رضا دوان هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی میزان شیوع اختلال نقص توجه/بیش فعالی و رابطه ی آن با متغیر های جمعیت شناسی در کودکان دبستانی شهر پارسیان” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد مرودشت

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد روان شناسی عمومی

عنوان:

بررسی میزان شیوع اختلال نقص توجه/ بیش فعالی و رابطه ی آن با متغیر های جمعیت شناسی در کودکان دبستانی شهر پارسیان

استاد راهنما:

دکتر نادره سهرابی

استاد مشاور:

دکتر سیامک سامانی

نگارش:

رضا دوان

۱۳۹۱

مقدمه

با اولین برخورده شیطنت، جست و خیز فراوان، فعالیت بیش از حد و خستگی ناپذیری را می توان در کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی مشاهده کرد. انرژی به ظاهر تمام نشدنی این کودکان از آنها کودکانی دارای قدرت و نیروی عجیب نشان می دهد و همین امر باعث گردیده است تا نگاه های اطرافیان و همچنین معلمان و کسانی که با آنها برخورد دارند، نگاهی همراه با ترس و اجتناب باشد. که این خود دلیلی بر دور شدن والدین، اطرافیان، معلمان و مربیان از آنها گردد و این دوری گزیدن اختباری آنها باعث می شود تأثیراتی غیر قابل پیش بینی بر نوع رفتار و آموزش و همچنین تربیت آنها داشته باشد. که در صورت عدم آگاهی و ناشناخته ماندن این دلایل آسیب ها و خسارت جبران ناپذیری بر کودکان مبتلا خواهد گذاشت.اختلال رفتاری نقص توجه بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالات روانپزشکی است که در کودکی آغاز می شود و یک مسئله مهم بهداشتی و روانی جامعه به شمار میرود. آمار نشان میدهد ۵-۳ % کودکان در سن مدرسه مبتلا به بیش فعالی می باشند. وجود مشکلات رفتاری از جمله بیش فعالی اثرات مخربی در روابط اجتماعی، تحصیلی، شخصیتی و رفتاری افراد در کودکی و بزرگسالی دارد. این رفتار در کودکان مختلف به نوع تحمل خود در روبه رو شدن با این مسئله و بردباریشان مرتبط است. در سطح علمی و در مدارس معلمان و مدیران و همکلاسی ها، دانش اموز بیش فعال را ضعیف و فاقد تمرکز و بیقرار توصیف کرده اند. مادران در سطح اجتماعی و خانواده) کودک بیش فعال خود را این گونه بیان کردهانات بیقرار است و از ساکت نشستن نفرت دارد (رفیعی و رضایی، ۱۳۷۸).مشکل اصلی کودکان بیش فعال عدم توانایی آنها در حفظ و تنظیم رفتارشان است، در نتیجه اغلب نمی توانند رفتار مناسبی که لحظه به لحظه با شرایط محیط هماهنگ باشد نشان دهند. خوابیدن و غذا خوردن آنها منظم نیست به نظر می رسد در همه چیز دخالت می کنند و مراقبت دائمی نیاز دارند. از نظر هیجانی ثبات ندارند، ناگهانی می خندند با گریه می کنند و رفتارشان غیر قابل پیش بینی با ارزیابی است. سریع از کوره در می روند و نمی توانند پیامدهای رفتارشان را پیش بینی با ارزیابی نمایند، در فعالیتهای خطرناک شرکت می کنند و احتمال صدمه دیدن آنها زیاد است. قبل از فکر کردن عمل می کنند، قبل از پایان سوال جواب میدهند، اشیا را پرتاب می کنند و ناخواسته به دیگران صدمه می زنند، پر فعالیت و پر تحرک هستند، هر لحظه در حال رفتن هستند، انگار موتوری درون بدن آنهاست که آنها را به حرکت دائمی مجبور می کند، نمی توانند آرام بنشینند و بی قرار هستند (مجتهد، ۱۳۷۳)اختلال تمرکز در این کودکان در کارهایی که فعالیت دائم و جدی مغزی را لازم دارد مشهودتر است. آنها ممکن است در تماشای تلویزیون، بازی با کامپیوتر و فعالیتهای لذت بخش با کودکان دیگر تفاوتی نداشته باشند ولی در کارهایی که فعالیت مداوم مغزی و تمرکز لازم دارد (انجام تکلیف درسی تفاوت آنها با کودکان دیگر نمایان می شود. به نظر می رسد مغز آنها اطلاعات محیطی را بیش از حد لازم می گیرد، یعنی در انتخاب توجه به اطلاعات ضروری و بی توجهی و حذف اطلاعات غیر ضروری ضعف دارد. رعایت قوانین منزل و مدرسه برای آنان مشکل است و برای پیروی از قوانین توجه بیشتری لازم دارند. در انجام تکالیف مدرسه، تمرکز روی درس، رعایت قوانین مدرسه و داشتن روابط اجتماعی مناسب با همکلاسی ها مشکل دارند. برای رسیدن به اهداف دراز مدت برنامه ریزی نمی کنند (فائق، ۱۳۷۸)در بعضی مواقع توقعات بالای والدین و مربیان و معلمان از کودکان باعث بوجود آمدن رفتارهایی دور از انتظار از کودکان می گردد. رفتارهایی که در بیشتر مواقع هزینه های روحی و مالی جبران ناپذیری در بر دارد، رفتارهای که غالب والدین را در بهت و حیرت فرو می برد. فرض را بر این اساس بگذاریم که کودگی مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی هم باشد و در معرض چنین رفتارها و توقعاتی قرار بگیرد، تصور واکنش او بسیار سخت می باشد اما تصور پیامد آن آسان است و پیامد چیزی جز زیان به خود و اطرافیان و تداعت والدین نیست. بیش فعالی معمولا برای معلمان آشکارتر است و میتوانند دقیق تر و به روزتر به والدین در رفع و کنترل این مسئله کمک کنند. تفهیمدن امر و نهی که به او شده، ارتکاب اشتباهات که علتشان بیش تر بی توجهی است و دیر متوجه شدن موضوعات بحث شده ظاهر می شود. این کودکان معمولا بدون تفکر عمل می کنند و غالبا رفتار درست را در زمانی بروز می دهند که موقعیت مناسبی ندارد. مثلا در کلاس بدون داشتن پاسخ درست با صدای بلند پاسخ می دهند. آن ها بیش تر اوقات با همسال ها و هم بازی های خود خود دچار مشکل می شوند. حواس پرتی به صورت واکنش به محرک های بینایی یا صوتی محیطی که دیگران می توانند آن را نادیده بگیرند تظاهر می کند(شهیم و مهرانگیز، ۱۳۸۴).براساس اطلاعاتی که در بیشتر مطالعات به دست آمده است، این اختلال در صورت عدم درمان نقش موثری در اعتیاد به مواد مخدر، الکل، سیگار، ارتکاب جرایم جنسی، مشکلات تحصیلی، شغلی اجتماعی و بزهکاری دارد و در صورت درمان، این عوارض قابل پیشگیری و درمان هستند. نظر به مطالعاتی که در ایران و خارج از ایران انجام شده است و همگی دلالت بر اهمیت قانونی و اجتماعی این اختلال دارند. به امید اینکه به توجه به اهمیت این موضوع ، برای از بین بردن آن و ایجاد تمرکز و محیطی با دیده ی شاد تر اقدام کنیم (صرامی و قماشچی، ۱۳۸۲)

بیان مسأله

در حال حاضر و در قرن فعلی در جامعه ما به دلیل ارتقاء سطح زندگی افراد با شاید بهتر است گفته شود به ظاهر و به خیال اینکه افراد تصور دارند سطح زندگیشان بالا است با تظاهر به این می کنند که از نظر سطح علمی و سطح زندگی خانوادگی در سطوح عالی هستند، اختلال نقص توجه بیش فعالی شایع تر و فراگیرتر گشته است. این تصور و تظاهر باعث گردیده که افراد خود را دانای گل بدانند و مخصوصا در مواردی که مربوط به خودشان و خانواده شان باشد این احساس همه چیز دانی پررنگتر و عیان تر است. بنابراین پدر یا مادری که از کنترل و تربیت صحیح فرزند باز بگوش خود عاجز مانده است برای تبرئه کردن خود از اتهام والد بی تجربه و با اجتناب از خوردن برچسب پدر و مادر بی مسؤلیت و یا کسب درجه ی والدین تحصیل کرده و دانا، کودکان معصوم و از همه جا بیخیر خود را مبتلا به اختلال نقص توجه بیش فعالی می دانند.یکی از مهمترین دلایل شیوع و صدور این طرز تفکر علاوه بر گفته های فوق، عدم آگاهی و شناخت کافی والدین نسبت به اختلال نقص توجه بیش فعالی و انواع این اختلال می باشد. با این توصیفات میتوان گفت که میزان شیوع اختلال مذکور به شکلی کاذب و پوشالی و بر اساس اطلاعات ناقص والدین و معلمان تخمین زده می شود.اختلال نقص توجه و بیش فعالی یکی از شایع ترین اختلالات روان پزشکی کودکان سنین مدرسه می باشد. این اختلال به صورت الگوی پایدار کمبود توجه و پا در رفتار های فعال و تکانه ای تعریف می شود که از آنچه معمولا در کودکان هم سن و یا سطح رشد مشابه دیده می شود شدیدتر است. علایم بیماری باید قبل از ۷ سالگی شروع شده و حداقل به مدت ۶ ماه طول کشیده باشد و همراه با اختلال عملکرد در دو موقعیت (خانه، مدرسه و ارتباط با هم بازی کودک ) باشد. کودکان مبتلا به این اختلال بدون اینکه فکر کنند، مدام به اطراف حرکت می کنند. آن ها ممکن است خواست ها و انتظارات اطرافیانشان را درک کنند ولی به دلیل اینکه قادر به توجه کافی نیستند و نمی توانند مدنی آرام بنشینند و تمرکز کنند، توانایی پیروی کردن از دستورهای آنان را ندارند (سلحشور،.(۱۳۸۴). تاکنون برای اختلال نقص توجه – بیش فعالی درمان قطعی و خاص پیدا نشده است ولی به نحوی میتوان با استفاده از روش های گوناگون، علائم آن را تحت کنترل در آورد (سلحشور، ۱۳۸۴)درمان هایی که برای کاهش علایم اختلال نقص توجه-بیش فعالی توصیه می شود عبارتند از: رژیم های خوراکی، تمرینات بدنی (مثل پوگا، آرام سازی عضلانی) تمرین تمرکز، آموزش های دیداری، گفت و گو دو به دو، بازی درمانی و روان درمانی های فردی (تای نن ، ۲۰۰۵). این اختلال معمولا اولین بار در دبستان تشخیص داده می شود یعنی زمانیکه سازگاری با مدرسه دچار اختلال شده است (انجمن روانپزشکی آمریکا ، ۱۹۹۴). میزان شیوع این اختلال در بین پسرها و دخترها ۶ به ۱ است هم چنین دخترها نسبت به پسرها علایم افسردگی، انزوای اجتماعی، اضطراب و پریشانی بیشتری از خود نشان می دهند (بارکلی ،۲۰۰۲).از مهم ترین علایم مورد نظر والدین در اوان کودکی آن است که فرزندشان فعالیت شدیدی دارد. نیازمند حمایت و مراقبت بسیاری جهت جلوگیری از حوادث یا صدمات احتمالی است. تندخویی، بدخوابی (که همیشه وجود ندارد) سخت بودن، پرخاشگری با تعامل ناپخته با خواهران و برادران با بچه های دیگری که کودک ممکن است با آنها برخورد داشته باشد دیده می شود (ایمان زاده،.(۱۳۷۷)اختلالات نقص توجه – بیش فعالی و رفتار ایذایی یکی از شایع ترین دلایل ارجاع کودکان به مراکز بهداشت روانی، پزشک اطفال، متخصصین مغز و اعصاب و درمانگاههای روانپزشکی کودک است. برآوردهای حاصله میزان شیوع ۵ تا ۲۰ درصد کودکان دبستان را مبتلا به اختلالات کمبود توجه – بیش فعالی و رفتار ایذایی نشان میدهد. به علاوه مشکلات رفتاری و دیگری مانند پرخاشگری، نا فرمائی، فشفرق راه انداختن، ناتوانایی های ویژه یادگیری، اختلالات گفتاری-زبانی، اختلالات سازگاری، شب ادراری، مشکلات خواب، علایم اضطراب و افسردگی نیز با اختلال نقص توجه – بیش فعالی و رفتار آنها همراه است. با این که حدود %۸۰ کودکان مبتلا به اختلالات بیش فعالی با گذشت زمان بهبود می یایند، اما به نظر می رسد که کودکان مبتلا به این اختلال مشکل بتوانند خودرا سازگار کنند. لذا پیش آگهی این اختلال ضعیف بوده و اغلب در بزرگسالی به بزهکاری و شخصیت های ضد اجتماعی می انجامد (هینشو واندرسون ، ۱۹۹۷ به نقل از بارکلی ، ۲۰۰۲)از طرفی رفتار بی قرار کودکان یکی از شکایات عمده اولیا مدرسه و والدین است و اختلالات مربوط به بیقراری، کمبود توجه، رفتار مقابله ای و اختلالات سلوک یکی از عمده ترین دلایل ارجاع کودکان به خدمات بهداشت روانی است. این کودکان دچار ناتوانایی یادگیری اند و احتمالا در مدرسه شکست می خورند. از این رو شناخت و اصلاح این کودکان میتواند گام مثبتی در جهت کمک به والدین و معلمان و پیشگیری از مزمن شدن و تبدیل احتمالی آن به انواع دیگر اختلالات باشد (شریعت زاده، ۱۳۷۷).و این مسائل می تواند از پیشرفت تحصیلی کم و اعتماد به نفس ضعیف دوران کودکی، هم چنین از بعضی نقابص وافعی سر چشمه گرفته باشد. به هر صورت چون این اندیشه ی ابتدایی وجود داشته است که بیش فعالی نتیجه ی رشد نامناسب است فهم علل و توسعه ی درمان این اختلال بیشتر ضرورت می یابد بر اساس بررسی های انجام شده در مناطق مختلف این فراوانی متغیر گزارش شده است. چنان که در مطالعه بانکوک ۵/۶، در کلمبیا ۴/ ۱۶ ، در تهران ۱۱در گناباد و در مشهد ۱۵٪ گزارش شده است . با نگاهی اجمالی به پژوهشهای انجام شده در کشوره شیوع این اختلال در ایران نیز بالا بوده است به نحوی که تو گلی زاده و بوالهری در پژوهش خویش شیوع کلی بن اختلال را ۶۱۲ درصد و در ارزیابی مجدد بالبتی ۵۵ درصد گزارش کرده اند (آزاده .(۱۳۸۰).از سوی دیگر این اختلال با علائمی چون نداشتن تاب مقاومت در مقابل ناکامی، کج خلقی ، ریاست مأبی ، لجاجت اصرار در برآورده شدن خواسته های بی ثباتی خلق ، ضعف روحیه ، ملالت طرد شدن از سوی همسالان و عزت نفس پایین، افت تحصیلی و هم راه است و ممکن است موجب اشکال در روابط بین فردی با همسالان و دیگران و از طرف دیگر موجب واکنش خانواده و معلمین نیز گردد. این اختلال معمولا به تعارض با مسئولان مدرسه و اعضای خانواده منجرمی گردد به نحوی که این کودکان دچار احساس سرخوردگی و بی ارزشی می گردند به ویژه به دلیل تغییر پذیری علائم در این افراد ، والدین گاه فکر می کنند که کلیه رفتارهای مزاحم کودک عمدی است. با توجه به شایع بودن این اختلال در کودکان و صدمات جبران ناپذیری که در عملکرد فردی و تحصیلی کودک گذاشته شناسایی زودرس و مداخله مناسب می تواند نقش چشمگیری در جلوگیری از عوارض آن داشته باشد و با توجه به شیوع بالای اختلال و سیر و پیش آگهی آن و با در نظر گرفتن مشکلات فوق الذکر بر آن شدیم جهت آگاهی از فراوانی اختلال نقص توجه – بیش فعالی در شهر پارسیان تحقیقی بر روی کودکان مدارس ابتدایی این شهر انجام دهیم.

اهمیت و ضرورت پژوهش

با توجه به اینکه اختلال بیش فعالی – تقص توجه از جمله اختلالاتی است که در عملکرد کودکان هم در نحوه رشد تحصیلی و هم رشد اجتماعی آنان تاثیر بسزایی دارد، لذا شناسایی و فراوانی این اختلال از اهمیت ویژه ای برخوردار است. و با توجه به غفلت معلمان و والدین بدلیل عدم شناخت کافی این اختلال در کودکان خود و پیامدهایی که با منشاء این اختلال بدنبال می آید موجب انحرافات و بزهکاری و هم چنین در سطح حاد تر ابتلا به اختلال سلوک را فراهم می آورد که خود دلیل متقنی بر ضرورت و اهمیت شناخت و شناساندن این اختلال و اطلاع از میزان شیوع آن جهت پیشگیری و درمان آن می باشد. پژوهش حاضر نیز بر اساس این ضرورت و الزام انجام می گردد، ضرورت و اهمیت این پژوهش را از دو دیدگاه نظری و کاربردی می توان مورد ملاحظه قرار داد

از دیدگاه نظری

از دیدگاه نظری یافته های این پژوهش می تواند به شکل گیری ادبیات جدیدی در رابطه با مؤلفه های مورد پژوهش بیانجامد.

از دیدگاه کاربردی

یافته های حاصل از این پژوهش می تواند نتایجی را در عرصه ی آموزش و پرورش برای متخصصین، صاحب نظران، حنی معلمین و مربیان دانش آموزانی که با مشکلات و اختلالات رفتاری و عاطفی بسیاری برخورد دارند داشته باشد. بی شک ارائه راهکارهایی جهت درمان این اختلال و کاهش آمار آن در مدارس کمک بزرگی به افزایش کیفیت آموزش در کشور خواهد بود با توجه به اینکه اختلال بیش فعالی- کمبود توجه از جمله اختلالاتی است که در عملکرد کودکان هم در نحوه رشد تحصیلی و هم رشد اجتماعی آنان تاثیر بسزایی دارد.

اهداف پژوهش

هدف اصلی پژوهش

١- بررسی میزان شیوع اختلال بیش فعالی تنقص توجه در دانش آموزان ابتدایی سال تحصیلی ۹۰-۸۹ شهر پارسیان

۲-تبیین رابطه بروز اختلال بیش فعالی / نقص توجه با متغیرهای جمعیت شناختی در دانش آموزان ابتدایی سال تحصیلی ۹۰-۸۹ شهر پارسیان

اهداف فرعی پژوهش

شیوع اختلال نقص توجه توام با بیش فعالی با جنسیت.

• تبیین رابطه بین شیوع اختلال نقص توجه توام با پیش فعالی با ترتیب تولد.
• تبیین رابطه بین شیوع اختلال نقص توجه توام با بیش فعالی با تحصیلات والدین
• ئیپین رابطه بین شیوع اختلال نقص توجه توام با بیش فعالی با وشغل والدین
• تبیین رابطه بین شیوع اختلال نقص توجه توام با بیش فعالی با جمعیت خانواده
• تبیین رابطه بین شیوع اختلال نقص توجه توام با بیش فعالی با وضعیت اقتصادی
• تبیین رابطه بین شیوع اختلال نقص توجه توام با بیش فعالی با پایه تحصیلی

سوال های پژوهش

: سوال ۱: میزان شیوع اختلال نقص توجه و بیش فعالی در دانش آموزان دوره ابتدایی شهر پارسیان چه میزان است؟

سوال ۲: آیا رابطه معناداری میان شیوع اختلال نقص توجه بیش فعالی و جنسیت وجود دارد؟

سوال ۳ آیا مبان شیوع اختلال نقص توجه بیش فعالی و ترتیب تولد رابطه معناداری وجود دارد؟

سوال ۴: آیا مبان شیوع اختلال نقص توجه بیش فعالی و تحصیلات والدین رابطه معناداری وجود دارد؟ |

سوال ۵:  آیا میان شیوع اختلال نقص توجه/ بیش فعالی وشغل والدین رابطه معناداری وجود دارد؟

: سوال۶: آیا میان شیوع اختلال نقص توجه/ بیش فعالی و جمعیت خانواده رابطه معناداری وجود دارد؟ :

سوال ۷: آیا میان شیوع اختلال نقص توجه بیش فعالی و وضعیت اقتصادی رابطه معناداری وجود دارد؟ :

سوال ۸ آیا میان شیوع اختلال نقص توجه بیش فعالی و پایه تحصیلی رابطه معناداری وجود دارد؟

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

تعریف مفهومی بیش فعالی، بیش فعالی به حالتی دلالت می کند که در آن کودک به تحوی مفرط و بیش از اندازه فعال و پر جنب و جوش است. (سادوک و کاپلان -۲۰۰۱)

تعریف عملیاتی بیش فعالی: ثمره ای که دانش آموزان از پرسشنامه علائم مرضی کودکان (۴- که (اسپرافکین وگادو ,۱۹۹۴) کسب می کنند.

تعریف عملیاتی دانش آموز بیش فعال: دانش آموز بیش فعال در این پژوهش به دانش آموزی اطلاق می گردد که در هر دو فرم پرسشنامه معلم و والدین به عنوان پیش فعال تشخیص داده شود.

فصل دوم:

در این فصل ابتدا به مبانی و ادبیات و پیشنه نظری موجود در مورد موضوع پژوهش خواهیم پرداخت و سپس پیشینه پژوهشی داخلی و خارجی را در مورد موضوع پژوهش مورد توجه قرار داده و بحث خواهیم نمود. و در نهایت فرضیه پژوهش مطرح می گردد.

پیشینه نظری

اختلال نقص توجه بیش فعالی

اگر چه اعتبار شناسایی نشانگانی که هم اکنون اختلال نقص توجه بیش فعالی شناخته می شود از آن استیل (۱۹۰۲) است، ولی خود او تصدیق کرد که اشارات به چنین کودکانی به دهه ی و ۱۸۶۰ برمی گردد. در سال های بعد محققان بر روی مولفه ی فعالیت حرکتی اختلال تاکید کردند که در نهایت باعث استفاده از عنوان بیش فعالی یا پرجنبشی برای این اختلال شد. در زمانی این تاکید بر روی بیش فعالی باعث نفی مسائل مشخص کننده ی دیگر چون «بی توجهی» شد. در سال ۱۹۸۲، داگلاس تاکید زیادی بر این موضوع داشت که عدم توجه و تکانشگری مشکلات شایع و مزمن ترهستند که با اختلال نقص توجه بیش فعالی در کودکان همراهند. (کندال ترجمه رضازاده و توکلی، ۱۳۸۲). طی سال ها، محققان و صاحب نظران به بررسی این موضوع پرداختند که آیا این اختلال کاستی توجه و بیش فعالی، اختلال واحدی است با انواعی دارد برای نمونه انجمن روان پزشکی آمریکا (۲۰۰۰)، اصطلاح عمومی اختلال نقص توجه را برای مبتلایان به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی به کار برده است و سپس آن را به دو صورت «با» یا «بدون» بیش فعالی مورد استفاده قرار داده است متن تجدید نظر شده ی چهارمین ویرایش راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی، اصطلاح نقص توجه/ بیش فعالی را برای این اختلال به کار برده است که امروزه اغلب متخصصان از تعریف راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی برای شناسایی و تعریف اختلال نارسایی توجه بیش فعالی استفاده می کنند (النجمن روانپزشکی آمریکا ۲۰۰۰)اختلال نقص توجه/ بیش فعالی وضعیتی است که در بعضی کودکان پیش دبستانی و یا در سال های اولیه مدرسه ظاهر می شود. برای این کودکان کنترل رفتارشان و با توجه داشتن سخت است (محمدزاده، ۱۳۸۶).کودکان مبتلا به این اختلال بدون اینکه فکر کنند عمل می کنند، دارای فعالیت بیش از اندازه هستند و به سختی تمرکز می کنند. آن ها ممکن است انتظاراتی را که از آن ها می رود، تفهمند، به سختی اطاعت می کنند چون نمی توانند ساکت باشند، تمرکز داشته باشند یا نمی توانند به جزییات توجه داشته باشند. البته بیشتر اوقات این علایم در کودکان به خصوص در کودکان کوچکتر دیده می شود. اما فرق آن این است که اختلال نقص توجه بیش فعالی در یک دوره طولانی تر و در محیط های مختلف روی می دهد (اخوان، ۱۳۸۶)طبقه بندی ملاکهای تشخیصی اختلال نقص توجه بیش فعالی بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ( تجدید نظر شده)اختلال نقص توجه بیش فعالی سه مشخصه دارد و هر کدام از آن الگوی رفتاری خاص خودش را دارد که در ذیل به آن اشاره می شود

نوع اول: در این نوع کودک فقط مشکل در نگهداری توجه و تمرکز دارد.

نوع دوم: فقط پرتحرکی و بیش فعالی دیده می شود

نوع سوم: ترکیبی که هم پر تحرک بوده و هم مشکل توجه و تمرکز دارد.

ملاک های تشخیص اختلال بیش فعالی کمبود توجه عبارتند از وجود دو مورد از طبقه بندی زیر:

شش مورد با بیشتر از نشانه های بی توجهی زیر حداقل شش ماه طول بکشد و شدت آن ها در حدی غیر انطباقی بوده و در رابطه با سطح رشد کودکان تاسازگارانه باشند :

بی توجهی از این لحاظ اعمال زیر غالبا در فرد درگیر با اختلال نقص توجه بیش فعالی قابل مشاهده است .

اغلب نمی تواند به جزئیات توجه دقیق کند یا در تکالیف درسی، کار، یا فعالیت های دیگر بی دقتی می کند.

اغلب در تکالیف یا فعالیت های بازی مشکل توجه کردن دارد.

هنگامی که مستقیما با او صحبت می کنند اغلب به نظر نمی رسد که گوش می دهد .

اغلب از دستورالعمل ها پیروی نمیکند و نمی تواند تکالیف درسی ، کارهای عادی و روزمره، پا وظایفی را در محیط کار کامل کندانه به علت رفتار نافرمانی با ناتوانی در درک کردن دستور العمل ها)

اغلب در سازمان دادن به تکالیف یا فعالیت ها مشکل دارد

اغلب از پرداختن به کارهایی که نیازمند تلاش ذهنی مستمر هستند مانند تکالیف مدرسه) اجتناب می کند، آنها را دوست ندارد با تمایلی به انجام دادن آنها ندارد.

اغلب با دست ها با پاهای خود بازی می کند یا در صندل خود وول می خورد

اغلب در کلاس با موقعیت های دیگری که در آنها نشسته ماندن در صندلی انتظار می رود، صندلی خود را ترک می کند .

اغلب در موقعیت هایی که نامناسب هستند بیش از اندازه به اطراف می دود یا از چیزها بالا می رود (در نوجوانان با بزرگسالان به احساس های ذهنی بی قراری محدود می شود)

اغلب به سختی می تواند به آرامی بازی کند یا به فعالیتهای اوقات فراغت بپردازد .

موتوری او را به حرکت در می

اغلب در حالت رفتن» است به طوری عمل می کند انگار که آورد». (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰)

اغلب بیش از حد صحبت می کند.

تکانشگری ، از این لحاظ اعمال زیر غالبا در فرد درگیر با اختلال نقص توجه بیش فعالی فابل مشاهده است

اغلب قبل از اینکه سوال ها کامل شده باشند پاسخ ها را از دهان می پراند.

اغلب در منتظر ماندن برای نوبت مشکل دارد

اغلب حرف دیگران را قطع می کند یا مزاحم آن ها می شود به داخل گفتگوها یا بازی ها می پرد) انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۰۰)

اغلب توسط محرک های نامربوط به راحتی دچار حواس پرتی می شود .

اغلب در فعالیت های روزمره فراموشکار است.

غالبا اشیاء لازم برای انجام تکالیف و فعالیت ها را کم می کند (مثل تکالیف درسی ، مداد، کتاب با وسایل آموزشی ) (انجمن روانپزشکی امریکا، ۲۰۰۰)

شش مورد یا بیشتر از نشانه های بیش فعالی تکانش گری زیر حداقل شش ماه طول بکشد و شدت آن ها در حدی غیر انطباقی بوده و با سطح رشد ناهماهنگ باشد

بیش فعالی، از این لحاظ اعمال ژیر غالبا در فرد درگیر با اختلال نقص توجه بیش فعالی قابل مشاهده است.

شابویتز و شایویتز (۱۹۸۸)، معتقدند که حدود ۱۰ تا ۲۰ درصد از دانش آموزان، به این اختلال مبتلا هستند. گلداستین و گلداستین (۱۹۹۸) نیز می نویسد که حدود ۳ تا ۵ درصد کودکان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی هستند و ۲۰ تا ۳۰ درصد این تعداد، فقط نقص توجه دارنده بدون آن که علایم تکانش گری با بیش فعالی داشته باشند. به طور کلی به نظر می رسد این اختلال در ۳ تا ۵ درصد از کودکان در سنین مدرسه رواج داشته باشد، پژوهش ها حاکی از آن است که پسران بیشتر از دختران نسبت به او یا هبه ۱ به این اختلال مبتلا می شوند. هم چنین این اختلال در زایمان های اول به شرط پسر بودن نوزاد تاثیر جنسیت و خانواده هایی که والدین آن ها دچار مصرف مواد مخدر، اختلال اجتماعی، اختلال بیش فعالی و … هستند شایع تر است داویدس و گاستپر ۲۰۰۵).گزارش ها نشان می دهند که ۳۵ درصد نوجوانان با اختلال نارسایی توجه بیش فعالی، دست کم یک بار از مدرسه اخراج شده اند و این درصدها در نوجوانان عادی ۸ تا ۱۰ درصد است. اگر چه در سال های گذشته این باور غلط وجود داشت که این اختلال از سال های بعد از نوجوانی بهبود می یابد ولی امروزه این واقعیت آشکار شده است که این اختلال در بیش از ۵۰ تا ۷۵ درصد موارد تا دوران بزرگسالی ادامه خواهد یافت (والتدر و هوبرت ،۱۹۸۵).