الهه محمدی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۵، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی تاثیر شرطی سازی ارزشیابانه ی زیرآستانه ای بر تغییر نگرش” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:
دانشگاه شهید بهشتی
دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی
پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد
در رشته روان شناسی عمومی
عنوان
بررسی تاثیر شرطی سازی ارزشیابانهی زیرآستانهای بر تغییر نگرش
استاد راهنما:
جناب آقای دکتر محمود حیدری
اساتید مشاور:
سرکار خانم دکتر شهلا پاکدامن
جناب آقای روح الله منصوری سپهر
اساتید داور:
جناب آقای دکتر وحید صادقی
جناب آقای دکتر مسعود نصرت آبادی
نگارش:
الهه محمدی
شهریور ۱۳۹۵
چکیده:
زمینه و هدف: طبق تعریف شرطیسازی ارزشیابانه تغییر مشاهده شده در تمایل است که حاصل جفتشدن محرک شرطی با محرک مثبت یا منفی دیگری میباشد. اثرات معنیدار شرطیسازی ارزشیابانه توسط فرایندها و محرکهای بسیار گستردهای نشان داده شده است. تحقیقات شرطیسازی ارزشیابانه تفاوتهایی را میان شرطیسازی کلاسیک و شرطیسازی ارزشیابانه نشان دادهاند. برخی از این پژوهشها عنوان میکنند که شرطیسازی ارزشیابانه میتواند بدون آگاهی از وابستگی محرک های شرطی و غیرشرطی اتفاق بیفتد علیرغم تحقیقات بسیار زیادی که در این زمینه انجام شده است، نقش آگاهی از وابستگی در شرطیسازی ارزشیابانه همچنان مورد سوال میباشد. در پژوهش حاضر به بررسی نقش آگاهی در شرطیسازی ارزشیابانه از طریق نمایش زیرآستانهای محرکهای شرطی و غیرشرطی پرداخته میشود.
روش: ۸۰ نفر دانشجوی دانشگاه شهید بهشتی به صورت نمونهی در دسترس انتخاب و به طور تصادفی در ۴ گروه آزمایشی جایگزین گردیدند. گروه ها شامل ۲ گروه آزمایش و ۲ گروه مقایسه بودند. در گروههای آزمایش آزمودنیها به صورت زیرآستانهای شرطی شدند، به این ترتیب که در گروه آزمایش اول محرک شرطی و در گروه آزمایش دوم محرک غیرشرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده شدند. در گروههای مقایسه به جای محرک زیرآستانهای صفحهی خالی به آزمودنیها نشان داده شد. سپس از طریق آزمونIAT نگرش آزمودنی ها نسبت به محرک هدف سنجیده شد.
نتایج: بر اساس نتایج پژوهش، ارائهی زیرآستانه محرک شرطی تاثیر معناداری در تغییر نگرش آشکار و ضمنی آزمودنیها ندارد، با این حال نقش جنس در نگرش ضمنی آزمودنیها در شرایط ارائهی زیرآستانهای محرک شرطی معنادار است. همچنین اثر تعاملی جنس و گروه آزمایشی بر نگرش آشکار آزمودنیها در شرایط ارائهی زیرآستانهای محرک غیرشرطی معنادار است.
بحث: نتایج به دست آمده از این نظر که شرطیسازی ارزشیابانه نمیتواند بدون وجود آگاهی از پیوند میان محرک شرطی و محرک غیرشرطی رخ دهد، حمایت می کنند. با این حال نقش جنس در آزمایشات حاضر برجسته بوده، و این ایده را که جنس یک متغیر تعدیل کننده در آزمایشات مربوط به شرطیسازی ارزشیابانه میباشد، مطرح می سازد.
کلیدواژه: شرطیسازی ارزشیابانه زیرآستانهای، تغییر نگرش، آگاهی
فهرست مطالب
فصل اول- کلیات پژوهش ……………………………………………………………………………………………………………….۱
۱-۲- بیان مسئله پژوهش …………………………………………………………………………………………………………………۴
۱-۳- ضرورت و اهمیت انجام پژوهش ……………………………………………………………………………………………..۹
۱-۴- هدف های انجام پژوهش ……………………………………………………………………………………………………….۱۰
سایر متخصصان
دکتر یاسر دادخواه دکتر یاسر دادخواه مشاور و مدرس دانشگاه، مدرس کارگاه های مشاوره ای فردی و گروهی، مدرس دوره های زوج درمانی و خانواده درمانی شناختی، مشاوره و استعدادیابی تحصیلی و شغلی و مدرس کشوری نرم افزارهای نوروسایکولوژیک می باشد. سوابق علمی دکتر دادخواه دکترای علوم اعصاب شناختی از پژوهشکده علوم شناختی (IRICSS (Institute for Cognitive Science Studies…
کلینیک روانشناسی و مرکز مشاوره خانواده ستاره زندگی تهران مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی ستاره زندگی با فراهم کردن فضایی استاندارد به صورتی طراحی شده است که تمامی خدمات مشاوره فردی، گروه درمانی، برگزاری کارگاه روانشناسی، خانواده درمانی و اتاق بازی برای مشاوران فراهم است. اتاقی مخصوص برای خانواده درمانی برای مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره خیانت، مشاوره طلاق…
سعید حسین خواه سعید حسین خواه هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشددانشگاه ازاد اسلامی تهران ملارد 1395، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی قصه درمانی برای افزایش عزت نفس و خوشبینی کودکان دارای والدین معتاد” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنی
مرکز مشاوره و روان شناسی ستاره ایرانیان مرکز مشاوره و روان شناسی ستاره ایرانیان با مدیریت جناب دکتر یاسر دادخواه و همراه با برجسته ترین و مجرب ترین متخصصان اعصاب و روان، روانسنج، مشاور و روان شناس آماده ی ارائه ی مؤثرترین و بهترین خدمات به شما هموطنان گرامی می باشد. مرکز مشاوره و روانشناسی ستاره ایرانیان…
کلینیک مشاوره نوید کلینیک مشاوره نوید شیراز (مرکز مشاوره شیراز) تحت نظارت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور و با همکاری تعدادی از روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان فعالیت خود را آغاز کرده است. "درمان های نوین روانشناسی در شیراز" مدیریت کلینیک نوید شیراز قابل ذکر می باشد که مدیریت این کلینیک را آقای…
جدول ۱-۳٫ توصیف شماتیک اولین نسخهی آزمون IAT توسط گرین والد و همکاران (۱۹۹۸) ……………….۵۲
جدول ۲-۳٫ توصیف شماتیک آزمون IAT به کار برده شده در پژوهش حاضر ……………………………………….۵۴
جدول ۱-۴٫ میانگین و انحراف معیار سن شرکت کنندگان به تفکیک جنس و گروه …………………………………۶۱
جدول ۲-۴٫ میانگین و انحراف معیار نمرات D برای آمودنیهای هر گروه …………………………………………….۶۳
جدول ۳-۴٫ جدول ۴-۳ : میانگین و انحراف معیار مجموع نمرات ۹ درجهای پرسشنامهها برای آزمودنیهای هر گروه به تفکیک جنس …………………………………………………………………………………………………………………۶۴
جدول ۴-۴٫ میانگین و انحراف معیار تفاضل مجموع نمرات پرسشنامه ۹ درجهای برای آزمودنیهای هر گروه به تفکیک جنس ……………………………………………………………………………………………………………………………..۶۴
جدول ۴-۵٫ میانگین و انحراف معیار نمرات دماسنج احساسی پرسشنامه برای آزمودنیهای هر گروه به تفکیک جنس …………………………………………………………………………………………………………………………………………….۶۵
جدول ۴-۶: میانگین و انحراف معیار تفاضل نمرات دماسنج احساسی پرسشنام برای آزمودنیهای هر گروه به تفکیک جنس ………………………………………………………………………………………………………………………………….۶۶
جدول ۴-۷: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش ضمنی در دو گروه آزمایش و مقایسهی اول …………………………………………………………………………………………………………..۶۷
جدول ۴-۸: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه بای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش آشکار در دو گروه آزمایش و مقایسهی اول از طریق نمرات ۹ درجهای پرسشنامه ……………………………………………………..۶۹
جدول ۴-۹: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهی برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش آشکار در دو گروه آزمایش و مقایسه اول از طریق نمرات دماسنج احساسی پرسشنامه ………………………………………………۶۹
جدول ۴-۱۰: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش ضمنی در دو گروه آزمایش و مقایسهی دوم …………………………………………………………………………………………………………۷۰
جدول ۴-۱۱: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش آشکار در دو گروه آزمایش و مقایسهی دوم از طریق نمرات ۹ درجهای پرسشنامه …………………………………………………….۷۱
جدول ۴-۱۲: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهی برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش آشکار در دو گروه آزمایش و مقایسهی دوم از طریق نمرات دماسنج احساسی پرسشنامه …………………………………………..۷۳
جدول ۴-۱۳: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش ضمنی در دو گروه آزمایش اول و دوم …………………………………………………………………………………………………………………..۷۴
جدول ۴-۱۴: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش آشکار در دو گروه آزمایش اول و دوم از طریق نمرات ۹ درجهای پرسشنامه …………………………………………………………….۷۶
جدول ۴-۱۵: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش آشکار در دو گروه آزمایش اول و دوم از طریق نمرات دماسنج احساسی پرسشنامه …………………………………………………….۷۷
فهرست نمودار ها
نمودار ۴-۱: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش ضمنی در دو گروه آزمایش و مقایسهی اول ………………………………………………………………………………………………………….۶۸
نمودار ۴-۲: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش آشکار در دو گروه آمایش و مقایسهی دوم از طریق نمرات ۹ درجهای پرسشنامه ………………………………………………………..۷۲
نمودار ۴-۳: نتایج آزمون تحلیل واریانس دوراهه برای مقایسه اثر گروه و جنس بر تغییر نگرش ضمنی در دو گروه آزمایش اول و دوم …………………………………………………………………………………………………………………..۷۵
فصل اول
کلیات پژوهش
۱-۱- مقدمه پژوهش
با وجود اینکه نگرشها را نمیتوان به طور مستقیم مشاهده کرد، ولی نگرشها همواره به عنوان پیشبینی کنندههای خوب رفتار در نظر گرفته شدهاند، از آنها برای تشخیص چگونگی رفتار دوستانمان و یا میزان ناآرامیهای نژادی در منطقهای خاص استفاده میشود. معمولا نگرشها را از چگونگی پاسخهای فرد به محرکهای خاص استنباط میکنیم. روانشناسان بر این فرض هستند که نگرش حلقهی لازم یا ارتباط ضروری بین یک محرک قابل مشاهده و یک پاسخ قابل مشاهده را برقرار میکند. پژوهشگران تعاریف متعددی از نگرش ارایه دادهاند، اما تمامی تعاریف بر محور ارزشی نگرشها دور میزند. در دیدگاه سنتی، نگرشها دارای سه بعد هیجانی، شناختی و رفتاری هماهنگ با هم در نظر گرفته میشده است. در تعریف دیگری که پژوهشگران ارایه دادهاند، نگرشها را دارای سلسله مراتب و ویژگیهای وسیعی میدانند که موجب واکنشهای مثبت یا منفی شده و از جنبههای شناختی-هیجانی و رفتاری حدس زده میشود. آنچه که مهم است این است که نگرشها ماهیت ارزشی دارند و جزء عناصر اصلی شناخت اجتماعی هستند که با شناخت ها و باورهای ما در ارتباطند (ایروانی، باقریان، ۱۳۸۳). نگرشها به عنوان یکی از بنیادیترین محرکهای رفتار آدمی مطرح شدهاند، زیرا آن ها هستند که تعیین میکنند ما به چه محرکی نزدیک و از کدام محرک اجتناب کنیم (سوالدنز[۱] ، کرنیل[۲] ، زربیت[۳]، ۲۰۱۴).
با وجود اینکه نگرشها از ثبات و دوام نسبی برخوردارند، با این حال قابل تغییرند. مسلم است که ما در بزرگسالی بسیاری از نگرشهای دوران کودکی خود را تغییر دادهایم. یکی از وجوه جالبِ تغییر نگرش که در روانشناسی اجتماعی آن را متقاعدسازی میگویند در کار تبلیغات دیده میشود. یک وجه دیگر تغییر نگرش توجیه کردن است. در بسیاری موارد ما کوشش میکنیم که یک رفتار نامعقول را که از ما سرزده است قابل قبول و موجه جلوه دهیم، و بدین صورت ممکن است حتی نگرش خود را نسبت به آن رفتار تغییر دهیم. نظریهای که این مطلب را تبیین میکند نظریهی ناهماهنگی شناختی است (کریمی، ۱۳۷۹). تغییرنگرش به شیوههای دیگری نیز صورت میگیرد که برخی از آن ها به صورت ناآگاهانه میباشند. در مباحث بعدی به این موضوع بیشتر خواهیم پرداخت.
شواهد گستردهای نشان دهندهی این امر هستند که انسان ها به طور خودکار محرکهایی را که به طور آگاهانه تجربه میشوند و یا تجربهی آگاهانهای از آن ها وجود ندارد، پردازش میکنند. به عبارت دیگر آنها به محرکهایی که به طور هشیارانه از آن ها آگاه نیستند، مانند محرکهایی که از حضور آنها آگاهی هشیارانه دارند پاسخ می دهند. و حتی ممکن است از آن ها یاد بگیرند (استوارت[۴] ، شوبرت[۵]، ۲۰۰۶).
نخستین پژوهشها در مورد ادراک زیرآستانهای توسط مارسل انجام شد. وی با استفاده از روش زمینهسازی در کار استروپ تغییراتی ایجاد کرد و ادراک زیرآستانهای یا ادراک بدون آگاهی را مورد بررسی قرار داد. وی با کمک روش پوشاندن، از ادراک کلمهی زمینهساز جلوگیری کرد. نتایج آزمایشهای مارسل نشان داد حتی هنگامی که فرد به طور کلامی اظهار میکند که کلمه را تشخیص نمیدهد، وجود کلمهی زمینهساز بر عملکرد او در آزمون استروپ تاثیر میگذارد. بدین ترتیب وی نتیجه گرفت که ادراک در غیاب آگاهی کلامی نیز امکانپذیر است (کانتوویتز[۶] ، رودیگرسوم[۷] ، المس[۸]، ۱۳۹۲).
در ادراک زیرآستانهای ممکن است محرکها به صورت پیش شناختی ارائه شوند، یعنی تصاویر به قدری سریع (کمتر از ۳۰ میلی ثانیه) نشان داده میشوند که افراد از اینکه چنین اطلاعاتی را دریافت کردهاند آگاهی ندارند، با این حال آن ها را پردازش میکنند. اگرچه ادراک زیرآستانهای بحث برانگیز بوده و اثربخشی آن مورد بحث است، با این حال پژوهشهای اخیر نشان میدهند که محرک تصویری که پیش از محرکی که به طور آگاهانه ادراک میشود نمایش داده شود، میتواند نگرشها را تحت تاثیر قرار دهد و ممکن است بر رفتار تاثیر بگذارد (استوارت، شوبرت، ۲۰۰۶).
در بسیاری از تبلیغات زیر آستانهای از این فرضیه استفاده میشود که اگر فرد صرفا در معرض تبلیغاتی قرار گیرد، به طور خود به خود نسبت به آن ها نگرش مثبتتری پیدا میکند. دستهی دیگری از آزمایشهای مربوط به تغییر نگرش با کمک شرطیسازی ارزشیابانه در شرایط زیر آستانهای انجام میگیرد.
حدود نیم قرن پیش ویکاری با این ادعا که با نمایش زیر آستانه ای “کوکا بنوشید” و “پاپکورن بخورید” طی نمایش یک فیلم سینمایی، فروش کوکا کولا و پاپکورن را افزایش داده است، تبلیغات زیرآستانهای را معرفی کرد. اگرچه دادههای این مطالعه هرگز منتشر نشد، و بعد از اینکه چندین کوشش تکرار این آزمایش بی نتیجه بود، ویکاری در نهایت آن را یک شوخی خواند، با این حال، بعد از سال ها مباحثه، اخیرا نشان داده شده است که تبلیغات زیر آستانهای تحت شرایط معینی تاثیر گذار است (ورویجمرن[۹] ، کارمنز[۱۰] ، برنریتر[۱۱]، استروب[۱۲] ، ویگبلدس[۱۳]، ۲۰۱۳).
در واقع تحقیقات نشان میدهند که تبلیغات زیرآستانهای قدرت متقاعدسازی فرد را دارند. این تبلیغات به صورت یک کلمه یا تصویر با سرعتی زیرِ آستانهی آگاهی انسان نشان داده میشوند. این تصاویر و واژهها، دانش، باورها، تصورات قالبی و یا شناخت افراد را فعال میکنند. این شناختها میتوانند بر نگرش، انتخاب و
رفتار افراد تحت شرایط معینی تاثیرگذار باشند، بخصوص هنگامی که موضوع زیرآستانهای با نیازها، انگیزهها
و اهداف فرد در آن زمان سازگار باشند (بارگ[۱۴]، ۲۰۰۲).
۱-۲- بیان مسئله پژوهش
نگرشها را میتوان به عنوان ارزشیابی از موضوعات که اطلاعات راجع به آن موضوعات را خلاصه میکنند، تعریف کرد. یک موضوع نگرش شامل هر چیزی است که فرد میتواند در ذهن خود داشته باشد، مانند اشیا، افراد، گروهها و عقاید (نیسترند[۱۵] ، فورتوفت[۱۶]، ۲۰۱۵).یک نگرش را میتوان به صورت موافق یا ، مخالف با یک موضوع نگرشی در نظر گرفت. اما تنها بیان جهت نگرش نسبت به موضوع نگرش کافی نیست. غالبا لازم میآید که نیرومندی نگرش، یعنی درجهی موافقت یا مخالفت دقیقا مشخص شود. ترکیب نیرومندی و جهت نگرش والانس[۱۷] خوانده میشود (کریمی، ۱۳۷۹). نگرشها نسبت به نیرومندیشان از ثبات و دوام برخوردارند، اما این امر بدین معنا نیست که آن ها غیر قابل تغییرند، در واقع نگرش ها میتوانند تحت شرایط تغییر کنند.
تغییر نگرش به این شکل تعریف شده است که ارزشیابی فرد از یک موضوع نگرش از یک میزان به میزان دیگری تغییر کند، و معمولا در ارتباط با نگرشهای اولیه میباشد. قطبی شدن و ناقطبی شدن دو مفهوم اصلی در تعریف تغییر نگرش به حساب میآیند، که اولی هنگامی اتفاق می افتد که فرد در جهت نگرش اولیهی خود حرکت کرده به آن قوت میبخشد، و دومی هنگامی که در جهت خنثی شدن حرکت مینماید. نگرشها همچنین میتوانند از عدم وجود به بدست آوردن قدری والانس تغییر کنند، بدین معنی که از سطح خنثی عبور کرده و ارزش آن ها تغییر کند (نیسترند، فورتوفت، ۲۰۱۵).
پژوهشها چندین فرایند متفاوت که ارتباط بین موضوع نگرش و ارزشیابی را تعیین می کنند شناسایی کردهاند. بعضا از این تاثیرهای درونی نسبتا مستقیم بوده و غالبا به فرایندهای تفکر واسطه ای اندک در مقایسه با انواع تاثیرها نیاز دارند. در مقابل فرایندهای دیگری برای تغییر نگرش وجود دارند که به تلاش شناختی بیشتری نیازمندند، از جمله این فرایندها میتوان متقاعدسازی را نام برد. در اینجا برخی از فرایندهای تغییر نگرش را نام خواهیم برد که در واقع پردازش عاری از تفکر و حتی ناآگاهانه میباشند. این فرایندها عبارتند از:
رویارویی محض: شواهد نشان میدهند که رویارویی هرچه بیشتر با یک محرک علاقه به آن محرک را افزایش میدهد.
شرطی سازی و تقلید: روانشناسان در بررسی چگونگی رفتار اکتسابی مردم سه اصل عمده را شناسایی نمودند: یادگیری از طریق مجاورت، یادگیری از طریق تقویت، یادگیری از طریق مشاهده. پژوهشگران نگرش این فرایندها را در راستای کسب نگرشها به کار بردند. در اینجا ما به بررسی یادگیری از طریق مجاورت محرک ها میپردازیم. ما ممکن است چیزی یا شخصی را دوست داشته باشیم به این دلیل که رویارویی با آن با تجربه ی عاطفی مثبت که از سایر منابع نشات گرفته، همراه است. یا ممکن است نسبت به چیزی بیعلاقه باشیم زیرا که با یک محرک آزارنده همراه بوده است. این فرایند تحت عنوان شرطی شدن ارزشیابانه شناخته میشود (بهنر[۱۸] ، وانک[۱۹]، ۱۳۸۴).
کروسنیک[۲۰] و همکاران در پژوهشی نشان دادند که شکلگیری نگرشها میتواند بدون آگاهی هشیارانه از آنچه باعث به وجود آمدن آن نگرش ها شده است انجام بگیرد، و همیشه بر پایهی استدلالهای آگاهانه نیست، بلکه گاهی بر پایه ی ادراکات ناهشیار میباشد. (کروسنیک، بتز[۲۱] ، جوسیم[۲۲] ، لین[۲۳]، ۱۹۹۲).
ممکن است دو فرایند مختلف در شرطیسازی کلاسیک انسان اتفاق بیفتد: شرطی سازی علامتی[۲۴] و شرطیسازی ارزشیابانه[۲۵] (EC). در آزمایشهای استاندارد شرطیسازی ارزشیابانه، نشان داده میشود که صرف نمایش محرکهای جفت شدهی خنثی با محرک مورد علاقه یا مورد نفرت، باعث میشود که محرک خنثی ارزش مثبت یا منفی پیدا کند (باینز[۲۶] ، ایلن[۲۷] ، کرومبز[۲۸] ، ون دن برگ[۲۹]، ۱۹۹۲). طبق تعریف، شرطیسازی ارزشیابانه تغییر در ارزشیابی یک محرک شرطی به خاطر جفت شدن با یک محرک غیرشرطی مثبت یا منفی میباشد (گارونسکی[۳۰] ، گاست[۳۱] ، دی هاور[۳۲]، ۲۰۱۴). محرک خنثی اولیه محرک شرطی، و محرک دارای ارزش مثبت یا منفی که با آن جفت شده، محرک غیرشرطی خوانده میشود. اثر شرطیسازی ارزشیابانه به طور قابل توجهی قوی بوده است، و در بیش از ۲۵۰ تحقیق ثبت شده است. برای مثال، تحقیقات نشان دادهاند که شرطیسازی ارزشیابانه در تغییر نگرش نسبت به برندهای مصرفی، افراد ناشناس، شخصیتهای کارتونی، خود و مردمی از نژادهای دیگر موثر بوده است (سوالدنز و همکاران، ۲۰۱۴). شرطیسازی ارزشیابانه در این پژوهش عبارت است از ایجاد نگرش مثبت نسبت به یک فرد از طریق جفت کردن واژههای مثبت با نام وی.
مباحثات زیادی در مورد نقش آگاهی از ارتباط بین محرک شرطی و غیرشرطی (خنثی و مثبت/منفی) در شرطیسازی ارزشیابانه صورت گرفته است. هیچ تحقیق دیگری در زمینهی شرطیسازی ارزشیابانه اینقدر مورد توجه نبوده است. برای مثال، از ۲۸۲ مقاله چاپ شده در سایک اینفو در ژانویهی ۲۰۱۴ که شرطیسازی ارزشیابانه را در عنوان یا چکیده ی خود داشتهاند، ۶۹ مورد واژهی “آگاهی” را نیز داشتهاند. یعنی حدود ۲۵ درصد از تحقیقات در این زمینه، مستقیما به این موضوع میپردازند. به نظر میرسد در مقابل هر مقالهای که بیان میکند شرطیسازی ارزشیابانه بدون آگاهی رخ میدهد، مقالهی دیگری وجود دارد که به نقش آگاهی در این زمینه می پردازد (سوالدنز و همکاران، ۲۰۱۴).
همانطور که عنوان شد، یکی از سوالات اساسی در زمینهی شرطیسازی ارزشیابانه این است که آیا امکان دارد که شرطیسازی ارزشیابانه در غیاب آگاهی از وابستگی CS-US به هنگام رمزگذاری اتفاق بیفتد یا خیر. متاسفانه تحقیقات شواهد در هم آمیختهای را در مورد وجود آگاهی در شرطیسازی ارزشیابانه فراهم میکنند (دیداندر[۳۳] ، کرنیل، برتینچامپس[۳۴] ، زربیت[۳۵]، ۲۰۱۳).
یکی از رویکردهای آزمایشی که میتواند شواهد نیرومندی برای شرطیسازی ارزشیابانه بدون نیاز به آگاهی فراهم سازد، نمایش زیرآستانهای محرکها میباشد. در واقع اثبات این امر دلالت های نظری و عملی زیادی دارد. اثبات شرطیسازی ارزشیابانهی بدون آگاهی نشاندهندهی این امر است که نگرشها میتوانند از طریق فرایندهای ضمنی صورت بگیرند، و به مکانیزم یادگیری غیرگزاره ای دلالت دارد (دیداندر و
همکاران، ۲۰۱۳).
در زمینهی شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای نیز پژوهشها به نتایج متفاوتی دست یافتهاند. مطالعاتی وجود دارند که نشان میدهند شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای توانایی تغییر نگرش را ندارد. برای مثال هوفمن[۳۶] ، دی هاور، پروگینی[۳۷] ، باینز و کرومبز (۲۰۱۰) در فراتحلیلی نشان دادند که اثر شرطیسازی ارزشیابانه با محرک غیرشرطی زیرآستانهای به طور معناداری کوچکتر از زمانی بودند که این محرک به صورت فراآستانهای نمایش داده میشد. در مورد نمایش زیرآستانهای CS در این مطالعه، به دلیل محدود بدون پژوهشهایی که CSدر آنها به صورت زیرآستانهای نمایش داده شود، در این مورد نتیجهگیریای نشده بود. در عین حال مقالات متعددی نیز چاپ شدهاند که ادعای وجود شواهدی برای شرطیسازی ارزشیابانه زیرآستانهای را دارند. با این حال نگرانیهایی در مورد مشکلات تجربی، روش شناختی و همچنین تئوریکی این پژوهشها وجود دارد (سوالدنز و همکاران، ۲۰۱۴).
یکی از تلههای روششناختی در مطالعات شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای ناشی از سختی در سنجش این موضوع است که آیا مدت زمان نمایش یک محرک به اندازهی کافی کوتاه بوده است که مانع از آگاهی آزمودنی از دیدن آن محرک باشد یا خیر. اگرچه این نگرانی کلی است، اما بیشتر در مورد محرکهای دارای بار هیجانی صدق میکند. مطالعات مختلفی نشان دادهاند که ارزش هیجانی و حتی معنی کامل واژهی هیجانی با نمایش بسیار کوتاه آن استخراج میشود. در نتیجه مطالعات شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای در صورتی که محرک شرطی به جای محرک غیرشرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده شود متقاعدکنندهتر خواهد شد. اما تا جایی که ما میدانیم یکی از معدود آزمایشهایی که تا به حال در شرایطی که محرک شرطی زیرآستانهای بوده است انجام شده است، آزمایش دیکسترهوییز[۳۸] بوده است (سوالدنز و همکاران، ۲۰۱۴).
دیکسترهوییز در ۵ آزمایش (که به صورت بین گروهی انجام شد) نشان داد که نمایش زیرآستانهای واژهی “من” همراه با لغات مثبت میتواند عزت نفس ضمنی افراد را افزایش دهد، اما این آزمایشها شرایط کنترل نامناسبی داشتند (دیکسترهوییز، ۲۰۰۴).
با توجه به این موضوع، چنانچه سوالدنز و همکاران (۲۰۱۴) در پژوهش خود توصیه میکنند، بررسی شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای در شرایطی که محرک شرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده شود میتواند یکی از عوامل روشنگر در تاثیر شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای بر تغییر نگرش باشد. آنچه در این پژوهش مورد پرسش میباشد این موضوع است که آیا در درجه ی اول تغییر نگرش در غیاب آگاهی هشیارانه از وجود وابستگی بین محرکهای شرطی و غیرشرطی امکان پذیر می یاشد یا خیر، و این موضوع با ارائهی زیرآستانهای یکی از محرک های شرطی یا غیرشرطی سنجیده میشود. و در درجهی دوم آزمودن این مساله از طریق نمایش زیرآستانهای محرک شرطی میباشد. و نیز مقایسهی قدرت تاثیر شرطیسازی ارزشیابانه، در شرایطی که محرک شرطی یا محرک غیرشرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده شوند، مورد پرسش میباشد.
۱-۳- ضرورت و اهمیت انجام پژوهش
یکی از دلایل اهمیت زیاد اثبات یا رد شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای، اهمیت زیاد این موضوع در نظریههای شکلگیری نگرش میباشد. نقش آگاهی در تغییر نگرش اهمیت نظری بسیار زیادی دارد. نگرشها – که به عنوان ارزشیابی خلاصه از موضوع تفکر در مورد انسان ها، اشیا و رفتارها تعریف میشوند- مدت زیادی به عنوان پایهایترین تعیینکنندهی رفتار مورد بحث بودهاند، زیرا انسانها گرایش دارند به چیزهایی که دوست دارند نزدیک شوند و از چیزهایی که متنفرند دور شوند. از نظر تاریخی مطالعهی نگرش با یک حرکت آونگی بین نظریههای پردازش واحد و دوتایی و همچنین بین رویکردهای پیوندی و رویکردهای شناختیتر در نوسان بوده است. در صورتی که نشان داده شود شرطیسازی ارزشیابانه میتواند بدون وجود آگاهی صورت بگیرد و نگرش افراد را تحت تاثیر قرار دهد، آنگاه نظریه پردازش واحد زیر سوال رفته و نظریه پردازش دوتایی تقویت میشود، بدین معنی که نشان میدهد پردازش میتواند از طریق فرایندهای سطح پایین انجام بگیرد (سوالدنز و همکاران، ۲۰۱۴).
شرطیسازی ارزشیابانه بدون وجود آگاهی میتواند نظریههای یادگیری غیرشناختیتر را تقویت کند. این احتمال که اثرات شرطیسازی ارزشیابانه میتوانند بدون آگاهی به وجود بیایند دلیل بسیار قویای را در اختیار پژوهشگران قرار میدهد که نشان دهند پیوندها میتوانند بدون آگاهی هشیارانه به وجود بیایند.
با استفاده از شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای در تبلیغات در حوزههای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی میتوان به تغییر نگرشهای افراد جامعه در جهت بهبود اقتصادی- اجتماعی- فرهنگی پرداخت. به علاوه با کمک این روش میتوان گامهایی در جهت بهبود بیماری های روانی (به عنوان مثال فوبیا، یا انواع فتیشها) برداشت و حتی با این روش به درمان اعتیاد پرداخت.
۱-۴- هدف های انجام پژوهش
۱-۴-۱-هدف اصلی:
تعیین اثربخشی شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای بر تغییر نگرش.
۱-۴-۲- هدفهای ویژه:
تعیین اثربخشی شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای بر تغییر نگرش در شرایطی که محرک شرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده شود.
تعیین اثربخشی شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای در شرایطی که محرک غیرشرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده شود.
مقایسهی تاثیر شرطیسازی ارزشیابانهی زیرآستانهای بر تغییر نگرش در موقعیتهایی که طی آن محرک شرطی یا محرک غیرشرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده شوند.
۱-۵- فرضیه ها و سوالهای پژوهش:
۱-۵-۱-فرضیه های پژوهش:
ارائه زیرآستانهای محرک شرطی (نام فرد) همراه واژههای مثبت (محرک غیرشرطی) موجب تغییر نگرش میشود.
ارائه محرک شرطی (نام فرد) همراه ارائه زیرآستانهای واژه های مثبت (محرک غیرشرطی) موجب تغییر نگرش میشود.
۱-۵-۲- سوالهای پژوهش:
در شرطی سازی ارزشیابانهی زیرآستانهای، تغییر نگرش هنگامی که محرک شرطی به صورت زیرآستانهای نمایش داده میشود بیشتر است، یا وقتی که محرک غیرشرطی به شکل زیرآستانهای به نمایش در میآید؟ شرطی سازی ارزشیابانه ی زیرآستانه ای بر کدامیک از انواع نگرش آشکار و ضمنی تاثیر دارد؟
۱-۶- تعریف متغیرها
۱-۶-۱- تعاریف نظری متغیرهای پژوهش
شرطی سازی ارزشیابانه: طبق تعریف، شرطیسازی ارزشیابانه تغییر در ارزشیابی یک محرک شرطی به خاطر جفت شدن با یک محرک غیرشرطی مثبت یا منفی میباشد (گارونسکی، گاست، دی هاور، ۲۰۱۴).
نگرش: نگرشها همواره به عنوان پیشبینی کنندههای خوب رفتار در نظر گرفته شده اند. معمولا نگرشها را از چگونگی پاسخهای فرد به محرکهای خاص استنباط میکنیم. روانشناسان بر این فرض هستند که نگرش حلقهی لازم یا ارتباط ضروری بین یک محرک قابل مشاهده و یک پاسخ قابل مشاهده را برقرار میکند (ایروانی، باقریان، ۱۳۸۳).
