حمیده گلیج هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی رابطه عملکرد خانواده و رشد اجتماعی کودکان ۴ تا ۶ ساله و مهارت های اجتماعی آنان در مهد کودک های منطقه ۲ شهر تهران” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی

پایان نامه :

جهت اخذ درجه مارشناسی ارشد در رشته روان شناسی عمومی

موضوع:

بررسی رابطه عملکرد خانواده و رشد اجتماعی کودکان ۴ تا ۶ ساله و مهارت های اجتماعی آنان در مهد کودک های منطقه ۲ شهر تهران

استاد راهنما:

دکتر حسین اسکندری

استاد مشاور:

دکتر عباس عباس پور

محقق:

حمیده گلیج

تابستان ۱۳۹۱

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

ضرورت و اهمیت مسئله مورد بررسی

اهمیت نظری و دانشی

اهمیت روشی

اهمیت عملی

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی

فرضیه های فرعی

تعریف واژگان و مفاهیم اختصاصی طرح

تعاریف نظری

تعاریف عملی فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه

مبانی نظری

تعریف خانواده

اهمیت روان شناختی خانواده

مطالعات مربوط به خانواده

مشکلات مربوط به مطالعات خانواده

چند وجهی بودن موضوع

تفاوت های زمانی

تفاوت های فرهنگی

ارتباط با سایر مباحث

کاربردها

کارآیی (عملکرد)

ساختار خانواده

زیر منظومه ی زن و شوهری و وظایف آن

زیر منظومهی والدینی و وظایف آن

زیر منظومه ی فرزندان و وظایف آنها

انواع خانواده

نظریه ها و مکانی خانواده درمانی

دیدگاه روان پویشی خانواده:

دیدگاه تجربه نگر/ نمادین

ساخت خانواده از نظر ستیر

مدل چند نسلی خانواده

رویکرد ساختی

نظریه اثرات متعامل

نظریه سیستم ها

نظریه ارتباطات

مدل های رایج سنجش و ارزیابی عملکرد خانواده

مدل مک مستر در مورد کار کرد خانواده

کارکردهای ضروری خانواده

کارکردهای مدیریت سیستم خانواده

مدل ساختی ارزیابی کارایی خانواده

مدل چند مختصاتی ارزیابی کارآیی خانواده

مدل الگوی سیستمی بیورز

مدل فرآیند کار کرد خانواده

مدل سه محوری تسنگ و مک در موت

مدل ارزیابی عملکرد خانواده براد بوری

مدل کینستون و لودر

مدل محیط خانواده (FES)

نقش خانواده در رشد شخصیت

اهمیت خانواده در بعد تربیت کودک

نقش های مهم خانواده در تربیت فرزند

کارکردهای خانواده

روان شناسی کودک

نگاه اجمالی

اهمیت روان شناسی کودک

اهداف روان شناسی کودک

موضوعات مورد مطالعه در روان شناسی کودک

مطالعه در مورد جنبه های مختلف رشد کودک

مطالعه در مورد نیازهای کودک در سنین مختلف

مطالعه در مورد شیوه های صحیح فرزند پروری

مطالعه در مورد مقابله با برخی مشکلات رفتاری – روانی دوران کودکی

رشد اجتماعی

مبانی مفهوم شناسی (تعریف. اهمیت اهداف و سیر تحول)

الگوی رشد و تکامل اجتماعی

نظریه روانی – اجتماعی اریکسون

نشانه های رشد اجتماعی

تأثیر مادر در رشد اجتماعی کودک

مقیاس های رفتار سازشی، بلوغ و رشد اجتماعی

رفتار اجتماعی در سال های اولیه زندگی

فرایندهای اجتماعی کردن

رفتار جامعه پسند

اجتماعی شدن یک رفتار جامعه پسند

مهم ترین عوامل مؤثر در رشد اجتماعی

بلوغ اجتماعی

مهارت های اجتماعی

مبانی مفهوم شناسی (تعریق، اهمیت، اهداف و سیر تحول )

تعریف مهارت های اجتماعی

انواع مهارتهای اجتماعی

دیدگاه ها

پیشینه ی پژوهش

پیشینهای پژوهشی داخلی:

پیشینه ی پژوهش خارجی

فصل سوم: اجرای پژوهش

روش پژوهش

جامعه ی مورد بررسی

حجم نمونه و روش نمونه گیری

شیوه ی گردآوری داده ها

ابزارهای پژوهش:

۱- راهنمای ابزار سنجش خانواده (FAD)

نمره گذاری

ویژگی های روان سنجی

۲- مقیاس رشد اجتماعی و ایتلند

روایی و اعتبار

اجرای آزمون

نحوه نمره گذاری

نحوه محاسبه بهره ی اجتماعی (SQ)

۳- راهنمای مقیاس درجه بندی مهارتهای اجتماعی توسط والدین

ویژگی های روان سنجی

روش نمره گذاری

فصل چهارم: نتایج پژوهش

مقدمه

بخش توصیفی

بخش استنباطی

پاسخگویی به فرضیات پژوهش

فرضیه اول

فرضیه دوم

فرضیه سوم

فرضیه چهارم

فرضیه پنجم

فرضیه ششم

فرضیه هفتم

فصل پنجم: یحث و نتیجه گیری

مقدمه

خلاصه یافته های پژوهش و بحث در مورد آنها

خلاصه یافته های حاصل از فرضیه اول و بحث در مورد آن

خلاصه یافته های حاصل از فرضیه دوم و بحث در مورد آن

خلاصه یافته های حاصل از فرضیه سوم و بحث در مورد آن

نتیجه گیری کلی

محدودیت ها

پیشنهادات پژوهشی

پیشنهادات کاربردی

فهرست منابع

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست ها

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین عملکرد خانواده و رشد اجتماعی کودکان ۴ تا ۶ ساله و مهارت های اجتماعی آنان در مهد کودک های منطقه ۲ شهر تهران صورت گرفته است. از بین کلیه مهد کودک ها در مهد کودک و از بین کلیه کودکان این مهد کودک ها ۱۰۰ کودک ۴ تا ۶ ساله از طریق نمونه گیری تصادفی مورد آزمون قرار گرفتند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه های مقیاس رشد اجتماعی واینلند ( با ضریب پایانی با بازآزمایی ۱۲۳ نفر ۹۲٪)، هم چنین، ابزار سنجش خانواده با همسانی درونی شش زیرمقیاس ( بین ۷۲/ ۰ تا ۸۳ / ۰و همسانی درونی زیرمقیاس کارکرد کلی ۹۲ / ۰ ) و مقیاس درجه بندی مهارت های اجتماعی کودکان (فرم والدین) ( با پایایی زیرمقیاس عدم کفایت اجتماعی نصیب آلفای این زیرمقیاس در گروه نمونه ۱۳۴۶ نفری، ۸۹ / ۰ وزیر مقیاس عدم مهارت های اجتماعی بخریب آلفای این زیرمقیاس در گروه نمونهی ۱۲۲۶ نفری، ۸۱ /۰رم و پایایی حاصل از بازآزمایی زیر مقیاس مهارت های اجتماعی نیز ۹۱/۰) می باشد. روش تجزیه و تحلیل ، روش همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره با مدل گام به گام استفاده شد. در نهایت نتایج حاکی از آن بود که عملکرد خانواده قدرت پیش بینی رشد اجتماعی و مهارت های اجتماعی را دارد و همچنین بین عملکرد خانواده و رشد اجتماعی و عملکرد خانواده با مهارت های اجتماعی همبستگی معناداری وجود دارد.

کلید واژه ها: عملکرد خانواده – رشد اجتماعی – مهارت های اجتماعی

مقدمه

در میان تمام جانداران این انسان است که برای رسیدن به خودکفایی به طولانی ترین دوره ی رشد و یادگیری نیاز دارد. به طور کلی هرچه دستگاه عصبی موجود زنده پیچیده تر باشد، دوره رشد او طولانی تر است. روان شناسان رشدی با چگونگی و چرایی جنبه های مختلف رشد و تحول کنش های انسان در طول زندگی سر و کار دارند که از آن جمله رشد جسمانی مانند تغییرات قد و وزن و رشد شناختی مانند تغییرات فکری و حافظه و …. و رشد اجتماعی و شخصیت مانند تغییرات مفهوم خویشتن، هویت جنسی و … است (براهنی و همکاران ۱۳۷۸). این پرسش که واقعا چه عاملی نقش بهتری در رشد دارد همواره مورد بحث و پژوهش بوده است. نظریه تحولی دار و بنا بر بنیاد زیستی تأکید دارد و نظریه های رفتار گراپانی از قبیل جان پی.وانسون و بی اف. اسکینر پر نفش محیط تأکید می کنند امروزه اغلب روان شناسان نه سرشت (عامل زیستی) و نه تربیت (عوامل محیطی)، هیچیک را به تنهایی عامل اصلی رشد نمی دانند. بلکه معتقدند این دو می توانند در جهت هدایت رشد دایما با هم در تعامل باشند، حتی آن قسمت از رشد که به نظر می رسد به شدت تابع برنامهی زیستی – فطری است ممکن است تحت تأثیر رویدادهای محیطی قرار گیرد. بررسی رشد در جوانب مختلف و عوامل تاثیر گذار بر آن از جمله حیطه های علمی پر رونق قرن اخیر است. پرداختن به چگونگی رشد هر فرد از لحظه ی انعقاد نطفه دوران جنینی، کودکی و بزرگسالی و پیری در زمینه های مختلف بحث داغ محافل علمی و برنامه ریزی و سیاست گذاری در جوامع امروزی می باشد. برای بررسی رشد باید ابعاد مختلف آن را در نظر گرفت زیرا دارای جنبه های متفاوتی چون رشد جسمانی با بدنی و رشد ذهنی است که رشد ذهنی شامل رشد عاطفی، اخلاقی، شناختی و اجتماعی است. پرداختن به جنبه های رشد ذهنی از حیطه های کاری روان شناسان محسوب می شود. و از آنجا که انسان موجودی اجتماعی است و تنها زیستن برای او معنا ندارد، بررسی روان شناختی او منوط به تحلیل روانی او در اجتماع و پرداختن به رشد و بالندگی اجتماعی است رشد اجتماعی یعنی اینکه فرد بتواند روابط اجتماعی بر قرار کند و به عبارت دیگر وقتی فرد یاد گرفت که با معیارهای گروه، خلقیات و سنتها هم نوایی کند به مرحله ای رسیده که با جامعه ارتباط و تعاون دارد. در این مرحله می گوییم که او از لحاظ اجتماعی رشد و تکامل یافته است (شعاری نژاد ۱۳۷۸). از نظر اجتماعی به کسی رشد یافته می گویند که کاملا به شکوفایی رسیده باشد، یعنی به سطحی از مهارت ها در روابط اجتماعی دست یافته باشد که بتواند به راحتی با مردم سازگاری داشته باشد و با آنها زندگی کند. شاید بتوان گفت که رشد اجتماعی درست همان چیزی است که دوستان خانوادگی در برخورد با کودکان و نوجوانان آن را با عبارت بزرگ شدن بیان می کنند. رشد اجتماعی مهم ترین جنبهی رشد هر شخص است و مثل رشد جسمی و ذهنی یک کمیت پیوسته است و به تدریج به کمال می رسد برای بیشتر مردم رشد اجتماعی کم کم در طول زندگی و در برخورد با تجربه ها حاصل می گردد و همان کیفیتی است که کمال یا پختگی تامیده می شود. (وایتزمن، نظری ۱۳۷۲) رشد اجتماعی نشانه هایی دارد که از طریق آن می توان به میزان آن در افراد پی برد. مثلا هر چه وابستگی شما به دیگران کمتر شود و کارهای خودتان را مشخص انجام دهید و برای مشکلات شخصیتان خود به چاره جویی پرداخته و تصمیم گیری کنید، بیشتر به رشد اجتماعی رسیده اید درباره ی رشد اجتماعی و نسبت آن با سن افراد می توان گفت که بلوغ اجتماعی یک پدیدهای مربوط به رشد است و با افزایش سن فزونی می یابد. هم چنان که کودکان بزرگ می شوند در تنظیم رفتارهای خودبخودی خود هماهنگ با انتقادات جامعه ای که در آن زندگی می کنند توانایی بیشتری می یابند. کودکان می آموزند که معیارهای جامعه ی خود را بپذیرند، سائق های خود را که از لحاظ اجتماعی قابل قبول است بیان با سرکوب کنند، نیاز های دیگران را در نظر داشته باشند و اظهار هم دردی کنند (ماسن، ۱۹۹۰؛ یاسایی، ۱۳۸۶).مسئله مهم دیگری در ابعاد رشد، مهارت های اجتماعی است. به نظر می رسد که هر چه انسان در ارتباط با دیگران راحت تر به اهداف خویش دست یابد. در زمینه های اجتماعی ماهر تر خواهد بود (مورگان،۱۹۸۰)؛ چرا که توانایی فرد در درک موقعیت و هوشیاری در جهت انجام رفتارهای موفق نشان گر مهارت رفتاری شخص است (هرسن و بلاک، ۱۹۷۷) با توجه به اهمیت مهارت های اجتماعی به عنوان رفتارهای آموخته شده و مقبولی که شخص بر اساس آنها پاسخ های مثبتی از دیگران دریافت می کند، به دنبال تبیین نقش و آموزش مهارت هایی هستیم که کودکان را به برقراری روابط متقابل موفق و مثبت هدایت کند. این مهارت ها نوعا با فرایندهای درونی یا به تجلیات پیروتی رفتار و ترکیب این دو مربوط می شوند. بررسی رشد و زمینه های مختلف رشدی به خصوص مسئله رشد اجتماعی ، در خواستگاه آن یعنی محیط خانواده است که قابل بررسی است. خانواده اساسی ترین واحد اجتماعی و نخستین پایگاه اجتماعی هر فرد محسوب می شود. این واحد مبدأ بروز عواطف و کانون صمیمانه ترین روابط و تعاملات است، هر چه سلامت روانی و رشد خانواده بیشتر باشد، بالندگی، رشد و شکوفایی هر فرد و در نهایت جامعه ای که فرد در آن زندگی می کند افزایش خواهد یافت. یکی از مهم ترین اجزاء در سیستم خانواده خرده سیستم فرزندان است به طوری که می توان گفت یکی از اهداف اصلی خانواده ایجاد حمایت، رشد و شکوفایی فرزندان است. فرزندان در هر دوره ی رشدی با خطرات و نگرانی هایی روبرو می شوند و این خانواده است که مبتنی بر قواعد، نقش ها و روابط، شاخص رشد و سلامت و کارایی افراد است لذا در این پژوهش قبل از هر چیز به بررسی میزان عملکرد خانواده می پردازیم. این مهم به چگونگی حل مسئله، بررسی ارتباط افراد در خانواده، تقش هایی که افراد می پذیرند، پاسخ گویی و اثر بخشی عواطف، کنترل رفتاری و کار کرد کلی می پردازد سپس به نحوه و چگونگی رابطه ی میان عملکرد خانواده ها با کیفیت رشد اجتماعی و میزان و اثرگذاری مهارت های اجتماعی در کودکان می پردازیم.بیان مسئله بخشی از محیط که با اقتضای سن و جنس قرد بر اهمیت آن افزوده با کاسته می شود، اما هرگز تأثیر آن به حداقل تقلیل نمی باید خانواده است و فرد به عنوان جزئی از این نظام با آن هماهنگ می شود. چرا که خواسته یا ناخواسته، تغییر و دگرگونی در ساخت خانواده، تغییر در رفتارها و فرایندهای درون روانی اعضاء نظام را به همراه خواهد داشت (مینوچین، ثنایی ۱۳۷۵). اساس و بنیان خانواده مبتنی بر یک سری قواعد و نقش هایی است که هر خانواده به طریق و سبک خاص خود آن را انجام می دهد (گلدنبرگ و گلدنبرگ، ترجمه ی شاهی برواتی و نقش بندی ۱۳۸۲) کار کرد خانواده یا مجموعه وظایف، نقش ها و انتظاراتی که اعضای خانواده در قبال یکدیگر دارند و جهت حرکتخانواده به سمت اهداف خانواده است. روان شناسان در این مهم که خانواده سهم بیشتری در ایجاد شخصیت و هویت افراد دارد اتفاق نظر دارند. این موضوع به ویژه از جانب رویکردهای روان شناسی اجتماعی و رفتاری بیشتر است. (برک، ۲۰۰۱، سید محمدی، ۱۳۸۵). خانواده نخستین مکان در زندگی اجتماعی افراد است و باید به گونه ای باشد تا روح تعادل و آرامش را در افراد ایجاد کند، با توجه به رویکرد سیستمی، افراد ته تنها در تعامل با یکدیگر از هم تأثیر می پذیرند بلکه از محیط نیز تأثیر می گیرند، تغییر در هر جزء سیستم در کل آن تأثیر گذاشته و آن را تغییر می دهد (استریت، ۱۹۹۴، تبریزی و علوی نیا، ۱۳۸۲) هیچ بستری از نظر اهمیت و گستردهی تاثیر با خانواده برابری نمی کند (پارک و بوریل، ۱۹۹۸ به نقل از سید محمدی، ۱۳۸۵). مسئله خانواده بسیار مهم است و هر چه پژوهش و تحقیق بیشتری در باب آن صورت بگیرد از اهمیت آن نمی کاهد. زیر بنای اجتماع را تشکیل می دهد و طبق گفته ویگوتسکی پرورش دهنده و داربست (سکوی پرتاب) فرزندان و مینای رشد، پرورش، آموزش و تعالی آنان است. فرزندان و مسئله ی رشد آنها در زمینه های مختلف بسیار حائز اهمیت است. چرا که شکوفایی و بالندگی کودکان می تواند خانوادهای بالنده به جامعه تحویل دهد و در نهایت موجب سازندگی و برپایی جامعه ای متعالی خواهد شد این پژوهش نیز پس از بررسی نقش خانواده و عملکرد آن متغیرهای مهم و در خور اهمیت رشد اجتماعی و مهارت های اجتماعی را برجسته می سازد و به دنبال اینست که بداند خانواده تا چه حد نقش بسزایی در تکوین و شکل گیری رفتار کودک ایفا می کند. چرا که کودک در کانون خانواده عادات اجتماعی، فضائل اخلاقی، شیوه ی سخن گفتن و سرانجام راه و رسم عملی زندگی و روابط حاکم بر خانواده که در بر گیرنده ی همه ی تعاملات است را می آموزد. ( راشدی، ۱۳۷۴ و خورشیدی، ۱۳۸۱) کودکان سرمایه های مهم جامعه و آینده ساز نهادهای مهم اجتماعی هستند. رشد و بالندگی کودک، رشد خانواده و در نهایت بالفعل شدن نیرو های بالقوه اجتماع است. به همین دلیل پرداختن به مسئله کودک و خانواده باید در رأس سر فصل های آموزشی، پژوهشی و برنامه های خرد و کلان اجتماعی قرار گیرد. والدین می توانند بر توانایی ها و رشد اجتماعی، استعدادها و مهارت های کودکان تاثیر بگذارند و آن را تسهیل یا تقویت کنند. بوتو و گودتو ۱۹۸۵ طی پژوهشی به این نتیجه رسیدند که والدین با توجه کردن به حالات خلق و خوی کودک، برقراری روابط درست و قانونمند و غیر مستبدانه، تعیین نقش، ابراز عواطف و ایجاد انگیزه، می توانند بر توانایی های هوشی و اجتماعی کودکان اثر بگذارند. (هنری، ترجمه پرنیانی ۱۳۷۹)پس از بیان برخی از جنبه های اهمیت و ارزش پرداختن به مسئله خانواده و تأثیر آن بر افراد و اعضای خانواده که جامعه را تشکیل می دهند و بررسی نقش عملکرد خانواده که شامل مجموعه ی روابط، نقشها نحوه ی حل مسئله و انتظارات اعضاء در قبال یکدیگر و می شود اینکه روابط در خانواده، نحوه ی نقش پذیری و حل مسئله و تبادلات عاطفی تا چه حد بر عملکرد خانواده موثر است)، به تغییرهای مهم رشد اجتماعی و مهارت اجتماعی پرداخته می شود. از نظر اجتماعی به کسی رشد بافته می گویند که کاملا به شکوفایی رسیده باشد؛ یعنی به سطحی از مهارت ها در روابط اجتماعی دست یافته باشد که بتواند به راحتی با مردم سازگاری داشته باشد و با آنها زندگی کند. نقش پدر و مادر و خانواده در ترغیب کودکان، آسان سازی و دلخواه کردن رسیدن به رشد اجتماعی خیلی مهم است (وایتزمن، نظری ۱۳۷۱).عده ای از روان شناسان بر نفوذ و اثرات همانند سازی و الگوبرداری در یادگیری اجتماعی تاکید می کنند. کودکان از همان اوایل طفولیت عادات و رسوم افرادی را که به رفتار آنها پاداش میدهند، شناخته و می پذیرند، بر اساس این نوع مدل و الگو والدین و بعدها معلمان و همسالان، رفتارهای اجتماعی آنها را شکل می دهند. روی این اصل والدین کینه توز فرزندانی کینه توز و والدین مضطرب، فرزندانی مضطرب خواهند داشت. (نوایی نژاد، ۱۳۷۲) نظریه های محققان رشد به نقش گسترده ی فرهنگ در رشد اجتماعی کودکان در سال های اولیه زندگی می پردازد. هم چنین فرهنگ می تواند از طریق فرایندهای تسهیل و یا سر کوب بروز جنبه های خاصی از عملکرد اجتماعی یا عاطفی را بهبود بخشد یا محدود کنند (شن، ۲۰۰۹).همان طور که پژوهش ها اذعان دارند این خانواده است که زمینه ساز فرهنگی هر فرد از جتماع است. روان شناسان رفتاری بوده است. مهارت های اجتماعی به صورت توانایی بیان احساسات با انتقال علائق و تمایلات به دیگران تعریف می شود پرورش مهارتهای اجتماعی مناسب به تأثیرات متفاوت دوران کودکی وابسته است. بنابراین سنجش مهارت های اجتماعی در سنین آغازین عمر ضروری است. مهارت های اجتماعی فراتر از الگوهای رفتاری است. این مهارتها، نگرش ها و ابزارهای اساسی هستند که برای کنار آمدن با سایرین ضروری هستند (برندت، ۲۰۰۲).مهارت های اجتماعی رفتارهایی است اکتسابی که از طریق مشاهده، مدل سازی، تمرین و بازخورد آموخته می شود و دارای این ویژگی هاست: رفتارهای کلامی و غیر کلامی را در بر می گیرد، بیشتر جنبه ی تعاملی داشته، تفویت های اجتماعی را به حداکثر می رساند و بر اساس ویژگی ها و محیطی که فرد در آن واقع شده توسعه می یابد و از طریق آموزش رشد می کند. (میچلسون و همکاران، ۱۹۸۳، به نقل از کرامتی،۱۳۸۱).تحقیق و پژوهش در مورد کودک و خانواده می تواند برای مسولین و برنامه ریزان اجتماعی، آموزش و پرورش و مربیان راهی جهت استفاده از راهبردهای آموزشی بهتر و صحیح تر در جهت کسب مهارت های اجتماعی، شناخت توانمندی های هر کودک مناسب با ساختار خانواده و بستر رشدی هر فرد در جامعه باشد از ویژگی های مهم این پژوهش این است که تحقیقی با این عنوان و این هدف صورت نگرفته و می توان گفت موضوع پژوهشی بدیع و تازه است متغیرهای مورد بررسی در این پژوهش از آنجائیکه تحقیق پیش رو از نوع همبستگی است به این صورت است که: عملکرد خانواده به عنوان متغیر ملاک، رشد اجتماعی و مهارت های اجتماعی به عنوان متغیرهای پیش بین در نظر گرفته شده اند.خانواده و عوامل تأثیر گذار و تأثیر پذیر بر آن، رشد در حیطه های مختلف به خصوص در زمینهی اجتماعی، مهارت و کسب آن در زمینه توانمندی های اجتماعی متغیرهایی است که اگرچه شاید تحقیقات مختلف و متنوعی در باب آن ها صورت گرفته باشد اما بررسی این که آیا رابطه ای میان وجود دارد؟ و میزان تأثیر آنها بر یکدیگر به چه صورت است همه اینها راهکار تازه ای در جهت حفظ و ارتقاء رشد و سلامت خانواده و کودکان که سازندگان جامعه هستند، خواهد بود.

ضرورت و اهمیت مسئله مورد بررسی اهمیت نظری و دانشی

از آنجاییکه خانواده اولین آموزشگاه و نخستین جایگاه شکل گیری شخصیت و رفتار است و کودک پر اهمیت ترین عضو هر خانواده و شکل دهنده و سازنده ی تعاملات درون خانواده و جامعه است و مسئله رشد کودک از دغدغه های مهم و به روز جوامع و در راس تحقیقات مطرح دنیاست. کودکان همیشه و همه جا با ما هستند و در ابعاد و نقش های مختلف با آنها سر و کار داریم. پرورش کودک رشد یافته و خلاق، دقیق و توانمند از نیازهای هر خانواده و جامعه است. با شناخت بهتر ابعاد رشد کودک، پرداختن به مسئله خانواده سعی در ارتفاء و اعتلای مهارت های اجتماعی در بنیان هر خانواده، جامعه و در نهایت جهانی مطلوب تر می توان ساخت، مسئله کودک و خانواده دارای پیشینه های نظری فنی و مبتلا به جامعه بشری است. در بیان اهمیت بررسی رشد اجتماعی و سبک مهارت های اجتماعی همین بس که انسان موجودی است اجتماعی و ادامه ی زندگی به صورت فردی برای او تقریبا غیر ممکن است. به محض تولد و با دریافت نخستین محرک در ارتباط با دیگران قرار می گیرد. لذا بررسی شرایط زندگی اجتماعی، نحوه ی رشد ارتباطات فرد و برقراری رابطه او با سایر افراد و محیط پیرامونش در راس پژوهش های جامعه شناختی و روان شناسی در حیطه ی اجتماعی می باشد. پرداختن به مسئله عملکرد خانواده می تواند راهبردی جهت تسریع رشد و تحول اعضای خانواده یعنی کودکان باشد. برتر و گودنو طی پژوهش های خود به اهمیت مسئله خانواده اذعان داشته اند. رشد اجتماعی و کسب مهارت های اجتماعی هم مسئله ای است که امروزه روان شناسان را به تحقیق واداشته است چرا که این مهم می تواند در سرنوشت هر فرد و برقراری روابط او و نقش پذیری او در جامعه موثر باشد.

اهمیت روشی

زاویه انتخاب و روش شناسی این پژوهش همانند سایر پزوهش های روان شناسی که به بررسی رابطه بین متغیر های مختلف می پردازد از نوع همبستگی است.

اهمیت عملی

با مشخص کردن کیفیت عملکرد خانواده و مؤلفه های تشکیل دهنده آن و تأثیر آن بر رشد کودکانه آموزش حل مسئله به کودکان، چگونگی برقراری ارتباط اعضاء خانواده با یکدیگر، نقش پذیری افراد تعاملات عاطفی و اجتماعی افراد، نحوه ی کنترل افراد بر رفتارهای خود و اینکه آیا واقعا خانواده و شیوه های تربیتی حاکم بر خانواده بر رشد اجتماعی کودکان و نحوه کسب و آموزش مهارت های اجتماعی آنان مؤثر است یا خیر، می توان با ایجاد محیط و بسته های مطلوب آموزشی خانواده ها را در جهت ارتقاء سطح عملکرد و فراهم آوردن شرایط لازم و مؤثر برای آنان به سمت بهبود رشد کودکان به ویژه رشد اجتماعی آنان و افزایش کسب و کار برد مهارت های اجتماعی توسط آنان گام برداشت هم چنین می توان در مهد کودک ها با در خود خانواده ها با تشخیص میزان و چگونگی سطح مهارتهای اجتماعی در کودکان آنها را به سوی افزایش کسب مهارت ها هدایت کرد.

اهداف پژوهش

هدف اصلی؛ مشخص کردن رابطه ی عملکرد خانواده با رشد اجتماعی و مهارتهای اجتماعی در کودکان هدف فرعی: مشخص کردن رابطه ی مولفه های عملکرد خانواده (حل مسئله، روابط، نفش ها، پاسخگویی اثربخش، درگیری اثر بخش، کنترل رفتاری و کار کرد کلی) با رشد اجتماعی و مولفه های مهارت های اجتماعی.

فرضیه های پژوهش

فرضیه اصلی

بین عملکرد خانواده با رشد اجتماعی و مهارت های اجتماعی در کودکان ۴ تا ۶ ساله رابطه وجود دارد.

فرضیه های فرعی

بین عملکرد خانواده و مفاهیم آن با رشد اجتماعی رابطه وجود دارد.

– بین عملکرد خانواده و مهارت اجتماعی رابطه وجود دارد.

– بین مفاهیم عملکرد خانواده با مولفه های مهارتهای اجتماعی رابطه وجود دارد.

– بین مفاهیم عملکرد خانواده و مولفه اول مهارت اجتماعی (زیر مقیاس عدم کفایت اجتماعی) رابطه وجود دارد.

– بین مفاهیم عملکرد خانواده با مولفه دوم مهارت اجتماعی (مهارت های اجتماعی) رابطه وجود دارد.

– بین مفاهیم عملکرد خانواده و مولفه سوم مهارت اجتماعی ( ارتباط با همسالان) رابطه وجود دارد.

تعریف واژگان و مفاهیم اختصاص طرح

تعاریف مفاهیم نظری

خانواده

به عنوان واحد اساسی جامعه شامل دو نسل یعنی والدین و فرزندان است که از لحاظ عاطفی متکی به یکدیگر هستند و عهده دار مسؤولیت، رشد، ثبات و امنیت خود می باشند. (امینی ۱۳۷۹)عملکرد خانواده شامل وظایف خانواده در قبال نقش های خانوادگی، حل مسئله، ارتباطها، ابراز عواطف و… می باشد. هاول و دیگران (۱۹۹۲) عملکرد خانواده را توانایی خانواده در هماهنگی با تطابق تغییرات ایجاد شده در طول حیات ( تعارض ها و تضادها و همبستگی بین اعضاء و موفقیت در الگوی انضباطی، رعایت حد و مرز بین افراد، اجرای مقررات و اصول حاکم بر این نهاد) با هدف حفظ کل سیستم خانواده تعریف کرده است. (به نقل از اسلامی ۱۳۸۰).رشد اجتماعی به تأثیر متقابل کودک با دیگران و پذیرش نقش های اجتماعی گفته می شود و در بر گیرنده ی رشد نوع دوستی، درستکاری، دفاع از خود، ارتباط، تعلق، همکاری، خویشتن داری و انگیزه ی پیشرفت است (ایزرائل و همکاران، ترجمه ی منشی طوسی ۱۳۷۵).

مهارت های اجتماعی

رشاوآشر (۱۹۹۱) مهارت های اجتماعی را شامل رفتارهایی دانسته اند که در تعامل موفق و مناسب با دیگران به کار می رود و این مهارت ها با داشتن پایه در شناخت اجتماعی از قبیل ادراک و استدلال اجتماعی ظهور می باید (نقل از کریمی زاده ۱۳۸۶).

تعاریف عملی

عملکرد خانواده

نمره ای که افراد در پرسشنامه ابزار سنجش خانواده (FAD) کسب می کنند.

رشد اجتماعی:

نمره ای که افراد در پرسشنامه مقیاس رشد اجتماعی واینلند کسب می کنند.

مهارت های اجتماعی: