زهرا شیخی هستم، فارغ التحصیل سنجش و اندازه گیری در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سبک های دفاعی و رابطه آن با حل تعارض در معلمان استان البرز” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روانشناسی و علوم اجتماعی

پایان نامه بر ای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A)

گرایش: سنجش و اندازه و گیری (روانسنجی)

عنوان:

ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سبک های دفاعی و رابطه آن با حل تعارض در معلمان استان البرز

استاد راهنما:

دکتر شیرین کوشکی

پژوهشگر:

زهرا شیخی

تابستان ۱۳۹۴

چکیده:

این پژوهش به منظور مطالعه ویژگیهای روانسنجی پرسشنامه سبک های دفاعی و رابطه آن با حل تعارض در معلمان استان البرز انجام شد. روش پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و در زمره تحقیقات غیر آزمایشی قرار دارد. جامعه آماری این تحقیق عبارت از کلیه معلمان آموزش و پرورش استان البرز می باشد. بر اساس روش نمونه گیری تصادفی خوشهای تعداد ۴۰۵ نفر به عنوان نمونه در نظر گرفته شدند. برای جمع آوری داده ها از دو پرسشنامه استاندارد سبک های دفاعی (۴۰-DSQ) و پرسشنامه حل تعارض (۴۰-CRQ) استفاده شد. به منظور ارزیابی اعتبار پرسشنامه سبک های دفاعی، از ضریب آلفای کرونباخ و برای بررسی روایی پرسشنامه سبک های دفاعی از تحلیل عاملی اکتشافی، با استفاده از روش تحلیل مولفه های اصلی، شاخص کفایت نمونه برداری، آزمون کرویت بارتلت و برای تعیین اینکه پرسشنامه سبک های دفاعی از چند عامل اشباع شده است، سه شاخص ارزش ویژه، درصد تبیین واریانس و نمودار چرخش یافته ارزش های ویژه و برای بررسی رابطه سبک های دفاعی با حل تعارض در معلمان از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد که پرسشنامه سبک های دفاعی از اعتبار و روایی کافی برخوردار است.

واژگان کلیدی: روانسنجی – سبک های دفاعی – حل تعارض

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

فصل اول: معرفی پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف تحقیق

سوالات تحقیق

تعاریف متغیرها و اصطلاحات پژوهش

فصل دوم: مرور پیشینه پژوهش

مقدمه

بخش اول – مکانیسم های دفاعی

تعریف مکانیسم های دفاعی

اهمیت مکانیسم های دفاعی

تاریخچه مکانیسم های دفاعی

عملکرد مکانیسم های دفاعی

ویژگی های مکانیسم های دفاعی

تحول مکانیسم های دفاعی

بررسی تحول مفهوم دفاع ها در نظریه تحلیل روائی

سبکها و مکانیسم های دفاعی روانی: تجلی عمده ققندان خود شناسی در دفاع های مخرب

نظریه فروید در مورد مکانیسم های دفاعی

طبقه بندی مکانیسم های دفاعی

واپس زدن یا سرکوب کردن با ممانعت از ظاهر شدن تمایلات

پرخاشگری

جبران

تعویض

جبران از طریق کودکان

والایش، تصعید

همانند سازی

غدر تراشی

برون فکنی

هذیان

جا به جایی

درون فکنی

دلیل تراشی

انکار یا انکار واقعیت

منفی بافی

رویای روز

بازگشت

خیالبافی – رویا پرستی

عملی سازی یا گذار به عمل

مجزا سازی

فرو نشانی

شوخ طبعی

دو پاره سازی

جسمانی سازی

جنسی سازی

نوع دوستی

پیش بینی

آرمانی سازی

تحریف دگرگونی سازی

ابطال

انسداد

مهار کردن

واکنش متضاد

ناارزنده سازی

تفرق

واکنش وارونه

واکنش سازی

باطل سازی

گسست

بیرونی سازی

بازداری

عقلانی سازی

ریاضت طلبی

خود بیمار انگاری

حمایت های تجربی

ساخت پرسشنامه هنجاریابی، اعتبار و روایی

سنجش مکانیسم های دفاعی

بخش دوم -تعارض

تعریف تعارض

دیدگاهها و نظریه های تعارض

رابطه تعارض و عملکرد

موقعیت های تعارض

سطح تعارض

تعداد افراد مؤثر در تعارض

عوامل ایجاد کننده تعارض

عوامل تقویت کننده تعارض

مراحل تعارض

آثار و پیامدهای تعارض

آثار و پیامدهای مثبت تعارض

آثار و پیامدهای منفی تعارض

زیان های ناشی از تعارض

انواع تعارض

تعارض بنیادین

تعارض احساسی / عاطفی

منابع ایجاد تعارض

بخش سوم – تحقیقات داخلی و خارجی

تحقیقات داخلی

تحقیقات خارجی

فصل سوم: بررسی روش شناسی پزوهش

مقدمه

مدل تحقیق

روش تحقیق

جامعه آماری و حجم آن

بر آورد حجم نمونه و روش نمونه گیری

روش گردآوری اطلاعات

اعتبار و روایی شیوه نمره گذاری و تفسیر نمرات

معرفی پرسشنامه حل تعارض

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

هنجاریابی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سبک های دفاعی

ویژگی های جمعیت شناختی پاسخگویان

جنسیت پاسخگویان

وضعیت تأهل پاسخگویان

سطوح تحصیلی معلمان

سطوح تحصیلی همسران

متغیرهای پژوهش

سوال های پژوهشی

بخش دوم

رابطه سبک های دفاعی با حل تعارض

ویژگیهای جمعیت شناختی پاسخگویان

متغیرهای پژوهش

سوالهای پژوهش

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه

یافته های پژوهش در بخش هنجاریابی پرسشنامه سبک های دفاعی

یافته های پژوهش در بخش بررسی رابطه سبک های دفاعی با حل تعارض

محدودیتهای پژوهش

محدودیت های خارج از کنترل

محدودیت های در کنترل

پیشنهادها

پیشنهادهای کاربردی برگرفته شده از تحقیق

پیشنهاد برای پژوهش های آتی

پیوست ها

منابع

مقدمه

معلمین همواره وظیفهی خطیر تربیت و پرورش کودکان و فعال کردن نیروهای بالقوه آنها را در مسیر صحیح به عهده دارند، لذا وجود هر گونه مشکل در سلامت روانی آنها می تواند بر عملکرد شغلی آنان تاثیر گذاشته و به جامعه دانش آموزی و طبیعتا آینده کشور منتقل شود (شیرازی و همکاران،۱۳۸۷).سلامت روانی معلمان در آموزش و پرورش از اهمیت خاصی برخوردار می گردد. زیرا آنان تکوین بخش رشد شناختی، زیستی، اجتماعی دانش آموزان بوده، با انتقال اعتقادات، اخلاق، رسوم، هنجارها، ارزش ها و مهارت به نسل جدید و فراهم کردن زمینه مناسب برای رشد استعدادها و قابلیت های بالقوه دانش آموزان موجب شکوفایی استعداد و افزایش عملکرد تحصیلی آنان می شود(حیدری پور و همکاران، ۱۳۸۱).اما متاسفانه اکثر مطالعات، معلمان را با سایر متخصصان مقایسه کرده اند و غالبا دریافته اند که معلمان مدارس یکی از بالاترین و بیشترین سطوح تنش شغلی را گزارش کرده اند، (کویر و کلی ۱۹۹۳، کو کس و بروکلی ۱۹۸۴، کایریاکو ۱۹۸۰، به نقل از وفایی، ۱۳۷۹). مهمتر اینکه به نظر می رسد تنش معلم به شکل پاسخ های متنوع بالائی (سر درد، دردهای شکمی، بی خوابی، خستگی و روان شناختی عدم رضایت شغلی، اضطراب، تنش، بی قراری، افسردگی و رفتاری (پازنشستگی زودرس و یا استفاده از دارو، سیگار، داروهای اشتها آور) اظهار می شود که برای حرفه معلمی زیانبار است، نیدل و گریفیت؛ سرندسون و برتی ۱۹۸۰، هیوس ۱۹۹۰، به نقل از وقایی ۱۳۷۹). | بر اساس پژوهش مؤسسه علوم و تکنولوژی انگلستان ۳۳ درصد معلمان علایم مشخص کولیت، میگرن، مشکلات قلبی، حملات اضطرابی و دردهای ماهیچه ای را گزارش داده اند. معلمان زن و مرد نسبت به حد متوسط جامعه به طور قابل ملاحظه ای سطوح بالاتری از اضطراب و افسردگی دارند و میزان این علایم تقریبأ مساوی آن حدی است که در بیماران سرپایی بیمارستان های معلمان مشاهده می شود، معلمان مورد علایم مشخص بیماریهای تنی بارزتری دارند. ۱۳ درصد معلمان مورد آزمایش همیشه و ۱۵ درصد آنها گاهی از داروهای ضد افسردگی استفاده می کنند (داتهام ۱۹۸۹، به نقل از تیکامنی، ۱۳۷۹). اینکه مردم چگونه با استرس مقابله می کنند از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. اگر فرد راههای مقابله با آن را نیاموخته باشد با مشکلات روانی و جسمی زیادی رو به رو خواهد شد (دلیلامو و همکاران، ۲۰۰۶). بنابراین، افراد باید بتوانند برای مقابله با استرس شیوه های مؤثری اتخاذ نمایند بارنت و مورگان ۲، ۲۰۰۸) هر گونه تنش، استرس و تغییر در زندگی انسان اعم از خوشایند و ناخوشایند مستلزم نوعی سازگاری مجدد است. روش های مقابله با تغییرات زندگی و تنش های حاصل از این تغییرات در افراد مختلف و بر حسب موقعیت های گوناگون، متفاوت است. بر اساس رویکرد روان تحلیل گری افراد در مواجهه با تنیدگی از سبک های دفاعی مشخصی استفاده می کنند که این سبک ها براساس میزان سازش یافتگی به سه گروه سازش نایافته، روان آزرده ، و سازش بافته تقسیم می شوند (افضلی و دیگران، مکانیسم های دفاعی، فرایندهای تنظیم کننده خودکاری هستند که برای کاهش ناهماهنگی شناختی و به حداقل رساندن تغییرات ناگهانی در واقعیت درونی و بیرونی از طریق تأثیر گذاری بر چگونگی ادراک حوادث تهدید کننده، عمل می کند (ویلنت، ۱۹۹۲). از آنجا که معلمان با انسانهای در حال رشد و تأثیر پذیر سر و کار دارند، کودکان و نوجوانانی که به شدت تحت تأثیر قدرت های پاداش دهندگی، مجبور کنندگی، تنبیهی، قانونی و با مرجعی و تخصصی معلم قرار دارند (مک دانلد”، ترجمه زهره سرمد، ۱۳۸۵). به گونه ای کاملا غیر مستقیم تحت تأثیر کلیت وجودی معلم، رفتار، شیوه برخورد و نوع قضاوت وی قرار می گیرند. بنابراین هر گونه سرمایه گذاری برای شناخت گستره سلامت معلم به ویژه سلامت روانی وی به نوعی به بهبود فرآیند تعلیم و تربیت نسل آتی کمک خواهد کرد. این تحقیق بر آن است تا رابطه سبک های دفاعی و کیفیت حل تعارض در معلمان را مورد مطالعه قرار دهد.

بیان مسئله

امروزه نیروی انسانی به عنوان ارزشمند ترین سرمایه با مسائل و مشکلات عدیده ای روبروست و روانشناسان توجه خود را به عواملی که بر افزایش یا کاهش کارایی انسان تاثیر می گذارند، معطوف می کنند و سعی دارند تا با شناسایی این عوامل و به کار گیری تمهیدات لازم بر تاثیر عوامل مثبت بیافزایند و از نقش عوامل منفی بکاهناد (زهراکار، ۱۳۸۷). دفاع هر نوع ساز و کار برای گریز از احساسات واقعی است که ماهیت خود فریبی دارد، در موارد مرض هویت خود تخریبی یافته و واقعیات درونی و بیرونی را تحریف می کنند. در واقع دقاءها جوهر خاص روانی را تشکیل می دهند و از این رو به صورتی مجزا قابل درک نیستند. دفاع یکی از کارکردهای من است و از این روی شناخت آن از طریق کنشی که اعمال می کند ممکن است. پروتر (۱۹۷۶) در این راستا اظهار می دارد که کل دامنه کنشهای من می تواند به صورت مکانیسم های دفاعی مورد استفاده قرار گیرد. (قربانی۱۳۸۹). پس از فروید، آنا فروید” از پیشگامان مطالعه دفاع ها بود که فهرستی از دفاع های مختلف را با نگاهی تحویلی ارائه کرد. از نظر وی دفاع ها می توانند متوجه احساسات و تکانه های درونی باشند و هم فشارهای محیطی، وارسی دفاع ها از نظر آنا فروید می تواند مبنایی برای ارزیابی سطح کار کرد من باشد (دلاسلوا ، ۱۹۹۶ به نقل از قربانی، ۱۳۸۹). مکانیسم های دفاعی در واقع از افراد در برابر اضطراب، ادراک خطرها یا عوامل تنیدگی زا حمایت می کنند و واسطه بین واکنش در برابر تعارضهای هیجانی با عوامل تنیدگی زاهای درونی و بیرونی هستند. از لحاظ مفهومی و عملی، مکانیسم هایی دفاعی به گروههای متفاوتی تقسیم می شوند که با سطح کشوری دفاعی مرتبطند. تلاش مکانیسم های دفاعی برای زدودن اندیشه های ممنوع و با کاهش آنها از ساخت من، به تثبیت ویژگیها و عادتهای شخصیتی خاص منجر می شود (دادستان، علی بخشی و پاکدامن، ۱۳۸۷) بر اساس رویکرد روان تحلیل گری افراد در مواجهه با تنیدگی از سبک های دفاعی مشخصی استفاده می کنند که این سبک ها بر اساس میزان سازش یافتگی به سه گروه سازش نابافته”، روان آزرده، و سازش یافته تقسیم می شوند ( افضلی و دیگران، ۱۳۷۹). شواهد تجربی نشان داده اند که سبکها و مکانیسم های دفاعی را می توان بر حسب سلسله مراتبی از رشد یافتگی تنظیم کرد. سبک ها و مکانیسم های دفاعی رشد یافته با پیامدهای سلامت جسمانی و روانی در ارتباط قرار می گیرند و سبک ها و مکانیسم های دفاعی رشد نایافته با بسیاری از شاخصهای منفی سلامت مانند اختلال های شخصیت و افسردگی مرتبط اند (بشارت، ۱۳۸۷). در بررسی های انجام شده مشخص شده است که در افراد مبتلا به اختلالهای روانی، سبک دفاعی رشد نایافته و غیر انطباقی و در جمعیت غیر بالینی سبک دفاعی به مراتب رشد یافته تر است. (افضلی و دیگران، ۱۳۷۹). تعارض در سازمان یعنی، اختلاف کلی، جزئی، واقعی با احساس بین نقش ها، هدف ها، مقاصد و علایق یک یا چند فرد، گروه یا خدمات. مفهوم تعارض مفهوم دیگری را نیز منعکس می کند، از جمله عدم تفاهم، مشاجره، تفاوت و عدم توافق۔ تعارض ها از روابط بین افراد ناشی می شود. آنها انتظار های ناسازگار افراد با گروه ها و همچنین تفاوت های موجود بین فعالیت های آنها را منعکس می کنند، بعلاوه وابستگی متقابل پیشرونده در بین مردم، افزایش کار و فشارهای بیرون، عواملی هستند که ظهور تعارض ها را ممکن می سازند. بنابراین عدم انطباق هذفها با روشها، محدودیت منابع و فشارهای ناشی از فوریت های کارها و پیامدهای ناشی از آنها نیز عناصری هستند که ظهور تعارضها را مساعد می سازند. تعارض به اشکال مختلف وجود دارد که مهمترین آنها در محیط کار تعارض درون – فردی – تعارض بین افراد، تعارض درون – گروهی و تعارض بین گروهها است. در این راستا، مسئله اصلی پژوهش حاضر این است که: آیا بین حل تعارض (کیفیت حل تعارض با سبک های دفاعی متفاوت رابطه ای وجود دارد؟ – آیا هنجاریایی پرسشنامه سبک های دفاعی می تواند در پیشگیری از حل تعارض در معلمان استان البرز موثر باشد؟