رویا حساس هستم، فارغ التحصیل مشاوره خانواده در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه سبک زندگی و عمل به باورهای دینی با رضایت زناشویی زوجین” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره خانواده

عنوان:

رابطه سبک زندگی و عمل به باورهای دینی با رضایت زناشویی زوجین

استاد راهنما:

دکتر حمید علیزاده

استاد مشاور:

دکتر محمود گلزاری

پژوهشگر:

رویا حساس

۱۳۹۱

فهرست مطالب

عنوان

فصل یکم

کلیات پژوهش

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهدف پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعریف نظری و عملیاتی

فصل دوم

پیشینه پژوهش

رضایت از زندگی

رضایت زناشویی در چارچوب نظریه ها

نظریه تبادل اجتماعی

نظریه چرخه زندگی زناشویی

نظریه دلبستگی

نظریه شناختی- رفتاری

نظریه رفتاری

نظریه روان تحلیلی

نظریه روانشناسی فردی آدلر

عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی

روانشناسی آدلر و دینداری

وظایف زندگی

کار

جامعه

امور جنسی

وظیفه خود

وظیفه معنوی

وظیفه ازدواج (رویکرد اسلامی با تأکید بر دیدگاه آدلر)

سبک زندگی

سنجش سبک زندگی

دین و دینداری

عمل به باورهای دینی و پیامد های آن

رضایت زناشویی و دینداری

فصل سوم

روش پژوهش

روش اجرای پژوهش

جامعه، نمونه و روش نمونه گیری

جامعه آماری

نمونه، روش نمونه گیری و حجم نمونه

ابزارهای اندازه گیری پژوهش و نحوه اجرا و ارزشیابی آن

روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم

نتایج پژوهش

یافته های توصیفی

ویژگی های جمعیت شناختی

تحصیلات

مقیاس های اساسی اداری برای موفقیت بین فردی (BASIS-A)

پرسشنامه زوجی اینریچ

عمل به باور های دینی

یافته های استنباطی

فصل پنجم

بحث و نتیجه گیری

مقدمه

بحث نتیجه گیری

محدودیت ها

پیشنهادات

پیشنهادات کاربردی

منابع

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست

پیوست الف) ابزارهای اندازه گیری

پیوست ب) شاخص های روانسنجی پرسشنامه ها

پیوست ج) خلاصه ای از برونداد های آماری

چکیده

هدف از پژوهش حاضر تبیین و پیش بینی میزان رضایت زناشویی بر اساس سبک زندگی و عمل به باورهای دینی زوجین شهر تهران بوده است. بدین منظور از طریق نمونه گیری چند مرحلهای ابتدا در منطقه یک و پنج شهر تهران به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شد، سپس در فرهنگسرای وابسته به شهرداری در حال فعالیت در این دو منطقه (ملل و فردوس) انتخاب شده و پس از هماهنگی با فرهنگسراها تعداد ۴۰۰ پرسشنامه (برای هر فرهنگسرا ۲۰۰ پرسشنامه، معادل ۱۰۰ زوج) در اختیار والدینی قرار گرفت که با خود و با کودک آنها در برنامه های تابستانی این دو فرهنگسرا شرکت کرده اند و از آن ها در خواست شد که به جز خود همسر ایشان نیز پرسشنامه را تکمیل کرده و در اختیار پژوهشگر قرار دهند. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه رضایت زناشویی ایئربچ، پرسشنامه مقیاس های اساسی آدلری برای موفقیت بین فردی – نسخه بزرگسالان ( BASIS – A )، پرسشنامه معید برای اندازه گیری عمل (نه اعتقاد و نگرش به باورهای دینی جمع آوری شد. نتایج تحلیل داده ها با استفاده از رگرسیون چندگانه نشان داد که فقط ضرایب رگرسیونی محاسبه شده در خصوص مؤلفه های نقش مذهب در زندگی، محتاط بودن و مستحق بودن در سطح اطمینان ۹۵ درصد ( ۰۵ / ۰= a) معنی دار است و سایر ضرایب رگرسیونی مربوط به دیگر مؤلفه های سبک زندگی و عمل به باورهای دینی معنی دار نمی باشند. همچنین نتایج تحلیل های همبستگی حاکی از رابطه معنادار رضایت زناشویی زنان تنها با خرده مقیاس سخت گیری در مردان، رابطه معنادار خرده مقیاس ارتباطات زنان با دو خرده مقیاس محتاط بودن (با علامت منفی) و سخت گیری مردان؛ حل تعارض زنان با به سه خرده مقیاس تعلق – علاقه اجتماعی، کنار آمدن و ملایمات؛ همبستگی معنادار تمامی خرده مقیاس های عمل به باورهای دینی زنان با تعلق – علاقه اجتماعی مردان؛ همبستگی معنادار خرده مقیاس های عمل به باور دینی زنان (به جز خرده مقیاس عمل به مستحبات) با کوشش برای کمال مردان؛ همبستگی معنادار تمامی خرده مقیاس۔ های عمل به باورهای دینی مردان به جز عمل به مستحبات با خرده مقیاس کوشش برای کمال زنان و همبستگی معنادار بین تمامی خرده مقیاس های عمل به باور دینی به جز انجام مستحبات و رضایت زناشویی و تحریف آرمانی بوده است.

وازگان کلیدی: رضایت زناشویی، سبک زندگی، عمل به باور های دینی، زوجین.

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

خانواده کانون اصلی حفظ سنت و رسوم و ارزش های بالا و مورد احترام و شالوده مستحکم مناسبات پایدار اجتماعی است (سیف، ۱۳۶۸). به این ترتیب می توان ادعا کرد که روابط مابین همسران در قالب یک زندگی موفق، سالم و شاد، نقش به سزا و غیرقابل انکار پر حفظ سلامت و سعادت جامعه بر عهده دارد. رضایت زندگی از جمله مهترین نشانگرهای زندگی شاد و سالم است؛ از این رو پژوهشگران بسیاری به دنبال تبیین رضایت زناشویی بر اساس عوامل مؤثر بوده اند، از مهمترین متغیرهای پیش بین رضایت زناشویی سیک زندگی ( علیزاده و هاشمی، ۱۳۷۸) و باورهای مذهبی و عمل به این باورها بوده است (موسوی، ۱۳۷۵).خانواده را می توان حاصل کنش متقابل بین زن و مردی دانست که با پایبندی به شرایط قانونی مراسمی برای زناشویی خود برگزار کرده که بدان ازدواج گویند (کارلسون ، ۱۹۶۳). برای تعدادی از زوج ها، ازدواج و رابطه زناشویی با این تصور شروع می شود که تنها مرگ ما را از هم جدا می سازد، اگرچه در روزهای نخستین رابطه زناشویی احساس تعهد زن و مرد نسبت به یکدیگر دائمی است، ولی در برخی مواقع این تعهد همیشگی نیست (اسپریکر، وینزیل و هاروی ، ۲۰۰۸). از مهم ترین عوامل تضمین کننده و تداوم زندگی مطلوبه رضایت زناشویی است. همسران در یک زندگی زناشویی موفق و با دوام و توام با رضایت، به یکدیگر احترام می گذارند. هر یک از همسران بعضی ویژگیها یا توانایی های قابل احترام را در دیگری مییابد. در مطالعه رضایت زناشویی بایستی توجه داشت که عوامل بسیاری در ایجاد آن دخالت داشته که این عوامل ممکن است از زوجی به زوج دیگر و از فرهنگی به فرهنگی دیگر متفاوت باشد. در مطالعات مربوط به علل رضایت زناشویی می توان سه دیدگاه را برشمرد. نخستین دیدگاه، علل درون فردی سازگاری را مطرح می کند، دیدگاه دوم، به مسائل بین فردی توجه دارد. بر اساس این دیدگاه، مشکل اصلی زوج های مسئله دار به ناسازگاری زوج ها و ضعف در مهارت های اجتماعی برمی گردد (پرلمان ، ۱۹۸۸ به نقل از بنی اسدی ۱۳۸۱). دیدگاه دیگر دیدگاهی ترکیبی است که بر اساس آن بسیاری از پژوهشگران باور دارند که هر دو عامل تعامل های بین فردی و صفات شخصیتی در کیفیت روابط زوجین اهمیت دارند (کافین، هاستون و هاتس ، ۲۰۰۲).

بیان مسئله

برخی از عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی عبارت است از سن ازدواج، اعتقادات مذهبی، ویژگی های شخصیتی توانایی درک همسر، مهارت های ارتباطی، تعهد، مدت زمان ازدواج، فرزندان، تناسب تحصیلی، مسائل مالی، مسائل جنسی، اقوام و آشنایان (عامری، ۱۳۸۱)؛ در حالیکه پسندیده (۱۳۸۴) داشتن تشابهات در مسائل اعتقادی، رشد عاطفی، سطح اقتصادی، طبقه اجتماعی، وضعیت تحصیلی، ابراز عشق، توافق در روابط جنسی و برخورداری از مهارت های ارتباطی را از عوامل تأمین کننده رضایت زناشویی برشمرده است. همانطور که ارائه شده تمامی عوامل مذکور را می توان به دو دسته عوامل بین فردی و درون فردی (صفات شخصیتی) تقسیم کرد. بسیاری از عوامل ارائه شده در لوای عوامل بین فردی را می توان تحت عنوان سبک زندگی و کیفیت زندگی زناشویی مطالعه کرد و از بین عوامل درون فردی (صفات شخصیتی)، عمل به باورهای دینی از جمله مهمترین متغیرهایی است که بر رضایت زناشویی تأثیر گذار است. در مطالعه حاضر دیدگاه ترکیبی مد نظر بوده است تا بتوان به اطلاعات دقیق تر و قابل اطمینان تری دست یافتسبک زندگی عنوانی است که به کلیه فعالیت های فرد در طول زندگی اطلاق می شود که تقریبا دارای ثبات نسبی نیز باشند، آدلر (شولتز و شولتز، ۲۰۰۵، ترجمه سیدمحمدی، ۱۳۸۶) الگوی منحصر به فردی از خصوصیات، رفتارها و عادت ها را که از طریق آنها اهداف زندگی پیگیری می شود را سبک زندگی می نامد. این الگو شامل روابط اجتماعی، روابط خانوادگی، فعالیت های فیزیکی، معنویت، ایمنی، آرامش و تغذیه می۔ شود. سبک زندگی تعیین می کند که به کدام جنبه های محیط توجه کنیم با آنها را نادیده بگیریم و چه نگرش هایی داشته باشیم. نتایج مطالعات متعددی از قبیل قربانعلی پور (۱۳۸۴): قربانعلی پور، فراهانی، برجعلی و مقدس (۱۳۸۷)؛ یوسفی، عابدین، فتح آبادی و تیرگیری (۱۳۹۰) حاکی از آن بوده است که تغییر در سبک زندگی باعث افزایش رضایت زناشویی شده است. همچنین الماسی، خبیری، فراهانی و حمایت طلب (۱۳۸۹) نشان دادند که بین سبک زندگی و رضایت زناشویی در ورزشکاران و افراد عادی رابطه معناداری وجود دارد. تأثیر سبک زندگی با رویکرد آدلر بر افزایش رضایت زناشویی در دو کار آزمایشی بر روی همسران جانبازان ( علیزاده و هاشمی، ۱۳۷۸) و بر روی پرستاران متأهل زن (پور غفاری، پاشا و عطاری ۱۳۸۸) نیز نشان دهنده رابطه علت معلولی سبک زندگی و رضایت زناشویی است. باورهای دینی مجموعه اقدامات، رفتار ها، باور ها و نگرش هایی است که در ارتباط با اصول دین، فروع دین، و دیگر حیطه های مرتبط با مذهب عنوان می شود. مذهب به مجموعه ای از جهان بینی و ایدئولوژی اطلاق می۔ شود که تلقین آن ها می تواند شیوه زندگی فرد را تعیین کند. باور های دینی به معنای خاص همیشه باورهای مشترک جماعت معینی هستند که از گرویدن خویش به آن باور ها و عمل کردن به مناسک همراه با آن ها به خود می بالد، این باورها نه اینکه به عنوان امری فردی توسط همه اعضای جماعت پذیرفته شده باشند، بلکه در حکم امری متعلق به تمامیت گروه تلفی می شوند و جزیی از وحدت گروه را تشکیل میدهند (دورکیم، ۱۹۱۲ ترجمه پرهام، ۱۳۸۳). اسپروسکی و هاگستون (۱۹۷۸) نشان داده اند افرادی که برای مدت طولانی با هم زندگی می کنند مذهب را به عنوان مهم ترین عامل رضایت مندی در ازدواج تلقی می کنند. همچنین گلین و وپوز (۱۹۸۸) انجام اعمال مذهبی (از جمله رفتن به کلیسا را پیش از دیگر متغیرها در تبیین رضایت زناشویی مؤثر دانسته اند. جرنبگان و ناک بعد از بررسی تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که مذهب مهم ترین عامل ثبات و پایداری در ازدواج است. ماهوتی، پار کامنت، جول، اسوانک، اسکات، امری و ری (۱۹۹۹) و موسوی (۱۳۷۵) عمل به باورهای دینی را از مهمترین عوامل مؤثر بر رضایت زناشویی برشمردهاند. مذهب و ارزش های معنوی نقش های بسیار مهمی در زندگی افراد در سرتاسر دنیا ایفا می کند. در همین راستا، مطالعات بسیاری از جمله آلیسون (۱۹۹۱) گریلی (۱۹۹۱) رابطه بین مذهب و بهزیستی زناشویی را نشان داده اند. استیسی در کتاب خود این نتیجه را نشان داده است که شرکت در مراسم های مذهبی و نگرش معنوی کیفیت زندگی زناشویی را نسبت به دیگر متغیرها بیشتر بالا می برد.با توجه به آن که یکی از مهمترین شاخص های بررسی کیفیت روابط زناشویی و تضمین کننده پایداری زندگی رضایت زناشویی است و از مهمترین عوامل تبیین کننده رضایت زناشویی سبک زندگی و عمل دیتی است بنابر این مسأله پژوهش حاضر تبیین و پیش بینی میزان رضایت زناشویی در بین زنان متأهل تهرانی بر اساس سبک زندگی و عمل به باورهای دینی است.

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهمیت و ضرورت پژوهش حاضر را می توان از چند بعد مورد واکاوی قرار دارد. نخست اینکه، میزان متغیرهای مورد مطالعه به صورت منفرد به منظور روشن شدن وضعیت موجود روشن می شود. بدین ترتیب میزان رضایت زناشویی در بین زنان متأهل تهرانی مشخص می شود. این موضوع از آن جهت دارای اهمیت است که اکثر پژوهشگران حیطه خانواده رضایت زناشویی را از مهمترین عوامل ثبات و پایداری زندگی می۔ دانند. بنابراین با در نظر گرفتن نقشی که رابطه زناشویی می تواند بر پایداری زندگی و در نهایت سلامت جامعه داشته باشد، اهمیت شناسایی میزان رضایت زناشویی بیش از پیش نمایان می شود. از سوی دیگر بسیاری مواقع، اجرای موفق مسئولیت های شغلی، اجتماعی و تربیتی افراد تحت الشعاع رضایت زناشویی آن ها قرار می گیرد. وقتی افراد با تشنج خاطر و رضایت زناشویی پایین به انجام بسیاری از وظایف خود می پردازند، فقدان انرژی و تمرکز حواس و گاهی کمبود انگیزه و از دست دادن هدف، مانع ایفای نقش موثر آنها میشود. بنابراین رضایت زناشویی گاهی عامل ضروری برای پیشرفت جامعه محسوب میشود (مهدویان، ۱۳۷۷). رضایت و انطباق زناشویی موضوعاتی کاملا شخصی هستند و رضایت شخصی از سایر جنبه های زندگی، احتمالا رضایت زناشویی را تحت تأثیر قرار می دهد. در این مطالعه همچنین میزان دیگر متغیرهای مورد مطالعه از جمله سبک زندگی، عمل به باور های دینی و کیفیت زندگی زناشویی نیز به عنوان عوامل اصلی تبیین کننده رضایت زناشویی روشن می شود. از کاربردهای این پژوهش می توان در زوج درمانی (اقدامات آزمایشی و با مشاوره ای) یعنی اقدامات بعد از ازدواج نیز بهره برد و هم به منظور انتخاب همسر مشاوره های مفیدی بر اساس متغیرهایی از قبیل سبک زندگی و میزان عمل به باورهای دینی توسط مشاوران و روانشناسان ارائه شود.

اهدف پژوهش

هدف کلی پژوهش حاضر مطالعه رابطه بین سبک زندگی و عمل به باورهای دینی با رضایت زناشویی در بین زوجین تهرانی است برای دستیابی به هدف کلی فوق، اهداف زیر پیگیری می شوند

١-­مطالعه رابطه در خرده مقیاس های اساسی اداری بین زوجین

۲- مطالعه رابطه در خرده مقیاس های پرسشنامه زوجی اینریچ بین زوجین

۳- مطالعه رابطه بین عمل به باورهای دینی در زوجین

۴- مطالعه رابطه بین سبک زندگی و رضایت زناشویی زوجین

۵- مطالعه رابطه بین سبک زندگی و عمل به باورهای دینی زوجین

۶- مطالعه رابطه بین عمل به باورهای دینی و رضایت زناشویی زوجین

۷- مطالعه تأثیر عمل به باورهای دینی بر رضایت زناشویی زوجین

۸- مطالعه تأثیر سبک زندگی بر رضایت زناشویی زوجین

۹- مطالعه تأثیر عمل به باور های دینی و سبک زندگی بر رضایت زناشویی زوجین

فرضیه های پژوهش

فرضیه کلی پژوهش حاضر را می توان چنین بیان داشت که بین سبک زندگی و عمل به باورهای دینی با رضایت زناشویی رابطه وجود دارد. این فرضیه کلی را می توان در قالب فرضیه های اختصاصی زیر بیان کرد:

۱-­در خرده مقیاس های اساسی اداری بین زوجین رابطه وجود دارد

۲- در خرده مقیاس های پرسشنامه زوجی اینریچ بین زوجین رابطه وجود دارد

۳- بین عمل به باورهای دینی در زوجین رابطه وجود دارد

۴-بین سبک زندگی و رضایت زناشویی زوجین رابطه وجود دارد

۵ – بین سبک زندگی و عمل به باورهای دینی زوجین رابطه وجود دارد

۶- بین عمل به باورهای دینی و رضایت زناشویی زوجین رابطه وجود دارد

۷- عمل به باورهای دینی بر رضایت زناشویی زوجین تأثیر دارد.

۸- سبک زندگی بر رضایت زناشویی زوجین تأثیر دارد

۹- عمل به باورهای دینی و سبک زندگی بر رضایت زناشویی زوجین تأثیر دارد

تعریف نظری و عملیاتی

رضایت زناشویی

تعریف مفهومی؛ رضایت زناشویی سازهای تک بعدی است؛ یک پدیده درون فردی بوده و در واقع تفسیری ذهنی از ازدواج توسط فرد متاهل است. رضایت زناشویی عبارت است از منطبق بودن رفتارهای اجتماعی زناشویی زوجین با یکدیگر و وجود تعادل منطقی بین نیازهای مادی و معنوی زوجین (رفیع پور و طروقی ۱۳۷۴)

تعریف عملیاتی: منظور از رضایت زناشویی در پژوهش حاضر تمرهای است که فرد از پرسشنامه فرم کوتاه انریچ (ترجمه آسوده و همکاران، ۱۳۸۹) به دست آورده است. _

سبک زندگی

تعریف مفهومی: سبک زندگی عنوانی است که به کلیه فعالیت های فرد در طول زندگی اطلاق می شود که تقریبا دارای ثبات نسبی نیز باشند. آدلر الگوی منحصر به فردی از خصوصیات، رفتارها و عادت ها که از طریق آنها اهداف زندگی پیگیری می شود را سبک زندگی می نامد (شولتز و شولتز، ۲۰۰۵، ترجمه سیدمحمدی، ۱۳۸۶). این الگو شامل روابط اجتماعی، روابط خانوادگی، فعالیت های فیزیکی، معنویت، ایمنی، آرامش و تغذیه می شود.

تعریف عملیاتی: منظور از سبک زندگی در این پژوهش تمرهای است که فرد از پرسشنامه مقیاس های اساسی اداری برای موفقیت بین فردی – نسخه بزرگسالان (BASIS- A) به دست آورده است (بشیری، علیزاده و کرمی، ۱۳۸۶).

عمل به باورهای دینی

تعریف مفهومی؛ باور های دینی مجموعه اقدامات، رفتار ها، باورها و نگرش هایی است که در ارتباط با اصول دین، فروع دین، و دیگر حیطه های مرتبط با مذهب عنوان می شود. مذهب به مجموعه ای از جهان بینی و ایدئولوژی اطلاق می شود که تلقین آنها می تواند شیوه زندگی فرد را تعیین کند.

تعریف عملیانی: در این پژوهش منظور از عمل به باورهای دینی، تمرهای است که فرد از آزمون “سعید”گلزاری، ۱۳۸۰) کسب کرده است.