رویا حیدری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی گرایش تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “پبیش بینی مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی بر اساس رشد زبان دریافتی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد مرودشت

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، گروه روانشناسی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی گرایش تربیتی

عنوان:

پبیش بینی مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی بر اساس رشد زبان دریافتی

استاد راهنما:

دکتر مرضیه امینی

استاد مشاور:

دکتر سیما شهیم

نگارش:

رویا حیدری

زمستان ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت مسئله

هدف پژوهش

فرضیه ها و سؤالات تحقیق

فرضیه ها

تعریف عملیاتی و مفهومی متغیرها و نقش آنها در پژوهش

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه

پیشینه نظریه های زبان

نظریه ی رفتارگرایی زبان

نظریه ی فطری و زیست شناختی زبان

نظریه ی شناختی زبان

نظریه ی تعامل گرایان اجتماعی زبان

نظریه ی بندورا

پیشینه نظریه های رفتاری

نظریه رفتار گرایی

نظریه یادگیری اجتماعی

نظریه ی رفتاری ژان پیاژه

تحقیقات خارج از کشور

تحقیقات داخل کشور

فصل سوم: روش پژوهش

نوع پژوهش

جامعه پژوهش

نمونه مورد مطالعه

روش اجرا

ابزار گردآوری اطلاعات

روش تجزیه و تحلیل داده ها

ملاحظات اخلاقی

فصل چهارم: یافته های تحقیق

یافته های توصیفی

یافته های استنباطی

سؤالات تحقیق

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات پژوهشی

پیشنهادات کاربردی

منابع و مأخذ

الف: منابع فارسی

ب: منابع انگلیسی

چکیده :

هدف از پژوهش حاضر بررسی وجود ارتباط بین رشد زبان دریافتی و مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی می باشد. در این پژوهش ۱۲۰ کودک ۵ تا ۶ سال شرکت داشتند که از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای از بین همه مهد کودک های شیراز انتخاب شدند. نخست از این کودکان آزمون رشد زبان تولدز و پرسشنامه مشکلات رفتاری کودکان (فرم معلم ) گرفته شد و سپس داده های حاصله با استفاده از روش ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چند متغیره و توسط نرم افزار اس پی اس و در سطح معنی داری ۰۰۰۱/ ۰ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . یافته های پژوهش ضریب همبستگی مثبت و معنی داری را بین ابعاد رشد زبان دریافتی و مشکلات رفتاری کودکان نشان داد ( ۰۰۰۱/ ۰>p) یافته های تحقیق حاضر نشان داد که ابعاد رشدی زبان کودکان قادر به پیش بینی مشکلات رفتاری همچون پرخاشگری ، بی توجهی و رفتار های بچه گانه ، گوشه گیری و اضطراب می باشند.

کلید واژه ها: زبان دریافتی، مشکلات رفتاری، پرخاشگری ، بی توجهی و رفتارهای بچه گانه ، گوشه گیری و اضطراب.

مقدمه:

بدون شک یکی از مهم ترین و موثرترین دوران زندگی آدمی، دوران کودکی است. دورانی که در آن شخصیت پایه ریزی شده و شکل می گیرد. امروزه این حقیقت انکار ناپذیر به اثبات رسیده است که کودک در سنین طفولیت تنها به توجه و مراقبت جسمانی نیاز ندارد بلکه به پرورش اجتماعی، عاطفی، روانی و ذهنی به عنوان عوامل تعیین کننده اساسی و مهم نیازمند است. کودک در تمامی مراحل رشد ته تنها نیازمند توجه و مراقبت کامل جسمانی است، بلکه در جنبه ای دیگر هم نیاز مبرم و اساسی به هدایت و راهنمایی علمی و آگاهانه دارد.غالب اختلال ها و ناسازگاری های رفتاری بعد از دوران کودکی، ناشی از کمبود توجه به دوران مهم و حساس کودکی و نیز به دلیل عدم هدایت صحیح به سوی رشد و تکامل است، این بی توجهی منجر به عدم سازش و انطباق با محبط و بروز انحرافات گوناگون در ابعاد مختلف برای کودک می شود.کودکانی که دچار مشکلات رفتاری می باشند در دوست یابی کمتر موفقند. در واقع بارز ترین مشکل آنان ناتوانی در ایجاد روابط عاطفی رضایت بخش و نزدیک با سایر افراد است.برخی از این کودکان گوشه گیرند و اگر سایر کودکان و بزرگترها بخواهند به آنها نزدیک شوند کوشش هایشان با شکست مواجه می شود. در موارد زیاد، این حالت سردی در روابط آن قدر ادامه می یابد که آنهایی که قصد دارند با کودک، روابط دوستانه ای برقرار کنند، دلسرد شده و دست از این کار بر می دارند، از آن جا که برقراری روابط نزدیک عاطفی بر اساس واکنش های متقابل اجتماعی بوجود می آید، طبیعی است مردم علاقه خود را به کسی که عکس العمل مطلوبی نداشته باشد، از دست می دهند. علت این است که تعدادی از کودکان آشفته از طرف دیگران مطرودند، این نیست که آنها از دوستی فراری اند، بلکه به خاطر این است که آنها رفتاری خصمانه و پرخاشگرانه دارند. این کودکان بدزبان، مخرب، غیر قابل پیش بینی، غیر مسئول ریاست طلب، دعواگر، مودی، حسود و بی اعتنا هستند و خلاصه صفت مثبتی که بتواند دیگران را به سوی آنها جلب کند، در آنان وجود ندارد. طبیعی است که سایر کودکان و بزرگترها مادام که مجبور نباشند، علاقه ای به معاشرت با این قبیل افراد نخواهند داشت.این نکته قابل فهم است که افراد هنگام مواجه شدن با کودک آشفته، متقابلا رفتاری مشابه از خود نشان می دهند. پس تعجبی ندارد که این قبیل کودکان دائما با دیگران در حال نزاع باشند. مشکل رفتاری به رفتار فردی اطلاق می شود که بارون پایین بودن بهره هوشی، تعادل روانی رفتاری از اندازه عمومی اجتماع دور و دارای شادت، تکرار، مقاومت در زمان ها و مکان های متعدد باشد، به طوریکه در عملکرد تحصیلی و رفتاری دچار درماندگی و یا کاهش میزان کارایی فرد گردد، این گونه کودکان مرتب از سوی اطرافیان طرد می شوند و در مدرسه مرتب از آنها گله و شکایت دارند. (ملک شاهی و فرهادی، ۱۳۸۵)کرک (۱۳۸۰)، رفتاری را انحرافی می داند که شایان، مزمن یا مداوم بوده و با سن فرد تناسبی نداشته باشد و شامل رفتارهای بیش فعالی و پرخاشگرانه با رفتارهای گوشه گیرانه می باشد. ویژگی این گونه رفتارها این است که اولا تاثیر منفی بر برآیند رشد و انطباق مناسب کودک با محبط دارد، ثانیا مزاحمت برای زندگی دیگران و استفاده آنان از شرایط بوجود می آورد.

بیان مسئله

مشکلات عاطفی و رفتاری کودکان نتیجه اجتناب ناپذیر فقر، نابسامانی های خانوادگی، کاستی های آموزشی و اجتماعی است و رسیدن به رشد کامل را مقدور نمی سازد. اغلب اختلالات رفتاری ناشی از کمبود توجه به دوران حساس کودکی است. این بی توجهی منجر به عدم سازش با محبط و بروز مشکلات رفتاری برای کودک می شود (ملک شاهی و همکاران، ۱۳۸۵).علائم و نشانه های ناهنجاری رفتاری عبارتند از: رفتار عجیب و غریب، تند خویی و عصبانیت، شب ادراری، احساس گناه، اضطراب و ترس، پرخاشگری و خشم، اندوه و غم، دزدی، دروغگویی، کم روئی، خجالت، گوشه گیری ، پر تحرکی و پر جنب و جوشی، رفتارهای نامناسب جنسی، مسائل هویتی، تخریب اموال، لکنت، ناخن جویدن، انگشت مکیدن، حسادت و فرار از مدرسه. که در این پژوهش به بررسی سه عامل پرخاشگری، بی توجهی و گوشه گیری و انزوا پرداخته می شود. (والاس و لارسن، ۱۹۷۸).مشکلات رفتاری کودک با عوامل درون خانواده، جامعه و فرهنگ ارتباط دارد. والدین بدرفتار از انظباط ناکارآمد استفاده می کنند. نظر منفی درباره فرزند خود دارند و در تربیت کردن فرزند خود احساس عجز می کنند.ترس غیر قابل کنترل والدین و انزوای اجتماعی، احتمال بدرفتاری و قلت کردن را به مقدار زیاد افزایش می دهند. در صورتیکه جامعه فشار جسمانی را بعنوان وسیله ای برای حل کردن مشکلات نایباد کند، بدرفتاری با کودک افزایش می یابد (یرک ۲۰۰۷) انظباط تا کار آمد و جو خانوادگی آکنده از تعارض، به پرخاشگری بیشتر در کودکان می انجامد. خشونت رسانه ای هم در تلویزیون و هم در بازی های کامپیوتری نیز موجب پرخاشگری کودک می شود (برک ۲۰۰۷).وقتی کودکی دچار مشکلات رفتاری می شود، ارتباط او با محیط بخوبی برقرار نمی شود. رفتارهای نامناسب این قبیل کودکان ممکن است باعث شود که در همسالان و بزرگترها واکنش منفی نسبت به آنها بوجود آید و بدیهی است چنین واکنش هایی باعث می شوند که رفتار نامناسب کودکان از آنچه هست بدتر شود. بنابراین تشخیص کودکان مبتلا به مشکلات رفتاری هر چه زودتر انجام شود و برنامه های آموزشی مناسب هر چه سریع تر ارائه گردد، از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری خواهد شد.کودکانی که مسائل خود را با روشی پرخاشگرانه و تهاجمی ابراز می کنند در حلقه معیوبی گرفتار می شوند. رفتارشان باعث می شود که دیگران از آنان فرار کنند، بنابراین برقراری برخوردهای مثبت با بزرگ ترها و همسالان برای آنان کمتر مقدور می گردد.کودکانی که رفتارشان دائما پرخاشگرانه است، در مقایسه با کودکان کم رو، مضطرب با نورونیک، شانس کمتری برای یادگیری رفتارهای اجتماعی و برخورداری از یک بهداشت روانی خوب در بزرگسالی، دارا می باشند. کودکانی که دچار مشکلات رفتاری می باشند، دارای نقص در زمینه ارتباط با دیگران هستند و می توان اختلال هایی را مربوط به گویایی زبان و تمایلات آسیب رسانی به خود و دیگران را در آنان پیش بینی کرد.رشد زبان در دوره پیش دبستانی، سن طلایی زبان آموزی است و ارتباط آن با رفتار کودکان از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. در طول سال های پیش دبستانی گنجینه واژگان و دستور زبان کودکان افزایش چشمگیری پیدا میکند. گنجینه واژگان در کودکان ۶ ساله تقریبا ۱۰۰۰۰ کلمه می باشد.با توجه به اینکه رشد و سازمان دهی زبان و عملکردهای اجتماعی یک نقش کلیدی و مهم در روند رشد کودک دارند. لذا تحقیقات نشان داده اند که بین ابعاد رشد زبان و رشد کفایت اجتماعی همبستگی وجود دارد و استدلال می شود که رشد زبانی در پیش بینی مشکلات رفتاری کودکان موثر می باشد (برک،۲۰۰۷).یکی از مشکلات رفتاری کودکان عدم فراگیری مهارت های ارتباطی با همسالان می باشد. در این میان مربی شاید اولین کسی است که در صورت عدم پیروی از دستورات به مشکلات رفتاری و شنوایی و گفتاری کودکان پی می برد. از این رو ارزیابی مشکلات رفتاری کودکان در مراکز آموزش پیش دبستانی و پس از ورود به دبستان از اهمیت ویژه ای برخوردار است (اوریادی، ۱۳۹۰).

اهمیت و ضرورت مسئله

بسیاری از والدین مشکلات رفتاری کودکان را ناشی از عدم توجه آنان به فرامین و دستورهای تام الاجرا می دانند در حالی که فهم فرامین توسط کودک به زبان دریافتی او بر می گردد. بنابر این بررسی رابطه بین زبان دریافتی کودکان با مشکلات رفتاری می تواند راهکارهایی برای والدین و مربیان در جهت بهبود زبان دریافتی کودکان و رفع مشکلات رفتاری آنان باشد.از طرفی همواره از سوی والدین کودکان دارای اختلال گفتار و زبان، این سؤال از آسیب شناسان گفتار و زبان پرسیده می شود که آیا قرار گرفتن کودک در یک محیط آموزشی مانند مهد کودک و تعامل با کودکان دیگر کمکی به رشد گفتار و زبان وی می کند.لذا بررسی جنبه های رشد زبان در مقطع پیش دبستانی که سن طلایی زبان آموزی است و نیز مطالعه در مورد زبان و مهارت های زبانی و ارتباطی آن با مشکلات رفتاری کودکان که شیوع آن در پیش دبستانی می باشد از اهمیت و ضرورت خاصی برخوردار است.نقشی بسزا و با اهمیت دوره پیش دبستانی در رشد زبان کودکان و اهمیت زبان و مهارت های گفتاری در دست یابی به اهداف فردی و اجتماعی، ضرورت پرداختن به پژوهش هایی از این قبیل را روشن تر می سازد.

هدف پژوهش

هدف این پژوهش حاضر عبارت است از بررسی ارتباط رشد زبان دریافتی کودکان پیش دبستانی و مشکلات رفتاری آنان، و پیش بینی مشکلات رفتاری ( پرخاشگری، بی توجهی، گوشه گیری بر اساس رشد زبان دریافتی واژگان تصویری، درک دستوری ) کودکان پیش دبستانی .

فرضیه ها و سؤالات تحقیق ا

فرضیه ها

۱-بین ابعاد رشد زبان دریافتی و مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی رابطه معنی داری وجود دارد.

۲- رابطه معنی داری بین ابعاد رشاد ربان دریافتی و پرخاشگری کودکان پیش دبستانی وجود دارد.

٣- رابطه معنی داری بین ابعاد رشد زبان دریافتی و گوشه گیری کودکان پیش دبستانی وجود دارد.

۴- رابطه معنی داری بین ابعاد رشد زبان دریافتی و بی توجهی کودکان پیش دبستانی وجود دارد.

تعریف عملیاتی و مفهومی متغیرها و نقش آنها در پژوهش

مشکلات رفتاری

آچن پاخ و همکارانش دو بعد کئی مشکلات رفتاری را تحت عنوان ” برون گرایی و درون گرایی” تعریف می کنند.که این ابعاد دو گانه یعنی، برون گرایان ( شامل پرخاشگران و فعالان ) و درونگرایان ( شامل ناپختگان و گوشه گیران ) شناخته ترین و قابل اعتمادترین طبقائی است که در کودکان مبتلا به مشکلات رفتاری تشخیص داده شده است. کرک، (۱۳۸۰) رفتاری را انحرافی می داند که ضمن نامتناسب بودن با سن فرد، شدید، مزمن با مداوم باشد و گستره آن شامل رفتارهای بیش فعالی و پرخاشگرانه تا رفتارهای گوشه گیرانه است.

تعریف عملیاتی

منظور از مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی تمراتی است که از مودنی از پرسش نامه فرم معلم ساخته که حاوی ۲۸ پرسش سه گزینه ای است، بدست می آورد و بر حسب نمره ای که از سه عامل پرخاشگری، عامل بی توجهی و رفتارهای بچه گانه و عامل گوشه گیری و اضطراب ، سنجیده می شود.

زبان دریافتی تعریف نظری ( مفهومی)

زبان در بافتی مربوط به فراگیری و درک زبان است. این جنبه دریافتی زبان یعنی هر آنچه که ما از زبان درک می کنیم (طباطبایی، ۱۳۹۰ )

زبان در بافتی، فرآیند دریافتی زبان آموزی است که شامل درک گفته های دیگران و ساختن گنجینه لغات و جملات و دستور زبان برای کاربرد در آینده می باشد (صادقی و طباطبایی، ۱۳۹۰ ).

تعریف عملیاتی

منظور از زبان دریافتی نمراتی است که از مودنی در ازمون تولدز که شامل نظام زبان شناختی گوش کردن با خرده از مون واژگان تصویری و درک دستوری است، بدست می آورد. (نیو کامر  و هامیل ۱۹۸۸).

فصل دوم:

مقدمه:

آنچه می توان گفت این مطلب است که کودک زبان را در پایگاه های اجتماعی می آموزد. آنان زبان را از طریق برقراری ارتباط با افراد دیگر در مرحله اول از مادر خود می آموزند و هر چه کودکان در منزل به جز با مادر با سایر افراد خانواده در ارتباط باشتان بیان و گفتارشان گسترده می شود. کودکی که در مهد کودک بسر می برد، علاوه بر پدر و مادر، خواهر و برادر با مربی و سایر اولیای مهد نیز در ارتباط است. گفته های آنان را می شنود، درک و بیان می کند.همانطور که می دانیم کودکان پس از اینکه حرف زدن را بیاموزند، می توانند ارتباط برقرار کنند و این کار را از طریق حرکات و اعمال انجام می دهند تا با کمک آن حالات عاطفی خود را بیان کنند و برای ارضای نیازهای خود از دیگران کمک بگیرند. کودکان به کمک حرکات و جملات، ارتباط به مراتب موثرتری برقرار می کنند و با دیگران گفتگو می کنند. کودکان هنگامی که در مهد کودک فرار می گیرند در ارتباط با سایر کودکان و بزرگسالان و اولیای مهد هستند برای برقراری ارتباط و ایجاد ارتباط در بازی مجبورند حرف بزنند و به گونه ای زبان خود را با دیگران تفهیم نمایند. لذا از کلمات و عبارات آموخته شده توسط دوستان و مربیان خود استفاده می کنند که همین امر منجر به گسترش و توسعه زبانی آنان می شود.زبان عموما باعث افزایش عملکردهای شناختی مثل تفکر، استدلال، حل مسئله و اندوختن اطلاعات می شود.نظریه پردازان کوشیده اند تا فراگیری زبان را بر حسب پاداش، تغییر و تقلید از پاسخ های کلامی توضیح دهند.اندیشمندان کوشش کرده اند تا نقش مهد کودک ها و خانواده را در رشد زبانی کودکان تفسیر کنند. هر چه کودکان در محیط های اجتماعی بیشتر قرار گیرند رشد گفتار و زبان این دسته از کودکان شایع تر است. از آنجایی که رشد زبان اکتسایی است هر چه کودکان بیشتر در محیط اجتماعی قرار گیرند رشد بیشتری را در بین آنان شاهد خواهیم بود. هر چه بیشتر با افراد بزرگسال و کم سن و سال خود در ارتباط باشند لذا مجبور به گوش کردن و مکالمه بیشتر هستند و در مقابل پرسش های مطرح شده باید پاسخ های مناسب بیابند. لذا به صراحت می توان گفت که مراکزی چون مهد کودک ها می توانند در رشد زبانی کودکان موثر و در پیشرفت آنان تاثیر گذار باستان از آنجا که گسترش واژگان کودک اکتسابی است و هر چه کودک در تعامل و ارتباط با اطرافیان باشد.ساعات زیادی را با او سپری نمی کنند و به واسطه عملکرد و مسئولیت های مادرشان ایجاد ارتباط و هم زبانی با کودکان ممکن است به ندرت برای مادر و کودک فراهم شود. اما کودکانی که با هم سن و هم گروه های خود در مهد کودک ها به سر می برند، علاوه بر هم زبانی با هم منان خود و در ایجاد ارتباط با مربی خویش با لغات، واژگان و کلمات متعادی برخورد می نمایند. برای مثال در حین بازی در داد و سند یک توپ، مرتب با دوستان خود ایجاد ارتباط کرده و حرکت و پاسخ تولید می گردد.لذا کودکانی که تازه شروع به سخن گفتن کرده اند، هنگامی که با کودکان هم سن و سال خود ارتباط بر قرار می کنند و همراه مربی خویش که صرفا وقت خود را وقف کودکان کرده است، می تواند پیشرفت قابل توجهی در گفتار و رشد بیانی خویش داشته باشند.نظریه های عمده رشد به فرضیه های متفاوتی در باره اهمیت تاثیرات محیطی در رشد زبان کودک منجر می شود. نظریه پردازن یادگیری معتقادند که وجود عامل تقویت کننده و مشاهده سر مشق ، عوامل تعیین کننده مهمی برای رشد زبان هستند. نظریه های رشد شناختی و نیز نهادگرایانه بر این اساس فرار دارند که در یادگیری درباره محیط از عوامل مهم هستند. لذا کودکان در مهد کودک ها مرتب زیر نظر عوامل یادگیری، ارتباط و تعامل هستند. می شنوند و بیان می کنند و بر اثر عوامل تقویت کننده مثبت به وجود می آید، مجبور به گفت و گو می شوند و در نتیجه واژگان و لغات آن به جهت استفاده در گفتار توسعه می یابددر این رابطله می توان به نظریه متعددی اشاره کرد که همگی کم و بیش به اهمیت تاثیر عوامل اجتماعی در رشد زبانی اشاره کرده اند. از جمله این نظریات می توان به نظریه پردازان رفتاری یادگیری زبان اشاره کرد. که عوامل محیطی، پاداش ها تقویت ها مشاهده و سرمشق گیری را در رشد زبان موثر می دانند. ( اسکیتر، ۱۹۵۷). نظریه پردازان دیگری چون چامسکی با وجود تاکید بر سرشتی و ذاتی بودن زبان، وجود یک سیر زبانی را در رشد اولیه زبان کودک مهم و موثر می دانند. کسانی چون پیاژه، لوریا، برونر نیز علاوه بر تاکید بر عوامل انگیزشی و ذاتی به عوامل محیطی در رشد و نمو عوامل زبانی اشاره می کند.مونته سوری پستالوزی و کوشش ها و تحقیقات فراوان دانشمندان معروفی مانند روسو، دیویی، پیاژه، فروبل و افراد دیگر نیز، موید این مطلب است که تجارب سال های اولیه هر کودک در چگونگی تشکیل شخصیت و کمال نهایی تاثیر گذار است.