اسماعیل اشرفی پیله ور هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی کودک و نوجوان در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تبریز در سال ۱۳۹۳، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “مقایسه توانایی های اجتماعیف ارتباطی و رفتار های کلیشه ای کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و پایین” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه تبریز

دانکشده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی کودک و نوجوان

عنوان:

مقایسه توانایی های اجتماعیف ارتباطی و رفتار های کلیشه ای کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و پایین

استاد راهنما:

دکتر محید محمود علیلو

اساتید مشاور:

دکتر تورج هاشمی

علی بهاری

پژوهشگر:

اسماعیل اشرفی پیله ور

شهریور ۱۳۹۳

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

بیان مساله

ضرورت انجام پژوهش

اهداف

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

اختلال اوتیسم( Autism)

اوتیسم با عملکرد بالا

اوتیسم با عملکرد پایین

توانایی های اجتماعی

توانایی های ارتباطی

رفتار های کلیشه ای

فصل دوم: ادبیات پژوهشی

اختلال اوتیسم

علائم اختلال اوتیسم

تعامل اجتماعی

ارتباط

رفتار های قالبی و تکراری

ویژگی های مرتبط با اختلال اوتیسم

نارسایی ها و توانمندی های هوشی

اختلال های حسی و ادراکی

ویژگی های بدنی

علت شناسی اختلال اوتیسم

پاتو فیزیولوژی اختلال اوتیسم

رویکردهای شناختی

نورون های آینه ای

کشف نورون های آینه ای

نورون های آینه ای در میمون ها

نورون های آینه ای در انسان ها

کار کرد نورون های آینه ای

درک نیات و مقاصد

همدلی

سایر کار کردها

غربالگری

تشخیص

مقیاس مشاهده ای اختلال اوتیسم( ADOS)

مقیاس درجه بندی اختلال اوتیسم کودکان ( CARS)

مقیاس پاسخ دهی اجتماعی (SRS)

شیوع و طول دوره اختلال اوتیسم

راهبردهای درمانی اختلال اوتیسم

مداخلات روانی- آموزشی

مداخلات جامع رفتاری اولیه

آموزش و تربیت کودکان دارای اوتیسم و ناتوانی ارتباطی (تیچ)

نظام برقراری ارتباط با استفاده از تبادل تصویر( PECS)

داستان های اجتماعی

درمان با استفاده از فعالیت های زندگی

مداخلات تکمیلی

برنامه آموزشی سان رایز ( Son rise)

اکسیژن درمانی روش های توانبخشی

مداخلات غذایی

دارو درمانی

سکرتین درمانی

نورون های آینه ای و اختلال اوتیسم

نظریه ذهن

رشد نظریه ذهن

نظریه ذهن و اختلال اوتیسم

مروری بر پیشینه پژوهش

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه

نوع و طرح پژوهش

جامعه ی پژوهش

ملک های ورود و خروج

ملاک های ورود

ملاک های خروج

نمونه و حجم آن

ابزار پژوهش

پرسشنامه سنجش دامنه اوتیسم (ASSQ)

مصاحبه تجدید نظر شده تشخیصی او تبسم(R – ADI)

روش اجرای پژوهش

روش آماری تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: نتایج پژوهش

مقدمه

یافته ها

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه

بحث و نتیجه گیری

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد های پژوهش

منابع

بیان مساله

اوتیسم یکی از اختلالهای فراگیر تحولی است که عموما در سنین قبل از سه سالگی مشاهده می شود و تخریب کیفی تعامل های اجتماعی ، مشکلات ارتباطی وجود الگوهای رفتاری قالبی و تکراری سه عنصر اصلی آن محسوب می شود (ویلیامز، هلمر ودانکن ، ۲۰۰۸). تجلیات اوتیسم، طیف وسیعی را شامل می شود و از افرادی با آسیب های شدید گرفته – تا حدی که فرد قادر به سخن گفتن نباشد، عقب ماندگی ذهنی داشته باشد، فقط خودش را مکررا تکان بدهد تا افرادی که آسیب های خفیف تری دارند و می توانند فعالیت های اجتماعی (هرچند عجیب متفاوت با دیگران داشته باشند و به شکلی پر اطناب صحبت کنند را شامل می شود (هپی ،۱۹۹۹). بر اپن اساس، گاهی این سندرم به سه بخش: اوتیسم همراه با عملکرد پایین ، عملکرد متوسط و عملکرد بالا تقسیم می شود، این تقسیم بندی، بر اساس سطح بهره هوشی (IQ )، توانایی صحبت کردن، خواندن، نوشتن و پا میزان حمایت و کمکی که فرد برای انجام فعالیت های روزانه خود می طلبد و در حالت کلی با در نظر گیری سطح نسبی سازگاری و رشد فردی، صورت می گیرد (بارون کوهن ،۱۲۰۰۹ موسسه ملی بهداشت و درمان، ۲۰۰۹). لازم به ذکر است که اختلال اوتیسم با عملکرد بالا یک مفهوم غیر رسمی بوده و در IV – TR – DSM و ۱۰ -ICD مطرح نگردیده است و به ترتیب دو عنوان اختلال اوتیسم و اوتیسم دوران کودکی در این تشخیصی وجود دارد. اما با این وجود مفهوم اوتیسم با عملکرد بالا به عنوان یک توصیف مختصر برای افرادی که مبتلا به اوتیسم تشخیص داده شده اند و ضریب هوشی ۸۰ یا بالاتر و توانایی صحبت کردن، خواندن و نوشتن دارند و می تواند بسیاری از فعالیت های روزانه استاد غذا خوردن و پانسمان کردن را طور مستقل انجام دهند به کار برده می شود.در این تقسیم بندی، همپوشی هایی بین اوتیسم با عملکرد بالا و ستادرم آسپرگر مشاهده می شود. اگرچه در افرادی که از اختلال آسپرگر رنج می برند تمایل به انجام بهتر عملکرد شناختی نسبت به افراد مبتلا به اوتیسم وجود دارد. میزان همپوشانی بین اختلال آسپرگر و اوتیسم با عملکرد بالا نسبتا نزدیک بوده و نزدیکی مرز این دو اختلال و دشواری تشخیص آنها، بحث های بسیاری را بین متخصصان به راه انداخته است.در کودکان بهنجار از همان روزهای بدو تولد رفتارهایی مانند جنگ زدن، گریه کردن، لبخند زدن و غان و غون کردن را می توان مشاهده کرد. این رفتارها ارزش ارتباطی دارند و نخستین تعامل های اجتماعی به حساب می آیند که از طریق آنها نوزاد دیگران را تحت تأثیر قرار می دهد.کودکان اوتیستیک تقریبا از اوایل دوران کودکی با مشکلات جدی در تعامل اجتماعی مواجه هستند، چرا که از تماس چشمی ضعیف برخوردار شده به در آغوش گرفته شدن توسط والدین علاقه نشان نمی دهند از ماندن در محیط های بیگانه احساس اضطراب می کنند و از درک و تعبیر افکار و احساس های دیگران و نشانه های اجتماعی مانند لبخند یا چشمک و شکلک ممکن است برای آنان فاقد معنا با دارای معنای اندک باشد (کوشش، ۱۳۸۷؛ کولومبی وهمکاران، ۲۰۰۰). از دیگر مسایلی که نظر اکثر متخصصان را به خود جلب کرده است فقدان بازی های اجتماعی و مشارکتی و نقص با تأخیر در بازی های رمزی و قاعده دار همراه با ماندن در مرحله حسی حرکتی در کودکان اوتیستیک است. هرچند برخی از پژوهشگران بر این باورند که کودکان اوتیستیک در برخی از بازی های اجتماعی شرکت نموده و لذت می برند اما به خاطر نقص در تعامل های گروهی و مشارکتی اغلب آن ها بازی را ترک می کنند یا با همسالان درگیر می شوند و جنبه حسی حرکتی بازی ها بیش از جنبه اجتماعی برای آن ها لذت بخش است (آریک ، کراگ ، فالرتون ، لوس و فالگو ، ۲۰۰۵).تحقیقات مختلف (جلیلی و همکاران، ۱۳۹۰، فارن و همکاران، ۲۰۰۷؛ موسسه ملی سلامت روان، ۲۰۰۶) نشان داده اند که کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا آسیب های بسیار خفیف تری در حوزه توانایی های اجتماعی نسبت به کودکان اوتیستیک کلاسیک (عملکرد پایین) دارند. این کودکان اوتیسم با عملکرد بالا) از نظر (یاز شناسی حالات هیجانی شادی، خشم و حالت ختنی چهره هنگام مشاهده تصاویر چهره) و پردازش هیجان هایی مانند تعجب، تنفر و شادمانی) در حد همسالان فاقد مشکل خود و در زمینه های پردازش هیجان هایی مانند ترس، خشم و غم)، (استفاده از مطالب عاطفی در گفتار خود)، ( توجه به نشانه های غیر کلامی دیگران)، (تماس چشمی) تا حدودی در سطح کمتری از همسالان خود قرار دارند (جلیلی و همکاران، ۱۳۹۰، فارن و همکاران، ۲۰۰۷ء موسسه ملی سلامت روان، ۲۰۰۶). در این راستا از دیگر مؤلفه های قابل بحث در کودکان اوتیستیک مهارت های ارتباطی هستند. کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم در جنبه های متفاوت رشا زبان گفتار و ارتباط (بیان حالت های عاطفی با تکان دادن دست به نشانه خداحافظی کردن، تکان دادن سر به علامت نقی، صحبت کردن به طور منسجم، رعایت نوبت به هنگام حرف زدن، سؤال کردن از کودکان دیگر و بیان تقاضاهای خود مشکل دارند (ماسن و همکاران، ۲۰۰۰).در هر حال حیطه اصلی تأخیر، در کاربردهای اجتماعی زبان (عملکردهای زبانی و ادراک معانی نهفته در زبان است. هرچند تمام افرادی که تحت عنوان مبتلایان به اختلال طیف اوتیسم شناخته می شوند، در این گفتاری از خود نشان می دهند.در این گروه کودکانی (اوتیسم) وجود دارند که از نظر دایره واژگان، دستور زبان مورد استفاده و مهارت های گفتاری در حد همسالان فاقد مشکل خود قرار دارند از سوی دیگر گروه قابل توجهی از این افراد که اغلب به عنوان مبتلایان به اوتیسم کلاسیک (اوتیسم با عملکرد پایین) شناخته می شوند فاقد توانایی زبان و گفتار هستند (لوردوپل، ۱۹۹۷).برخی از کودکان اوتیستیک رفتار های نابهنجار مائنان وسواس فکری و عملی، رفتارهای خودزنی، چسبندگی غیر معمول به اشیا و رفتارهای تکراری قالبی مانند چرخاندن پا به هم زدن دستهاء حرکت های انگشتان یا چرخیدن و جنبیدن بدن از خود نشان می دهند (پرگین، السوپ و همکاران، ۲۰۰۳).بیشترین گزارش مربوط به تکان دادن اندام های بلدان (۶۵ درصد)، قدم زدن بر روی پنجه پا (۵۷ درصد)تکان دادن انگشتان دست و بازو (۵۲ درصد) که بیشتر در کودکان اوتیستیک با بهره هوشی پایین دیده می شوند (کمیجانی، ۱۳۸۳).در کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا مشکلات جزئی تا متوسطی در مهارت های حرکتی و هماهنگی (مانند کوبیدن خود به درب منزل، دیوار و یا افراد در حال حرکت بدون ثبت با قصد عمدی وجود دارد. برخی از این کودکان ممکن است یک جنش پیچیده همیشگی که استیمینگ نامیده می شود پرورش دهند که در آن برخی کارها به مرور زمان و تکرار به مهارت (قلم نخ ریسی) تبدیل می شوند. بنابراین متخصصان با بررسی این سه قلمرو به تشخیص اختلال اوتیسم مبادرت می ورزند. با توجه به نقش حساسی که دوران کودکی در تمام طول عمر باتری می گتاد، اختلالات دوران کودکی، شناسایی، پیشگیری و یا درمان آن ها همواره توجه بسیاری از متخصصان را به خود جلب کرده است. اختلال اوتیسم یکی از اختلالات عصبی – تحولی دوره کودکی است که با توجه به نرخ روز افزون آن، امروزه کمتر کسی را می توان یافت که با این اختلال آشنایی نداشته و با حداقل تام آن را هیچ گاه نشنیده باشد. کاستی های منحصر به فرد کودکان مبتلا به اوتیسم در حیطه توانایی های ارتباطی، اجتماعی و رفتار های کلیشه ای و خود آزاری، تأثیر مخرب این اختلال بر روی زندگی فرد مبتلا و نگرانی متخصصان در مورد شیوع افسار گسیخته آن از سوی دیگر، موجب شده تا تعداد متعددی از پژوهشگران به تشخبص، ارزیابی مشکلات (شناختی، اجتماعی، ارتباطی و …)، مداخله و حمایت از افراد مبتلا به بیماری اوتیسم و خانواده های آن ها در این حوزه بپردازند. مطالعه بر روی اوتیسم می تواند پاسخگوی بسیاری از پرسش ها در تبیین عملکرد این کودکان در حیطه های مختلف و در شرایط متفاوت باشد. هدف در این تحقیق کسب شناخت بیشتر در مورد وضعیت توانایی های اجتماعی، ارتباطی و رفتارهای کلیشه ای کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و پایین است که با استفاده از ابزارهای روانشناختی مورد بررسی جامع تری قرار می گیرد.

ضرورت انجام پژوهش

اختلال اوتیسم در بین اختلالات نافذ رشدی شهرت بیشتری دارد و مشخصه آن تخریب مداوم در تعاملات اجتماعی دو طرفه، انحراف ارتباطات و الگوهای رفتاری قالی و محدود است. اختلال اوتیستیک در ۵ تا ۱۰ مورد، در هر ۱۰ هزار تولد دیده می شود (بریستول و همکاران، لوردوراتر، به نقل از کندال، ۱۳۸۲). بررسی های اخیر بیشتر تمایل دارند که برآورد شیوع ۲-۱ مورد در یک هزار است ( ۰۰۲ / ۰) برای اختلال اوتیسم و نزدیک به ۶ در ۱۰۰۰ برای اختلالات طیف اوتیسم در نظر گیرند (نیوشافر و همکاران، ۲۰۰۷).جامعه جهانی گام های مؤثر و بزرگی در جهت بالا بردن آگاهی نسبت به اوتیسم برداشته است؛ اما در ایران این اختلال بسیار ناشناخته مانده است. عدم آگاهی نسبت به اوتیسم سبب می شود که خانواده دیرتر به مشکل کودک پی ببرد. در نتیجه هم زمان طلایی درمان از دست برود و هم زندگی در جامعه و خانواده را برای این کودکان و خانواده های آنان دشوار تر کند.کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و پایین دارای گستره ای از نیازهای ارتباطی، اجتماعی و گفتاری هستند. تأکید بر این نکته ضروری است که هریک از این نیازمندی های ارتباطی، اجتماعی و گفتاری به طور انفرادی نیازمند ارزیابی جامع و کامل توسط روانشناسان، گفتار درمانگران و روان پزشکان است. با استفاده از چنین ارزیابی های دقیقی است که پروتاه انفرادی جامعی برای توانایی های ارتباطی، اجتماعی و گفتاری کودک تهیه می شود. این پیرو تامه مسیر برنامه ریزی مداخله ای و آموزشی مناسب کودک را مشخص کرده و راه حصول برون دادهای مناسب مداخله ای را تسهیل می کند. در مطالعه حاضر در نظر است با استفاده از ابزار های رفتاری وضعیت توانایی های اجتماعی، ارتباطی و رفتار های کلیشه ای کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم با عملکرد بالا و پایین مورد بررسی جامع تری قرار گیرد.

اهداف

هدف کلی

تعیین تفاوت توانایی های اجتماعی، ارتباطی و رفتار های کلیشه ای کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا

و پایین

اهداف جزئی

۱- تعیین تفاوت توانایی های اجتماعی در کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و پایین

۲- تعیین تفاوت توانایی ارتباطی در کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و پایین

٣- تعیین تفاوت رفتار های کلیشه ای در کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و پایین

فرضیه ها

۱- توانایی های اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا بیشتر از کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد پایین است.

۲- توانایی های ارتباطی کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا بیشتر از کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد پایین است

۳- رفتار های کلیشه ای در کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا کمتر از کودکان مبتلابه اوتیسم با عملکرد پایین است.

سوالات

۱- آیا توانایی های اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد

پایین متفاوت است؟

۲- آیا توانایی های ارتباطی کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد

پایین متفاوت است؟

۳- آیا رفتار های کلیشه ای کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد بالا و کودکان مبتلا به اوتیسم با عملکرد

پا بین متفاوت است؟

متغیرها

توانایی های اجتماعی                 توانایی ارتباطی                    رفتاری های کلیشه ای

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

اختلال اوتیسم (Autismn)

تعریف مفهومی

اختلال اوتیسم یکی از فراگیر ترین اختلال های تحولی است که با عنوان اختلال های طیف اوتیستیک نیزشناخته می شود. طیفی که با ویژگی هایی مانند اختلال شدید در تعامل اجتماعی، توانایی های ارتباطی، الگوهایی از رفتارها، علائق و فعالیت های کلیشه ای و تکراری مشخص می شود. اوتیسم بیشتر به عنوان ناتوانی تحولی مادام العمری که علت زیستی دارد و در چند سال نخست زندگی بروز می یابد شناخته می شود. کودکان مبتلا به این اختلال رفتاری غیر عادی و آشفته دارند. ممکن است آن ها ساعت های متمادی را صرف انجام فعالیت های حرکتی کلیشه ای و تکراری کنند یا این که به جای توجه به کل محیط اطرافشان بیشتر به جزئیات آن تمرکز کننده (ماش و ولف، ۲۰۱۰).

اختلال اوتیسم با عملکرد بالا (High Functioning Autism)

تعریف مفهومی

اوتیسم با عملکرد بالا به عنوان یک توصیف مختصر برای افرادی که مبتلابه اوتیسم تشخیص داده شده اندو ضریب هوشی ۸۰ یا بالاتر و توانایی صحبت کردان، خواندن و نوشتن دارند و می توانند بسیاری از فعالیت های روزانه مانند غذا خوردن و پانسمان کردن را به طور مستقل انجام دهند (موسسه ملی بهداشت روان، ۲۰۰۶).

تعریف عملیاتی

در این پژوهش کودکانی مبتلا به اختلال اوتیسم با عملکرد بالا به شمار می آیند که در پرسشنامه سنجش

دامنه اوتیسم (ASSQ) فرم ویژه والدین، ثمرهای بالاتر از نمره پوش (۱۹) به دست آورند (کاسه چی. ۱۳۹۰)

اختلال اوتیسم با عملکرد پایین ( Low Functioning Autism)

تعریف مفهومی

اصطلاح اوتیسم با عملکرد پایین برای افرادی به کار برده می شود که معمولا بهره هوشی کمتر از ۷۰ اختلال شدید در تعامل اجتماعی، توانایی های ارتباطی، الگوهایی از رفتارها، علائق و فعالیت های کلیشه ای و تکراری دارند و قادر به انجام مستقل بسیاری از کارها و فعالیت های اجتماعی و شخصی نیستند (ماش و ولف، ۲۰۱۰).

تعریف عملیاتی

در این پژوهش کودکانی مبتلا به اختلال اوتیسم با عملکرد پایین به شمار می آیند که در پرسش نامه سنجش دامنه أو تبسم (ASSQ) فرم ویژه والدین، تم های با تراز نمره برش (۱۹) به دست آورند