زهرا حجتی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه ابعاد شخصیت و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در میان مادران کودکان طیف اتیسم” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی تربیتی

عنوان:

رابطه ابعاد شخصیت و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در میان مادران کودکان طیف اتیسم

نگارش:

زهرا حجتی

استاد راهنما:

دکتر سیامک سامانی

خرداد ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: مقدمه

بیان مسأله

ضرورت و اهمیت تحقیق

اهداف تحقیق

اهداف ویژه

پرسش های تحقیق

تعاریف مفهومی متغیرها

تعاریف عملیاتی متغیرها

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

نظریه های شخصیت

نظریه فروید

نظریه ی تحلیلی یونگ

نظریه شناختی جرج کلی

نظریه کرچمر

نظریه کتل

نظریه آیزنک

نظریه ی کوستا و مک کری

نظریه آلپورت

تنظیم شناختی هیجان

نظریه کارزنفسکی و کرایچ

اختلالات طیف اتیسم

در خودماندگی (اتیسم)

اختلال آسپرگر

نشانگان رت

اختلال از هم پاشیدگی کودکی

تحقیقات پیشین

ویژگی های شخصیتی و تنظیم شناختی هیجان

راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و مشکلات هیجانی

والدین کودکان طیف اتیسم. ویژگیهای شخصیتی و هیجانی

نتیجه گیری از تحقیقات پیشین

فصل سوم: روش تحقیق

جامعه آماری و نمونه

ابزار پژوهش

پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان

روایی و پایایی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان در پژوهش حاضر

پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی نئو

روایی و پایایی پرسشنامه ویژگیهای شخصیتی تئو در پژوهش حاضر

روایی و پایایی مقیاس باورهای فراشناختی در پژوهش حاضر

شیوه اجرای پژوهش

طرح آماری ملاحضات اخلاقی

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل

مقدمه

یافته های توصیفی

یافته های استنتاجی

مرور و جمع بندی یافته های پژوهش

فصل پنجم: نتیجه گیری مقدمه

تفسیر و نتیجه گیری نتایج

نتیجه گیری و کاربرد نتایج

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد های پژوهش

فهرست منابع

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه ابعاد شخصیت و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در میان مادران کودکان طیف اتیسم بود. نمونه پژوهش شامل ۸۸ مادر دارای کودک با اختلالات طیف اتیسم بود، که به عنوان آزمودنی در این پژوهش شرکت نمودند. نمونه گیری به روش دسترس صورت گرفت. ابزارهای پژوهش شامل پرسشنامه پنج عامل شخصیت نئو(۱۹۹۱)، و پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان (۲۰۰۲) بود. روایی پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان از طریق تحلیل عاملی و روایی پرسشنامه پنج عامل شخصیت تئو از طریق همسانی درونی احراز گردید، و پایایی این دو ابزار از طریق محاسبه آلفای کرونباخ به دست آمد. نتایج حاکی از روایی و پایایی قابل قبول این ابزارها بود. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری همبستگی گشتاوری پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج نشان داد که بین ابعاد شخصیت روان نژندی(N) برون گرایی (E) باز بودن نسبت به تجربه (O) توافق پذیری (A) و با وجدان بودن (C) و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان (تلقی فاجعه آمیز، تمرکز مجدد مثبت برنامه ریزی، سر زنش دیگران، سرزنش خود، ارزیابی مجدد مثبت، پذیرش، نشخوار فکری) همبستگی معنادار وجود دارد. قوی ترین پیش بینی کننده راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در میان مادران کودکان طیف اتیسم بعد روان نژندی بود.

مقدمه

توجه روزافزون به نقش تنیدگی در زندگی روزمره و اثر آن در ارتباط با ابعاد مختلف شخصیت و شیوه هایی که افراد در مقابله با تنیدگی به کار می برند بر سلامت روانی، زمینه ساز انجام تحقیقات متعدد شده است(جعفرنژاد، فرزاد و مرادی، ۱۳۸۳). برخی از ویژگیهای خاص شخصیت باعث می شوند تا افراد در موقعیت های گوناگون زندگی، رفتارهای سازگارانه و متعادل از خود نشان دهند(سروقد، برزگر و بلاغی، ۱۳۹۰). نتایج پژوهش ها نشان میدهند که صفات شخصیتی و حالت های هیجانی با یکدیگر مرتبط می باشند( حسنی، فلاح و طباطبایی، ۱۳۸۷) .تنظیم هیجان وجه نانی گرایش های پاسخ هیجانی است ( آمستادتر ۲۰۰۸). در واقع تنظیم هیجان به اعمالی اطلاق می شود که به منظور تغییر یا تعدیل یک حالت هیجانی به کار می رود. در متون روانشناختی، این مفهوم اغلب به منظور توصیف فرایند تعدیل عاطفه منفی به کار رفته است. در واقع تنظیم هیجان شامل سطح وسیعی از راهبردهای هوشیار و ناهوشیار شناختی، رفتاری و روانشناختی است که در کاهش ماندگاری با افزایش یک هیجان استفاده میشود(پور فرح عمران، ۲۰۱۱).اختلال های طیف اتیسم با اختلال های فراگیر رشدی با آسیب شدید و فراگیر در زمینه های گوناگون رشدی مانند اختلال در مهارتهای تعامل اجتماعی متقابل و مهارتهای ارتباطی و با وجود رفتار و علایق و فعالیت های کلیشه ای مشخص می شود و اختلال های درخودماندگی (اتیسم)، رت ، از هم پاشیدگی کودکی ، آسپرگر و اختلال های فراگیر رشدی را که به گونه ای دیگر مشخص نشده ، در بر می گیرد(نیکخو و أودای یانس، ۱۳۸۱) این اختلال ها معمولا تا پیش از ۳ سالگی تشخیص داده می شود، ولی با بررسی دقیق رفتار کودک، می توان سن تشخیص را تا زیر ۲ سال، تقلیل داد( گری و تانژ ،۲۰۰۱).اختلال اتیستیک به دلیل برخورداری از چندین ویژگی مانند در برداشتن طیف متنوعی از ناهنجاری های زبانی، ارتباطی، رفتاری، اجتماعی و همچنین تشخیص دیرهنگام و دشوار، بروز علائم بعد از یک دوره طبیعی و نرمال رشد کودک، فقدان درمان های قطعی و موثر و پیش۔ آگهی نه چندان مطلوب، می تواند فشارهای روانی گوناگونی را بر خانواده و نزدیکان تحمیل کند (رافعی، ۱۳۸۶). پژوهش های مختلف نشان می دهند که والدین کودکان با اختلال های طیف اوتیسم بیش از والدین کودکان با اختلال های روانشناختی دیگر، در معرض فشارهای روانی ناشی از داشتن کودک بانوان قرار دارند (پیون ،۱۹۹۲ء کوک و همکاران، ۱۹۹۴: پیون و پالمر، ۱۹۹۹: لینهارت ، ۱۹۹۹؛ کوهن و کارتر ،۲۰۰۶). این کودکان به خاطر مشکلات رفتار سازشی، پرخاشگری، رفتارهای وسواسی، بیقراری، قشقرق، کناره گیری های اجتماعی و به طور کلی ضعف خودمدیریتی، چالش های زیادی برای اعضای خانواده به وجود می آورند و به تبع آن فشارهای روانی زیادی را بر والدین تحمیل می کنند (تیزورث و ولف .۲۰۰۵). پژوهشگران بر این باورند که عوامل تعدیل کننده ای میان فشارهای روانی والدین و اختلال در کودک، وجود دارد. وجود برخی ویژگی ها می تواند توان مقاومت درونی، در برابر فشارهای روانی را در والدین افزایش دهد و از بروز پیامدهای آن جلوگیری کند(فیض، نشاط دوست ، ناتلی، ۱۳۸۰). نوع شخصیت و مزاج، تجارب گذشته، نیازها، نگرش های افراد و ویژگی های شخصیتی می توانند فرد را آماده پذیرش فشارهای روانی بیشتر سازد ( پاول و آنرایت ،۱۹۹۱). افراد با ویژگی ها و تیپ شخصیتی متفاوت سبک های مقابله ای مختلف و درجات آسیب پذیری متفاوتی در برابر تجربه وقایع تنیدگی زا از خود نشان می دهند (وال راس ، ۲۰۰۰). مهارت های تنظیم شناختی هیجان از عوامل مؤثر فردی در سلامت روان به شمار می رود ( سامانی، سهرابی و منصوری، ۱۳۹۰). به نظر می رسد که صفات شخصیتی افراد تأثیر مهمی بر راهبردهای تنظیم هیجان آنها داشته باشد. راهبردهای تنظیم شناختی هیجان کنش هایی هستند که نشانگر راههای کنار آمدن فرد با شرایط استرس زا و با اتفاقات ناگوار است (گرانفسکی و کرایج ۲۰۰۶، به نقل از سامانی و صادقی ۱۳۸۹). به باور گارنفسکی، کرایج و اسپانبهون (۲۰۰۱) افراد در مواجهه با تجارب و موقعیت های استرس زا برای حفظ سلامت روانی و هیجانی خود از راهکارهای شناختی متنوعی استفاده می کنند (سامانی و صادقی، ۱۳۸۹). براساس نظریه ایستک و گری’ ویژگی های شخصیتی با آمادگی های هیجانی رابطه دارند( متیوس و گلی لند،۱۹۹۹) لذا با توجه به مطالب ذکر شده پژوهش حاضر به بررسی رابطه ابعاد شخصیت و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در مادران کودکان طیف اتیسم می پردازد.

بیان مسأله

عوامل فردی مختلفی بر میزان سلامت روان تأثیر می گذارد. براساس مطالعات و پژوهش های متعدد، تنظیم شناختی هیجان از مهم ترین متغیرهای موثر بر سطح سلامت روان می باشد. منظور از تنظیم شناختی هیجان نحوهای پردازش شناختی فرد در هنگام مواجهه با وقایع ناگوار و استرس زا می باشد( گاز نفسگی و گرایج.۲۰۰۶). افراد در مواجهه با شرایط ناگوار و استرس زای زندگی از راهبردهای هیجانی مختلفی استفاده می کنند. از جمله ی این راهبردها، نشخوار فکری، سرزنش دیگران، سرزنش خود، تلقى فاجعه آمیز و تمرکز مجدد مشیت، ارزیابی مثبت و پذیرش است (گرانفسکی، کوپمن، کرایج و کات، ۲۰۰۹).محققین ارزیابی شناختی بر این باورند که الگوهای ارزیابی شناختی افراد نسبت به موقعیت۔ های تنیدگی زا براساس ابعاد مختلف شخصیت، پاسخ های هیجانی ویژه ای از قبیل خشم، احساس گناه با غرور را ایجاد می کند ( قولکمن و لازورس-۱۹۹۲). کودکان اتیستیک دارای مشکلات رفتاری بی شماری از جمله رفتارهای کلیشه ای، خود تحریکی، مشکلات تعاملی، پرخاشگری و نظایر این هستند. چنین رفتارهایی، مشکلاتی را در پرورش کودکان در خود درمانده به وجود می آورد و استرس فراوانی بر والدین به خصوص مادران آنها وارد می کند (ویستر و همکاران، ۲۰۰۴) به تدریج که خانواده ای به بیماری و اختلال کودک پی می برد واکنش های مختلفی از خود نشان می دهد. والدین ممکن است احساس گناه شدید کنند و خود را مقصر اصلی مشکل بدانند. آنها ممکن است فکر کنند زمان زیادی را برای کمک از دست داده اند. سپری کردن مراحل سوگ در اینگونه شرایط امری طبیعی است. آنها ممکن است در تنهایی خود گریه کنند، دچار خشم نسبت به خود شوند و نسبت به آینده ی خود و کودک احساس ناامیدی و درماندگی نمایند. عده ای از والدین ممکن است هرگز به مرحله پذیرش کودک خود ترسند و در هریک از مراحل سوگ(خشم نسبت به خود، افسردگی، انگار، چانه زنی با خداوند و نظیر آن بمانند( رافعی، ۱۳۸۶).گری (۲۰۰۳) اضهار می دارد که به ویژه مادران احساس گناه و افسردگی شدیدی خواهند کرد. هرن و میشل (۲۰۰۳) دریافتند که ویژگی های شخصیتی افراد بر شیوه ی رویارویی آنها با مشکلات، مؤثر است. در حالی که برخی در مواجهه با مشکلات، در خود فرو می روند، برخی دیگر به ابراز احساسات و هیجانات خود می پردازند و یا از دیگران کمک می خواهند. بسته به نوع ویژگی های شخصیتی، هر فرد در برابر فشارهای روانی، واکنش خاصی از خود نشان می دهد (کلینیک ، ۱۳۸۲، ترجمه محمد گودرزی) راهبردهای تنظیم شناختی هیجان به عنوان راه – هایی برای پاسخ به شرایط استرس زا می باشد(سامانی، صادقی، ۱۳۸۹). نتایج پژوهش ها نشان می دهند که صفات شخصیت و حالت های هیجانی با یکدیگر مرتبط می باشند (کوستا و مک کری ،۱۹۸۰؛ لارسن، ۱۹۹۱؛ لأرسن و کتلار، ۱۹۸۹). پژوهش های مختلفی نشان داده است که ویژگی های شخصیتی با راهبردهای مقابله ای در افراد رابطه وجود دارد برای مثال، هرن و میشل، ۲۰۰۳؛ کوبک و همکاران، ۲۰۰۵: جعفر تزاد، ۱۳۸۴؛ دماوندی، پوشنه و غباری بناب۱۳۸۸). در همین راستا پژوهش حاضر به بررسی رابطه ابعاد شخصیت و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در میان مادران کودکان طیف اتیسم می پردازد.

ضرورت و اهمیت پژوهش

تنظیم هیجان نقش برجسته ای در تحول و حفظ حالات هیجانی مختلف دارد و حیطه گسترده – ای از هوشیار و ناهوشیار فیزیولوژیکی و رفتاری و فرایندهای شناختی را شامل میشود. تنظیم شناختی به تمام سیکهای شناختی اطلاق می شود که هر فردی از آن به منظور افزایش و با حفظ هیجان خود استفاده می کنند (گروس، ۲۰۰۱). براساس ادعای تفاوت های فردی با ثبات در واکنش پذیری عاطفی، می توان اذعان داشت که نوع راهبردهای تنظیم هیجان توسط یک فرد و اثربخشی نظم جویانه آن ها، وابسته به خصوصیات روانی فیزیولوژیک شخصیت می باشد به عبارت دیگر، ممکن است نوع و اثربخشی راهبردهای تنظیم هیجان براساس انتخاب فردی خصوصیات شخصیتی و موقعیت های هیجانی متفاوت باشد (حسنی و همکاران، ۱۳۸۷).تولد هر گودگی می تواند تاثیرات قابل توجهی بر پویایی خانواده داشته باشد. حال اگر این کودک دارای ناتوانی و اختلالی باشد والدین و دیگر کودکان باید انواع تغییرات را برای سازگاری با حضور یک عضو جدید پذیرا شوند. پژوهش ها نشان داده اند که والدین کودکان دارای اختلال طیف اتیسم نسبت به والدین کودکان دارای اختلال های روانشناختی دیگر در معرض فشارهای روانی بیشتری هستند( پیون، ۱۹۹۲: کوک و همکاران، ۱۹۹۴: پیون و پالمیر، ۱۹۹۹: لپنهارت .۱۹۹۹؛ کوهن و کارتر، ۲۰۰۶). شارپلی ، بیتسیکا و همکاران (۱۹۹۷) بیان می کنند که مادران معمولا فشار روانی بیشتری را از پدران خواهند داشت. برخی پدرها فشارهای روانی ناشی از همسر را تهدید کننده تر از مشکلات کودک تلقی می کنند و آن را تهدیدی برای خانواده می دانند (رافعی، ۱۳۸۶). امروزه متخصصانی که با دانش آموزان ویژه کار می کنند، از اهمیت خانواده آگاه هستند. این متخصصان اعتقاد دارند که خانواده یک فرد دارای اختلال، به ویژه والدین، می تواند به تلاش های آموزشی آنها کمک کنند. غفلت از خانواده، کوته نظرانه است، زیرا می۔ تواند اثرات آموزش را کاهش دهد(هالاهان و کافمن، ۱۳۸۸، ترجمه حمیده علیزاده و همکاران) توجه متخصصان به موضوع تنظیم هیجان در سازگاری با رویدادهای استرس زا در زندگی، باعث گردیده تا برخی از پژوهشگران به مطالعه ی راهکارهای شناختی مؤثر بر کنترل و تنظیم هیجان بپردازند(سامانی و صادقی، ۱۳۸۹). محققین ارزیابی شناختی بر این باورند که الگوهای ارزیابی شناختی افراد نسبت به موقعیت های تنیدگی زا براساس ابعاد مختلف شخصیته پاسخ های هیجانی ویژه ای از قبیل خشم، احساس گناه با غرور را ایجاد می کند(فولکمن و لازاروس ،۱۹۹۲). همانطور که ذکر شد والدین کودکان اتیستیک به ویژه مادران این کودکان یکی از آسیب پذیر ترین گروه ها هستند. شناسایی نقاط آسیب پذیری و ویژگی های روان شناختی این والدین می تواند در برنامه ریزی اقدامات بعدی برای آن ها زمینه مناسبی فراهم آورد، به رغم این موضوع تاکنون اکثر تحقیقات صورت گرفته در زمینه اختلال اتبسم در ایران متمرکز بر کودکان اتیستیک بوده است و تحقیقات کمی در زمینه والدین این کودکان صورت گرفته است. همچنین در زمینه رابطه ی صفات شخصیتی و حالت های هیجانی مطالعات متعددی صورت گرفته است، ولی در زمینه بررسی راهبردهای تنظیم شناختی هیجان براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف انیسم پزوهشی یافت نشد.بنابراین مطالعه ابعاد شخصیت و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و روابط درونی آنها با یکدیگر به خصوص در میان مادران کودکان طیف اتیسم می تواند راهگشای پژوهش های دیگر و گسترش دانش سازمان یافته در این حیطه شود.

اهداف پژوهش

هدف کلی پژوهش حاضر تبیین پیش بینی راهبردهای تنظیم شناختی هیجان براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف اتیسم است

اهداف ویژه

۱-پیش بینی راهبرد تمرکز مجدد مثبت برنامه ریزی براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف اتیسم

۲- پیش بینی راهبرد ارزیابی مثبت براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف اتیسم.

۳-پیش بینی راهبرد سرزنش دیگران براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف.

۴- پیش بینی راهبرد سرزنش خود براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف اتیسم

۵- پیش بینی راهبرد نشخوار فکری براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف اتیسم

۶-پیش بینی راهبرد فاجعه آمیز کردن بر اساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طبق انیسم

۷-پیش بینی راهبرد پذیرش براساس ابعاد شخصیت در میان مادران کودکان طیف اتیسم

پرسش های پژوهش

۱-آیا ابعاد شخصیت دارای قدرت پیش بینی معناداری برای راهبرد تمرکز مجدد مثبت برنامه – ریزی در میان مادران کودکان طیف اتیسم می باشد؟

۲- أبا ابعاد شخصیت دارای قدرت پیش بینی معناداری برای راهبرد ارزیابی مثبت در میان مادران کودکان طیف اتیسم می باشند؟

۳- آیا ابعاد شخصیت دارای قدرت پیش بینی معناداری برای راهبرد سرزنش دیگران در میان مادران کودکان طیف اتیسم می باشد؟

۴- آیا ابعاد شخصیت دارای قدرت پیش بینی معناداری برای راهبرد سرزنش خود در میان مادران کودکان طیف اتیسم می باشد؟

۵- آیا ابعاد شخصیت دارای قدرت پیش بینی معناداری برای راهبرد تشخوار فکری در میان مادران کودکان طیف اتیسم می باشد؟

۶- آیا ابعاد شخصیت دارای قدرت پیش بینی معناداری برای راهبرد فاجعه آمیز کردن در میان مادران کودکان طیف اتیسم می باشد؟

۷- أبا ابعاد شخصیت دارای قدرت پیش بینی معناداری برای راهبرد پذیرش در میان مادران کودکان طیف اتیسم می باشد؟

تعریف متغیرها

تعریف مفهومی متغیرها

شخصیت: شخصیت سازمانی پویا از نظام های روانی و جسمانی است که در درون فرد قرار دارد و ویژگی های فرد، رفتار و اندیشه او را تعیین می کند( شولتز،شولتز، ۱۳۹۰).

تنظیم شناختی هیجان: تنظیم شناختی هیجان نحوه پردازش شناختی فرد در هنگام مواجهه با وقایع ناگوار و استرس زا میباشد( گازنفسکی و گریچ، ۲۰۰۶؛ به نقل از سامانی و همکاران، ۱۳۹۰).

طیف اتیسم: اختلال های طیف اتیسم با اختلال های فراگیر رشدی با آسیب شدید و فراگیر در زمینه های گوناگون رشدی مانند اختلال در مهارت های تعامل اجتماعی متقابل و مهارتهای ارتباطی و با وجود رفتار و علایق و فعالیت های کلیشهای مشخص میشود و اختلال های در خودماندگی (انیسم)، رت، از هم پاشیدگی کودکی، آسپرگر و اختلال های فراگیر رشدی را که به گونه ای دیگر مشخص نشده، در بر می گیرد(نیکخو و آودایس پانس، ۱۳۸۱).

تعریف عملیاتی متغیرها

تنظیم شناختی هیجان؛ نمره ای که فرد از پرسشنامه تنظیم شناختی هیجان (سامانی و صادقی، ۱۳۸۹) به دست می آورد.

شخصیت: تصرهای که فرد از پرسشنامه ویژگی های شخصیتی تئو (حق شناس، ۱۳۷۸) به دست می آورد.

اختلال طیف اتیسم: دانش آموزانی که توسط متخصصان، تشخیص اختلال انیسم گرفته و در مراکز آموزشی مخصوص کودکان اتیسم آموزش می بینند.

فصل دوم:

مبانی نظری و ادبیات پژوهش

نظریه های شخصیت

نظریه های شخصیت از زمانی که جالینوس، حکیم یونانی افراد انسانی را از نظر غلبه ی اخلاط چهار گانه به تیپ های صفراوی ،بلغمی ، دموی و سوداوی تقسیم کرد و برای هر یک ویژگی های معینی قائل شد آغاز شده است از آن زمان تا زمان حاضر نظریه های گوناگونی با گرایش ها و زمینه های متفاوتی در باره ی شخصیت انسان عرضه شده است . رویکرد تحلیل عاملی که بیشتر در کارهای آلپورت، کتل، آیزنک تجلی یافته است بر این عقیده است که شخصیت مجموعه ای از صفات با متمایز کننده یک شخص است که می توان آنها را از طریق تحلیل عاملی و نوعی روش آماری پیشرفته مشخص نمود. با توجه به این که نظریه ها بر نفش صفت – های بنیادی در ساختار شخصیت تأکید دارند به آنها نظریه های صفات نیز می گویندا شولتز و شولتز، ترجمه سید محمدی، ۱۳۹۰).

به طور کلی نظریه های شخصیت به چهار دسته تقسیم می شوند :

۱)نظریه های روانکاوانه ی فروید، بونگ و ادلر

۲) نظریه های شخصیتی به عنوان تصوته نظریه ی جرج کلی

۳) نظریه های تیپ شناسی شامل نظریه ی کر چمر و شلدون

۴) نظریه های تحلیل عاملی شامل نظریه ی کتل آیزنک و تئو

نظریه ی فروید

به عقیده ی فروید آن چه سبب فعالیت و پویایی انسان می شود انرژی کلی حبانی است که از دو بخش سازنده و مخرب تشکیل می شود. بخش سازنده همان نیروی زندگی است که در خدمت انگیزه ی صیانت دات بوده و می کوشد زندگی ما را حفظ کند (لیبیدو ) و بخش مخرب نیروی مرگ است که همواره سعی دارد ما را به سوی مرگ سوق دهد این انگیزه شخص را به سوی خود آزاری ،خود کشی و رفتارهای پرخاشگرانه سوق می دهد. ساختار شخصیت انسان از نظر فروید به سه بخش تقسیم می شود.نهاد : مرکب از خواسته ها، تمایلات و غرائز فرد است ، نهاد تابع اصل لذت است هم جنبه های منفی و هم جنبه های مثبت دارد اما در زمینه های منفی نهاد با من و من برتر در تعامل است و عمدتا تحت کنترل آن ها قرار دارد. من با خود : تابع اصل واقعیت است یعنی از یک سو به ارضای خواسته ها و تمایلات همت می گمارد و از سوی دیگر این ارضا در چارچوب مقررات و ضوابط قابل قبول اجتماعی تحقق می بخشد. اصل لذت دانی وفطری است اما اصل واقعیت اکتسابی است. من برتر با فرا خود : محتوای فرا خود در نظریه ی فروید معادل وجدان اخلاقی است ، عبارت از ایده آل های انسانی ، اخلاقی و حربه ی کنترل و سانسور شخصیت است . توجه فراود به کمال است نه لذت و خوشی، بین نهاد و فراخود همواره کشمکش و منازعه در گیر است و من در این وسط نقش میانجی را بازی می کند ( کریمی، ۱۳۷۰).

نظریه ی تحلیلی یونگ

مهم ترین اختلاف نظر پونگ با فروید موضوع آینده و امید به آن است در حالی که فروید تاکید قابل توجهی به گذشته دارد یونگ هم گذشته و هم اینده ی فرد را در تحول شخصیت موثر می داند به نظر او آرزوها و امیدهای که شخص برای آینده دارد در جهت دهی فعالیت های او نقش مهمی دارند .ساختار شخصیت از نظر یونگ: یونگ شخصیت را مرکب از چندین سیستمیا دشتگاه روانی می داند که ضمن مستقل بودن در یکدیگر تاثیر متقابل دارند.

۱)من یا خود که همان شعرور آگاه یا ضمیر خودآگاه است.۲)  نا هشیار فردی حاوی ویژگی های و خصوصیاتی است که در گذشته ی شخص خود آگاه بوده اند اما به دلایل