختی عوامل وراثتی

عوامل وراثتی

عوامل عصب شیمیایی

مدل های تبیینی اختلال اضطراب اجتماعی

مدل کلارک و ولز

مدل ریبی و همبرگ

مدل بارلو و هافمن

درمان اختلال اضطراب اجتماعی

پیشینه تحقیق

الف – پیشینه داخلی تحقیق

پیشینه داخلی تحقیق

پیشینه تحقیق خارجی

فصل سوم/ روش پژوهش

مقدمه

روش پژوهش

جامعه آماری

حجم نمونه و روش نمونه گیری

ابزار گردآوری داده ها

روند اجرای پژوهش

روش و تحلیل داده ها

فصل چهارم بافته های پژوهش

مقدمه

یافته های توصیفی

یافته های توصیفی مربوط گروه متقاضی جراحی پلاستیک و گروه مقایسه

یافته های مربوط به فرضیه ها

فصل پنجم / بحث و نتیجه گیری

مقدمه

ادامه داده

بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری مربوط به فرضیه ها

محدودیت و پیشنهادها

محدودیت ها

پیشنهادها

پیشنهادهای کاربردی

پیشنهادهای پژوهشی

فهرست منابع

منابع فارسی

منابع لاتین

چکیده

هدف پژوهش حاضر مقایسه علایم اختلال در تصور بدنی، رضایت بدنی و اضطراب اجتماعی در زنان ۲۰ تا ۳۵ ساله متقاضی جراحی پلاستیک و غیر متقاضی در استان تهران بود. روش تحقیق از نوع على مقایسه ای بود. ابزار تحقیق داده ها پرسشنامه تصویر تن فیشر (فیشر، ۱۹۷۰)، پرسشنامه روابط چند بعدی بدن خود (کش، وینسند، جاندا، ۱۹۸۷-۱۹۸۶)، مقیاس اضطراب اجتماعی- جسمانی (مولت وکنروی، ۲۰۰۰) بوده است. در این مطالعه ۶۰ متقاضی و ۶۰ غیر متقاضی جراحی پلاستیک در تهران از طریق روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها با روش آماری تحلیل واریانس چند متغیری (MANOVA) تجزیه و تحلیل شد. نتایج نشان داد که اختلال در تصور بدن و اضطراب اجتماعی در زنان متقاضی جراحی پلاستیک بیشتر از زنان غیر متقاضی بود؛ رضایت بدنی در غیرمتقاضیان بیشتر از متقاضیان جراحی پلاستیک بود. بنابراین طبق نتایج تحقیق آموزش های روانشناختی برای کاهش اضطراب اجتماعی و بهبود تصور بدن و رضایت بدنی پیشنهاد می شود.

واژگان کلیدی: جراحی پلاستیک، تصور بدنی، رضایت بدنی، اضطراب اجتماعی

مقدمه:

تغییرات جامعه ی مدرن باعت توجه بیشتر به بدن و چگونگی مدیریت، کنترل و رفتار با آن در جامعه مصرفی مدرن شده است. یکی از این رفتارها که در اغلب جوامع به تناسب دیده میشود جراحی زیبایی است (کوهی و علیزاده، ۱۳۹۲) جراحی زیبایی عبارت است از جراحی که برای تغییر دادن ظاهر بدن، در غیاب بیماری، آسیب و جراحت یا بدشکلی مادرزادی و ارتی انجام میشود و می تواند عاملی برای بهبود کیفیت زندگی باشد ولی امروزه جراحی زیبایی کار کرد اصلی خود را از دست داده است (برونینگ و ایکونومی، ۲۰۱۰). دانشمندان علوم اجتماعی در دهه های اخیر در بافته اند که مردم جذابیت های ظاهری را با ویژگی های شخصیتی پسندیده مانند هوش، شایستگی، دلپذیر بودن و پذیرش اجتماعی همراه می دانند. بنابراین این جراحی ها بیشتر برای از میان بردن ناخشنودی افراد از ظاهر و برای افزایش عزت نفس و پذیرش اجتماعی انجام می گیرد (رحیمی، دلبند، شمسی و زرابیان، ۱۳۹۲).مطالعات زیادی حاکی از افزایش روز افزون جراحی زیبایی در کشورهای مختلف است. از جمله در مطالعه ای نشان داده شد در آمریکا در سال ۲۰۰۹، ۵۱٪ جراحی های زیبایی در افراد بدون توجه به در آمد و نیاز به جراحی انجام شده است که این تعداد در مقایسه با سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۹ با افزایش ۷۷ ٪ رو به رو است ( انجمن جراحی زیبایی آمریکا ۲۰۱۰). همچنین در ایران سالانه حدود ۲۵ تا ۳۰ هزار جراحی زیبایی انجام می شود که ۶۰ این موارد مربوط به جراحی بینی و بقیه مربوط به سایر جراحی های زیبایی و پلاستیک است. و از نظر جراحی پلک و صورت ایران در رده چهارم جهان و از نظر لیپوساکش، جراحی سینه و شکم پس از امریکا در رده دوم قرار دارد( کلانتر هرمزی، ۱۳۹۲)عاملی که می تواند در تمایل افراد به جراحی زیبایی دخیل باشد اختلال در تصور بدنی است. تصور از بدن یعنی اینکه بدن خود را چگونه درک می کنیم که ممکن است بر توانایی ما در رابطه برقرار کردن با دیگران موثر باشد و در پاسخ هایی که دیگران به ما می دهند تاثیر نهد (اباذری و حمیدی، ۱۳۸۷). برای رسیدن به یک زندگی سالم و رضایتبخش و ایجاد سازگاری با خود و دیگران، داشتن یک تصویر ذهنی واقع بینانه و شایسته ضروری است. چنانچه فرد از نظر فیزیکی احساس خوبی نسبت به خودش داشته باشد، شانس بیشتری دارد که تصور بدنی مثبتی نیز داشته باشد. اما گاهی استرس و اضطراب، دیدگاه های خود انتقادی با پایین بودن میزان ارزشمندی فرد بر این که چه حسی نسبت به خودش داشته باشد تاثیر می گذارد که باعث می شود بسیاری از مردم به تغییر در ظاهر اندام خود بپردازند و اقدام به عمل جراحی پلاستیک نمایند (استوارت، ۲۰۰۶)رضایت بدنی هم می تواند در تمایل فرد به جراحی زیبایی دخالت داشته باشد. رضایت بدنی در واقع خود ارزیابی فرد از بدن و ظاهر جسمانی خود است ( اندلسون، ۲۰۰۰) زنان اغلب در جهت رسیدن به استانداردهای زیبایی و کامل بودن به سختی تلاش می کنند. تا جایی که در بسیاری از موارد این استانداردها منجر به اشتغالات ذهنی فزاینده می شوند و در خیلی از موارد انجام جراحی زیبایی به عنوان اولین گزینه در جهت رهایی از این اشتغال های فکری، مورد توجه قرار می گیرد ( اسکلافانی ۲۰۰۳)اضطراب اجتماعی هم متغیر دیگری است که می تواند در تماپل فرد به جراحی زیبایی موثر باشد. اضطراب اجتماعی ، نشانگر میزان تمایل به مضطرب بودن در موقعیتهای اجتماعی و مبین ترس فرد از طرد شدن از سوی دیگران است (زارب، ۱۳۸۳) افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی یک رشته فرضها را درباره خودشان و موقعیت های اجتماعی به وجود می آورند این فرضها منجر به این خواهند شد که افراد تعاملات اجتماعی را به گونه ای منفی تعبیر کنند و آنها را نشانه خطر ببینند و توجه افراطی خود را معطوف به وارسی و مشاهده دقیق خود می کنند که باعث بروز علائم جسمی و شناختی می شود و  ئر نتیجه فرد برای رهایی از این علایم به انواع پاسخ ها روی میاورد که می توان از تقاضا و اقدام افراطی به انجام جراحی های زیبایی نام برد (قنبری، جمهری و روشن، ۱۳۹۴).با این مقدمه، تحقیق حاضر با هدف مقایسه علائم اختلال در تصور بدنی، رضایت بدنی و اضطراب اجتماعی در زنان ۲۰ تا ۳۵ ساله متقاضی جراحی پلاستیک و زنان غیرمتقاضی در استان تهران انجام خواهد شد.

۲ – ۱ بیان مساله

امروزه جراحی زیبایی به عنوان یکی از شایعترین جراحی ها در سطح جهان مطرح است که میزان بهره گیری از آن رو به فزونی است و از حدود دههی ۷۰، تقاضا برای جراحی های زیبایی در کشور ایران % ۸۰ رشد داشته است و این آمار در حال حاضر رو به افزایش است و بر خلاف خیلی از کشور های دنیا جراحی پلاستیک بینی، شایعترین عمل زیبایی در ایران می باشد. عزیزی، ماهر وزاده و نیک روان فرد، ۱۳۸۷). همچنین در ایران سالانه حدود ۲۵ تا ۳۵ هزار جراحی زیبایی انجام می شود که ۶۰ %این موارد مربوط به جراحی بینی و بقیه مربوط به سایر جراحی های زیبایی و پلاستیک است. از نظر جراحی پلک و صورت ایران در رده چهارم جهان و از نظر لیپوساکشن، سینه و شکم پس از آمریکا در رده دوم قرار دارد( کلانتر- هرمزی ، ۲۰۱۳). همچنین در سال ۲۰۱۳ بیش از ۱۱میلیون عمل جراحی زیبایی در ایالات متحده انجام شده است که ۲۹۷% افزایش در تعداد این عمل از سال ۱۹۹۷ را نشان میدهد(شارپ ، تیگمن و ماتیسکی۲۰۱۴) هدف جراحی زیبایی آفریدن زیبایی میباشد و برای برطرف کردن کاستی ها و مشکلات ظاهری صورت یا اندام ها صورت می گیرد، ولی انجام آن می تواند با عوارض جسمانی و مشکل روانشناختی همراه باشد (خالقی، ۱۳۸۵) جراحی زیبایی اکنون تبدیل به یک عامل فریبنده و وسیله ای برای تجمل گرایی افراد مختلف شده است و این امر باعث پایه ریزی انتظارات غیر واقعی از افراد و مخدوش شدن حقایق در مورد ماهیت واقعی آن گردیده است. جراحی زیبایی منحصر به طبقه ی مرفه جامعه نیست و از هر طبقه اجتماعی افرادی وجود دارند که بخشی از صورت با اندام خود را به تیغ جراحان زیبایی سپرده اند. این روند به گونه ای ادامه یافته که مردم ایران در کنار کشورهای برزیل و ترکیه در رده های نخست میزان جراحی های جهان قرار دارند (خزیر، دهداری و محمودی، ۱۳۹۲).از جمله متغیرهایی که ممکن است در زنان متقاضی جراحی پلاستیک مشکل داشته باشد تصور بدنی است. تصور بدنی عبارت است از بازنمایی درونی ظاهر بیرونی فرد است (بروز سکی کو بایر . ۲۰۰۵). اهمیت این سازه شخصیتی بسیار بارز است زیرا اولین منبع اطلاعاتی است که دیگران برای تعاملات اجتماعی با فرد از آن استفاده می کنند و در برخورد با فرد مورد قضاوت قرار می گیرد(جعفری فرحبخش، شفیع آبادی و دلاور، ۱۳۸۹). پژوهش ها نشان داده اند زنان بیشتر از مردان از تصور بدنی منفی رنج می برند و این نارضایتی ها می تواند تبدیل به باور و تقص خیالی در بدن شود و در نهایت بسیاری از این افراد برای مقابله با این احساسات تمایل به انجام جراحی زیبایی پیدا می کنند (پور آقاجان، ۱۳۸۶). در پژوهشی که امیر مجد در سال ۱۳۸۱ انجام داد نشان داده شده که جراحی زیبایی به تغییر در تصور بدتی منجر می شود (امیر مجد، ۱۳۸۱)از جمله متغیرهایی که ممکن است در زنان متقاضی جراحی پلاستیک مشکل داشته باشد، رضایت بدنی است. رضایت بدنی عبارت است از میزان رضایتمندی که فرد بر اساس معیارهای موجود از ویژگی های جسمانی ادراک شده خود دارد و در دامنهای از بسیار راضی تا بسیار ناراضی قرار می گیرد کش ۲۰۰۰) شواهد نشان داده است که بین زنان و مردان در معیارهای تناسب اندام و همچنین رضایتمندی از ابعاد و ویژگی های جسمانی تفاوت وجود دارد(پنکال ۲۰۰۷). در زمینه سطح رضایتمندی از ابعاد بدنی بیشتر یافته ها بیانگر سطح پایین رضایتمندی جسمانی زنان در مقایسه مردان است (یار کر ۲۰۰۳۰). در پژوهشی که توسط اسپیتزر و همکاران بر روی زنان دانشگاهی انجام گرفته، ۸۰ درصد زنان، نارضایتی بدی داشته اند (اسپیتزر ، اندرسون و ژوئین، ۱۹۹۹).از جمله مشکلات دیگر که ممکن است در زنان متقاضی جراحی پلاستیک مشکل داشته باشد، اضطراب اجتماعی است. اضطراب اجتماعی عبارت است از تمایل به مضطرب بودن در موقعیتهای اجتماعی و مبین ترس فرد از طرد شدن از سوی دیگران است (زارب، ۱۳۸۳). بررسی همه گیر شناسی نشان داده است که زنان بیشتر از مردان به این اختلال مبتلا می شوند (سادوک ،۲۰۰۷). بوگلز و مانسل (۲۰۰۴) در پژوهش خود نشان داده اند که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی نسبت به افراد عادی نگرش منفی تری دارند و برای رهایی از این احساسات ناشی از این نگرش به اعمال گوناگون دست می زنند و با توجه به نتایج پژوهش ها انجام جراحی زیبایی و ایجاد تغییرات ظاهری در افراد باعث بهبود این احساسات می شود و اضطراب اجتماعی کمتری تجربه می کنند(بوگلز و مانسل، ۲۰۰۴).بنابراین سوال اصلی در تحقیق حاضر عبارت است از: آیا بین زنان متقاضی جراحی پلاستیک و زنان غیر متقاضی در میزان اختلال در تصور بدنی، رضایت بدنی و اضطراب اجتماعی تفاوت وجود دارد؟

اهمیت و ضرورت تحقیق

در گذشته جراحی زیبایی در جهت بازگشت عملکرد و شکل طبیعی عضوی از بدن انجام میشد، اما امروزه جراحی زیبایی کار کرد اصلی خود را از دست داده است (توتونچی، فخاری و کلاهی، ۱۳۸۶) تعداد متقاضیان جراحی زیبایی در ایران در حال افزایش است و اکثر متقاضیان زنان ۱۵ تا ۵۰ ساله می باشند، که در حال حاضر تقاضا برای جراحی بینی در مقام اول، اندام مقام دوم و چین و چروک برداری صورت در مقام سوم قرار دارد. این خود با توجه به صرف هزینه ها و عوارض بسیار، مشکلاتی را در سطح سلامت روانی افراد جامعه به وجود آورده است. با توجه به اینکه در اکثر کشورها هر نوع عمل جراحی کاری تیمی محسوب می شود و عمل های زیبایی و پلاستیکی از این قاعده مستثنی نمی باشند. وجود یک روان شناس و روانپزشک در این تیم جراحی ضروری به نظر می رسد. اما در کشور ما این امر مورد توجه قرار نگرفته است. بنابراین شناخت ویژگی های روان شناختی و شخصیتی متقاضیان جراحی زیبایی به کمک مقیاس های هنجاریابی شده می تواند در برنامه ریزی های مختلف در جهت پیشگیری و درمان مشکلات روانی این افراد کمک کند (علیپور، شقاقی و حسینی، ۱۳۸۸)در صد بالایی از مراجعه کنندگان پس از انجام عمل زیبایی برای ترمیم مجدد مراجعه می کنند چرا که آنها انتظاراتی را که در تصور خود داشته اند به دست نیاورده و احساس پشیمانی می کنند در این موارد حضور مشاور یا روان شناس و نیاز به مداخله او در تصمیم گیری برای عمل زیبایی، کمک می کند تا مراجعه کننده واقع بینانه تر تصمیم بگیرد و نسبت به عمل خود از هر گونه خیال پردازی و احساس نامطلوب دوری کند. همچنین وجود یک روان شناس در کلینیکها از ابعاد مختلف می تواند تاثیرات مفیدی به دنبال داشته باشد و علاوه بر متقاعد کردن متقاضی عمل جراحی برای تجدید نظر در این تصمیم، از انجام عمل های غیر ضروری و صرف هزینه های هنگفت پیشگیری کند. همچنین ضرورت انجام این پژوهش این است که معلوم گردد کدام فاکتور روان شناختی و شخصیتی تاثیر بیشتری برای متقاضی شدن جراحی زیبایی دارد ، که بر اساس آن مداخله صورت گیرد. همچنین نتایج این پژوهش برای جراحان و متخصصان زیبایی در جهت شناخت بهتر متقاضیان جراحی زیبایی تاثیر گذار است.

اهداف پژوهش

هدف کلی

هدف این پژوهش مقایسه علائم اختلال در تصور بدنی، رضایت بدنی و اضطراب اجتماعی در زنان ۲۰ تا ۳۵ ساله متقاضی جراحی پلاستیک و غیر متقاضی در استان تهران می باشد.

اهداف جزئی:

۱) مقایسه علایم اختلال در تصور بدتی در زنان متقاضی و غیرمتقاضی جراحی پلاستیک

۲) مقایسه رضایت بدنی در زنان متقاضی و غیر متقاضی جراحی پلاستیک

۳) مقایسه اضطراب اجتماعی در زنان متقاضی و غیرمتقاضی جراحی پلاستیک

۵ – ۱ فرضیه های تحقیق

۱) بین زنان متقاضی و غیر متقاضی جراحی پلاستیک در علائم اختلال تصور بدنی تفاوت وجود دارد.

۲) بین زنان متقاضی و غیر متقاضی جراحی پلاستیک در رضایت از بدن تفاوت وجود دارد. |

۳) بین زنان متقاضی و غیر متقاضی جراحی پلاستیک در اضطراب اجتماعی تفاوت وجود دارد.

۶ – ۱ تعریف نظری

جراحی زیبایی: عبارت است از جراحی که برای تغییر دادن ظاهر بدن، در غیاب بیماری، آسیب و جراحت با بدشکلی مادرزادی و ارثی انجام می شود و می تواند عاملی برای بهبود کیفیت زندگی باشد. (برونینگ و ایکونومی، ۲۰۱۰)

تصور بدنی: عبارت است از تصویری از بدتان که در ذهنمان شکل می دهیم و شیوه ای که بدن برایمان آشکار می شود. تصور بدنی یک فرایند شناختی صرف نیست بلکه خواسته ها و نگرش های عاطفی و کنش متقابل با دیگران را منعکس می کند(شلدر”،۱۹۵۰)

رضایت بدنی: رضایت بدنی عبارت است از میزان رضایتمندی که فرد بر اساس معیارهای موجود از ویژگی های جسمانی ادراک شده خود دارد و در دامنه ای از بسیار راضی تا بسیار ناراضی قرار می گیرد (کش، ۲۰۰۰).

اضطراب اجتماعی: اختلال اضطراب اجتماعی، که قبلا فوبی اجتماعی نامیده می شد، ترس و اضطراب شدید از موقعیت های اجتماعی است که در آنها فرد ممکن است تحت ارزیابی موشکافانه دیگران قرار گیرد. افراد دارای اختلال اضطراب اجتماعی هنگام مواجه با چنین موقعیت هایی می ترسند که مورد ارزیابی منفی دیگران قرار بگیرند انجمن روانشناسی آمریکا، ۲۰۱۳)

۷ – ۱ تعریف عملیاتی

تصور بدنی : تصور بدنی در این مطالعه بر حسب نصرهی آزمودنی در پرسشنامه تصور تن فیشر(۲۰۰۰) سنجیده می شود

رضایت بدنی : رضایت بدنی آن چیزی است که توسط پرسشنامه روابط چند بعدی بدن – خود کش، وینستد و جاندا  (۱۹۸۷-۱۹۸۶) سنجیده می شود.

اضطراب اجتماعی : اضطراب اجتماعی در این مطالعه با مقیاس اضطراب اجتماعی – جسمانی مولت و گروی (۱۹۷۰) سنجیده می شود.