اعظم حشمتی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه اصفهان در سال ۱۳۸۹، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تعیین رابطه بین خلق و خو و درک پذیرش و طرد پدر با رفتار پرخاشگرانه دو گروه دانش آموزان شنوا و نا شنوا شهر اصفهان” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه اصفهان

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی

عنوان:

تعیین رابطه بین خلق و خو و درک پذیرش و طرد پدر با رفتار پرخاشگرانه دو گروه دانش آموزان شنوا و نا شنوا شهر اصفهان

استاد راهنما:

دکتر فریبا یزد خواستی

استاد مشاور:

دکتر حسین مولوی

پژوهشگر:

اعظم حشمتی

دی ماه ۱۳۸۹

فهرست مطالب

عنوان

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعاریف اصطلاحات

تعاریف نظری

تعاریف عملیاتی

فصل دوم: پیشینه تحقیق

مقدمه

پرخاشگری

فرضیه ناکامی و پرخاشگری

ماهیت، پرخاشگری

عوامل مرتبط با پرخاشگری

محیط

همسایگان بد

خشونت تلوزیون

باورهای مربوط به پرخاشگری

تفاوت های فردی در پرخاشگری

آیا پسرها از دخترها پرخاشگر ترند

مؤلفه های مزاج

عامل ۱- سطح فعالیت

عامل ۲- قابلیت پیش بینی پذیری (ریتم دار بودن)

عامل ۳ نزدیک شدن یا کنارره جویی از محرک های جدید

عامل ۴- سازش پذیری

عامل ۵ شدت بیان خلق

عامل ۶- کیفیت خلق

عامل ۷- ثبات فراخنای توجه

عامل ۸- حواسپرتی

عامل ۹ – آستانه حسی

طرد و پذیرش والدین

کودک ناشنوا و مشکلات رفتاری

تحدیقات خارج از کشور

خلاصه تحقیقات انجام شده در خارج از کشور

جمع بندی

فصل سوم: روش تحقیق

روش پژوهش جامعه آماری

نمونه و روش نمونه گیری

شیوه اجرای پژوهش

ابزار

پرسشنامه پرخاشگری

پرسشنامه طرد و پذیرش والدین (فرم پدر)

پرسشنامه مزاج کودکی میانه_

تجزیه و تحلیل داده ها فصل چهارم: نتایج پژوهش

توصیف داده ها

بررسی استنباطی داده ها

عنوان

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

مقایسه نتایج شنوا و ناشنوا

محدودیت ها

پیشنهادات

منابع و ماخذ

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان رابطه بین مؤلفه های مزاج و تعامل آنها با ادراک پذیرش و طرد پدر با رفتارهای پرخاشگرانه نوجوانان شنوا و ناشنوا بود. ۶۰ دانش آموز (۳۰ دختر و ۳۰ پسر)ناشنوا و ۱۰۰ دانش آموز (۵۰ دختر و ۵۰ پسر) شنوا در مقاطع اول، دوم و سوم دردر مدرسه راهنمایی عادی و در مدرسه راهنمایی استثنایی به صورت نمونه گیری خوشه ای تصادفی انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه پرخاشگری باس و وارن، طرد و پذیرش والدین ویژه کودک و مزاج کودکی میانه استفاده شد. در ابتدا رابطه مؤلفهای مزاج با عامل های پرخاشگری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشانگر آن بود که بین مؤلفههای عزاج (نزدیک شدن با کناره جویی از محرکهای جدید، شدت بیان خلق حواسهرنی و سطح فلیت) با عامل های پرخاشگری (پرخاشگری جسمی، پرخاشگری کلامی، خشم و خصومت) در گروه دانش آموزان شنوا رابطه معنادار وجود دارد. سپس رابطه تعامل بین مؤلفه های مزاج و ادراک طرد و پذیرش بنر با مؤلفه های پرخاشگری مورد بررسی قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که: ۱- تعامل حواسپرتی با ادراک طرد و پذیرش پدر پیش بینی کننده پرخاشگری جسمی در دانش آموزان شنوا می باشد. ۲- تعامل فراخنای توجه با ادراک طرد و پذیرش پدر پیش بینی کننده پرخاشگری کلامی و خصومت در دانش آموزان ناشنوا میباشد. ۳- تعامل حواسپرتی با ادراک طرد و پذیرش پدر پیش بینی کننده خصومت و پرخاشگری غیر مستقیم در دانش آموزان ناشنوا میباشد. نتایج نشان داد که در دانش آموزان شنوا مزاج سخت چه به تنهایی و چه در تعامل با طرد و پذیرش پدر می تواند پیش بینی کننده پرخاشگری باشد، ولی در دانش آموزان ناشنوا مزاج فقط در تعامل با طرد و پذیرش بدر پیشونی کننده پرخاشگری است از آنجایی که دانش آموزان از لحاظ ویژگی های مزاجی با هم متفاوت هستند. لازم است که شیوه های ارتباطی والدین با توجه به این ویژگی ها و به منظور بروز هر چه کمتر رفتارهای ناسازگارانه در فرزندانشان، انعطاف پذیری لازم را داشته باشد.

واژگان کلیدی: مزاج، پرخاشگری، طرد و پذیرش پدر و دانش آموزان ناشنوا دانش آموزان شنوا

فصل اول کلیات پژوهش

مقدمه

تعدادی از روان شناسان به گل فضای خانواده و ویژگی های کلی آن اهمیت داده اند. فروم معتقد است که دهان به تهران با کذبت وجودی مادر یا پدر با کودک مطرح نبوده، بلکه آنچه بیشتر در رشد روانی کودک حائز اهمیت است. کیفیت رابطه بین مادر و پدر و فرزند می باشد (فروم، ترجمه صبوری، ۱۳۷۵).تحقیقات و مطالعات متعددی که درباره بررسی چگونگی فضای حاکم بر خانواده و رابطه آن با اختلالات رفتاری انجام شده است، نشان داد که افراط و تفریط در زمینه هایی چون پذیرش، توجه و مراقبت، آزادی، توقع، انتظار و تشویق به تجام کارهای نادرست و خلاف نقش مهمی را در ایجاد مشکلات رفتاری کودکان ایفا می کند بنابراین، افراط و تفریط در میزان توجه و مراقبت نسبت به اعمال و رفتار کودک می تواند موجبات اختلالات رفتاری باشد، اگر جو با فضای کل خانواده، هر حرکت و رفتار کودک را على رغم درست یا نادرست بودن آن پذیرا باشد، کودک به احتمال زیاد دچار اختلالات رفتاری می گردد زیرا او تقاوت بین رفتارهای درست و نادرست را نمی آموزد و از دیگران نیز انتظار دارد که همچون پدر و مادر هر گونه رفتار او را با ترمی و صمیمیت بپذیرند و چون چنین امری مقدور نیست، مشکلات و درگیرهای اجتماعی او آغاز می گردد. از طرف دیگر در نقطه مقابل خانواده هایی قرار دارند که هیچ گونه رفتار کودک را نمی پذیرند و در حقیقت دائما در حال طرد کودک هستند. در چنین فضای خانوادگی، گرد کی نمی داند چه چیز باعث قبول و تشویق و چه چیز باعث رد و طرد می شود و همین باعث مشکلات رفتاری در کودک می شود.در بروز پرخاشگری، خانواده نقش اساسی دارد، به ویژه از آن بابت که طفل دوران شکل گیری شخصیت خود را در خله می ماند، از پدر و مادر درس و الگو می گیرد. نحوه موضع گیری در برابر مسائل را از آنان می آموزد و بر اساس مهرو قهر والدین روش زندگی خود را انتخاب می کند. مادام که رفتار والدین اصلاح نشود و تا زمانی که نابسامانی ها در خانواده تحت کنترل و ضابطه ای در نپابند، امید به سازندگی و اصلاح کودکان نخواهد بود. آنها که از داشتن فرزند ای پرخاشگر و نابسامان ناراحتند، ضروری است نخست خود را بسازند و از پدید آمدن عوامل و انگیزه های به نابسامانی و پرخاشگری در کودکان جلوگیری کنند.از آنجا که یکی از ویژگی های نوجوانان و جوانان حالت تهاجم و پرخاشگری بوده است که آغاز آن به صورت نصبان و مخالفت با بزرگان، طرز فکرها، ذوق و سلیقه ها حاصل می شود و بعد به صورت منفرد وسرکشی وهجوم واعمال خشم خود را نشان می دهد. این حالت تقریبا از حدود ۴ ماهگی شروع شده و تا حدود ۲ سالگی ادامه پیدا می کند. ضرورت این امر را ایجاد می کند که با این ویژگی روانی فقط تحت تاثیر تحولات بلوغ و مراحل رشد است با تحت تأثیر مزاج و با تحت تأثیر طرد و پذیرش پدر یا تعامل بین این دو فرد با محیط های مختلف در تعامل است و این تعامل با محیط ها می تواند باعث رشد و تیر و یا باعث مشکلات رفتاری شود. یکی از مهم ترین محیط هایی که فرد با آن در تعامل است محیط خانواده است که اگر این محیط فرد را طرد که باعث ایجاد مشکلات رفتاری از جمله پرخاشگری در فرد می شود. عوامل ذاتی مانند مزاج نیز می تواند فرد را مستعد ناسازگاری های رفتاری مانند پرخاشگری سازد. مزاج گرایش های بنیادی و نسبتا ثابت ذاتی افراد ست که زیر بنا و تنظیم کننده رفتار آنها به شمار می آید. خصایص مزاجی در روند رشد رفتاری کودکان ماند چرفهای زود گذر نیست، بلکه تفاوت های فردی از همان آغاز در سبک های رفتاری جلوه گر می شود و آگاهی بیطی دربارهی هویت اجتماعی و آئی شیر خوار به ما می رسد (زوییک، ترجمه جعفری، ۱۳۸۶).مزاج قسمتی از دنیای بزرگ پنهان کودک است. مزاج کودک چه به تنهایی و چه با توجه به محیط عامل مهمی است که هم به صورت روانی و هم رفتاری در کودک نمود پیدا می کند. توجه به این نمودهای رفتاری و روانی به شناخت مزاج کودک می شود و والدین، مربیان و متخصصان امور تربیتی و بهداشتی را بازی خواهد کرد تا بتواند به تامین سلامت و رشد بهینه کودک بپردازند در این پژوهش سعی شده است که با توجه به اهمیت تأثیرات نامطلوبی که پر خشگری بر جای می گذارد، عوامل مؤثر بر پرخاشگری را پیدا کرده و از تاثیرات نامطلوب پرخاشگری جلوگیری و تا حدی بتوانیم آن را کنترل کنیم. چون جبهی تهاجمی پرخاشگری در مرحله نوجوانی قوی است و نوجوان از آن لذت می برند و روح پر هیجان و غوغا طلب آنان را برای مجوم و حمله ای تابخردانه آماده می کند و وسوسه های موجود در این انحراف و لغزش به او کمک می کنند. ما در این تحقیق سعی کرده ایم به این نتیجه برسیم که پرخاشگری به طرد با پذیرش پدر با مزاج نوجوان با تعامل بین این دو بر می گردد.

بیان مسئله

مزاج به عنوان یک سازه گلی به دامنه گستردهای از صفات رفتاری که ریشه زیستی دارد اشاره می کند (یزدخواستی و هاریزوکا ، ۲۰۰۶). همچنین مزاج را گرایش بنیادی و نسنا ذائی افراد که زیر بنا و تنظیم کننده رفتار آنان به شمار می رود و اساس سرشتی دارد تعریف کرده اند. (نلسون، مارتین، هارچ، هاوبل و کامفاتوس ، ۱۹۹۹). مزاج به عنوان یک ویژگی دانی که در افراد مختلف از لحاظ هیجان و ویزگی حرکتی وخود تنظیمی توجه متفاوت است به طور متوسط با سازگاری دوره های بعدی رابطه دارد (گالاگر، ۲۰۰۲). مزاج می توانند با محیط های مختلف تعامل کند و باعث مشکلات رفتاری شود و این محیط می تواند از محیط مدرسه با میبل خانه متغیر باشد. نتایج تحقیقی که در ارتباط با تعامل محیط خانواده با مزاج صورت گرفته نشان داد که رابطه والد کودک باید به عنوان مهمترین رابطه محیطی مشکلات رفتاری کودک در نظر گرفته شود (هانتیگتون، رامچادان، استین ، ۲۰۱۰)، از طرف دیگر ویژگی های مزاجی می تواند کودکان را به طور متمایزی مستعد برخوردهای خاصی برای تعامل با تجارب محطی کند (واچس ، ۱۹۹۲). برای مثال ویژگی های مزاجی کم خطر ماند هیجانات مثبت و توجه بالا ارتباط پر خطر والدین با آنها را تعدیل کرده و در مقابل ویزگی های مزاجی پر خطر مانند سطح فعالیت بالا و هیجانات منفی تأثیر این شیوه ارتباطی والدین رابر رفتار کودک نشد پشتماید (ویلز، سندی، یاگرویشنا، ۲۰۰۱). به این ترتیب مزاج را می توان هم به عنوان یک عامل خطر آفرین برای ابتلا به اختلالات هیجانی و رفتاری و هم به عنوان یک عامل که قابلیت سازگاری با محیط را افزایش می دهد در نظر گرفت. دلهی تفاوت های فردی در گرایش به پرخاشگری وسیع است. برخی افراد کاملا خود را کنار می کشند و به ندرت پرخاشگر می شوند مگر آنکه به شدت تحریک شوند برخی دیگر تقریبا همه روزه واکنش خشم نشان میدهند و در هنگام تحریک گرایش بیشتری با ابزار پرخاشگری کلامی و فیزیکی دارند این افراد که پرخاشگری ویژگی فری آنها است معمولا اظهار می دارند که در زمان رشد، خانواده های نامنسجم تر، در برابر ابراز وجود بی تفاوت تر و کم تحمل تر، مشعارض تر و تا سازمان یافته تر از خانوادهای عادی داشته اند (رودبارت و بتیس۲۰۰۶)، روابط پرخاشگرانه به رفتار هایی گفته میشود که هدفشی آسیب رساندن به روابا و احساسات دیگران است (دوییس، دو کتروف، ۲۰۰۷). رفتارهای پرخاشگرانه کودکان اغلب دو خاستگاه دارد یکی مزاج کودک و خاستگاه دیگر موقعیت خانواده می باشد. نتایج تحقیق کلو و دپو (۲۰۰۷) حاکی از وجود رابطه بین مزاج و رفتار پرخاشگرانه می باشد. از طرف دیگر کودکان معمولا رفتار والدینشان را الگوی خود قرار می دهند. این مطلب نشان می دهد که چرا والدینی که از روش های تنبیهی سخت، خصوصا ظالمانه و آزارگرانه استفاده می کنند سبب بروز احساس رنجش، طرد شدگی و رفتار ظالمانه و بیرحمانه در فرزندان خود می شوند. بسیاری از کودکان ناشنوا مشکلات رفتاری دارند که از تاخیرات گسترش یافته در در بافتهای اجتماعی وابسته به دانش کاربردی که آن را به فدان اطلاعات ربط می دهند، ناشی می شود گر پئیرنگ (به نقل از کلر و دیو، ۲۰۰۷). طبق تحقیقات به عمل آمد مشخص شده است که پرخاشگری در طول زمان وجود دارد و نظراتی که پرخاشگری را بین بچه های ناشترا مورد خطاب قرار می دهد پراکنده است، بنابر این تحقیقات پرخاشگری دوران کودکی تعداد – زیادی از نتایج در میان کودکان ناشنوا را پیش بینی می کند (دنمارک، ترجمه شمالی و علیپور، ۱۳۷۴).با توجه به بافته های مذکور می توان ابراز داشت که ویژگی های مزاجی چه به تنهایی و چه در ارتباط با محیط خانواده می توانند پیش بینی کننده رفتار باشند. علی رغم تحقیقاتی که در ارتباط با ویژگی های مزاجی و تعامل آنها با محیط خانواده با رفتار کودکان و نوجوانان وجود دارد، تحقیقی که به ارتباط مزاج نوجوانان و ادراک آنها از طرد و پذیرش پدر (به عنوان شیر، تعامل پدر) با رفتار پرخاشگرانه آنها پرداخته باشد یافت نشد. از آنجایی که نوجوانان ناشنوا در مقایسه با نوجوانان شنوا پرخاشگری بیشتری را آشکار می سازند و این رفتارها علاوه بر مزاج با رفتارهای پرخاشگرانه پدر در محیط خانواده ارتباط دارد و ناشنوایی موجبات حساسیت شدید آنها را نسبت به اطرافیان فراهم آورده است (حسین خان زاده، ۱۳۸۴). تحقیق حاضر در درجه اول به تعیین رابطه مزاج نوجوانان شنوا و ناشنوا و ادراک آنها از طرد و پذیرش پدرشان به طور مجزا با پرخاشگری پرداخته و در درجه دوم به بررسی تعامل مزاج با ادراک طرد و پذیرش پدر با پرخاشگری در دو گروه نوجوانان شنوا و ناشنوا می پردازد.

اهمیت و ارزش پژوهش

هر نوع وسیله ای که بتواند، پرخاشگری های موسی و بیمار گونه و نابهنجار افراد را کاهش دهد می تواند موثر و مفید باشد. چنانچه فرضی این تحقیق یعنی، ویژگی های مزاجی پر خطر به عنوان عامل تشدید کننده شیوه ارتباط پر خطر والدین در پیش بینی رفتار پرخاشگرانه و از طرف دیگر ارتباط مؤثر والدین تاثیر مزاج پر خطر در پیش بینی رفتار پرخاشگرانه ثابت شود، می توان از نتایج این تحقیق به منظور بررسی شیوه های آموزش والدین به منظور افزایش ارتباط مؤثر والد – فرزند جهت کاهش یا حذف رفتارهای پرخاشگرانه استفاده نمود، پرخاشگری کودک را در معرض خطر مشکلات رفتاری بعدی قرار می دهلی پرخشگری زود رسی، پیامدهای منفی ثابت شده ای دارد که عبارتند از: قدم پیشرفت تحصیلی کافی، ترک تحصیل و شکست تحصیلی، سؤمصرف مواد و بزهکاری نوجوانی است. توجه به این مطالعات باعث شناخت مراحل تدریجی رشد رفتارهای پرخاشگرانه و ضد اجتماعی در نوجوانان می شود، این مطالعات برای ما توانایی شناخت مراحل پیشرفت اختلال، همچنین مهمشرین عوامل خطر سال برای بروز نشانه های اختلال را فراهم می سازد. با آگاه کردن مردم نسبت به برخورد مناسب و صحیح خود با نوجوان شنوا و ناشنوا نه تنها می تواند نیازهای روانی آنها به روزه املهت، محبت، احترام و ایران وجود را تامین کرد، بلکه انگیزه رشد را در آنها افزایش داده و باعث کاهش مشکلات روانی در آن ها شد.از نتایج این پژوهش می توان برای آموزش معلمان و خانواده ها برای تعامل درست با نوجوانان و کاهش میزان  پرخاشگری آنها استفاده کرد و همچنین می توان در زمینه پیشگیری و درمان اختلالات روانی به مربیان و در نگران کمک کرد

اهداف پژوهش

۱-تعیین میزان رابطه بین مزاج با پرخاشگری دانش آموزان شنوا

٢- تعیین میزان رابطه بین مزاج با پرخاشگری دانش آموزان ناشنوا

٣- تعیین میزان تعامل ادراک طره و پد پرش پدر و مزاج تو جوانان با پرخاشگری دانش آموزان شنوا

۴- تعیین میزان تعامل ادراک طرد و پذیرش پدر و مزاج نوجوانان با پرخاشگری دانش آموزان ناشنوا

فرضیه های پژوهش

۱-بین مولفه های مزاج اسطح فعالیت، رینم دار بودند، نزدیک شدن با گتاره جویی از محرک های جدید ، . شدت بیان خلق، فراخنای توجه، حواسپرتی بامؤلفه های پرخاشگری (پرخاشگری جسمی، پرخاشگری کلامی خشم، خصومت، پرخاشگری غیر مستقیم) دانش آموزان شنوا رابطه وجود دارد.

۲- بین مؤلفه های مزاج أسطح فعالیت، ریشه دار بودن، نزدیک شدن با کاره چوبی از محرک های جدیدی فراخنای توجه، شدت بیان خلق، حواسپرتی، آستانه حسی» با مؤلفه های پرخاشگری (پرخاشگری جسمی پرخاشگری کلامی، خشم، خصومت، پرخاشگری غیر مستقیما دانش آموزان ناشنوا رابطه وجود دارد.

۳- بین تعامل ادراک طرد و پذیرش پدر و مؤلفه های مزاج أسطح فعالیت، ریتم دار بودن، نزدیک شدن با گلاره جوبی از مرگ های جدید، شدت بیان خلق، فراختای نوجه، حواسپرتی، آستانه حسی، با مؤلفه های پرخاشگری (پرخاشگری جسمی، پرخاشگری گلامی، خشم، خصومت، پرخاشگری غیر مستقیم ، دانش آموزان شوا رابطه وجود دارد،

۴- بین تعامل ادراگ طرد و پذیرش پدر و مؤلفه های مزاج (سطح فعالیت، ریتمدار بودن، نزدیک شدن با کناره جربی از محرک های جدید، شدت بیان خلق، فراخنای توجه، حواسهرنی، آستانه حسی، با مؤلفه های پرخاشگری (پرخاشگری جسمی، پرخاشگری گلامی، خشم، خصومت، پرخاشگری غیر مستقیم، دانش آموزان ناشنوا رابطه وجود دارد.

تعاریف اصطلاحات

تعاریف نظری

پرخاشگری: پرخاشگری عبارت است از رفتاری که به دیگران آسیب می رساند با بالقوه می تواند آیپ برساند و ممکن است به صورت بدنی، لفظی و با نقض حقوق دیگران تجلی کند (گورین و هنسی، ترجمه تو زنده جانی و کمال پور، ۱۳۸۴)

مزاج: مزاح به عنوان یک سازه کلی به دامنه گسترده ای از صفات رفتاری که ریشه زیستی دارد اشاره می کند. همچنین مزاج را گرایش بنیادی و نسینا ذاتی افراد که زیر بنا و تنظیم کننده رفتار آنان به شمار می رود و اساس سرشٹی دارد تعریف کرد ( نلسون، مارتین، هارچ، هاویل و کامفانوس ، ۱۹۹۹).

ناشنوا طبق تعاریف به عمل آمده ناشنوا به فردی اطلاق می شود که ناتوانی او مانع از پردازش موفقیت آمیز اطلاعات زبانی از طریقی حس شنوایی یا بدون ابزارهای کمکی شنوایی همچون سیم می شود. در حالی که نیمه شنوا به فردی اطلاق می شود که با استفاده از وسایل کمک شنوایی قادر به پردازش موفقیت آمیز املهاث زبانی از طریق حس شنوایی باشد. بر اساس میزان با درجه شنوایی از دست رفته، انواع ناشتو اپی شامل خفیف (۴۰-۲۵ – دسی بل)، متوسط (۵۵-۴۱ دسی بل)، متوسط تا شدید (۷۰-۵۶ دسی بل)، ناشنوایی شد. پد (۹۰-۷۱ دسی بل) و ناشنوایی عمیق (۹۱ دسی بل به بالا) قابل تقسیم می باشند. بر اساس من می توان نا شنوایی را به دو دسته تقسیم کرد: نقص شنوایی انتقالی و نقص شنوایی- عفنبی (کاکاوند، ۱۳۸۵)

والدین پذیرنده: والدین پذیرنده به والدینی اطلاق می شود که مشتشان و احساس مثبت شان را نسبت به فرزندانشان به صورت فیزیکی و هم کلامی ابراز می کنند. برای مثال آنها را می بوسید و بغل می کنند(روهنر، ۲۰۰۷).

والدین طرد کننده والدین طرد کننده به والدینی اطلاق می شود که بچه هایشان را دوست ندارند و نمی پذیرند یا آنها را می رنجانند (روهنر، ۲۰۰۷).

تعاریف عملیاتی

پرخاشگری عبارت از تمرهای که آزمودنی ها در مقیاس پرخاشگری باس و وارن کسب می کنند.

ناشنوا: دانش آموزانی که در مدارس راهنمایی استثنایی شهر اصفهان مشغول به تحصیل بودند و بر اساس تشخیص متخصص ناشنوا تشخیص داده شدند.

مزاج: عبارتست از نمرهای که آزمودنیها در مقیاس خلق و خو مگویت، مک دویت و کری کسب می کنند

والدین پذیرنده: عبارتست از نمره ای که آزمودنیها در مقیاس پرسشنامه طرد و پذیرش والدین و بزه کودکان (فرم پدر) کسب می کنند.

والدین طرد کننده: عبارتست از نمره ای که آزمودنیها در مقیاس پرسشنامه طرد و پذیرش والدین ویژه کودکان (فرم پدر) کسب می کنند.