حسن کریمی هستم، فارغ التحصیل روانسنجی-سنجش و اندازه گیری از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “ویژگی های روانسنجی و ساختار عاملی پرسشنامه شخصیت هگزاکو و کارکرد افتراقی (DIF) سوال های آن  در بین دانشجویان دختر و پسر شهر تهران” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی، گروه روانشناسی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش: روانسنجی- سنجش و اندازه گیری

عنوان

ویژگی های روانسنجی و ساختار عاملی پرسشنامه شخصیت هگزاکو و کارکرد افتراقی (DIF) سوال های آن  در بین دانشجویان دختر و پسر شهر تهران

استاد راهنما:

دکتر اصغر مینائی

پژوهشگر:

حسن کریمی

زمستان ۱۳۹۴

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

مسئله تحقیق

اهمیت و ضرورت پزوهش

اهداف پژوهش

سوالات پژوهش

. تعاریف نظری و عملیاتی

فصل دوم: مبانی نظری پژوهش

مقدمه

مدل پنج صفت بزرگ

مدل هگزاکو

ابعاد هگزاگو

صداقت – تواضع و روبه ها آن

تهییج پذیری و رویه های آن

برون گرایی و رویه های آن

سازگاری و رویه های آن

باوجدان بودن و رویه های آن

گشودگی به تجربه و رویه های آن

سو گیری سؤال

تعریف سوگیری

نگاه تاریخی به سوگیری سؤال

روش های DIF

آزمون های نسبت درستنمایی برای بررسی کنش اقتراقی سؤال:

مطالعات مربوط به ویژگی های روان سنجی پرسشنامه هگزاکو

هگزاکو، هیجان خواهی و خطر جویی

مطالعه در سه زبان هلندی، ایتالیایی و انگلیسی

هنجاریایی هگزاگو در ترکیه

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

روش تحقیق

جامعه آماری، نمونه و روش نمونه گیری

ابزارهای پژوهش

پرسشنامه شخصیتی هگزاکو

پرسشنامه شصت سؤالی نئو

روش گردآوری دادها

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های پژوهش

توصیف دادها

مقطع تحصیلی

تحلیل های استنباطی

فصل پنجم:بحث و نتیجه گیری

مقدمه

بحث و نتیجه گیری

محدودیت ها

پیشنهادت

چکیده:

تحقیق حاضر به منظور بررسی ویژگی های روانسنجی ساختار عاملی و کارکرد افتراقی( DIF پرسشنامه شش عاملی شخصیت ، هگزاکو انجام گرفت. هدف بررسی ویژگی های روانسجی پرسش نامه هگزاکو ، مقایسه رابطه آن با پنج عامل اصلی شخصیت و بررسی کنش افتراقی سوالهای آن در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاههای شهر تهران بود. بدین منظر ۵۰۲ (۲۷۰ مرد و ۲۳۲ زن) به صورت نمونه گیری تصادفی و در دسترس برای تکمیل دو پرسشنامه ای هگزاکو و نئو انتخاب شده بودند. نتایج حاصل از تحلیل عامل اکتشافی و تایید نشان از بروز شش عامل با روایی و پایایی مناسب و مشابه پیشنهاد آشتون ولی سازندگان هگزاکو بود. همچنین همبستگی بین ابعاد نئو( پنج عامل اصلی) و هگزاکو در بالاترین و پایین ترین سطح بین ۷۳/ (برونگرایی) تا ۷۴(هیجان خواهی) به دست آمد. یافته های حاصل از بررسی کنش افتراقی نیز نشان داد % ۷۶ سؤالها دارای کنتش افتراقی است که ۵۱درصد به نفع گروه زنان و ۴۹ درصد به نفع گروه مردان است. در نهایت می توان نتیجه گرفت که از هگزاکو می توان در | تحقیقات مربوط به حوزه شخصیت استفاده نمود.

کلید واژه : کار کرد افتراقی ، هگزاکو، پنج عامل اصلی ، تحلیل عاملی تاییدی

مقدمه

شخصیت از واژه یونانی بر سونا به معنای نقاب که هنرپیشه ها در اجرای نقش به چهره خود می زنند، گرفته شده است (شولتز، ۱۳۹۲). شخصیت را شاید بتوان اساسی ترین موضوع علم روان شناسی دانست زیرا محور اساسی بحث در زمینه های مانند بادگیری، انگیزه، ادراک، تفکر، عواطف و احساسات، هوش و مواردی از این قبیل است. به عبارتی، موارد فوق الذکر اجزای تشکیل دهنده شخصیت به حساب می آیند (شاملو، ۱۳۸۲)هدف نظربه شخصیت این است که بگوید انسان ها چگونه هستند و چرا آن گونه هستند. به عبارت دیگر نظریه شخصیت باید هم طبیعت انسان و هم تفاوت های فردی را توصیف کند. به طور کلی تعریف شخصیت بستگی به این که از چه رویکردی برای تفسیر آن استفاده می شود می تواند متفاوت باشد و چهار رویکرد اصلی که در این زمینه وجود دارد که عبارت اند از:

نظربه های سایکودینامیک با پیکود بشامپک” که روی عملکرد درونی شخصیت، مخصوصا کشمکش ها و تعارض های درونی، تمرکز می کنند.

۲- نظریه های صفات شخصیتی که می خواهناده صقات سازنده شخصیت و چگونگی ارتباط آنها را با و فشار کشف کنند

٣- نظریه های رفتار گرایی و یادگیری اجتماعی که برای محیط بیرونی، شرطی سازی و یادگیری اهمیت قائل می شوند. نظریه های یادگیری اجتماعی بر این عقیده اند که تفاوت های شخصیتی، با فرآیندها اجتماعی شدن ، انتظارها و فرآینده های ذهنی ارتباط دارند.

۴- نظریه های انسان گرا که روی تجربه های شخصی و رشد شخصی تأکید دارند (گنجی، ۱۳۹۱). بنابراین می توان تعاریف متفاوتی از شخصیت ارائه داد برای مثال در یک تعریف، شخصیت این گونه تعریف شده است “شخصیت عبارت است از الگوی نسبتا پایدار از صقات، گرایش ها، با ویژگی هایی که تا اندازه ای به رفتار آدمی دوام می بخشد” (فیست، ۱۳۸۸) تلاش های نظریه پردازان شخصیت در مورد ارائه ساختاری درباره شخصیت در اواخر قرن بیستم به جنبه بندی مبنی بر این که شخصیت را می توان در پنج عامل بزرگ خلاصه کرد رسید اما نتایج آن در همه پژوهش ها تائید نشد، برای مثال پائونن و جکسون (۲۰۰۰) ده صفت را به دست آوردند که قبلا در مدل پنج عاملی همبستگی پایین تری داشتند و همچنین در طی دهه ی گذشته بعد از معرفی مدل پنج عاملی شخصیت که از زبان انگلیسی به دست آمده بود چندین مقایسه منظم از نتایج مطالعات زبان های مختلف به دست آمده است که انحراف از این مدل را بروز دادند. برای مثال در ایتالیا دی بلاس و فورزی ( ۱۹۹۸ ، ۱۹۹۹ ) و سیر مک و دراد(۱۹۹۴) عامل خرد تصور را بروز نداد اما به جای آن صداقت و اخلاص ظاهر شد که در پژوهش ایتالیا به نام قابلیت اعتماد و در مجارستان با عنوان روراستی معرفی شد و یک عامل شبیه صداقت – تواضع هم به پنج عامل تمایل به افزوده شدن نشان داد. (ویستی و همکاران، ۲۰۰۸) و این سرآغازی برای تحقیقات بعدی بود تا عوامل پنج گانه موردشک واقع شوند.لى و آشتون (۲۰۰۱) شش بعد دیگری را به دست آوردند که با مدل پنج عاملی متفاوت بود و مدل هگزاکو (برگرفته از حرف اول شش بعا) لقب گرفت. ابعاد شش گانه این مدل شامل صداقت – تواضع ،(H) تهیج پذیری (E)، برونگرایی (X) سازگاری (A)، با وجدان بودن (C) و گشودگی به تجربه (۰) که ترکیب این ها HEXACO می شود.

مسئله تحقیق

اگر چه سنجش همواره یکی از مشخصه های اصلی و مهم روانشناسی حرفه ای بوده، اما الگوهای کاربرد و اهمیت نسبی سنجش با گذشت زمان تغییر یافته است (گری گرات مارنات، ۲۰۰۳). الگویی مثل مدل پنج عاملی که مطالعات آلبورت و هنری ادیرت مینای پیدایش آن بود. این مدل در سال ۱۹۸۰ شکل گرفت. طبق این مدل، شخصیت انسان از پنج بعد بنیادی تشکیل یافته است: این پنج عامل بزرگ، برونگرایی ۱ ، سازگاری ، باوجادان بودن، ثبات هیجانی (در مقابل روان نژندی ) و خرد پندار ( با گشودگی به تجربه است (نوئل، ۱۹۵۵) باما این تحقیقات دامنه دار و جامع گلدبرگ (۱۹۹۳، ۱۹۹۰) بود که برگ ثاثیادی برای مدل پنج عاملی و گسترش آن شد. طوری که گلدبرگ می نویسد:حال شواهد کافی در دست است که بتوان به این نتیجه رسید که تحلیل های هر نمونه وسیع صفت های موجود در زبان انگلیسی، (اعم از این که خود فرد با دوستان او برای توصیف شخصیت فرد به کار می برند. در نهایت در ساختار پنج عامل بزرگ می گنجد. پس همه ی این صفت ها در این مدل جای می گیرند. (گلدبرگ، ۱۹۹۰). مدل پنج عاملی چهار دهه سابقۀ تحول داشته است (دیگمن، ۱۹۹۰) و محصول سنت واژگان (تحلیل صفات موجود در زبان انگلیسی و دیگر زبان ها)  و سنت تحلیل عاملی در تحقیقات شخصیت است اقتحی آشتیانی، ۱۳۹۲). اگر چه در مطالعات زیادی این پنج عامل مورد تائید قرار گرفته اما مطالعات دیگر آشکار کرده اند که نتایج را نمی توان به آسانی در فضای این پنج عامل گنجاند و در مورد جهان شمول بودن آنها اختلاف نظرهایی به وجود آمده است. برای مثال در ایران جوشن لو، دائمی، بخشی،ناظمی، غفاری (۱۳۸۹) در بررسی ساختار عامل نسخه تجدید نظر شده فارسی پرسش نامه نشو نشان دادند که ساختار عاملی این آزمون با نمونه هنجار شده آمریکایی و دیگر نقاط دنیا تفاوت های دارد. در گزارش های دیگر که در زبان های مختلف انجام شده است به عامل های دیگری هم اشاره شده است؛ و عامل ششم که معمولا با اصطلاحاتی نظیر بیزیایی، صداقت، تواضع، فقدان حرص تعریف شده است، در چندین مطالعه واژهای ساختار شخصیت گزارش شده است (آشتون و همکاران، ۲۰۰۴). اخیرا پائوشن و جکسون (۲۰۰۰) و آشتون و لی (۲۰۰۱) ملاحظه کردند که عواملی فراتر از پنج عامل می تواند تفاوت های شخصیتی را توصیف کند و این عوامل در چندین مطالعه روان | واژهای تکرار شده است (آشتون و لی، ۲۰۰۱). علی رغم وجود ویژگی های روان سنجی مناسب مدل پنج عاملی و پرسش نامه نشو، آشتون و لی (۲۰۰۱) بر این باورند که محدودیت هایی در این ابعاد مدل های ساختاری شخصیت وجود دارد. تحقیقات آن ها که از زبان های مختلف به دست آمد، به جای پنج عامل، شش عامل را بروز داد. علاوه بر این حالت های چرخش واریماکس این پژوهش ها متفاوت با پنج عامل بزرگ و مدل پنج عاملی بود. آشتون و لی (۲۰۰۱) فکر می کنند مدل پیشنهادی آنها تبیین های مناسبی برای این جایگزینی دارد. ما در این پژوهش به دنبال بررسی ساختار عاملی، ویژگی های روان سنجی پرسشنامه شخصیتی هگزاکو در دانشجویان دانشگاههای شهر تهران  هستیم.

اهمیت و ضرورت پژوهش

در نگاه اول به نظر می رسد که پرسشنامه شش عاملی شخصیت HEXACO صرف شامل یک بعداضافی بر پنج عامل بزرگ است اما در حقیقت بعضی از عامل های آن با پنج عاملی توافق ندارد و همچنین عواملی که توصیف کننده هر یک از عامل ها هستند در مدل پنج عاملی و شش عاملی متفاوت است. برای مثال برخلاف مدل NEO که در آن توافق پذیری در ثبات هیجانی مطرح می شود، عامل تهییج پذیری در مدل HEXACO با محتویاتی نظیر اضطراب، احساساتی بودن و آسیب پذیری در مقابل استقلال، سر سختی و بی باکی توصیف شده است.متخصصان بالینی باید پیش از استفاده از یک آزمون روانی، جهت گیری نظری آن، ملاحظات علمی، مناسب بودن گروه نمونه هنجاریابی و کافی بودن اعتبار و روایی آن را مورد بررسی قرار دهند و آن را درک کنند (گری گراث مارنات، ۲۰۰۳)؛ و با توجه به نقش مهم ابعاد شخصیتی در پیشبرد پژوهش در روانشناسی بالیتی (گوستا و ویدیگرا، ۲۰۰۲) و روانشناسی صنعتی و سازمانی (رابرتس هوگن ۲، ۲۰۰۵) به نظر می رسد که مدل شش عاملی نیاز به ارزیابی دقیق تری دارد.اهمیت این پژوهش با توجه به مطالعات محدودی که در ایران بر روی این پرسشنامه انجام شده است و با توجه به اهمیت بررسی کنش افتراقی سؤال ها بر روی دختران و پسران و همچنین مقایسه آن با پنج عامل بزرگ تائید شده در جامعه ی ایرانی (گروسی، ۱۳۷۹؛ حق شناس ۱۳۸۱) و میزان تغییر پذیری با ثبات این دو مدل مورد توجه قرار گرفت.با توجه به اینکه در تحقیقات مستقل در زبان ها و کشورهای مختلفی که بر روی این شش عامل صورت گرفته و ساختار مشابهی در همه زبان ها مشاهده شده است (اشتون ولی، پرو چین و همکاران، ۲۰۰۴). اهمیت دیگر این پژوهش این بوده است که به بررسی این عامل ها در فرهنگ ایرانی نیز بپردازد.

اهداف پژوهش

هدف پژوهش حاضر شناسایی ساختار عاملی و برآورد ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه شخصیت صد سوالی هگزاکو در بین دانشجویان دانشگاههای شهر تهران است. در واقع در این پژوهش قصد داریم علاوه بر بررسی ساختار عاملی و ویژگی های روانسجی پرسشنامه شخصیت HEXACO و برآورد اعتبار آن به بررسی کنش افتراقی (DIF )سؤال های پرسشنامه شخصیت HEXACO در بین دختران و پسران در جامعه دانشجویان دانشگاههای شهر تهران بپردازیم. چرا که نمرات بسیاری از آزمون ها ممکن است در دو گروه مختلف تا حدودی متغیرهایی غیر از سازه مورد نظر را مجسم کنند. این ویژگی یعنی یک بعدی نبودن برای اعتبار استنباط ها از تمرات آزمون، تردیدی بالقوه ایجاد می کند.

سوالات پژوهش

۱-روایی پرسشنامه شخصیت HEXACO در دانشجویان دانشگاههای شهر تهران چگونه

است؟

۲- ساختار عاملی پرسشنامه شخصیت HEXACO در دانشجویان دانشگاههای شهر تهران

چگونه است؟

٣- پایایی پرسشنامه شخصیت HEXACO در دانشجویان دانشگاههای شهر تهران چگونه است؟

۴- آیا بین پنج عامل بزرگ (BIG Five) و عامل های زیر بنایی پرسشنامه شخصیت

HEXACO رابطه وجود دارد؟

۵- ابا سؤال های پرسشنامه شخصیت HEXACO در بین دانشجویان دختر و پسر دانشگاههای شهر تهران دارای کتش افتراقی (DIF است؟

تعاریف نظری و عملیاتی تعریف نظری

تعریف نظری هر یک از رویه ها پرسشنامه شخصیت هگزاکو به صورت زیر می باشد صداقت و تواضع به معنی منصف بوثان، فروتنی و فقدان آز و طمع است (لی و آشتون، ۲۰۰۴).

تهیج پذیری به معنایی داشتن اضطراب، ترسو بوثان، وابسته بودن و واکنش هایی عاطفی شدید است. (لی و آشتون، ۲۰۰۴)

برون گرایی به معنی حراف بودن، اجتماعی بودان، سرخوشی در مقابل خجل بودن منفعل و ساکت بودن است (لی و آشتون، ۲۰۰۴).

سازگاری به معنی خوش طبعی، تحمل پذیری توافق در مقابل دمدمی بودن، تحریک پذیر بودن  مجادله گری استانی و آشتون، ۲۰۰۴).

با وجدان بودن به معنی سازمان دهنده، ساعی بودن، کمال گرایی، احتیاط است (لی و آشتون،۲۰۰۴) .

گشودگی نسبت به تجربه به معنی زیبایی شناسی خلاقیت و تفحص گر بودن است (لی و آشتون، ۲۰۰۴).

شخصیت شخصیت عبارت است از الگوی نسبتا پایدار از صفات، گرایش ها، با ویژگی هایی که تا اندازه ای به رفتار آدمی دوام می بخشد ( فیست، ۱۳۸۸).

تعریف عملیاتی

شش عامل هگزاکو تعاریف عملیاتی هر یک از شش عامل هگزاکو آنچه توسط پرسشنامه شخصیتی هگزاکو پی آی آر سنجیده می شود است (لى وآشتون، ۲۰۰۴).

شخصیت شش عاملی که در پرسشنامه شخصیتی هگزاکو (آشتون ولی،۲۰۰۴) توصیف شده است و شامل شش بعد ، صداقت تواضع ، تهیج پذیری ، برونگرایی، سازگاری ، با وجدان بودن و گشودگی به تجربه است .

روش کش افتراقی سؤال (DIF):

نشان می دهد که آیا سؤال های آزمون به نفع گروه خاصی سوگیری دارد یا نه اگر سؤال های

ازمون داری چنین خاصیتی شباشد ازمون مورد نظر دارای تغییر ناپذیری اندازه گیری است (گرامی پور، ۱۳۹۲).