من الهام اسکندری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی کودک و نوجوان از دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴٫ پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “استفاده از روش واقعیت مجازی برای ارزیابی کارکرد های اجرایی در کودکان و نوجوانان” می باشد که در ادامه بخشی از کلیات پژوهشی آن را مشاهده می کنید:

۱٫بیان مساله: سالهاست که ارزیابی کارکردهای اجرایی، موضوع مورد علاقه روانشناسان بالینی، روانسنجها، آزمونسازان، روانشناسان تجربی و روانشناسان شناختی بوده است. جیویا ۵، ایسکورث ۶
۲۰۰۲ ( مطرح کردند که آزمونهای موجود در زمینه کارکردهای اجرایی به- ( رزلاف و اسپی ۷
جای ارزیابی پردازشهای پیچیده درگیر در حل مسائل زندگی روزمره، مولفه های اندکی از آن
را ارزیابی میکنند. این یافته ها حاکی از این حقیقت است که ارزیابی های سنتی کارکردهای اجرایی همواره بطور کارآمد نمیتوانند پیشبینی کننده مشکلاتی باشند که انسان های دارای
سندرم نارساکنشوری اجرایی ۱ در زندگی روزمرهشان با آنها روبرو هستند. این پیشبینی
پذیریهای ناکارآمد، محققان را ناچار به ارائه یکی از موضوعات اساسی مرتبط با ارزیابی های
بالینی به نام روایی بومشناختی ۲ میکند. روایی بومشناختی یعنی اینکه نتایج آزمونهای انجام-
شده در آزمایشگاه را چقدر میتوان به محیطهای واقعی تعمیم داد )ویلسون ۳، آلدرمن، برجس
۱۹۹۶ (. از نظر ویلسون و همکاران آزمونی با درجه روایی بومشناختی بالا میتواند ، و اوانز ۴
پیشبینیکننده خوبی برای توانایی هم کودکان و هم بزرگسالان دارای اختلال کارکردهای
اجرایی خارج از محیط بالینی باشد. به منظور ارزیابی درست درجه نارساکنشوری اجرایی و
تاثیرش روی زندگی اشخاص، آزمونی مورد نیاز است که هم از لحاظ بومشناختی روا باشد و هم
به نوسان تفاوتها در اختلالات کارکردهای اجرایی حساس باشد. در روشهای نوظهور مبتنی بر فضای مجازی بخشی از مشکلات مذکور مرتفع شده است.
ارزیابیهای فضای مجازی ۵، محیطهای ایجاد شده کامپیوتری هستند که در آن شرکتکننده
میتواند به وقایع پاسخ دهد، اشیا را دستکاری کند و تکالیف را در بافتی مرتبط با واقعیت انجام
دهد. فضای مجازی توانایی شبیهسازی دامنهای از محیطها را با گزارش سطوح بالایی از روایی
بومشناختی دارد )رز ۶ و همکاران، ۲۰۰۵ (. در همین راستا نسخههای فضای مجازی
ویسکانسین ۷ و تکلیف ماموریت چندگانه ۸ همبستگی بالایی را بین تکلیف زندگی واقعی و
تکلیف انجامشده در فضای مجازی در مقایسه با نسخه دستی آنها گزارش کردند )ویلسون و همکاران؛ به نقل از جانساری، ۲۰۱۲ (. عامل کلیدی ارزیابی فضای مجازی حضور ۱ است ، در
واقع شباهت فضای مجازی به محیط زندگی واقعی حس حضور در تکلیف است، یعنی حس
۲۰۰۵ (. وقتی ، بودن درمحیط زندگی واقعی را برمیانگیزاند )ویس ،کیزونی، فینچ و کاز ۲
ارزیابی دریک بافت جذاب وچهارچوب مشخص اتفاق میافتد، به این موضوع که نتایجی را
مشابه با عملکرد شرکتکنندگان در زندگی واقعیشان ببینیم کمک میکند، بنابراین ارزیابی-
های مبتنی بر فضای مجازی احتمالا از روایی بومشناختی بالایی برخوردارند. ارزیابی کارکردهای اجرایی جانساری ۳ که به عنوان JEF شناخته شده از فضای مجازی برای سنجش هشت سازه کارکرداجرایی بهرهبرده، که این سازهها شامل برنامهریزی، اولویتبندی،
حافظهآیندهرویدادی ،(ABPM) انتخاب، خلاقیت، تفکرانطباقی ۴، حافظهآیندهعملمحور
است. این آزمون روی گروهی از بیماران دچار (TBPM) و حافظهآیندهزمانی ۵ (EBPM)
ضایعهمغزی با یک گروه کنترل موردآزمایش قرارگرفت و نتیجه آن وجود تفاوت معنادار بین دو
گروه بود که این موضوع نشاندهنده این است که تکلیف فضای مجازی به آسیب کارکردهای
اجرایی در این جمعیت حساس است، بنابراین بهعنوان ارزیابی کارکردهای اجرایی از روایی
توسط جانساری، ادمودنز ۶، گوردون JEF برخوردار میباشد. پیرو تحقیقات قبلی صورتگرفته با
۲۰۱۲ ( نسخه کودکان این آزمون، ارزیابی کارکردهای اجرایی جانساری برای ( و لیدبتر ۷
را بوجود آوردند، که شامل برنامهریزی و راهاندازی یک جشن تولد مجازی )JEF-C( کودکان توسط کودک بدون حضور والدینش است. این نسخه نیز دقیقا همان سازههای موجود در
را ارزیابی میکند و درست مانند آن در یک فضای مجازی تعبیهشدهاست.
هدف تحقیق کنونی ترجمه و هنجاریابی فرم فارسی ارزیابی کارکردهای اجرایی جانساری –
) نسخه کودکان- و همچنین بسط و گسترش مطالعات جانساری و همکاران ) ۲۰۱۲ ( و ) ۲۰۱۳
درخصوص کارآمدی این ابزار کامپیوتری است. این در حالی است که در ایران آزمونی که بتوان
بوسیله آن گستره وسیعی از مولفهها و سازههای مربوط به کارکرداجرایی را سنجید، وجود
ندارد. از سوی دیگر ابهامات زیادی در مورد سنجش کارکردهای مناطق پیشانی مغز با آزمون-
های دیگر نظیر ویسکانسین وجود دارد.

۲٫اهمیت نظری و عملی پژوهش: کارکردهای اجرایی برای رشد کودک بهنجار و سازگاری با محیط حیاتی هستند. هنگامی-
که کارکردهای اجرایی عملکرد درستی ندارند، برای مثال در موارد ضربهمغزی کودکان
)کوینیارد ۱، کاتروپا ۲، گالوین ۳و اندرسون، ۲۰۱۰ ( یا در اختلالات رشدی نظیر اتیسم و بیش-
۲۰۰۴ ( مشکلاتی را بهوجود میآورند و میتواند تاثیر زیانباری روی ، فعالی )بروکی و بوهلین ۴
توانایی فرد در داشتن زندگی مستقل داشته باشد. بههمیندلیل بروکی و بوهلین ) ۲۰۰۴ ( بر
اهمیت درک بهتری از رشد کارکردهای اجرایی در کودکان تاکید کردند. نیاز درک بهتر رشد
کارکردهای اجرایی و عملکردشان در کودکان بهنوبهخود نشاندهنده نیاز طراحی ابزار ارزیابی
موثر کارکرد اجرایی بویژه برای استفاده در کودکان است. اگر رشد کارکردهای اجرایی موثر
برای رشد کودک و مدیریت زندگیاش ضروری است، پس طبق تحقیقات کوینیارد و همکاران ۲۰۰۹ ( آزمونهای کارکرد اجرایی هم باید جدید و هم پیچیده باشند و همچنین نیازمند (
تلفیق اطلاعات شرکتکننده بهمنظور تدوین طرح و بهکاربستن راهبردهای وی است که
آزمونهای سنتی در بردارنده بسیاری از این مولفهها نمیباشند.
این نکته را نیز باید مدنظر قراردهیم که اکثر ابزارهای ارزیابی کودکان نسخههای اقتباس-
شده از فرم بزرگسال آن هستند )کوینیارد، ۲۰۱۰ ( بجای اینکه مشخصا برای کودکان مورد
طراحی قراربگیرند. این مساله بدین معناست که آزمونهای موجود جذابیت کمتری برای
کودکان دارند یا اینکه این آزمونها واقعا همان فرآیندهایی که قرار است در کودکان مورد
ارزیابی قرار دهند را ارزیابی نمیکنند )اندرسون و ریدی، ۲۰۱۲ (. درنتیجه این نکته که
ابزارهای دارای روایی بومشناختی و حساسیت ۱ بالا و جذاب برای کودکان موردنیاز است، عموما
پذیرفتهشدهاست. درصورتیکه آزمون ارزیابی کارکردهای اجرایی جانساری کودکان نسبت به
آزمونهای موجود بیشتر به تفاوت عملکرد کارکردهای اجرایی حساس باشد، این انتظار میرود
که تفاوت عملکرد کارکردهای اجرایی بین گروههای سنی مختلف را بهتر از آزمونهای دیگر
بتواند تشخیص دهد. در تحقیق کنونی ما برآنیم تا با ترجمه و هنجاریابی فرم فارسی آزمون
علاوهبر امکان سنجش مولفهها و سازههای بیشتر مربوطبه لوب پیشانی، متوجه کاربرد JEF-C
این روش برای ارزیابی کارکردهای اجرایی در سطوح مختلف رشدی شویم.

۳٫هدفهای پژوهش هدف کلی و هدفهای ویژه: هدف کلی:
هدف کلی پژوهش حال حاضر بررسی کاربرد روشی مبتنی بر واقعیت مجازی-آزمون
ارزیابی کارکردهای اجرایی جانساری- بمنظور ارزیابی کارکردهای اجرایی در کودکان و
۸ ساله فارسزبان ایرانی میباشد. – نوجوانان ۱۶ ؛ اهداف جزئی:
بهمنظور تهیه فرم فارسی. JEF-C 1) ترجمه و آمادهسازی ابزاری نسخه فارسی
۲( کاربرد آزمونی مبتنی بر واقعیت مجازی برای ارزیابی کارکردهای اجرایی در کودکان
و نوجوانان.

۸
هدفهای پژوهش )هدف کلی و هدفهای ویژه(:
هدف کلی:
هدف کلی پژوهش حال حاضر بررسی کاربرد روشی مبتنی بر واقعیت مجازی-آزمون
ارزیابی کارکردهای اجرایی جانساری- بمنظور ارزیابی کارکردهای اجرایی در کودکان و
۸ ساله فارسزبان ایرانی میباشد. – نوجوانان ۱۶
اهداف جزئی:
بهمنظور تهیه فرم فارسی. JEF-C 1) ترجمه و آمادهسازی ابزاری نسخه فارسی
۲( کاربرد آزمونی مبتنی بر واقعیت مجازی برای ارزیابی کارکردهای اجرایی در کودکان
ونوجوانان.
۴٫ سوالهای پژوهش:
با آزمون ویسکانسین دارای همبستگی معناداری است؟ JEF-C 1( آیا آزمون
چگونه است؟ JEF-C 2( نیمرخ روانی جنسیت در آزمودنیها در آزمون
چگونهاست؟ JEF-C 3( نیمرخ روانی سن آزمودنیها در آزمون
از همسانی درونی رضایتبخشی برخوردار است؟ JEF-C 4( آیاآزمون JEF-C 5( آیا آزمون از پایایی بین مصححها ۱ی رضایتبخشی برخورداراست؟

۵٫ تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها: کارکرد اجرایی: کارکردهای اجرایی شامل عملکردهای شناختی و عوامل رفتاری هستند که
در بردارنده پردازشهایی از قبیل پیشبینی، انتخاب هدف، برنامهریزی، شروع عمل،
خودتنظیمی، انعطافپذیری شناختی، توجه ۲و استفاده از بازخورد ۳ میباشند )اندرسون،
.)۲۰۰۲
واقعیت مجازی: واقعیت مجازی در واقع همان فضای کامپیوتری است که محیط پیرامون را
در فضای مجازی بهنحوی شبیهسازی میکند که شرکتکننده قادر به تجربه فضای معینی از .) محیط واقعی پیرامون خود در فضای کامپیوتر باشد )کندالاف ۴ و همکاران، ۲۰

تعاریف عملیاتی:
کارکرد اجرایی: در پژوهش حاضر، کارکرد اجرایی توانایی شرکتکننده برای شروع و ادامه
تکالیف خواسته شده در آزمون کارکردهای اجرایی جانساری نسخه کودکان میباشد.
واقعیت مجازی: در پژوهش حاضر، واقعیت مجازی جشن تولدی است که در کامپیوتر برای
کودک تنظیم شده است.