رقیه توکلی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “مقایسه شیوه فرزندپروری والدین با تحصیلات دانشگاهی با والدین بدون تحصیلات دانشگاهی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه الزهرا

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد رشته روان شناسی تربیتی

عنوان:

مقایسه شیوه فرزندپروری والدین با تحصیلات دانشگاهی با والدین بدون تحصیلات دانشگاهی

استاد راهنما:

خانم دکتر گلنار مهران

استاد مشاور:

آقای دکتر مرتضی منادی

دانشجو:

رقیه توکلی

بهمن ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان

بیان مسئله

هدف پژوهش

اهمیت و ضرورت پژوهش

پرسش های پژوهش

تعاریف عملیاتی و مفهومی اصطلاحات

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه

الف) ادبیات پژوهش

تعریف خانواده

انواع خانواده

نظریه ها

نظریه جامعه شناختی خانواده

نظریه سیستمی

نظریه یادگیری

نظریه تعامل گرایی نمادین

تعریف شیوه های فرزندپروری

تاریخچه شیوه های فرزندپروری

ابعاد شیودهای فرزندپروری

الگوهای فرزندپروری

الگوهای فرزندپروری بامریند

الگوی زیگلمن

پیامدهای شیوه های فرزندپروری

اثربخش ترین شیوه فرزندپروری

عوامل تاثیرگذار بر شیوه های فرزندپروری

تحصیلات

ب) پیشینه پژوهش

۱) پژوهش های خارجی

۲) پژوهش های داخلی

جمع بندی_

روش پژوهش

جامعه آماری

نمونه آماری

روش نمونه گیری

ابزار جمع آوری اطلاعات

نحوه اجرای مصاحبه

تجزیه و تحلیل دادهها.

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

تحلیل مصاحبه

گفتگو

اجرای قوانین و مقررات

تصمیم گیری و نظرخواهی

تشویق و تنبیه

ابراز احساسات

مسولیت پذیری

تفاهم والدین

انتظارات و واقعات

اهمیت به وضعیت تحصیلی

روابط دوستانه

نظارت و کنترل

شیوه های فرزندپروری متفاوت

جمع بندی

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

شیوه های متفاوت فرزندپروری

بحث و نتیجه گیری

محدودیتها

پیشنهادها

منابع فارسی

پیوست ها

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف مقایسه شیوه های فرزندپروری والدینی که تحصیلات دانشگاهی دارند با والدینی که فاقد تحصیلات دانشگاهی اند انجام گرفته است. شیوه هایی که والدین برای تربیت فرزند خود بکار می گیرند بر جنبه های مختلف زندگی کودک اثر می گذارد، این شیوه ها خود نیز تحت تاثیر مولفه های مختلف از جمله تحصیلات والدین هستند که در این پژوهش نقش تحصیلات در دو سطح دانشگاهی و غیر دانشگاهی در نوع شیوه های فرزند پروری والدین بررسی شده است. برای به دست آوردن یافته ها و اطلاعات، براساس شیوه پژوهش کیفی با تعدادی از والدین که به صورت هدفمند انتخاب شده اند مصاحبه – هایی انجام شده است. تعداد والدینی که با آنان مصاحبه شده، ۲۰ نفر بودند که شامل دو گروه ۱۰ نفره : والدین با تحصیلات دانشگاهی و والدین بدون تحصیلات دانشگاهی شهر چمستان در استان مازندران بوده است. مصاحبه محقق ساخته و از نوع نیمه ساختار یافته بوده و اطلاعات به دست آمده از مصاحبه ها با استفاده از شیوه تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفته و نتایج حاکی از وجود تفاوت در شیوه های فرزندپروری دو گروه بوده که این شیوه های متفاوت هماهنگ با الگوی فرزندپروری بامریند بوده است. یافته ها نشان داده هر سه نوع شیوه فرزند پروری ( مقتدرانه سهل گیره استبدادی) در هر دو گروه نمونه وجود داشته اما شیوه فرزندپروری والدین با تحصیلات دانشگاهی نسبت به والدین فاقد تحصیلات دانشگاهی بیشتر متمایل به سمت شیوه مقتدرانه بوده؛ در صورتی که در والدینی که تحصیلات دانشگاهی نداشتند بیش از والدین با تحصیلات دانشگاهی گرایش به سمت شیوه استبدادی بوده است. همچنین یافته ها نشان داده پدر و مادر با تحصیلات دانشگاهی در زمینه شیوه های تربیتی و نحوه برخورد با فرزند خود بیشتر از پدر و مادر فاقد تحصیلات دانشگاهی با یکدیگر تفاهم داشته و به میزان بیشتری وقت صرف گفتگو با فرزند خود می نمودند.

کلمات کلیدی: سهل گیر، مستبد، مقتدر، تحصیلات والدین

مقدمه:

خانواده ارزنده ترین ساختار و غسی ترین بستر جهت رشد و تکامل و تعالی ویژگی های جسمانی رفتاری و شخصیتی می باشد. قدمت این نهاد به اندازه طول تاریخ بشریت بوده و ارزش و اهمیت آن به اندازه انسانیت انسان می باشد. انسانی که امروزه در مسیر سالم زیستن خود و انطباق با دنیای پیرامون با موانع و ناکامی های زیادی برخورد می نماید، به ناچار در محیطی به نام خانواده تولد یافته و حرکت در مسیر زندگی را با تاثیر پذیری شدید از این محیط ادامه می دهد. خانواده اثر دانی در پی ریزی رفتار فردی و برانگیختن روح زندگی و آرامش درونی فرد دارد. خانواده اولین کانونی است که فرد در آن احساس امنیت می کنند و نخستین نهاد اجتماعی است که فرد را مورد پذیرش و حمایت خود قرار می دهد. ساختار و قضای روانی خانواده که ترکیب کلی و مجموعه روابط بین اعضای آن می باشد، هر کدام به گونه ای خاص عملکرد و رفتار فرد را در جهت کنار آمدن با فشارهای روانی، اضطر بها، ترسها و سایر محرکهای ناخوشایند تحت تاثیر قرار می دهند (اسلامی، ۱۳۸۰).پژوهش های وسیعی که در زمینه برخورد والدین یا فرزندانشان صورت گرفته حاکی از آن است که روش های تربیتی، الگوهای رفتاری و واکنش های والدین که تحت عنوان شیوههای فرزندپروری مورد بحث قرار می گیرد اثرات طولانی مدت و عمیقی بر رفتار، عملکرد، ایجاد سازگاری های مختلف در فرزندان و بطور کلی در رشد همه جانبه آنان دارد. شیوه های فرزند پروری که والدین جهت تربیت فرزندان خود بکار می گیرند با یکدیگر تفاوت دارند زیرا خانواده ها از نظر موقعیت اجتماعی، وضع اقتصادی، افکار و عقاید، آداب و رسوم، ایدهال ها و آرزوها، میزان محبت والدین، جو عاطفی خانواده موقعیت کودک در خانواده ، فقدان والد یا والدین، اشتغال مادر و تحصیلات والدین متفاوتند. بنابراین در زمینه تاثیر گذاری خانواده بر فرزندان جهات مختلف خانوادگی باید مورد بررسی قرار گیرد. در این پژوهش نیز تحصیلات والدین (در سطح دانشگاهی و غیر دانشگاهی) به عنوان یکی از عوامل تأثیر گذار بر شیوه ی فرزندپروری والدین مورد بررسی قرار گرفت.

بیان مسئله:

خانواده اولین و مهمترین جایگاه شکل گیری شخصیت انسان است و نخستین آموزشگاهی که کودک نگرش نسبت به خود، زندگی و مردم را در آن می آموزد. بنا به گفته ی ستیر، پدران و مادران معلمینی هستند که در مشکل ترین مدرسه ی دنیا برای آدم سازی خدمت می کنند. مدرسه ای که مدیر و معلم آن خودشان هستند( کرباسی، ۱۳۸۶) خانواده بنیادی ترین و اصلی۔ ترین نهاد اجتماعی است که نیازهای مادی، روانی، عاطفی، اقتصادی، رفاهی و معنوی انسانها را پاسخ داده و برطرف می کند. این در حالی است که خانواده اولین محیط جامعه پذیری هر انسانی نیز می باشد. و اهمیت خانواده در شکل و ساختار و کارکرد شخصیت روانی و هویت فرهنگی فرزندان در هر جامعه ای بر هیچ کس پوشیده نیست ( منادی، ۱۳۸۵).تقریبا همه ی والدین دوست دارند که پدر یا مادر خوبی باشند و فرزندانشان را به گونه ای شایسته تربیت نمایند و کودک را با ارزش های خود در جامعه آشنا کنند به گونه ای که رفتار کودک در خانه و اجتماع قابل قبول باشد. در این راستا والدین راهبردها و آموزش هایی را اعمال می کنند که به آن شیوه های فرزندپروری گفته میشود( جمشیدی عینی، ۱۳۷۶)شیوه های فرزند پروری را می توان مجموعه یا منظومه ای از رفتارها، که تعاملات والد-کودک را در طول دامنه گسترده ای از موقعیت ها توصیف می کند در نظر گرفت ( ماسن، ۱۳۸۳) بیابانگرد (۱۳۸۶)، سه نوع شیوهی فرزندپروری را این گونه بیان می کند: ۱- فرزند پروری استبدادی، ۲- فرزند پروری مقتدر، ۳- فرزند پروری سهل گیرانه. لطف آبادی( ۱۳۸۷)، علاوه بر این سه شیوه، به شیوه چهارمی که فرزند پروری بی کفایت و طردکننده خوانده می شود نیز اشاره می کند. این شیوه های فرزندپروری در دو بعد با هم تفاوت دارند: ۱- بعد پذیرندگیپاسخدهندگی و ۲- بعد توقع داشتن کنترل بعد اول به بررسی رابطه گرم بودن والدین با فرزندان می پردازد و حدود آن از رفتاری پاسخدهنده و پذیرا و کودک محور آغاز می شود و به رفتاری بی توجه و طرد کننده که مرکز آن بر نیازها و امیال والدین گذاشته شده است، ختم می شود. بعد دوم، کنترل والدین بر کودک را بررسی می کنند و از رفتاری محدود کننده و باز – خواست کننده تا روشی آسانگیر و بی ادعا متغیر است ( استافورد، ۱۳۷۷).تحصیلات یکی از متغیرهابی است که بر نوع روشی که والدین برای تربیت فرزند خود استفاده می کنند اثر می گذارد و جنبه های مختلف زندگی کودک را تحت الشعاع قرار میدهد. پشین ( ۱۳۸۸)، اظهار می دارد که والدین اکثر بزهکاران سطح تحصیلات پایینی دارند، در این پژوهش مصاحبه با تعدادی از نوجوانان بزهکار نشان داده که اکثر والدین آنها بی سواد بوده اند با سطح تحصیلات پایینی داشته اند. کهن و شولر (۱۹۹۹)، معتقدند که سطح تحصیلات والدین نقش مهمی را در زمینه ارزش های اجتماعی و صلاحیت تحصیلی فرزندان ایفا می کند زیرا انعطاف پذیری ذهن والدین تحصیل کرده جهت گیری های مشخصی را در نیازمندی های حرفهای و اولویت های شغلی کودکان ایجاب می کند اعتصامی پور ،۱۳۸۳). شفر( ۱۹۹۹)، تحصیلات پایین والدین و شیوه برخورد سخت گیرانه آنها با فرزندان را عامل بسیار باهمیتی در پایین افتادن هوشبهر و عدم رشد شناختی مطلوب کودک می داند. هربس و الن (۱۹۹۹)، نشان داده اند که والدین با سطوح سواد بالاتر روش های مناسب قابل ترویجی را برای رشد و تربیت فرزندانشان بکار می برند( علی محمدی، ۱۳۷۵). نتایج این پژوهش ها نشانگر تأثیری است که شیوه های فرزندپروری و تحصیلات والدین بر جنبه های مختلف زندگی کودکان دارد. اما اینکه آیا بین تحصیلات والدین و شیوه های فرزند پروری آنها رابطه ای وجود داد یا نه، پژوهش عمیقی صورت نگرفته است در صورتی که هر کدام از این متغیرهالا شیوه های فرزندپروری – تحصیلات)، تاثیرات زیادی در روند رشد و پرورش صحیح کودکان دارند و رابطهی بین آنها می توانند بطور مستقل موضوع پژوهش باشد.این پژوهش نیز به دنبال بررسی اثری است که تحصیلات در سطح دانشگاهی و غیردانشگاهی می۔ تواند بر شیوه فرزند پروری والدین بگذارد.

هدف پژوهش

هدف این پژوهش مقایسهی والدین با تحصیلات دانشگاهی و غیر دانشگاهی در زمینه ی شیوه های فرزند پروری آنان است تا مشخص گردد هر یک از چه شیوه هایی برای تربیت فرزندان خود استفاده می کنند.

اهمیت و ضرورت پژوهش

خانواده اولین و مهمترین محیطی است که کودک در آن از کیفیت روابط انسانی آگاهی پیدا می کند. طبق تحقیقات بیشتر روانشناسان و جامعه شناسان، تجارب سال های اول کودکی که معمولا در خانواده ایجاد می گردد. سازنده و زیربنای شخصیت و رفتار بعدی کودک است اگر والدین نتوانند در تربیت فرزندان خود از روش های صحیح استفاده کننده کودک به لحاظ شخصیتی دچار مشکل می گردد و پیامدهای آن بر خود کودک، خانواده و جامعه اثرات می گذارد. در مواقعی که خانواده بتواند با روابط آموزشی، فرزند را به سمت خود جذب کند، تأثیر نیروهای دیگر رسانه، مدرسه، همسالان، جامعه)، حتی در صورتی که مخالف با فرهنگ رایج خانواده باشند به حداقل خواهد رسید و در صورت موافقت نیز نشدید خواهد شد. در صورتیکه خانواده نقش دافعه را نسبت به فرزندان داشته باشد طبیعتا منابع دیگر که رابطه ای بهتر و آموزشی تر از خانواده ایجاد کنند، می توانند بر روی چگونگی شخصیت روانی، اجتماعی، و فرهنگی فرزندان اثر بسزایی داشته باشند. در صورتیکه اگر رابطه خانواده رابطه ای بر اساس دموکراسی باشد، فرزند بیشتر به سوی خانواده تمایل نشان خواهد داد و جنبه اجتماعی شدن او بیشتر تقویت شده و نقش فعال تری را در جامعه ایفا می کنند و در غیر این صورت منزوی شده و با محیط اطراف خود منفعلانه برخورد خواهد کرد(منادی، ۱۳۸۵).با توجه به این واقعیتها که خانواده و شیوه هایی که برای تربیت فرزندان خود بکار می۔ گیرند نقش بسزایی در پرورش فرزندان سالم و خالق دارد و آینده سازان فردای جامعه، تصمیمگیرندگان، مجریان و والدین فرزندان فردای جامعه، فرزندان امروز خواهند بود لازم است عوامل اثرگذار بر شیوه های فرزند پروری والدین مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد و تحصیلات نیز که به عنوان یکی از متغیرهایی که می تواند در نوع فرزندپروری تأثیر داشته باشد. باید بررسی گشته و مشخص شود که تحصیلات در چه سطحی می تواند به والدین در جهت تربیت بهتر و کارآمدتر کمک کند.