الناز نقیبی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی کودکان استثنایی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی آموزش موسیقی بر اختلالات رفتاری کودکان دبستانی ۸ تا ۱۰ ساله” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده علوم اجتماعی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی کودکان استثنایی

عنوان:

اثر بخشی آموزش موسیقی بر اختلالات رفتاری کودکان دبستانی ۸ تا ۱۰ ساله

استاد راهنما:

دکتر فریبا حسنی

استاد مشاور:

دکتر ریتا لیاقت

پژوهشگر:

الناز نقیبی

بهار ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

فصل اول: کلیات پژوهش

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی پژوهش

فرضیه های فرعی

تعاریف مفهومی و عملیاتی

موسیقی

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

اختلالات رفتاری

تعریف

مفهومی عملیاتی

تعریف

فصل دوم: ادبیات پژوهشی

تعریف اختلالات رفتاری

سبب شناسی اختلالات رفتاری

نظریات مطرح شده در زمینه اختلالات رفتاری

آسیب دیدگی در دوران کودکی

آسیب شناسی خانواده

نقش والدین در اختلالات رفتاری کودکان

طبقه بندی اختلالات رفتاری از دیدگاه راتر

اختلال بیش فعالی و کمبود توجه ADHD

افسردگی

علائم هیجانی

علائم رفتاری

علائم شناختی

علائم جسمانی

اضطراب

عناصر اضطراب

انواع اضطراب

ریشه های اضطراب

درجات اضطراب

پرخاشگری

اختلال سلوک

موسیقی چیست ؟

دیدگاه ها درباره موسیقی

تاریخچه موسیقی

تحول موسیقی پس از پیدایش مسیحیت

انواع موسیقی

مبانی اساسی در موسیقی

موسیقی تئوری و عملی

اصول اجرای موسیقی

نیاز انسان به موسیقی

ضرورت موسیقی

نقش آموزش موسیقی

نقش پرورشی موسیقی

نقش درمانی موسیقی

روان شناسی تم های موسیقی

موسیقی از دیدگاه عصب شناسی

کاربرد موسیقی در درمان مشکلات رفتاری و عاطفی کودکان و نوجوانان

پیشینه پژوهش

پژوهش های انجام شده در خارج از کشور

پژوهش های انجام شده در ایران

فصل سوم: روش پژوهش

جامعه آماری

نمونه و روش نمونه گیری

ابزار پژوهش

روش اجرا

روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم ۱۰۰ تجزیه و تحلیل داده ها

داده های توصیفی

داده های استنباطی (آزمون فرضیه ها )

آزمون فرضیه های پژوهش

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

بحث در چارچوب فرضیه های پژوهش

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات پژوهش

پیشنهادات کاربردی

منابع

چکیده:

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی آموزش موسیقی ارق بر اختلالات رفتاری کودکان دبستانی ۸ تا ۱۰ ساله است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی ۸ تا ۱۰ ساله بود که در سال تحصیلی ۹۱-۹۲ در مدارس ابتدایی منطقه چهار آموزش و پرورش شهر تهران مشغول به تحصیل بودند، حجم نمونه در این پژوهش جمعا ۴۴۵ نفر بود که از این تعداد، ۳۰ دانش آموزی که نمره بالاتر از خط برش آزمون رانر را دریافت نموده بودند به روش تصادفی ساده انتخاب و به تصادف در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. برای تجزیه و تحلیل داده ها با توجه به عدم برقراری مفروضه های آزمون تحلیل کوواریانس از آزمون میانگین های افتراقی استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش گروهی موسیقی ارف بر کاهش نمراث تمام مقیاس های پرسشنامه اختلالات رفتاری راتر (تاسازگاری اجتماعی و اختلال سلوک۰٫۰۰۱ p≤,، پرخاشگری بیش فعالی ۰٫۰۰۱ p≤,، اضطراب افسردگی و کمبود توجه ۰٫۰۵ p≤,) موثر است.

کلید واژه: آموزش موسیقی، ارف، اختلالات رفتاری

مقدمه

هر جا که برویم، موسیقی وجود دارد. موسیقی به تمام جنبه های زندگی راه می یابد. نمی توان از موسیقی گربخت، حتی در سکوت نیز صدا وجود دارد. هر جا صدا وجود داشته باشد زمینه مستعد نیز برای موسیقی وجود خواهد داشت. موسیقی در درون انسان رخنه می کند، به این معنا که ما موسیقی را با تمام وجود احساس می کنیم. موسیقی هم برای بیشتر مردم لذتبخش است و هم نوعی درمان برای برخی از کودکان است و به نوعی، به آموزش می ماند. کودک از راه موسیقی، با دنیای اطراف خود ارتباط کلامی برقرار می کند و از آن راه، به کشف دنیای اطراف می پردازد. کودک با موسیقی، عواطف و احساسات خود را بیان می کند. با دیگران ارتباط برقرار می سازد و احساس ارزش شخصی در او نفو بث می شود. در آموزش موسیقی، با تقویت توجه آن، تحرکهای شنوایی، درک و دقت کودکان نیز افزایش می یابد و از راه حرکت های موزون و ریتمیک و بازی های موزیکال هماهنگی و کنترل اعضای بدن آنها تقویت می شود (صالحی، ۱۳۸۷).از دیدگاه تأثیر موسیقی در روان انسان و اثر ثمربخش آن در سلسله اعصاب و ایجاد طراوت و شادی در روح بشر در کل جهان حتی در میان اقوام ابتدایی هم مورد بررسی قرار گرفته و بند بند اشعار بسیاری از شعرا در وصف همین موضوع و خلوتکده عرفا، آکنده از موسیقی عرفانی و مجمع اهل نظر از اخوان الصفا گرفته تا آشنایان به ظرایف و دقایق موسیقی قومی، محل استماع ضرباهنگ ها خشم آهنگ ها و نغمه دل انگیز و روح بخش بوده است (عناصری، ۱۳۸۱). یکی از راه هایی که می توان با کودکان ارتباط برقرار کرد و با هیجانات و احساساتشان آشنا شد موسیقی است. مک کافری و همکاران (۲۰۱۱) نت موسیقی در رویکرد بهبود سلامت روان را مورد مطالعه قرار داده و نشان دادند موسیقی در بهبود روابط اجتماعی و بین فردی کودکان موثر است. چانگ و کیم (۲۰۱۰) نیز با بررسی اثربخشی موسیقی درمانی بر اختلالات رفتاری دانش آموزان نشان دادند که این روش درمانی موثر برای کاهش اختلالات رفتاری کودکان است. موزلر” و همکاران (۲۰۱۲) نیز طی پژوهش خود با عنوان تکنیک های موسیقی درمانی به عنوان عامل تغییر رفتار به این نتیجه رسیدند که آموزش موسیقی و حرکت می تواند موجب کاهش اختلالات رفتاری کودکان شود. پژوهش های همه گیر شناختی، در مورد مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان نشان می دهد که اکثر بزرگسالان ضد اجتماع، تاریخچه ای طولانی از مشکلات رفتاری در دوران کودکی داشته اند (راتر و همکاران ، ۲۰۰۶). مطالعات انجام شده در فرهنگ های مختلف نشان داده است درصد قابل توجهی از کودکان سنین مدرسه و قبل از مدرسه دچار مشکلات رفتاری هستند (هارلند و همکاران، ۲۰۰۲). که آثار منفی بر یادگیری، ارتباط و کارایی اجتماعی آنان دارد به نقل از ، شمس اسفند آباد و همکاران، ۱۳۸۲). اختلالات رفتاری کودکان اختلالات شایع و ناتوان کننده ای هستند که برای معلمان، خانواده و خود کودکان مشکلات بسیاری را ایجاد می کنند و با نرخ های بالایی از معضلات اجتماعی همراهاند. محققان دریافته اند که اختلالات رفتاری معمولا نخستین بار در سالهای آغازین دوره ابتدایی مشاهده می شود و بین سنین ۸ تا ۱۵ سالگی به اوج خود می رسد (شکوهی یکتا و پرند، ۱۳۸۴). شواهد نشان می دهد بسیاری از موارد مشکلات رفتاری و روانی به صورت خفیف در کودکان وجود دارد بدون آن که توسط خانواده با معلم تشخیص داده شود و تنها زمانی که به علل مختلفی که مرتبط با کودک و شیوه برخورد اطرافیان با وی و بروز بحران هایی چون مرگ و طلاق والدین، مشکلات مدرسه و غیره است تشدید شده و تظاهر می یابد و به دلیل عدم تشخیص و درمان به موقع منجر به عواقب نامطلوب در سنین کودکی نظیر افت عملکرد تحصیلی، عدم تبعیت از والدین و مشکلات تعاملی و در زندگی بزرگسالی تقیر بزهکاری، حادثه پذیری، سوء مصرف مواد می شود (بیدرمن ، ۲۰۰۵ و کاپلان و سادوک ، ۲۰۰۵) برخی از موزیک درمانگران پی برده اند که موسیقی می تواند وسیله ای مؤثر در جهت برقراری ارتباط با کودکان دارای اختلالات رفتاری باشد. همچنین به این نکته پی برده اند که فعالیتهای موزیکی ارف می تواند در درمان کودکان دارای اختلالات رفتاری بسیار مؤثر باشد (زاده محمدی و همکاران،(۱۳۸۵).در همین راستا طی پژوهش حاضر به بررسی اثربخشی آموزش موسیقی (ساز ارق) بر کاهش اختلالات رفتاری دانش آموزان ۸ تا ۱۰ ساله خواهیم پرداخت.

بیان مسئله

کودکان، گل های باغ زندگی، ثمرات زندگی خانوادگی و آینده سازان جامعه و مملکت هستند. در روز گار ما، وجود آنها توجه بیشتری را از جانب والدین و اولیای امور آنها از جمله مدارس و نهادهای اجتماعی می طلبد. اما در عین حال، انواع مشکلات و مسائلی را که خانواده ها با آن دست به گریبانند، بر تربیت و شخصیت آنها تأثیر می گذارد؛ از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی، افزایش جمعیت و تراکم، زندگی شهرنشینی و تجمل گرایی. باید توجه داشت که بسیاری از اختلالات روانی که در بزرگسالی به چشم می خورد ریشه در مشکلات دوران کودکی و نوجوانی دارد (علیزاده زارعی،۱۳۸۱).اختلالات کودکان با توجه به احتمال باقی مانادان تا بزرگسالی و طولانی بودن دوره آنها در صورت شیوع، اهمیت ویژه ای دارند. بخصوص که مطالعات مختلف احتمال باقی ماندن اختلال را در دوران پس از بلوغ و بزرگسالی، بین ۴ تا ۵ / ۷ درصد گزارش می کنند. در واقع، اختلالات عاطفی و رفتاری می تواند مشکلات تحصیلی متعادی برای دانش آمدان ایجاد کند. شوء ۶ تا ۱۰ درصدی این اختلالات در بین کودکان سنین مدرسه در کشورهای مختلف (هالاهان و کافمن ، ۲۰۰۳)، و مرتبط بودن موضوعاتی مانند ارتکاب جرایم (مانوزا و کلین ، ۱۹۹۹) گرایش به انجام رفتارهای پر خطر مانوزا، کلین و همکاران، ۱۹۹۸) و مزمن و پایدار شدن آنها، ما را بر آن می دارد که در پی درمان های موثری برای این اختلالات باشیم در خصوص اختلالات رفتاری کودکان تعریف واضحی وجود ندارد. اصطلاح اختلالات رفتاری بدون آنکه تعریف شود، تقربیا ۸۵ سال پیش، وارد فرهنگ علم روان شناسی شده است. از آن هنگام معلمان، پزشکان، روان شناسان و افراد دیگری که با مشکلات هیجانی و رفتاری کودکان در ارتباط هستند از این اصطلاح برای بیان مقصود خویش استفاده کرده اند. اما تعریف واحدی که مورد پذیرش همگان باشد، ارائه نشده است (محمدی و غرایی، ۱۳۸۶). یک سری ملاک ها و معیارهایی، اختلالات رفتاری را شامل می شود از جمله رفتارهایی که ناهنجاری ز است و با هنجارهای تربیتی، اخلاقی، اجتماعی، همخوان نیست و باعث ایجاد مشکل در خانواده، محیط تحصیلی و غیره می شود و عملکرد کودک را مختل می سازد. بیت (۱۹۹۸) کودک با اختلالات رفتاری را کودکی می داند که رفتار هایش به اندازه ای نامناسب است که شرکت او در کلاس درس، باعث از هم گسیختن حواس یا آشفتگی ذهنی سایر همکلاسان باشد و نیز فشاری بیش از حد به معلم وارد کنند. کرک (۱۹۹۵) رفتاری را انحرافی با هنجاری می داند که ضمن نامتناسب بودن با سن فرد، شدید، مزمن یا مداوم باشد و گستره آن شامل رفتارهای پیش فعالی و پرخاشگرانه تا رفتارهای گوشه گیرانه است. ویژگی این گونه رفتارها این است که اولا تأثیر منفی بر فرایند رشد و انطباق مناسب کودک با محیط دارد، ثانیا مزاحمت برای زندگی دیگران و استفاده آنان از شرایط به وجود می آورد (به نقل از اسلامیه، ۱۳۸۷). اختلالات عاطفی و رفتاری و با آنگونه که رایج است ، اختلالات جدی هیجانی و رفتاری، به مجموعه اختلالاتی گفته می شود که توانایی کودکان برای عملکرد مناسب اجتماعی، تحصیلی و هیجانی را