بتول عباس آبادی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۷۶، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه بین اضطراب و پیشرفت تحصیلی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه فردوسی مشهد

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی بالینی

عنوان:

رابطه بین اضطراب و پیشرفت تحصیلی

استاد راهنما:

دکتر سید محمود طباطبائی

استاد مشاور:

دکتر عباس قریب

نگارش:

بتول عباس آبادی

۱۳۷۶

فهرست مطالب

عنوان_

طرح و تعریف مشکل Problem formulation and difinition)

زمینه مشکل (Background of the problem)

هدف تحقیق (Purpose of the stuey)

فرضیه (Hypothesis)

میدان تحقیق (Sope of the study)

تعریف اصطلاحات (Definition of terms)

سازمان بندی بقیه رساله Organization of the remaineder thesis

فصل دوم Chapter 2

تعریف اضطراب Anxiety Definition

شیوع Prevalence

نشانه ها و علائم بالینی اضطراب Anxiety symptoms

طبقه بندی اختلالات اضطرابی Anxiety Disorder Classification

طبقه بندی اضطراب از دیدگاه (۱۹۸۵ , J . Rowa. Clerance. )

سبب شناسی Etiology

مطالعات فامیلی Family studies

اضطراب و ترس Anxiety and fear

سطوح اضطراب Anxiety levels

اختلالات اضطرابی Anxiety disorders

گذر هراسی Agoraphobia

گذر هراسی بدون سابقه اختلال وحشت زدگی

هراس مشخص Specific Phobia

هراس اجتماعی Social Phobia

اختلال اضطراب فراگیر Generalized Anxiety Disorder

معنی اضطراب (The meaning of anxiety)

انطباق با اضطراب Adaptation to Anxiety

اضطراب از دیدگاه آدلر فروید

اضطراب از دیدگاه آدلر

اضطراب از دیدگاه راجرز

مفهوم اضطراب از دیدگاه پرلز

مفهوم اضطراب از دیدگاه برن

مفهوم اضطراب از دیدگاه گلاسر

مفهوم اضطراب از دیدگاه رفتار درمانی

شناخت درمانی Cognitive Therapy

اصول شناخت درمانی نظریه درمان عقلانی – عاطفی rational – emotive therapy

یادگیری Learning

تعریف یادگیری Learning Definition

انواع یادگیری Learning Species

تئوری های یادگیری Learning Theories

تدوین و طبقه بندی هدف های تربیتی

طبقه بندی هدف های آموزشی The texnormly objectives

مرتبط کردن هدف های تربیتی با سنجش پیشرفت

قوانین بادگیری Laws of Learning

قوانین یادگیری بر اساس نظریه گشتالت (Gestalt)

عوامل مؤثر در یادگیری

عوامل موثر در دقت

رفتارهای انطباقی و غیر انطبائی Unadaptive and adaptive behaviors

مفهوم شخصیت Personality concept

تفاوت رفتار با عملکرد Difference Behavior and performance

امتحان با ارزش سنجی پیشرفت تحصیلی

Examination Academic Achievement evaluation

اضطراب

اضطراب امتحان Test Anxiety

راه های مقابله با مشکل کمبود رفتار های ورودی شناختی

ویژگی های ورودی عاطفی

راه های مقابله با مشکل کمبود انگیزش یادگیری

جو آموزشی و پیشرفت تحصیلی

Educational Environment and Acdademic Achievement

اضطراب در جوانان Youth Anxiety

نقش خانواده Family Role

مدرسه School

ضرورت مشاوره counseling necessity

فصل سوم Chapter

روش تحقیق Research approach

روش های آماری Statistical Methods

جامعه تحقیق

انتخاب آزمودنی Subject selection

توصیف تست Description of test

جمع آوری اطلاعات Data collection

تجزیه و تحلیل داده ها Data Analysis

فرضیات متدلوژیکی Methodological assumptions

فصل چهارم ۴ Chapter

توصیف نمونه Sarnple Description

یافته های مربوط به فرضیه Findings related tohypothesis

آزمون رگرسیونی گام به گام Stepwise

آزمون رگرسیونی گام به گام

یافته های اضافی Additional Findings

فصل پنجم ۵ Chapter

خلاصه Summary

بحث Discussion

پیشنهادات Suggestions

فهرست منابع REFERENCES

چکیده:

موضوع تحقیق این رساله، بررسی رابطه بین سطع اضطراب و میزان پیشرفت تحصیلی می باشد. سوالات تحقیق چنین بود که:آیا اضطراب تاثیری بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد؟ آیا سطح اضطراب دانش آموزان تری – ضعیف تفاوت معنا داری دارد؟ میزان و مقدار این همبستگی چقدر است؟ و در صورت چنین رابطه ای جهت مثبت است یا منفی؟ آیا با کاهش و کنترل اضطراب، میزان موفقیت تحصیلی تغییر می کند.مقطع دانش آموزی مورد نظر با طیف سنی پیوستاری از (۱۸-۱۵) سال را در برگرفت که در مقطع دبیرستان دوره نظام جدید و از بین دانش آموزان دختر بودند.در بخش نظری، روند کار از اعم به اخص بود یعنی ابتدا به تعریف و مسایل کلی در ارتباط با اضطراب و درمان با تکیه بر دیدگاه شناختی پرداختیم و سپس مسأله بادگیری و پیشرفت تحصیلی و جو آموزشی را مورد بحث قرار داده و در ارتباط با اضطراب به عنوان یک حالت و یک خصیصه ثابت (صفت) بحث شد.روشی که این تحقیق به آن متکی است، روش علمی – مقایسه ای است. و داده های تحقیق از طریق اجرای آزمون اضطراب و اشپیل برگره و تکمیل پرسشنامه تأمین گردید.در تحقیق فوئی، معدل درسی به عنوان شاخص پیشرفت تحصیلی مورد استفاده واقع شد. در نهایت آنچه را که بر اساس ابزار های تحقیق، دریافتیم این است که: بین سطح اضطراب اشکار و پنهان و میزان پیشرفت تحصیلی رابطه معنی دار معکوس وجود دارد و همبستگی متوسط و منفی را نشان می دهد و با تفکیک دانش آموزان به دو گروه قوی – ضعیف بر اساس معیار معدل درسی، این نتیجه دریافت شد که بین دو گروه از نظر سطح اضطراب تفاوت معناداری وجود دارد. و سطح اضطراب دانش آموزان ضعیف بیشتر از دانش آموزان توی است. در هر دو گروه سطح اضطراب پنهان از اضطراب آشکار بیشتر است.البته این یافته ها جهت رابطه علی را نشان نمی دهند. بنابراین باید عوامل مختلف را در افت تحصیلی علل ایجاد اضطراب مورد بررسی قرار داد.اما از آنجا که اضطراب در یادگیری در تحول ذهنی فرد تأثیر عمده دارد لازم است که آموزش های خانوادگی در ارتباط با نیاز های جوانان – تغییر ساختار برنامه های تحصیلی – تغییر نگرش دانش آموزان نسبت به خود و توانایی های خود در عوامل مدرسه صورت پذیرد، و این امر ضرورت وجود مشاوره دوران درمانی را ایجاب می نماید.

فصل اول: کلیات پژوهش

طرح و تعریف مشکل (Problem formulation and dfinition)در زندگی هر فرد معین چه چیز روی می دهد که به ناراحتی و رفتار های مختل منجر می گردد؟ برای کاستن از رنج این مشکل چه می توان کرد؟ الگو های رفتاری فرد، چگونه ایجاد می شود و شخصیت او چگونه رشد می کنند؟شرح کاملی از رفتار فرد به علت گوناگونی و گستردگی پاسخ ها، غیر ممکن است. انسان آنگونه که هست و آنچه انجام می دهد، همه بر حسب تعامل دو نیرو (ژنتیک و محیط) صورت می گیرد.هریک از ما روزانه در مواجهه با موقعیت های مختلف، صد ها هزار نوع پاسخ ارائه می دهیم که ناشی از با دیگرب های گذشته، سلامت جسم و روان، فشار کار و مسئولیت ها و … است. به بیان دیگر توصیف معنی دار رفتار، عبارتست از پاسخ هائی که ناهمانندی فرد را منعکس می کند، و رابعه معنی دار و ارزشمندی با الگوی کلی سازگاری او دارد.بنابراین در حالی که همه رفتار ها را می توان کوشش در جهت سازگاری دانست ولی متاسفانه همه رفتار ها منتج به سازگاری مطلوب و موفقیت آمیز نخواهد شد. (نوابی نژاد، ۱۳۷۳)اگر زندگی را عبارت از سازگاری با محیط بدانیم این واقعیت روشن می شود که سازگاری با محیط مستلزم کسب تجربه های لازم درباره امور و مسایل مختلف است و افرادی در این سازگاری موفق تر خواهند بود که تجربه های بهتر و وسیعتر بدست آورده باشند. (شعاری نژاد ، ۱۳۶۷).اکثر متفکران اعم از فیلسوفان ، پیشوایان دینی و روان شناسان که برای انسان و انسانیت ارزش و احترام قائل هستند همگی در نجربه های متعدد و متنوع خود این حقیقت را دریافته اند که آموزش و تعلیم و تربیت وسیله عمده و اساسی در شکل دادن به رفتار فرد می باشد.برنامه های آموزشی شامل کلیه تجربیات، مطالعات، بحث ها، فعالیت های گروهی و فردی و سایر اعمالی است که دانش آموز تحت سرپرستی و راهنمایی مدرسه انجام می دهد. بنابراین داشتن آگاهی و شناخت از وضع شاگرد، جنبه های مختلف رشد او، احتیاجات و تمایلات و احساسات و تفکرات او عامل و انگیزه مهمی در جهت تأمین رشد و سلامت روانی وی می باشد، همچنین شناخت استعداد و توان او و آمادگی وی برای زندگی اجتماعی که چگونه و تحت چه شرایطی شکوفا می گردد، ضروری بنظر می رسد (شریعتمداری، ۱۳۶۷).دنیای امروز ما را «عصر اضطراب به نامیده اند و مسلم است که در چنین عصری تظاهرات اضطراب فراوان و گسترده است در موقعیت ها و محیط های متعدد چون روان شناسی اجتماعی و آموزشگاه ها و … سنجش طراز اضطراب از اهمیت خاصی برخوردار است و از آنجا که اضطراب نقش عمده ای در پسیکو دینامیک و آسیب شناسی روانی بازی می کند و در فهم رشد شخصیت نیز کمک زیادی می نماید، تعیین دقیق نقش اضطراب به صورتی دقیق و قابل اعتماد ضروری است.اضطراب، وضعیت متداولی است که همه افراد در خلال دوران حیات با آن مواجه خواهند شد. قدری اضطراب در حبات روزمره امری خارج از انتظار نیست و طبیعی بنظر می رسد، در حقیقت، اضطراب اندک فرد را یاری می نماید تا بر دشواری ها فائق آید. اضطراب تنها هنگامی بیماری قلمداد می شود که بدون علت معقول به منصه ظهور رسیده و تا بعد از برطرف شدن علت، مدت زیادی استمرار باد ( ۱۹۸۳ ,snell). عوامل متعدد ارگانیکی، محیطی، روانی و شناختی در ایجاد اضطراب می تواند نقش داشته باشد و بشر را تحریک می نماید تا برای شناخت عوامل ایجاد کننده آن و حتی المقدور رفع آن کوشش نماید.اضطراب آنچنان قابلیت سلطه بر وجود انسان دارد که بسیاری از اختلالات روانشناختی، جسمانی آنان ناشی می شود. برخی از اختلالات روان شناختی و جسمانی ناشی از اضطراب مشتمل بر سردرد های تنشی، بیقراری، ناتوانی جنسی، سردمزاجی، انقباض عضلات، خستگی زودرس، کم خوری و پرخوری، بیخوابی، زخم های گوارشی، عدم توازن ضربان قلب و تنفس، للجهای غیر عضوی، پرخاشگری و تحریک پذیری و حساسیت می باشد.علاوه بر اختلالات و ناهنجاری های روانی و جسمانی بارز، به طور کلی اضطراب می تواند پردازش (Processing)، توجه (Attention)، تمرکز (concentration)، حافظه (memory) جهت بایی (orientation)، مفهوم سازی (conceptualization) و برنامه ریزی و حل مساله را مختل نماید.اعمال روان شناختى فوق الذکر مبنای تمام عملکرد های روزمره انسان هستند، از جمله فرآیند یادگیری که رکن عمده و اساسی در آموزش و پرورش می باشد.میزان پیشرفت و موفقیت هر فرد در زندگی به میزان یادگیری او بستگی دارد. و از آنجا که هیجان ها و عواطف یادگیرنده در تمام فعالیت های او در محیط آموزشگاه تأثیر می گذارد. کلیه اعمال روان شناختی (ذهنی) بالا، تحت تأثیر اضطراب کنش مطلوب نخواهد داشت و براین ساسا افراد مضطرب، عموما کارآیی بهینه در زندگی و امر تحصیل ندارند.اضطراب یک پدیده عالمگیر بشری است که با انتظار وقوع یک اتفاق ناگوار مشخص است واکنش در مقابل خطری که نامعلوم و مهم است. اضطراب و ترس از عدم موفقیت در دانش آموزان نه تنها در سازگاری عمومی آن ها و مفهوم فردی اور اثر سوء دارد بلکه احتمال دارد در موفقیت و فعالیت تحصیلی او نیز اثر گذاشته و ایجاد اختلال نماید.اکثر دانش آموزانی که افت تحصیلی دارند، استعداد و توانایی لازم را برای موفقیت دارا هستند. اما متأسفانه اضطراب در فعالیت ذهنی آن ها اختلال ایجاد کرده و باعث افت تحصیلی می گردد. در واقع وجود عامل منفی اضطراب از جمله عوامل مخل در یادگیری به شمار می آید.در این میان برخی افراد بیش از سایرین دچار اضطراب می گردند، وضعیت استرس آور همچون امتحانات، مصاحبه ها، دشواری های مربوط به کار و تحصیل، باعث تجلى اضطراب می شود، تعارضات درونی از قبیل تصمیمات خطیر که غالب مواقع احساسات خطا کاری را به دنبال دارد، ناکامی از شکست مداوم در افرادی که نتوانند بر آن غلبه کنند، ایجاد اضطراب می کند.در چهارمین چاپ کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (Diagnostic and statistic manual of Mental Disorder . 4th edition DSM IV)که در سال ۱۹۹۴ توسط انجمن روانپزشکی آمریکا به چاپ رسیده است. اختلالات اضطرابی شامل موارد زیر می باشد.اختلال وحشت زدگی بدون گذر هراسی (Panic disorder without agoraphobia)اختلال وحشت زدگی همراه با گذر هراسی (Panic disorder with agoraphobiaگذر هراسی بدون سابقه اختلال وحشت زدگی (agoraphobia without history of panic disorder)  هراس مشخص   (Specific phobia)هراس اجتماعی  Social phobia))اختلال وسواس فکری – عملی (Obsessive-Compulsive disorder) اختلال فشار روانی پس آسیبی (Post traumatic stress disorder)اختلال فشار روانی حاد   (acule stress disorder)اختلال اضطراب فراگیر   (generalized anxiety disorder)اختلال اضطرابی ناشی از بیماری جسمانی، اختلال اضطرابی ناشی از مواد، و اختلال اضطرابی که به گونه ای دیگر مشخص نشده است.به منظور بررسی میزان پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، باید عواملی که در پیشرفت آن ها نقش دارند شناسایی شوند و مورد بررسی قرار گیرند.در این را بعمله عوامل موجود در موسسه با محیط آموزشی، در محیط خارج از مدرسه و محبط خانواده که جنبه های فیزیکی و عاطفی رشد را در بر می گیرند، و نیاز های اجتماعی، اخلاقی، عاطفی، جسمی و فکری دانش آموزان مطرح می باشند. از میان صد ها ویژگی فردی به مسأله اضطراب که با یادگیری و تدریس ارتباط دارد، پرداخته می شود.مکاتب مختلف روان شناسی درباره سبب شناسی اضطراب مدل سازی کرده اند، یکی از امید بخش تمرین این تئوری ها درمان عقلانی – عاطفی (شناختی) است.در این پژوهش با تکیه بر اختلال اضطراب فراگیر و اختلال هراس براساس تئوری شناختی بدنبال شناخت سیب شناسی و درمان مشکلات اضطرابی میباشدبراساس اهمیت سبب شناسی اضطراب و تأثیر آن در روند پیشرفت تحصیلی و یادگیری دانش آموزان و با توجه به این که میزان اضطراب در زمان های بخصوص تا اندازه ای به محیطی بستگی دارد که در آن عمل می کنیم، این پژوهش در صدد آن است که مقایسه ای بین سطح اضطراب و میزان پیشرفت تحصیلی در دو گروه از دانش آموزان قوی – ضعیف بعمل آورد و دریابد که آیا بین ویژگی های روانی و پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد یا خیر؟شناخت این مساله به شکوفایی استعداد های نهفته، خلاقیت و پیشرفتهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و … را بدنبال دارد. و با توجه به اینکه امروزه مبالغ هنگفتی از هزینه ملی همه ساله صرف امر تعلیم و تربیت می شود بررسی عوامل موثر در یادگیری و رشد همه جانبه جوانان بیش از پیش احساس می گردد.زمینه مشکل (Background of the problem)باتوجه به تحولات علمی و پیشرفت تکنولوژی در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تغییرات و تحولات عمیقی مشاهده می شود.مسئولینی که امروزه کل نظام آموزشی با آن مواجه است تدوین خط مشی و سیاست گذاری برای توسعه جامعه در زمینه اقتصادی، اجتماعی، عاطفی و شخصیت افراد می باشد و در پی این تقاضا نظام آموزشی باید با بهبود کلی کیفیت آموزشی و با شرایط و نیاز های موجود در این مهم گام های مثبتی بردارد.بدون تردید همگامی تعلیم و تربیت با روان شناسی امری ضروری و حیاتی بنظر می رسد تا با عنایت به دیدگاه های جدید روان شناختی به امر آموزش و پرورش نوجوانان و جوانان و به طور کلی تربیت نیروی انسانی ماهر و سالم همت گماشت. از اواخر قرن ۱۹ تا کنون تحقیقات جدیدی در زمینه رشد و احتیاجات اساسی و روانی افراد انجام شده است. این تحقیقات تحولات عمیقی در عقاید دانشمندان در جنبه رشد و احتیاجات روانی افراد بوجود آورده است.عده ای از روان شناسان و به پیروی از آن ها مربیان تعلیم و تربیت تصور می کردند که کودکان در دوره های مختلف تحصیلی باید خود را برای زندگی دوره سالمندی آماده سازند و به تدریج میزان های اخلاقی و اجتماعی بزرگسالان را بپذیرندروان شناسی بیشتر به چئبه ذهنی و به اصطلاح قوای عقلانی کودکان توجه داشت. روی این اصل جنبه های مختلف رشد کودکان مثل جلبه بدنی، عاطفی، اجتماعی به هیچ وجه مورد توجه روان شناسان و مربیان تعلیم و تربیت نبود. در اثر همین تصورات برنامه های مدارس بیشتر مبتنی بر جنبه های ذهنی و تقویت قوای ذهنی مثل حافله، تخیل، تداعی معانی، دقت و فیره از راه تمرین و تکرار بود.اما پیشرفت روان شناسی آن هم در قسمت رشد، حقایق تازه ای را در اختیار مربیان قرار داد. به تدریج روان شناسان متوجه شدند که کودکان علاوه بر احتیاجات بدنی، احتیاجات اساسی روانی از قبیل احتیاج به ابراز خود، امنیت و هدف و تظم، وابستگی به گروه و محبت را دارا هستند، و عدم تأمین این احتیاجات موجب پیدایش اضطراب و ناراحتی های شدید عمومی خواهد شد.هدف از آموزش انباشتن یکسری معلومات نیست بلکه هدف ایجاد آمادگی برای فرد در سازگاری با محیط است، تا رفتارهایش را طوری تعدیل کنند و تغییر دهد تا به سازگاری با محیط قادر گردد، میزان بهره مندی فرد از آموزشی دقیقا به میزان و وضع یادگیری وی بستگی دارد.