آرزو کردستانی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی گرایش آموزش و پرورش تطبیقی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی تطبیقی ادبیات داستانی کودکان دوره ابتدایی در کشورهای ایران و آلمان” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در شته روان شناسی تربیتی گرایش آموزش و پرورش تطبیقی

عنوان:

بررسی تطبیقی ادبیات داستانی کودکان دوره ابتدایی در کشورهای ایران و آلمان

استاد راهنما:

دکتر یحیی مهاجر

استاد مشاور:

دکتر فرخنده مفیدی

دانشجو:

آرزو کردستانی

زمستان ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان_

فصل اول : کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف تحقیق

الف) هدف کلی ب) اهداف جزئی

سؤالات تحقیق

تعاریف مفاهیم و واژگان اختصاصی

الف) تعاریف نظری

پ) تعاریف عملیاتی

فصل دوم : ادبیات تحقیق

تعریف ادبیات کودک

اهمیت توجه به ادبیات کودک

اهداف ادبیات کودک

نظریاتی در ادبیات کودک

نقش ادبیات کودکان و نوجوانان در پاسخگویی به نیازها

انواع نیازهای کودکان و نوجوانان

انواع ادبیات کودکان و نوجوانان

ادبیات داستانی

تفاوت داستان و قصه

ارزش تربیتی داستان

تاریخچه ی ادبیات کودک در جهان

پیشینه ی تحقیق

الف) تحقیقات انجام شده در داخل

ب) تحقیقات انجام شده در خارج

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

مقدمه

روش تحقیق

شیوه ی تجزیه و تحلیل داده ها

جامعه

شیوه ی نمونه گیری

ابزار اندازه گیری روش گردآوری اطلاعات و داده ها

فصل چهارم ؛ تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

مقدمه

بررسی سوالات

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادات

مقدمه

بحث در مورد یافته ها و نتایج تحقیق

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات

چکیده:

ادبیات کودکان و نوجوانان بخشی از ادبیات غنی و گسترده ماست که به سبب تقش و تأثیر فراوانی که در تربیت مخاطبان دارد جایگاه ارزشمند و والایی را در روانشناسی و علوم تربیتی کسب کرده است. ادبیات کودک و نوجوان با خواندنی های کودک و نوجوان یعنی کتاب های درسی و کمک درسی و نوشته های دیگری که آموزش مستقیم می دهند تفاوت دارد اگر کودکان و نوجوانان با خواندن کتاب های مناسب بتوانند وجه اشتراکی بین احساسات، توانمندی ها با مشکلات خود و شخصیت های داستان پیدا کنند در صورت بروز مشکل می توانند به حل آنها بپردازند. عنوان پژوهش حاضر بررسی تطبیقی ادبیات داستانی کودکان دوره ی ابتدایی در کشورهای ایران و آلمان در سال های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۶ می باشد که هدف از آن رسیدن به پاسخ سؤالاتی همچون : بررسی سیر تحول ادبیات کودک در هر یک از کشورها، بیان ویژگی های ادبیات کودک در سنین ۷ تا ۱۱ سال، معرفی معیارهای انتخاب کتاب مناسب برای کودکان در ایران و آلمان، بیان شباهت ها و تفاوت های موجود و استفاده از نتایج این پژوهش برای بهبود ادبیات کودک ایران می باشد. این پژوهش بر مبنای روش جرج بردی و با توجه به اسناد، مدارک و شواهد موجود از طریق کتاب های علمی، تحقیقات انجام شده و اینترنت انجام شده است. با توجه به اهداف مورد نظر و پاسخ های به دست آمده این چنین نتیجه گیری می شود که سیر تحول ادبیات کودک در هر دو کشور شرایط مشابهی داشته و هدف کلی ادبیات کودک در همه جا کمک به رشد همه جانبه ی کودک است اما برخی از ویژگی های ادبیات دوره ی ابتدایی و معیارهای انتخاب کتاب در دو کشور دارای تفاوت هایی هستند که ناشی از تأثیر مسائل فرهنگی و مذهبی است. در نتیجه روی ادبیات کودک ایران باید کار علمی و تخصصی صورت گیرد تا منجر به دسترسی کودکان ایرانی به بهترین آثار این حوزه شود.

واژگان کلیدی : بررسی تطبیقی، ادبیات داستانی کودک

فصل اول:

مقدمه:

به یقین می توان گفت که انسان معاصر بیش از گذشتگانش کتاب می خواند، کتاب می نویسد و هر روز این نیاز در او افزایش و گسترش می یابد. گر چه بزودی امکان دارد کامپیوتر جانشین کتاب شود و بیشترین و تازه ترین اطلاعات را در هر مورد و موضوع در کمترین زمان در اختیار انسان قرار دهد. بنابراین هر محیط آموزشی در هر مقطعی ناگزیر است به روش ها و شیوه های گوناگون و ابتکاری کودکان و نوجوانان را به مطالعه مداوم و کتابخوانی برانگیزد و منابع مورد نیاز روز را در اختیار ایشان بگذارد.گرایش به خواندن به عنوان قسمتی از زندگی خیلی زود در خانه آغاز می شود مخصوصا در خانه ای که افراد آن عادت خواندن داشته باشند. کودکان هنگام ورود به مدرسه از لحاظ علاقه به خواندن با هم متفاوتند، بعضی از آنها که از قبل با خواندن آشنا هستند، لذت می برند در صورتی که برخی دیگر نسبت به خواندن بکلی بیگانه هستند.بدون تردید ارزش ها، نگرش ها، گرایش ها، رغبت ها و ذوق ها بعد از خانواده در دوره دبستان رشد و تکامل پیدا می کنند و خوب یا بد بار آمدن آنها بیشتر به همین مرحله تحصیلی بستگی دارد. ویژه نخستین روزها و جلسات آموزش خواندن که از لحاظ ادبیات کودکان بسیار مهم است. (شعاری نژاد، ۱۳۸۶، ص ۸۸)ادبیات به طور کلی عبارت است از چگونگی تعبیر و بیان احساسات و عواطف و افکار به وسیله ی کلمات در اشکال و صورت های مختلف از قبیل انشا و خطایه تر و تظم. گاهی نیز ادبیات را وسیله احتراز از خطا در خواندن و نوشتن تعریف می کنند. هدف ادبیات این است که شخص را در اندیشیدن درست گفتن، درست خواندن و درست نوشتن یاری کنند و به وی مهارت بخشند. به عبارت دیگر به انسان این توانایی را ببخشد که بتواند به سهولت و سرعت با دیگران روابط کلامی برقرار کنند و از تفاهم مطلوب برخوردار شود. (شعاری نژاد، ۱۳۸۶، ص ۶۳). ادبیات کودکان و نوجوانان بخشی از ادبیات غنی و گسترده ماست که به سبب نقش و تأثیر فراوانی که در تربیت مخاطیان دارد جایگاه ارزشمند و والایی را در روانشناسی و علوم تربیتی کسب کرده است. امروزه همه روانشناسان و متخصصان تعلیم و تربیت به اهمیت این ابزار موثر واقفند و از مربیان، نویسندگان، شاعران و سایر پدیدآورندگان آثار کودکان انتظار دارند تا با مطالعه ابعاد شخصیتی کودک به نیازهای ذهنی، عاطفی،اجتماعی و بدنی او در سنین مختلف پی ببرند و آثاری شایسته و مناسب برای آنها پدید آورندها آگاهی از اهمیت ادبیات کودکان شناخت اهداف آن روشن تر می شود.اگر بپذیریم که ادبیات ابزار مؤثری است که در خدمت رشد و تربیت و تعالی کودک و به طور اعم انسان قرار می گیرد هدف ادبیات را نیز باید در هدف خلقت انسان جستجو کنیم یعنی کمک در شناخت و پیمودن راههای تکامل و تعالی انسان به سوی خداوند. ( شجری، ۱۳۷۱، ص ۲۲).خواندنی های ویژه ی کودکان و نوجوانان از نظر کیفیت نباید تفاوتی با آثار ویژه بزرگسالان و فرهیختگان داشته باشد. به عبارت دیگر نباید بچه بودن مخاطب به فراهم آوران آثار این اجازه را بدهد که باری به هر جهت و سرسری از کنار کیفیت ادبی آثار بگذرند. (رحماندوست، ۱۳۷۷، ص۱۸)ادبیات کودک و نوجوان با خواندنی های کودک و نوجوان یعنی کتاب های درسی و کمک درسی و نوشته های دیگری که آموزش مستقیم می دهند، تفاوت دارد. در خواندنی های کودکان و نوجوانان هدف نویسنده آموزش مستقیم است ولی در ادبیات کودکان و نوجوانان نویسنده پیام خود را به صورتی غیر مستقیم می دهد و نتیجه گیری را به خواننده واگذار می کنند. (فرهنگنامه، ج ۲، ص ۱۶۵)

بیان مسأله

هر پدیده ای تاریخ خاص خود را دارد، ادبیات کودک نیز از این اصل فراگیر پیروی می کند. تعریف ادبیات کودکان با تعریف ادبیات به معنای اعم تفاوتی ندارد اما تفاوت بین نیازها و امکانات کودکان با بزرگسالان موجب می شود که از ادبیات کودکان انتظار بیشتری وجود داشته باشد چرا که برای انسانی کم تجربه بوجود می آید. لذا باید عالی تر و سازنده تر باشد. با توجه به محدودیت ها و نیازهایی که کودکان در سنین مختلف دارند شاید بتوان این تعریف را پذیرفت که هر آنچه خارج از برنامه درسی و آموزش مستقیم هنرمندانه نوشته و تنظیم شود ادبیات کودکان خوانده می شود. ( حجازی، ۱۳۸۳، ص۱۶).برخی از صاحب نظران همچون توران میرهادی اعتقاد دارند ادبیات کودک تا مرحله ی پیدایش آن به صورت رشته ای مستقل چهار مرحله را پشت سر گذرانده است : مرحله ی آفرینش و انتقال آثار ادبی به صورت شفاهی، مرحله ی گردآوری و نوشتن آثار ادبی شفاهی، مرحله ی آفرینش ادبی با الهام گرفتن از آثار ادبی شفاهی و مرحله ی آفرینش ادبی ویژه کودکان و نوجوانان پیدایش این چهار مرحله در بعضی از سرزمین ها و کشورها که بشر سخن گفتن آموخت و توانست تجربه ها، احساس ها، اندیشه ها و باورهای خود را به صورت ماجراها و قصه ها به کودکان و نوجوانان منتقل کنند مرحله ی گردآوری و نوشتن آثار ادبی شفاهی از زمانی آغاز شد که بشر نوشتن را اختراع کرد از این زمان یعنی از حدود پنج هزار سال پیش بشر با نوشتن بر روی لوحه های گلی و سنگی، دیوارها و ساقه ی گیاهان و پوست حیوانات و حتی با حجاری و پیکر تراشی رویدادهای تاریخی، تجربه ها، اعتقادها و باورهای خود را در قالب پندها، دستورها، قصه ها و افسانه هائیت کرد و به نسل های بعد انتقال داد. مرحله ی پدید آوردن آثار ادبی با الهام گرفتن از آثار ادبی شفاهی از زمانی آغاز می شود که در کشورهای گوناگون آموزش کودکان به صورت همگانی و رسمی در آمد. در این مرحله گروهی از نویسندگان به خلق قصه ها و افسانه ها و نمایشنامه هایی برای کودکان پرداختند که از درونمایه و طرح آثار ادبی شفاهی الهام گرفته بود. مرحله ی آفرینش آثار ادبی ویژه کودکان و نوجوانان با گسترش آموزش عمومی و افزایش شمار خوانندگان کودک و نوجوان و با تکامل صنعت چاپ آغاز شد. پیش از آن بعضی از آثار ادبی بزرگسالان که زبان و بیان آنها ساده تر و محتوای آنها برای کودکان و نوجوانان شوق انگیز بود در شمار آثار ادبی خاص این گروه از خوانندگان در آمده بود. (اقبال زاده، ۱۳۸۸، ص ۲۴).ادبیات کودکان و نوجوانان که از نظر ارزش هنری با ادبیات بزرگسالان برابر است سه ویژگی مهم دارد: نخست آنکه با زبان و بیان، توانایی درک زبان نوشتاری، تخیل و تجربه های کودکان ونوجوانان متناسب چند هزار سال و در بعضی دیگر چند صد سال یا کمتر به طول انجامیده است، اما در این سیر تحول آغاز یک مرحله همواره با پایان مرحله ی قبل همزمان نبوده است و امروزه معمولا هر چهار مرحله با هم وجود دارد.مرحله ی آفرینش و انتقال آثار ادبی به صورت شفاهی از کهن ترین زمان ها یعنی از زمانی آغاز می شود که بشر سخن گفتن آموخت و توانست تجربه ها، احساس های اندیشه ها و باورهای خود را به صورت ماجراها و قصه ها به کودکان و نوجوانان منتقل کند مرحله ی گردآوری و نوشتن آثار ادبی شفاهی از زمانی آغاز شد که است. از این رو برای هر گروه سنی کودک یا نوجوان از متن ها و موضوع ها و زبان و بیان متناسب با فهم و درک آنها استفاده می شود. زبان و بیان و محتوای این گونه آثار برای خردسالان بسیار ساده است و پا به پای رشد فکری کودکان و نوجوانان پیش می رود. دوم آنکه به رشد و پرورش شخصیت خواننده کمک می کند و به این نکته توجه دارد که دوران کودکی و نوجوانی مهم ترین سال های شکل گرفتن و پرورش احساس و اندیشه است. از این رو از آنچه سبب یأس و بدبینی و بدخواهی می شود پرهیز می کند. سوم آنکه اهمیت تصویر را برای کودکان و نوجوانان برابر با اهمیت نوشته می داند و همواره بخشی از پیام خود را به کمک تصویر بیان می کند. به همین سبب کتاب های تصویری کودکان خردسال که حتی گاه نوشته ای به همراه ندارند در ادبیات کودکان و نوجوانان ارزش بسیار دارند. (میرهادی، ۱۳۷۳، ص ۱۶۹).در هر حال از روزی که تربیت در زندگی آدمی مطرح شده است ادبیات کودکان ونوجوانان نیز همراه آن مطرح بوده است و منظور از آن عمدتا قصه ها و افسانه ها و احیانا شعر و مثل بوده است، بدین معنا که بزرگترها برای تغییر رفتار کودکان و اثرگذاری روی آنها داستان ها با مثل ها و یا سرگذشت تجربه های خود را داستان وار به ایشان می گفتند و این واقعیت را دریافته بودند که این روش تربیتی از تربیت مستقیم با اندرز دادن مستقیم مؤثرتر است زیرا انسان مخصوصا در دوران خردسالی حکایات، افسانه ها و قصه ها را طبعا دوست دارد و از محتوای آنها متأثر می شود. (شعاری نژاد، ۱۳۸۶، ص ۷۱)از آنجا که ادبیات کودک در کشورهای اروپایی تاریخچه طولانی و غنی دارد مطالعه ادبیات کودک کهن و جدید این کشورها ضمن آشنایی با انواع ادبیات کودک به شناخت نکات مثبت منجر گشته و می تواند در بهبود کیفیت منابع مطالعانی کودکان کشور ما مفید واقع شده و باعت رشد و اعتلای آموزشی و فرهنگی آینده سازان ایران شود.

اهمیت و ضرورت تحقیق

ادبیات کودکان و نوجوانان مقوله ای سهل و ممتنع است. سهل از آن جهت که چون مخاطبان آن کودک و نوجوان هستند به جد گرفته شوند و گمان برند که می شود ساده انگارانه به آن پرداخت و ممتنع از این روی که عبور از ساده انگاری و رسیدن به درجه ای از توانمندی برای ارائه خدمات شایسته به نسل جوان تلاشی بی وقفه و مستمر تؤام با سختکوشی و ممارست لازم دارد.نخست باید شناختی واقع بینانه از کودک و نوجوان داشت یعنی تلاش برای شناخت آنها آن گونه که هستند به آن گونه که ما می خواهیم یا تصور می کنیم باید باشند. سپس شناخت عمیق آثاری است که ادبیات کود کانش می خوانیم و پی بردن به قابلیت ها و ظرفیت های بالقوه این آثار و سرانجام شناخت راه ها و روش هایی است که بتوان همه این ظرفیت ها و قابلیت ها را در خدمت نسل نوجویی قرار داد که هزاره ی سوم و سده ی آینده را با تمام دستاوردها و چالش های پیش رو دارد. (قزل ایاق، ۱۳۸۳، ص ۱).اگر کودکان ونوجوانان با خواندن کتاب های مناسب بتوانند وجه اشتراکی بین احساسات، توانمندی ها با مشکلات خود و شخصیت های داستان پیدا کنند، شناخت بهتری نسبت به آن حالت ها به دست می آورند، به صحبت کردن درباره آنها می پردازنده پینش لازم نسبت به این امور را کسب می کنند و در صورت بروز مشکل می توانند به حل آنها بپردازند. همانند سازی و نتیجه ی آن یعنی شناخت امکان بحث و برون ریزی احساسات یعنی تخلیه ی هیجانات از جمله مزایای کتاب خوانی برای رشد شخصیت و حل مشکلات هستند. (اقبال زاده، ۱۳۸۸، ص ۲۲). ادبیات، آموزش و سازندگی را در درون خود دارد و هیجان و جوشش درونی انسان، آفریننده ی آن است عموما یا به عمق احساس و فکر و حالات انسان دست می یابد یا حقیقتی را بیان می کند یا در توصیف ماجراها دید و تجربه ای بکر و سرشار از زندگی را عرضه می کنند. آموزندگی آن تابع ارزش های زمان نیست و اصالت از درون آن و صمیمیت از محتوای آن به بیرون می تراود.ادبیات کودکان می تواند در صورت داشتن شرایط و ویژگی های لازم نقش بسیار مهم و مؤثری در تأمین بهداشت عمومی (بدنی و روانی)، برقراری روابط انسانی سالم و رضایت بخش بین همه ی مردم جهان، برقراری صلح اطمینان بخش جهانی حداقل برای نسل های آینده و سرانجام هدفدار و لذت بخش ساختن زندگی برای همه ی مردم ایفا کند. (شعاری نژاد، ۱۳۸۵، ص ۶۹)

اهداف تحقیق

الف) هدف کلی

هدف از این پژوهش بررسی تطبیقی ادبیات داستانی کودکان دوره ی ابتدایی در کشورهای ایران و آلمان

می باشد.

ب) اهداف جزئی

– بررسی سیر تحول و توسعه ی ادبیات کود کاتدوره ی ابتدایی در کشورهای مورد مطالعه

– بررسی خصوصیات کلی ادبیات کودکان دوره ی ابتدایی در کشورهای مورد مطالعه

– بررسی خصوصیات ادبیات داستانی کودکان دوره ی ابتدایی در کشورهای مورد مطالعه

– بررسی ملاک های انتخاب کتاب مناسب برای کودکان دوره ی ابتدایی در کشورهای مورد مطالعه

– شناسایی وجود تفاوت و اشتراک میان ادبیات کودکان دورهی ابتدایی در کشورهای مورد مطالعه

– ارتقای سطح ادبیات داستانی کودکان در جامعه ایرانی

سؤالات تحقیق

١- سیر تحول و توسعه ی ادبیات کودکان در کشور های مورد مطالعه چگونه است؟

۲- خصوصیات کلی ادبیات کودکان در کشورهای مورد مطالعه چه هستند؟

٣- ادبیات داستانی کودکان دوره ی ابتدایی در کشورهای مورد مطالعه دارای چه خصوصیانی هستند؟

۴- چه ملاک هایی برای انتخاب کتاب مناسب برای کودکان دوره ی ابتدایی در کشورهای مورد مطالعهبه

کار گرفته می شوند؟

۵- چه تفاوت ها و شباهت هایی میان ادبیات کودکان دور هابتدایی در کشورهای مورد مطالعه وجود دارد؟

۶- چگونه می توان از نتایج این پژوهش برای ارتقای سطح ادبیات کودکان در جامعه ایرانی استفاده کرد؟

تعاریف مفاهیم و واژگان اختصاصی

الف) تعاریف نظری

بررسی تطبیقی، تطبیق و مقایسه به عملی اطلاق می شود که در پرتو آن دو یا چند پدیده را در کنار هم قرار داده و به منظور یافتن وجود اختلاف و تشابه آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم. در حیطه آموزش و پرورش این مقایسه و تطبیق می تواند بین رویدادهای آموزشی در داخل یک نظام آموزش و پرورش با در سطح وسیعتری ویژگی های گوناگون یک نظام تربیتی را با نظام های تربیتی ممالک دیگر مورد مقایسه قرار دهد. (آقازاده، ۱۳۸۲،ص۶۵)ادبیات داستانی؛ بخشی از ادبیات با ادبیات تخیلی است و همه ی انواع آثار داستانی روایتی منشور را در بر می گیرد، خواه این نوع از خصوصیت شکوهمندی ادبیات تخیلی برخوردار باشد، خواه نباشد یعنی هر اثر روایتی منشور حلاقه ای که با دنیای واقعی ارتباط معنا داری داشته باشد در حوزه ادبیات داستانی قرار می گیرد و شامل قصه، اسطوره افسانه، تراژدی،رمان، لطیفه، روایت، حکایت، تمثیل ، فایل (حکایت حیوانات) داستان کوتاه و آثار وابسته به آنهاست. (امیر صادقی، ۱۳۸۱،ص ۲۱)دوره ی ابتدایی سال های اول تا پنجم دبستان

ب) تعاریف عملیاتی

بررسی تطبیقی در این پژوهش با توجه به سیر تحول ادبیات به صورت کلی ویژگی های ادبیات داستانی دوره ی ابتدایی و معیارهای انتخاب کتاب مناسب برای این دوره در کشورهای ایرانو آلمان بیان شده و برای یافتن تفاوت ها و شباهت ها اطلاعات مورد تجزیه و تحلیل قرار خواهند گرفت.

ادبیات داستانی: منظور از ادبیات داستانی در این پژوهش کتاب های داستانی کودکان دوره ابتدایی یعنی سنین ۷ تا ۱۱ سال در کشور های ایران  و آلمان می باشد. (کتاب های غیر داستان و شعر بررسی نمی شود).

دوره ابتدایی: منظور سال های اول تا پنجم دبستان می باشد.

فصل دوم:

تعریف ادبیات کودک

در تعریف ادبیات صاحبنظران نظرهای متفاوتی ارائه داده اند و هر کس از نظر گاه خویش به تعریف آن پرداخته است، چنان که گفته اند: ادبیات مجموعه بازتاب های آدمیان است در مقابل عوامل مختلف درونی و بروتی که به صورت کلام همراه با تخیل و عاطفه درآمده و هدفش سعادت آدمی است.و یا گفته اند: ادبیات اساسی ترین و اصلی ترین رکن هنر به شمار می رود که سایر رشته های هنری را تحت تأثیر قرار می دهد. ادبیات گاه با تاریخ در هم می آمیزد ولی از تمدن جدایی پذیر نیست و تأثیر تمدن و فرهنگ در آثار ادبی هر فومی به وضوح مشاهده می شود. انعکاس حالات، رفتار، آداب و رسوم و سنن هر قوم، طایفه و ملتی در ادبیات آنها مؤید این گفتار است. (علی پور، ۱۳۸۶، ص ۱۳)در فرهنگ وبستر مجموعه آثار نوشتاری مربوط به یک زبان با یک کشور با یک گروه سنی ادبیات تلفی شده است. (وبستر، ص ۱۰۵۶).هاک در کتاب ادبیات کودکان در مدرسه ی ابتدایی می نویسد ما ادبیات را به عنوان شکل تخبلی زندگی و اندیشه در فرم ها و ساختار های زبان می شناسیم. (هاک، ۱۹۹۷، ص ۵)در دائره المعارف فارسی این عبارت چنین تعریف شده است: ادبیات کودک معمولا به مجموعه آثاری اطلاق می شود که برای مطالعه ی اطفال و نوجوانان و به منظور سرگرمی و آموزش آنان فراهم شده، به معنای وسیع تر و درست تر آثاری که از لحاظ الفظ و تعبیر متناسب با سنین مختلف کودکان و نوجوانان باشد در زمره ی این ادبیات است (مصاحب، ج ۱، ص ۷۲)بنابراین با توجه به تعاریف گوناگونی که در زمینه ی ادبیات ارائه می شود، قطعا در مورد ادبیات کودکان نیز که ریشه در ادبیات کهن ما دارد تفاوت هایی به چشم می خورد. تعریف ادبیات کودکان با تعریف ادبیات به معنای اعم تفاوتی ندارد اما تفاوت بین نیازها و امکانات کودکان با بزرگسالان موجب می شود که از ادبیات کودکان انتظار بیشتری وجود داشته باشد چرا که برای انسانی کم تجربه به وجود می آید لذا باید عالی تر و سازنده تر باشد.

این تفاوت ها عبارتند از

– محدود بودن تجربه ی کودکان از لحاظ نوع وسعت و میزان تجربه)

– محدودیت زبان (محدودیت گنجینه ی لغات)

– محدود بودن زمان دفتر کودکان نمی توانند از نظر فکری مدت زیادی در امری مثل خواندن داستان

دقت کنند.)

– بانوان بودن در دریافت رویدادهای مختلف در یک زمان

این محدودیت ها با بزرگتر شدن کودک کاهش می یابند و ادبیات مورد استفاده ی او به ادبیات بزرگسالاننزدیکتر می شود. با توجه به این محدودیت ها و نیازهایی که کودکان در سنین مختلف دارند شاید بتوان این تعریف را پذیرفت که هر آنچه خارج از برنامه ی درسی و آموزش مستقیم، هنرمندانه نوشته و تنظیم شود ادبیات کودکان خوانده می شود. (حجازی، ۱۳۸۳،ص۱۶)در فرهنگنامه ی کودکان و نوجوانان می خوانیم نوشته ها و سروده هایی هستند که ارزش ادبی و هنری دارند و برای کودکان و نوجوانان پدید می آیند. ادبیات کودکان و نوجوانان هم شامل بخشی از فرهنگ شفاهی عامه است مانند لالایی، متل و قصه و هم شامل آثاری است که به وسیله شاعران و نویسندگان برای کودکان و نوجوانان پدید آمده اند مانند داستان، نمایشنامه و شعر نوشته های غیر داستانی در زمینه های دین، دانش اجتماعی، علم و کاربردهای آن، هنر و سرگرمی که هدف آنها آموزش مستقیم تباشد نیز موضوع هایی هستند  که بخشی از ادبیات کودکان و نوجوانان را تشکیل می دهند (فرهنگ نامه، ج ۲، ص ۱۶۴). _علی اکبر شعاری نژاد درباره ی تعریف ادبیات کودکان می گوید: ادبیات کودکان به مجموعه آثار و نوشته هایی گفته می شود که به وسیله نویسندگان متخصتی برای مطالعه ی آزاد کودکان تهیه می شود و در همه ی آنها ذوق و سطح رشد تضج کودکان مورد توجه است. (شعاری نژاد، ۱۳۸۶، ص ۲۹).نویسنده ی کتاب کودکان و ادبیات رسمی ایران تعریف دیگری از ادبیات کودکان ارائه می دهد و می گوید: ادبیات کودکان مجموعه نوشته ها و سروده ها و گفتارهایی است که از طرف بزرگسالان جامعه برای استفاده خردسالان فراهم آمده است. از لحاظ موضوعی فرقی بین ادبیات کودکان و بزرگسالان نیست و هر چه خارج از برنامه درسی و آموزشی مستقیم هنرمندانه نوشته و تنظیم گردد ادبیات کودکان خوانده می شود.تفاوت ادبیات کودکان و بزرگسالان در تفاوت نیازها و امکانات کودکان و بزرگسالان است. تمامی آثاری که در تمام حوزه های دانش بشری برای کودکان نوشته می شود و در آن خلاقیت هست ادبیات کودکان می باشد. (هاشمی نسب، ۱۳۷۱، ص۱۰).فرخ صادفی نیز از ادبیات کودکان تعریفی ارائه می دهد و می گوید: مجموعه نوشته هایی که برای کودکان مناسب و قابل خواندن باشند و بدون داشتن هدف آموزش مستقیم القایی در بالا بردن سطح آگاهی های اجتماعی، تاریخی، ذوقی و ادبی کودکان مؤثر واقع شوند. (علی پور، ۱۳۷۹، ص ۱۴).اما صاحب نظران به طور کلی بر این باورند که ادبیات بر دو اصل استوار می باشد. اول اصالت موضوع یعنی تازه بودن مطلب و یا داشتن نگرش و دیدی تازه و نو نسبت به موضوعی کهنه مو دوم تناسب قالب با محتوا یعنی هم آهنگی محتوا با سبک نگارش و موضوع مورد بحث.در مورد ادبیات کودکان اصل دیگری را نیز به اصل فوق اضافه می کنند و آن اینست که ادبیات کودکان برای کودکان بوجود می آید و چون خوانندگان این آثار در مرحله رشد فکری و عاطفی هستند، خالق اثر وظیفه دارد با پیام رسانی خود به رشد همه جانبه ی شخصیت کودک کمک نماید (علی پور، ۱۳۷۹: ص ۱۵).