راحله فرحانی نژاد هستم، فارغ التحصیل روانسنجی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه وابستگی به دیگران و ارتباط آن با ویژگی های شخصیتی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی

پایان نامه بر ای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش: سنجش و اندازه و گیری (روانسنجی)

عنوان:

تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه وابستگی به دیگران و ارتباط آن با ویژگی های شخصیتی

استاد راهنما:

دکتر داوود معنوی پور

استاد مشاور:

دکتر حمید رضا وطن خواه

پژوهشگر:

راحله فرحانی نژاد

زمستان ۱۳۹۱

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

فصل اول: معرفی پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

هدف کلی

هدفهای جزئی

فرضیه های پژوهش

متغیرها

فصل دوم: پیشینه پژوهش

وابستگی

وابستگی متقابل

تحول وابستگی از کودکی تا بزرگسالی

وابستگی سالم یعنی چه؟

چهار مهارت مهم در وابستگی سالم

فواید وابستگی سالم

برخی از نشانه های وابستگی ناسالم

رفتارهای ویژه افراد وابسته در مدرسه

اختلال شخصیت وابسته

قطع وابستگی

منابع ادراکی وابستگی

الف – نظریه ی روان تحلیلی

ب- نظر به ی بادگیری اجتماعی

ج_ نظریه ی کردارشناسی

دلبستگی

سبک های دلبستگی و وابستگی

اتکاء عاطفی به فرد دیگر

فقدان اعتماد به خود اجتماعی

ابراز خود مختاری

تعریف شخصیت

نظریه شخصیت

رویکرد روان تحلیل گری

رویکرد عمر

رویکرد رفتاری

رویکرد شناختی

رویکرد انسان گرایی

رویکرد صفات

نظر یه کتل

نظریه آیزنک

الگوی ۵ عاملی شخصیت

کاربرد الگوی پنج عاملی

مروری بر پژوهش های انجام شده

۱)پژوهش های انجام شده در خارج

پژوهش های انجام شده در ایران

فصل سوم: روش پژوهش

روش پژوهش

جامعه آماری، روش نمونه گیری و حجم نمونه

ابزار پژوهش

روش تجزیه و تحلیل داده ها

۔ فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

تجزیه و تحلیل داده های تحقیق

– الف. أماری توصیفی

ب. به آماری استنباطی

۱) تهیه یک ماتریس همبستگی از تمام متغیرهای مورد استفاده در تحلیل و برآورد اشتراک آنها

انتخاب چرخش عامل ها برای ساده تر ساختن و قابل فهم تر کردن ساختار عاملی

تعیین اعتبار پرسشنامه ی وابستگی به دیگران

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

نتایج

محدودیت های پژوهش

ضمائم

پیوست

منابع

چکیده:

هدف اصلی این پژوهش بررسی شاخص های روانسنجی پرسشنامه وابستگی به دیگران و رابطه آن با ویژگی های شخصیتی در بین دانش آموزان است. جامعه آماری در این پژوهش شامل تمامی دانش آموزان دختر مقطع دبیرستان مناطق غرب شهر تهران در سال تحصیلی ۹۱- ۱۳۹۰ بوده است که از این تعداد ۴۰۲ نفر به روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان نمونه انتخاب شده است. ابزارهای این پژوهش شامل پرسشنامه وابستگی بین فردی و پرسشنامه شخصیتی نئو( فرم کوتاه) بود که در اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ توسط افراد نمونه مورد نظر پاسخ داده شد. برای تعیین اعتبار ابزار مورد پژوهش از روش آلفای کرونباخ استفاده شده است که با استفاده از این روش مقدار اعتبار این پرسشنامه در پژوهش حاضر ۸۰۴/ ۰ به دست آمده است که یک اعتبار مورد قبولی است. برای بررسی روایی سازه و پاسخ به این سؤال که مقیاس وابستگی به دیگران از چند عامل اشباع شده است از روش تحلیل مؤلفه های اصلی (pc) استفاده شده است. با استفاده از شیوه چرخش متمایل و با توجه به مفروضه – های تحلیل عاملی، درصد تبیین واریانس و شیب نمودار در نهایت ۶ عامل (نیاز به تأیید دیگران، فقدان اعتماد به خود، ابراز خودمختاری، اتکاء به خود، بهاء دادن به عقاید دیگران، وابستگی عاطفی) استخراج گردید. ماتریس عاملی نشان داد که عامل یکم دارای بیشترین بار عاملی و سهم آن نیز از سایر عامل ها بیشتر بود. همین طور برای اطمینان از روایی ابزار پژوهش از روایی همزمان استفاده شد و نشان داد که ثمره کل وابستگی به دیگران با همه ی ویژگی های شخصیتی (تو) (روان آزرده گرایی، برون گرایی، گشودگی، موافق بودن، با وجدان بودن) همبستگی معناداری دارد. در نهایت نرم مقوله ای برای پرسشنامه تهیه شد

واژه های کلیدی: ویژگی های روانسنجی، وابستگی به دیگران و ویژگی های شخصیتی.

مقدمه:

نقش تجربه های کودکی در تعیین روابط بین شخصی بزرگسال، رفتارهای سالم و سلامت روانی از موضوعات مورد توجه پژوهش های مربوط به وابستگی بوده است. وابستگی بین فردی به مجموعه ای از افکار، عقاید، احساسات و رفتارها که در مورد نیاز به ارتباط نزدیک با افراد ارزشمند دیگر می باشد، اطلاق می گردد (چودوف ، کورچین ، بارت”، هر شفیلد و کلرمن ۱۹۷۹). پژوهش ها نشان می دهد که بسیاری از وابستگی های بزرگسالان ریشه در دوران کودکی آنها دارد. وابستگی برای زنده ماندن و رشد سالم اطفال ضروری است. کودکان به اولین مراقب خود که عمدتا مادرشان است وابسته می شوند، ولی به پدر، مادر بزرگ، پدر بزرگ، کارکنان مرکز نگهداری و همسالان خود نیز وابستگی پیدا می کنند، وابستگی محصول تکامل و ضامن بقای اطفال است چون باعث می شود مراقبان کودک از او محافظت کنند و زمینه ساز رشد وی شوند. از طرف دیگر روان تحلیل گران معتقدند نخستین رابطه کودک، پایه و اساس شخصیت او را تشکیل می دهد و می تواند ویژگی های شخصیتی کودک را تحت تأثیر قرار دهد. الگوهای شخصیتی شدیدا متأثر از جهت گیری تحولی شخصیت می باشند. پژوهشهای مختلف نشان داده اند که وابستگی به عنوان یک عامل تحولی، نقش تعیین کننده ای در شکل دهی الگوهای شخصیتی دارد. بنابراین رفتار وابستگی و پیامدهای آن در سرتاسر زندگی همواره حاضر و فعالند و به هیچ وجه به دوره کودکی محدود نمی شود. اگر فرد مانند کودک ناز پرورده ای به مادر وابسته باقی بماند، کم و بیش مانند انگلی تحول خواهد یافت که همواره ارضای همه نیازهای خود را از دیگری انتطار خواهد داشت، چون هرگز صرف نظر کردن از میل یا خواسته های خود را نیاموخته است.

بیان مسئله

انسان از بدو تولد تا لحظه ای که چشم از جهان می بندد به نحوی از انحاء وابسته است و این وابستگی در طول سالیان زندگی اش در زمینه های مختلف تغییر و در مراحل کمال متحول شده و به آگاهی، استقلال و آزادی تبدیل می گردد. اگر این تغییر و تحولات در وابستگی صورت نگیرد آن تعداد از وابستگی ها با حالات قبلی و اولیه خود باقی می ماند و انسان را در مراحل رشد دچار ضعفهای گوناگون می کنند که ممکن است بطور مقطعی و موقت و یا به صورت دراز مدت و دایمی ایجاد اختلالاتی در شخصیت، تفکر، روابط با دیگران و غیره شود (فرشید فر۱۳۸). باید دانست که افراد در موقعیت های مختلف، از لحاظ ادراک و مواجهه با انواع تکالیف و تعارض ها با هم متفاوت اند و این امر به ویژگی های شخصیتی آنان مربوط است. بعضی از صفات شخصیتی می توانند نقش مهمی در سبب شناسی و پیشرفت اختلالات داشته باشند. شخصیت فرد به طور غیر مستفیم و از طریق ایجاد رفتارهای ناسالم باعث بیماری فرد می شود (مک کری و کوستا (۱۹۸۶). در روانشناسی اجتماعی و روانشناسی شخصیت، وابستگی به وضعیتی میان دو یا چند نفر که در آن یکی از افراد برای تأمین هیجانی، اقتصادی، یا سایر حمایت ها بر دیگران متکی است، اطلاق می گردد. در چنین وضعیتی فرد فاقد اتکاء به نفس است (پور افکاری، ۱۳۷۶). وابستگی بین فردی از جمله اختلالاتی است که اگر به صورت افراطی در آید، موجب بسیاری از مشکلات ارتباطی و اختلالات عاطفی از جمله افسردگی و الکلیسم می گردد (چودوق، ۱۹۷۲: فنیشل، ۱۹۴۵؛ به نقل از هرشفیلد و دیگران). پژوهش حاضر در صدد است تا با تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه وابستگی به دیگران (هر شفیلد، کلرمن، گوگ، یارت، کورچین و چودوف) و ارتباط آن با ویژگی های شخصیتی (کوستا و مک گری) ضمن رواسازی معتبر در این خصوص به بررسی این دو ویژگی مهم در بین دانش آموزان دختر مقطع دبیرستان شهر تهران بپردازد.

اهمیت و ضرورت پژوهش :

وابستگی بین فردی یک مفهوم شخصیتی مهم از لحاظ بالینی است که افراط در آن شخص را قویا در گیر تحریکات ذهنی، الکلیسم و اختلالات عاطفی دیگر می سازد. تحقیقات انجام شده نشان دهنده ای همبستگی معنادار این ویژگی با مفاهیمی مانند روان رنجور خویی، افسردگی، اظطراب و نیاز به ابراز خود به نحو مطلوب است. همچنین مقایسه ی بیماران روانپزشکی و افراد بهنجار نشان دهنده ی آن است که میزان وابستگی بیماران روانپزشکی به طور معناداری از افراد بهنجار بالاتر است که دلالت پر نقش و اهمیت وابستگی شدید در بروز اختلالات رفتاری و عاطفی دارد (چودوق، ۱۹۷۲ فنبشل، ۱۹۴۵؛ به نقل از هر شفیلد و دیگران). این ویژگی به عنوان یکی از عوامل بازدارنده ی شکل گیری کامل شخصیت و نیل به استقلال و اتکاء به تقس به شمار می رود. با توجه به نقش و اهمیت استقلال افراد در سلامت روان، کارکرد مطلوب فردی و اجتماعی و همچنین شکوفا شدن استعدادها و خلاقیت های آنها، این مسأله پژوهشگر را بر آن داشت تا با انجام این تحقیق، ضمن تعیین میزان وابستگی بین فردی دانش آموزان و ارتباط آن با ویژگی های شخصیتی، ابزاری را استاندارد نماید که علاوه بر روایی و اعتبار لازم استفاده از آن سبب افزایش توانایی در تشخیص و درمان وابستگی بین فردی و پیشگیری از اختلالات رفتاری که به همراه دارد، شود.

اهداف پژوهش

رشد بهنجار اجتماعی، رشد شناختی و نیز شکوفایی شخصیت بهنجار در کودک تحت تأثیر شرایط و زمینه ای است که در آن پرورش می یابد. لذا با توجه به تأثیر وابستگی بر ویژگی های شخصیتی، بررسی این موارد در بین دانش آموزان ضروری به نظر می رساند و پژوهش قوق اهداف زیر را دنبال می کند.

هدف کلی

هدف کلی این پژوهش بررسی شاخص های روانسنجی پرسشنامه وابستگی به دیگران و رابطه آن با ویژگی های شخصیتی در بین دانش آموزان است.

هدفهای جزئی

– تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه وابستگی به دیگران (هر شفیلد، کلرمن، گوگ، پارت کور چین و چودوف) و ارتباط آن با ویژگی های شخصیتی (کوستا و مک کری ).

– فراهم آوردن ابزاری به منظور تشخیص و سنجش وابستگی به دیگران برای نمونه ایرانی

– تهیه جداول نرم برای پرسشنامه وابستگی به دیگران به منظور تفسیر و مقایسه تمرات خام افراد با گروه مرجع.

– تعیین ساختار عاملی پرسشنامه وابستگی به دیگران.

فرضیه های پژوهش

در این پژوهش، فرضیه های فریر مورد بررسی قرار گرفته است

– بین سوال های پرسشنامه وابستگی به دیگران هماهنگی وجود دارد

– مجموعه سوال های پرسشنامه وابستگی به دیگران از اعتبار کافی برخوردار است.

– مجموعه سوال های پرسشنامه وابستگی به دیگران از روایی لازم برخوردار است.

– بین وابستگی به دیگران و ویژگی های شخصیتی رابطه وجود دارد.

متغیرها

وابستگی به دیگران

تعریف مفهومی: این اصطلاح به مجموعه ای از افکار، عقاید، احساسات و رفتارها که در مورد نیاز به ارتباط نزدیک با افراد ارزشمند دیگر می باشد، اطلاق می گردد (چودوف، کور چین، پارت هرشفیلد و گلر من،۱۹۷۹).

تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر، منظور عملی از وابستگی بین فردی مجموعه ی مفاهیمی است که توسط پرسشنامه ی وابستگی بین فردی (هر شفیلد، کلرمن، گوگ، پارت، کور چین و چودوف، ۱۹۷۷) ارزیابی می گردد. این مفاهیم عبارتند از: اتکاء عاطفی به فرد دیگر ، اعتماد به نفس اجتماعی و ابراز خود مختاری.

ویژگی های شخصیتی

تعریف مفهومی: ویژگی های شخصیتی نمایانگر انگاره گلی پاسخگو ہی فرد به موقعیت های گوناگون است. مک گری و گوستا (۱۹۹۰) ویژگی های شخصیتی را به عنوان ابعاد تفاوت های فردی در تمایل نشان دادن الگوهای پایدار فکر، احساس و عمل تعریف می کنند (گروسی فرشی، ۱۳۸۰).

تعریف عملیاتی: در پژوهش حاضر، منظور عملی از ویژگی های شخصیتی مجموعه مفاهیمی است که توسط پرسشنامه ی شخصینی نشو کوستا و مک کری. ۱۹۸۵) ارزیابی می گردد. این مفاهیم عبارتند از: روان نژند گرایی و برونگرایی، انعطاف پذیری ، دلپذیر بودن با وجدان بودن.

وابستگی

در روانشناسی اجتماعی و روانشناسی شخصیت، وابستگی به وضعیتی میان دو یا چند نفر که در آن یکی از افراد برای تأمین هیجانی، اقتصادی، با سایر حمایتها بر دیگران متکی است اطلاق می گردد در چنین وضعیتی فرد فاقد اتکاء به نفس است (پورانکاری، ۱۳۷۶) انسان از بدو تولد تا آخرین لحظه ی زندگی به نحوی از انحاء وابسته است و این وابستگی در طی سالهای زندگی به تدریج تغییر و تحول می یابد تا وی به آگاهی و استقلال دست پیدا کند. اگر این تغییر و تحولات در وابستگی صورت نگیرد و ایستگی های قبلی و او لبه از بین رفته و انسان را در مراحل رشد دچار مشکلات و ضعفهای مختلف می کند که ممکن است سبب ایجاد اختلالات موقت و با دائمی در شخصیت، تفکر، روابط اجتماعی و همچنین مسائل پیچیده دیگر شود (فرشید فر، ۱۳۶۸).وابستگی بین فردی یک مفهوم شخصیتی با اهمیت از لحاظ بالینی است. افراط در وابستگی بین فردی، شخص را قویا درگیر پدید آیی زوانی ، افسردگی، الکلیسم و اختلالات عاطفی دیگر می سازد (چودوف ، ۱۹۷۲؛ فیشل ۱۹۴۵). مطابق یک تعریف دیگر، این مفهوم به مجموعه ای از افکار، عقاید، احساسات و رفتاری اطلاق می گردد که در مورد نیاز به ارتباط نزدیک، تعامل و اتکاء به افراد ارزشمند دیگر است (هر شفیلد، کلرمن چو دوف، گورچین و بارت ۱۹۷۶). این افکار به قضاوت درباره ی خود و رابطه ی خود با دیگران و همچنین ارزش گذاری بر دوستی، صمیمیت و بهمبستگی مربوط می شوند. چنین احساساتی هم شامل عواطف مثبت (مانند گرمی، نزدیکی و پیوند جوبی ) و هم عواطف منفی (مانند پوچی ، جدایی و تنهایی می باشند. این رفتارها در جستجوی حفظ نمودن نزدیکی بین فردی هستند. مثلا بوسیله ی خوشایند دیگران بودن یا نظر خواهی با درخواست کمک از آنها. این مجموعه ی افکار، عقاید، احساسات و رفتار، عاملی در ساختار شخصیت بزرگسالان بهنجار بوده و به تنهایی بیمار گونه نیست (هر شفیلد و همکاران، ۱۹۷۷). اما می تواند سبب بروز اختلالات رفتاری و عاطفی گردد خصوصا هنگامی که به شکل اتکاء شدید و تورو نیک فردی به فرد دیگر برای تأمین نیازهای هیجانی در آید، حالتی که هورنای آن را وابستگی بیمار گونه می نامد مطالعات بیماران روانی نشان دهنده ی ابعاد وسیع وابستگی و عوارض ناشی از آن در آنها می باشد. در تحقیقی که توسط فلک (۱۹۶۰) در مورد نقش اختلالات خانوادگی در بیماری اسکیزو فرنی انجام شد، مشاهده گردید که میزان وابستگی های زن با شوهر جوانی هر دو بیمار ) با والدین، خواهران و برادران به همان صورت فبل از ازدواج باقی مانده بود. به عقیده ی وی این وضعیت سبب می شود ساختار زندگی مشترک زن و شوهر ثبات و استقلال کافی نداشته و در نتیجه دائما مورد دخالت های دیگران قرار گیرد. در تحقیق دیگری که بانگ و دیلموت” (۱۹۷۵) انجام دادند چنین نتیجه گرفتند که لازم است والدین دختر و پسر در هنگام ازدواج، تغییر و تحول تدریجی وابستگی های موجود میان خود و فرزندانشان را تسهیل نمایند. به طوری که زندگی مشترک زوجهای جوان از ثبات و استقلال کافی برخوردار شود (فرشید فر ۱۳۶۸).