حمزه مکرم عیسی لو هستم، فارغ التحصیل سنجش و اندازه گیری در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “ویژگی های روانسنجی ادراک خویشتن و رابطه آن با سلامت عمومی در دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی

پایان نامه بر ای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش: سنجش و اندازه و گیری (روانسنجی)

عنوان:

ویژگی های روانسنجی ادراک خویشتن و رابطه آن با سلامت عمومی در دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران

استاد راهنما:

دکتر شیرین کوشکی

پژوهشگر:

حمزه مکرم عیسی لو

تابستان ۱۳۹۴

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: معرفی پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهشی

سوالات پژوهش

تعریف متغیرها و اصطلاحات

فصل دوم: بررسی پیشینه پژوهش

مقدمه

خود

مفهوم خود در روانشناسی

خود در دیدگاه های مختلف روان شناختی

خود در دیدگاه اجتماعی

خود در دیدگاه شتاختی

خود در دیدگاه شناختی – اجتماعی

خود در دیدگاه تحلیلی

حرمت خود

ادراک خود (خویشتن)

مدل تحولی ادراک خود

عزت نفس ادراک خود و سلامت روان

اندازه گیری

آزمون و تاریخچه آن

تقسیم بندی آزمون ها

نظریه کلاسیک اندازه گیری

پایایی

روایی

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

طرح پژوهش

جامعه آماری

حجم نمونه و روش نمونه گیری

ابزار پژوهش

مقیاس ادراک خویشتن

پرسشنامه سلامت عمومی

روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده های پژوهش

بخش توصیفی

ویژگی های جامعه مورد مطالعه و نمونه

بخش استنباطی

اعتبار مقیاس ادراک خویشتن

روایی مقیاس ادراک خویشتن

ارزیابی تناسب داده ها برای تحلیل عاملی

چرخش عامل ها

همبستگی بین ادراک خویشن و سلامت عمومی

یافته های جانبی

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

مقدمه

بحث و نتیجه گیری

محدودیت های پژوهش

پیشنهادهای پژوهش

پیشنهادهای کاربردی

منابع و ضمائم

فهرست منابع

ضمائم

چکیده:

هدف این پژوهش، تعیین ویژگی های روانسنجی ادراک خویشتن و رابطه آن با سلامت عمومی در دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران است. این تحقیق از نوع توصیفی و کاربردی است. جامعه تحقیق شامل کلیه دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران است که در سال تحصیلی ۹۶-۹۳ مشغول به تحصیل بودند، که از این بین، نمونه ای به حجم ۵۰۰ نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب گردید. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از پرسشنامه های مقیاس ادارک خویشتن و سلامت عمومی، بعد از جمع آوری داده ها، تجزیه و تحلیل با نرم افزار های SPSS ویرایش ۱۹ و R انجام گردید. نتایج نشان داد که مقدار ضریب نتای ترتیبی مقیاس ادراک خویشتن برابر با ۸۵/ ۰ نشان دهنده ضریب بسیار خوب و اعتبار بالای این آزمون است. داده ها جهت تحلیل عاملی از اندازه مناسب برخوردار و دارای همبستگی کافی بودند. سپس تحلیل عاملی اکتشافی انجام گردید و پس از چرخش های متعددی که انجام شد و حذف سؤالاتی که روی هیچکدام از عامل ها حداقل ۳۲/ ۰ بار نداشتند با روی دو عامل پار شدند، ۲۸ سؤال باقی ماند. ۴ عامل به نامهای خویشتن پذیری، خودپنداره، آگاهی به خود و پذیرش ضعف های خود استخراج گردید که در مجموع ۸۴/ ۳۱ درصد واریانس کل “ادراک خویشتن” را تبیین نمودند، بین سلامت عمومی و ادراک خویشتن دانش آموزان شهر تهران هیچ رابطه معناداری وجود نداشت.

کلمات کلیدی: ادراک خویشتن، سلامت عمومی، روانسنجی.

مقدمه

شناخت انسان از “خود” امری نیست که به تازگی در اذهان دانشمندان و فلاسفه پا بر صفحات کتابها و مقالات علمی نقش بسته باشد و یا اینکه اختصاص به مقاطع سنی خاصی از قبیل دوران نوجوانی داشته باشد. پرسش از “خود” و ابعاد متنوع آن همیشه موضوعی اساسی تلقی شده و از زوایای متعددی اندیشه انسان را به خود مشغول داشته است. در فلسفه یونان باستان و ایران باستان که طلیعه داران تاریخ فرهنگ تمدن مغرب زمین و مشرق زمین بوده اند، موضوع بنیادین انسان کیست همواره مطرح بوده است. در مذاهب و مکاتب گوناگون، اعم از ادیان الهی توحیدی و ایدئولوژی های ساخته بشر، توجه به “خود” و شناخت آن، همواره جایگاه ویژه ای داشته است (کریم زاده ، ۱۳۸۷).در مباحث روانشناسی هم علاقه به بررسی “خود” به میزان قابل توجهی مشاهده می شود. ویلیام جیمز” در سال ۱۸۹۰ با تقسیم “خود” به دو بخش “فاعلی” و “مفعولی” اولین نظریه را در مورد “خود” مطرح نمود، اما کمتر از ۱۰ سال بعد، بالدوین “خود” را محصول اجتماعی و فرهنگی معرفی کرد، اما بعدها در طول سه دهه اول قرن بیستم، ظهور و اوج رفتارگرایی و نیز نارسایی روش های تجربی در بررسی عینی “خود” باعث اقول نسبی توجه به این مقوله مهم شد (مونتیل و مارتینو ، بنقل از محسنی، ۱۳۷۵). ارتباط “خود” و پدیده های گوناگون روانشناختی یکی از وجوه اهمیت این گونه پژوهش ها است؛ تکیه بر چگونگی رشد روانی، به ویژه در چارچوب تحولی ادراک خود می تواند در تفسیر اختلالات رفتاری کمک های شایانی ارائه دهد. متخصصان بالینی، نه فقط روان تحلیل گرها بلکه شناخت گراها و رفتار گرایان نیز چه در زمینه های نظری و چه در کارهای بالینی و تربیتی به “خود” توجه می کنند. از سوی دیگر، رشد یافتگی اخلاقی فرد هم پدیده پیچیده ای است که جوانب شناختی، عاطفی و رفتاری آن را باید مورد توجه قرار داد ارتباط این جنبه مهم از رشد آدمی، آن هم در حساس ترین مرحله زندگی، یعنی دوران نوجوانی، با فرایندهای شناختی او به ویژه در چارچوب تحولی “ادراک خود ” موضوعی است که ابعاد دیگری از اهمیت چنین پژوهش هایی را تبیین می کند (کریم زاده، ۱۳۸۷).رویکردهای مختلف در این مورد اتفاق نظر دارند که شناخت از “خود” با تولد آغاز می شود و نقش والدین در شکل گیری ادراک خود”، حائز اهمیت است. کودکانی که نیاز هایشان در این تعامل برآورده می شود، الگوهایی از “خود” ارایه می دهند که مفید و با ارزش بودن از مشخصه های آن است. “خود” نتیجه یک مراقبت سازمان یافته است. اختلال در تعامل و تجربه های منفی میان والدین و کودک در آشفنگی سیستم موثر می باشد. در این میان نقش عواملی چون اختلالات روانی والدین، شیوه های فرزند پروری و رضایت زناشویی مورد تائید قرار گرفته است (برگمن و واکر ، ۱۹۹۵).صرفنظر از مدل های پزشکی و عضوی که علل آشفتگی های روانی را ناشی از اختلالات دستگاه عصبی مرکزی، اختلالات هورمونی و بیوشیمیایی خون، و بیماری های پلی می دانند. نظریه های مختلف شخصیت و روان درمانی هر کدام سیب شناسی خاصی را برای اختلالات روان شناختی ذکر می کنند. نظریه های “خود” مفهوم خودپنداره و احترام و ارزش به خود راه مناسب ترین مفهوم جهت سبب شناسی اختلالات عاطفی و روانی می دانند. (بیگمن، ۱۹۷۲؛ بیرن. ۱۹۷۴). در جوامع کنونی و بویژه با ورود به قرن بیست و یکم اکثریت قریب به اتفاق افراد به اصول بهداشتی مربوط به ابعاد مختلف جسمانی خویش آگاهی دارند. به والدین فرزندان، از طریق رسانه های گروهی این مهم توصیه و سفارش می شود، ولی اکثریت جامعه متاسفانه به امر بسیار مهم بهداشت روانی خود و فرزندان اهمیت نمی دهند و در حالی که بر حسب آمارهای کشور های مختلف تعداد افراد مبنی بر مشکلات و معضلات روانی رو به افزایش است، در این میان ادراک خویشتن ” یک شاخص بسیار مهم در شخصیت افراد است که با مقدار ارزشی که ما به “خود” نسبت می دهیم و فکر می کنیم دیگران برای ما قائل هستند گفته می شود و بررسی آن از جمله مفاهیمی هستند که در چند دهه اخیر مورد توجه بسیاری از روان شناسان و پژوهشگران قرار گرفته اند؛ اما قدمت تاریخی این موضوع در مباحثی که علماء و فلاسفه تعلیم و تربیت در گذشته داشته اند نیز به چشم می خورد. در طول صد سال گذشته نیز بسیاری از روان شناسان این نظر را پذیرفته اند که انسان دارای یک نیاز به عزت نفس می باشد (مانند آدلر ، ۱۹۳۰، آلیورث ۱۹۳۷. ، راجرز ،۱۹۵۹، سالیوان ۱۹۵۳).ساخت و هنجار بایی ابزاری برای اندازه گیری ادراک خویشتن افراد بخصوص دانش آموزانی که آینده سازان هر کشوری هستند، از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. همچنین، مقباس ادراک خویشتن که توسط دکتر آگراوال در هند ساخته شده، در ایران هنجار پایی نشده است. بنابر این، تعیین ویژگی های روانسنجی ادراک خویشتن در بین دانش آموزان دبیرستانی شهر تهران برای استفاده محققان | در پژوهش های آتی هدف اصلی این تحقیق می باشد.

بیان مسئله:

سلامت، کیفیتی از زندگی است که متخصصان، تعاریف متعددی از این مفهوم ارائه داده اند. اما تقریبا همه تعاریف، موضوع مشترکی دارند و آن وجه مشترک، شامل مسئولیت در قبال “خود” و انتخاب شیوه زندگی سالم می باشد. سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۶۷ سلامت را چنین تعریف می کند: “سلامت عبارت است از حالت بهزیستی کامل جسمانی، روان شناختی و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری با ناتوانی” (پورافکاری، ۱۳۷۵).یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، بهداشت روانی آن جامعه است. سلامت روائی نقش مهمی در تضمین پویایی و کار آمدی هر جامعه ایفا می کند (صادقیان و حیدریان پور (۲۰۰۹).سلامت روانی ، از موضوعات مهمی است که در سال های اخیر، دانشمندان و مسئولان بهداشتی به طور جدی به آن توجه کرده اند؛ چرا که لازمه رشد و شکوفایی انسان ها است. تاکنون تعاریف متفاوتی از سلامت روانی ارائه شده است: فقدان بیماری، داشتن تعادل عاطفی، سازش اجتماعی، احساس راحتی و آسایش، شناخت خود و محیط و بسیاری تعاریف دیگر، که همگی بر اهمیت تمامیت و یکپارچگی شخصیت تأکید ورزیده اند. از نظر سازمان جهانی بهداشت (WHO) سلامت روانی عبارت است از: قابلیت فرد در برقراری ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، توانایی در تغییر و اصلاح محیط اجتماعی خویش و حل مناسب و منطقی تعارض های هیجانی و تمایلات شخصی خود (کارشکی، میردورقی و حمزه لو، ۱۳۹۱).تام (۲۰۱۱) در مجموع معتقد است سلامت روان، یکپارچگی جنبه های شناختی، عاطفی و ارتباط فرد در تعامل با محیط است که به جهت کسب رشد متوازن و مثبت صورت می گیرد. به هر حال سلامت روان نیاز ضروری و اساسی برای افراد در هر زمان است. نتایج پژوهش ها حاکی از آن استکه بلایای طبیعی، تنیدگی های روان شناختی را به دنبال دارد که با بیماری های جسمی و روانی مرتبط هستند (جوزفا و همکاران، ۱۹۹۷؛ نقل از رحیمیان وگر و همکاران .۱۳۸۷).ادراک خود” یا “شناخت خود یکی از ویژگی های بنیادی انسان است که در روزهای آغازین زندگی شروع شده، تحول آن در تمام طول عمر آدامه دارد. “دراک خود در برگیرنده تمامی ملاحظاتی است که فرد را از دیگران متمایز می سازد. این ملاحظات می تواند در بر گیرنده ویژگی های مادی و جسمی (قد، مالکیت ها و …) قابلیت ها و فعالیت ها سرگرمی ها، استعدادها و …)، ویژگی های اجتماعی و روان شناختی (تمایلات، عادات، منش ها و …) و باورهای فلسفی (ارزش های اخلاقی، ایدئولوژی های سیاسی و …) باشد (احمدیر آبادی، یونسی و طالقانی، ۱۳۸۹).همچنین، درک مفهوم “خود” و “ادراک خود” مرتبط با مشکلات رفتاری می تواند نشانه های مهمی را برای انگیزه های زیر بنایی بزهکاری و رفتار های ضد اجتماعی فراهم آورد. تمامی تحقیقات و مطالعات انجام گرفته بر نقش بنیادی “حرمت خود در سازش یافتگی عاطفی، هیجانی و شناختی تأکید کرده اند و سطح پایین “حرمت خود را حداقل به مثابه یک عامل مستعد کننده بزهکاری قلمداد نموده اند. پژوهش های انجام شده در زمینه حرمت خود نیز هر یک به گونه ای بر نقش و اهمیت “حرمت خود و رابطه آن با سلامت روانی انسان تاکید دارند (کورتیز، هوگان، وایس، ۱۹۷۵ اسمیت، ۱۹۸۴، ینتقل أحماد بر آبادی، یونسی و طالقانی، ۱۳۸۹).بر اساس آنچه گفته شد، ادراک خود (خویشتن ) در پژوهش های روان شناسی مورد توجه بوده و مستقیم یا غیر مستقیم با انواع باد گار کردی ها رابطه دارد. همچنین، ساخت با هنجاریابی ابزاری برای اندازه گیری مدارک خویشتن” جهت استفاده در پژوهش های روان شناسی به نظر از اهمیت فوق العاده ای برخوردار می باشد. شایان ذکر است، اعتبار و روایی و تعیین عامل های یک ابزار در …