زهرا طیبی رامین هستم، فارغ التحصیل مشاوره توانبخشی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در سال ۱۳۹۵، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی معنا درمانی گروهی بر ارتقای کیفیت زندگی مادران کودکان کم شنوا” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

گروه مشاوره

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره توانبخشی

عنوان:

اثر بخشی معنا درمانی گروهی بر ارتقای کیفیت زندگی مادران کودکان کم شنوا

پژوهشگر:

زهرا طیبی رامین

استاد راهنما:

دکتر اصغر دادخواه

اساتید مشاور:

دکتر بهمن بهمنی

دکتر گیتا موللی

دی ماه ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

تعریف مفاهیم و واژگان

مداخله گروهی با رویکرد معنادرمانی

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

کودک کم شنوا

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

کیفیت زندگی

تعریف نظری

تعریف عملیاتی

اهداف پژوهش

هدف کلی

اهداف اختصاصی

اهداف کاربردی

فرضیه ها

فرضیه کلی

فرضیه های اختصاصی

فصل دوم: پیشینه تحقیق

حس شنوایی

تعاریف و طبقه بندی های نقص شنوایی

واکنش های معمول والدین به کم شنوایی کودک

طبقه بندی کم شنوایی

علل کم شنوایی

شیوع کم شنوایی

اثرات جانبی کم شنوایی

کیفیت زندگی

تعاریف و دیدگاهها

ویژگی های کیفیت زندگی

چند بعدی بودن

ویژگی ذهنی بودن

ویژگی پویا بودن

نظریه های کیفیت زندگی

نظریه های مبتنی بر فرد

نظریه های مبتنی بر خانواده

نظریه های روان شناختی

نظریه های انسان شناسی

مدل های کیفیت زندگی

مدل روحی- روانی

مدل ایدئولوژیکی با فردی

مدل ادراکی کیفیت زندگی ژان

مدل فرل و هاسی

عوامل موثر بر کیفیت زندگی

ابزار سنجش کیفیت زندگی

کاربردهای سنجش کیفیت زندگی

نظر به معنادرمانی فرانکل

پیشینه فلسفی

معرفی و تاریخچه معنادرمانی

تعریف معنادرمانی

قوانین معنادرمانی

معنا و بی معنا

مفاهیم اساسی در معنادرمانی

معنای زندگی

فرا معنا

آزادی

جوهر وجود

وجدان

خلاء وجودی

مسئولیت

سرنوشت

مداخله ی درمانی در نظریه فرانکل

قصد متناقض

اندیشه زدایی

گروه درمانی وجود گرا

پیشینه پژوهش

کیفیت زندگی

معنادرمانی

فصل سوم: روش پژوهش

نوع مطالعه

جامعه آماری

نمونه آماری و روش نمونه گیری

حجم نمونه و روش محاسبه ی آن

روش نمونه گیری

معیارهای انتخاب افراد مورد مطالعه

ملاکهای ورود به مطالعه

معیار های خروج

روش گردآوری داده ها

ابزار های پژوهش

متغیر ها

روش اجرا

روش تجزیه و تحلیل داده ها

ملاحظات اخلاقی

برنامه مداخله

فصل چهارم: توصیف و تحلیل داده ها

یافته ها

نتایج مرحله پیش آزمون

نتایج مرحله پس آزمون

نتایج مرحله پیگیری

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و بررسی بافته ها

فرضیه کلی: معنادرمانی گروهی بر ارتقاء کیفیت زندگی مادران کودکان

کم شنوا موثر است

فرضیه اختصاصی ۱ مداخله معنادرمانی گروهی” بر ارتقاء سلامت جسمانی مادران کودکان کم شنوا مؤثر است.

فرضیه اختصاصی ۲: مداخله گروهی با رویکرد معنادرمانی” بر ارتقاء سلامت مادران کودکان کم شنوا موثر است.

فرضیه اختصاصی۲: مداخله گروهی با رویکرد معنا درمانی بر ارتقا سلامت روانی مادران کودکان کم شنوا مؤثر است

فرضیه اختصاصی – مداخله گروهی با رویکرد معنادرمانی” بر ارتقاء سلامت

فرضیه اختصاصی : مداخله گروهی با رویکرد معنادرمانی” بر ارتقاء سلامت

روابط اجتماعی مادران کودکان کم شنوا مؤثر است

نتیجه گیری

محدودیت ها

پیشنهادها

پیشنهاد کاربردی

پیشنهاد پژوهشی

منابع

پیوست ها

چکیده:

مقدمه: شناسایی کم شنوایی کودک، خانوداه را با یک سری بحران روبرو می کند. این مشکل موجب افت کیفیت زندگی والدین این کودکان به ویژه مادران آنها می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی معنادرمانی گروهی بر ارتقای کیفیت زندگی مادران کودکان کم شنوا انجام گرفت روش بررسی: پژوهش حاضر کاربردی و از نوع نیمه آزمایشی با گروه گواه، پیش آزمون – پس آزمون و آزمون پیگیری اجرا شد. جامعه آماری پژوهش، کلیه مادران کودکان کم شنوا شهرستان کرج و از بین مادران دانش آموزان دبستان استثنایی شهداء انتخاب شد. اعضای نمونه از طریق نمونه گیری مبتنی بر هدف، از نوع دسترس و بر مبنای داوطلب بودن آزمودنی، با استفاده از تخصیص تصادفی به دو گروه آزمایش (۱۵نفر) و کنترل (۱۵ نفر) تقسیم شدند. اعضای هر دو گروه در مرحله پیش آزمون و پس آزمون بر اساس مقیاس کیفیت زندگی مورد ارزیابی قرار گرفتند. گروه آزمایش در معرض «مداخله معنادرمانی گروهی» در قالب ۹ جلسه ۹۰ دقیقه ای قرار گرفت. داده ها پس از جمع آوری به منظور محاسبه میانگین، انحراف معیار، آزمون او تحلیل کوواریانس توسط نرم افزار ۱۶ spss پردازش شد. یافته ها: نتایج نشان داد میانگین کیفیت زندگی در مادران کودکان کم شنوا، پس از اجرای مداخله در گروه آزمایش بیشتر از میانگین گروه کنترل بوده و تفاوت از لحاظ آماری معنادار است ( ۰۱۴/ ۰=P) نتیجه گیری: بر اساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که شیوه مداخله مورد استفاده بر افزایش کیفیت زندگی مادران کودکان کم شنوا مؤثر بوده است.

کلید واژه ها: کیفیت زندگی، مداخله معنادرمانی گروهی، مادران کودکان کم شنوا

فصل اول:

مقدمه:

از آنجایی که تمامی اعضای خانواده با یکدیگر تعامل نزدیک دارند، تولد یک کودک دارای ناتوانی بر پویایی خانواده تاثیر بیشتر گذاشته و خانواده را دچار بحران می کند. این موضوع در مورد کودکان با کم شنوایی بسیار جدی است چرا که بیش از ۹۰ کودکان با کم شنوایی از والدین شنوایی متولد می شوند که فرزندشان نخستین فرد کم شنوایی است که تا کنون دیده اند (موللی و نعمتی، ۱۳۸۸).والدین کودکان کم شنوا، اغلب کم شنوایی کودک را همراه با احساس سرخوردگی و تامیدی کامل از زندگی و با شوک درک می کنند. رویاهای آنان در مورد آینده فرزند فرو می پاشد و احساساتشان آشفته و متزلزل می شود. گاه از دیگران کناره گیری می کنند تا با عم خود تنها باشند، یا دچار سوگ می شوند. ممکن است یک سلسله واکنش های هیجانی مانند آنچه در داغدیدگی دیده می شود را پشت سر بگذارند و زندگی اجتماعی و زناشویی آنها تحت تاثیر قرار بگیرد و احساس انزوا، تنهایی و بی بهره ماندن از شادی کنند (زمانی و حسینی، ۱۳۸۷)به طور کلی وجود چنین کودکی تمام افراد خانواده به ویژه مادر را در شرایط بدی قرار می دهد، چون این مادر است که بیشترین ارتباط را با کودک برقرار می کند. پس بیشترین بار مشکل را بر دوش خواهد کشید و بیشترین رنج را او می برد تا درک و احساس خود را تغییر دهد. برای مادر مشکل دیگری نیز وجود دارد و آن، ترس از بدتر شدن وضع کودک حین بزرگ شدن است. اینکه چگونه برای کودک کم شنوای او امکان خواهد داشت که بدون غلبه بر مسئله کم شنوایی بزرگ شود و زندگی شاد و کاملی داشته باشد، ممکن است امیدها فروبر بود بدون اینکه چیز دیگری جایگزین آن شود (زمانی و حسینی، ۱۳۸۷)از تحقیقات وسیعی که در متون خارجی به چشم می خورد می توان این گونه استنباط کرد که کمتر مسئله ای در زندگی خانوادگی می توان یافت که تا به این حد وضع خانواده و اعضا آن را آشفته می کند. این تحقیقات نشان می دهد که وجود کودک کم شنوا در خانواده ضمن به هم ریختن وضعیت روانی خانواده باعث می شود تعادل اقتصادی آنان را نیز به هم بریزد و محدودیت های اجتماعی بیشتری نیز برای آنان به ارمغان آورد که این محدودیت به نوبه خود در درون خانواده دشوار بهایی را در پی خواهد داشت (عرب، ۱۳۷۵).انسان وقتی با وضعی اجتناب ناپذیر مواجه می گردد، و یا با سرنوشتی تغییر ناپذیر رو به روست، این فرصت را یافته است که به عالی ترین ارزشها و زرف ترین معنای زندگی یعنی رنج کشیدن دست یابد. درد و رنج بهترین جلوگاه وجودی انسان است. و آنچه که اهمیت بسیار دارد، شیوه و نگرش فرد نسبت به رنج است و شیوه ای که این رنج را به دوش می کشد. لوگو تراپی با معنا درمانی در ساده ترین تعریف آن گونه که فرانکل می نویسد عبارت از درمان از رهگذر معنا یا ” شفا بخشی از رهگذر معنا” (فرانکل، ۱۹۶۷، معارفی، ۱۳۷۵).لوکاس و اروانگ هیرش (۲۰۰۲) معنا در ماتی را یک نظام فلسفی- روان شناختی می دانند که به بیماران کمک می کند تا به رغم سوگ و نا امیدی بر از دست رفته ها تمرکز نکنند بلکه در جستجوی معنا باشند. در نتیجه، زندگی از نگاه معنا درمانی تحت هر شرایطی معنادار است. افراد با اراده ای معطوف به معنا انگیخته می شوند و انسان دارای اراده آزاد است بنابر تعاریف ذکر شده، وظیفه معنا در سانگر این است که به بیمار کمک کند تا معنای زندگی را کشف گروه درمانی، فرصتی فراهم می کنند تا شخص نگرش ها و رفتار خود را ضمن تعامل با مردمان دیگری که دارای مشکلات و اختلالاتی همانند خود وی هستند، وارسی کند.

بیان مسئله:

گرچه مادری برای غالب زنان احساسات مثبتی به همراه می آورد در عین حال ممکن است تاثیراتی منفی روی شاخص های سلامت روانی از جمله افسردگی، اضطراب و استرس ناشی از بار سنگین مسئولیت فرزند داشته باشد. پرورش نوردان و خردسالان حتی برای والدین تحصیل کرده متوسط دارای فرزند سالم و طبیعی وظیفه ای مشکل به شمار می رود. مادران به دلیل فشار ناشی از نیازهای روزمره خود بیش از پدران در در معرض انواع آسیب های روانشناختی هستند (نبرد و همکاران، ۲۰۰۰ بابلی و همکاران، ۲۰۰۳).از دیدگاه خانوادگی، کم شنوایی پیچیده ترین ضایعه حسی است. شناسایی کم شنوایی کودک خانواده را با یک سری بحران روبه رو می کند (ترنبال ، ۲۰۰۴، دیتر- دیکارد ، ۱۹۹۵).با وجود پیشرفت های اخیر در پزشکی، کم شنوایی به دلیل جنبه های پزشکی و روانشناختی زیاد هنوز هم چالش برانگیز است (نجم آبادی و کهریزی، ۲۰۰۵). کم شنوایی شایع ترین آسیب در زمان تولد می باشد. بر اساس آمارهای بین المللی از میان کودکان متولد شده در جهان، از هر ۱۰۰۰ نوزاد ۱تا ۳ نوزاد کم شنوا خواهند بود (موللی، ۱۳۹۰)وضعیت زندگی کودکان کم شنوا سرشار از وقایع استرس زا است. پیچیدگی این معلولیت، غیر قابل درمان بودن آن و مشکلات ارتباطی که به همراه می آورد همه در زندگی روزمره ی خانواده اختلال ایجاد می کند. والدین غالبا اضطراب و فشار روانی زیادی را سالها پس از شناسایی کم شنوایی فرزندشان هم چنان تجربه می کنند (تور برگ ، لیندبلاد و بومان ، ۲۰۰۴). در بررسی هایی که پیرامون سلامت و رفاه افراد در معرض خطر انجام می شود ، بررسی کیفیت زندگی حائز اهمیت ویژه ای است امروزه یکی از مفاهیم جدیدی که در علوم بهداشتی، به ویژه بهداشت روان، وارد شده کیفیت زندگی است. در دنیای امروز، زندگی کردن تنها به معنای زنده بودن و بیمار نبودن نیست، بلکه چگونگی زندگی نیز اهمیت دارد. در چنین شرایطی، دیگر افزایش میانگین طول عمر و امید به زندگی، هدف نیست، بلکه هدف افزایش سالهای زندگی سالم است؛ بدین معنی که چند سال از عمر افراد، به سلامت سپری شده است (جمالی، ۱۳۸۵)سازمان بهداشت جهانی (۱۹۹۳) کیفیت زندگی را این گونه تعریف می کند: برداشت و درک افراد از موقعیت خود در رابطه با اهداف و نظامهای ارزشی مورد قبول آنان با توجه به شرایط عینی زندگی در این نگاه کیفیت زندگی، مفهومی فراگیر است که از سلامت جسمانی، رشد شخصی، حالات روانشناختی، سطح استقلال، روابط اجتماعی و روابط با نهادهای برجسته محیط، تاثیر می پذیرد و نیز بر ادراک فرد مبتنی است (نائنیان ، شعیری ، روشن و همکاران، ۱۳۸۴)موکائو (۱۹۹۰) در بررسی کیفیت زندگی مردم هاوایی، کیفیت زندگی پایین را با مسائلی مانند بدی وضعیت بهداشت، مرگ و میر بالا، خودکشی و شیوع بیماری مربوط می داند(محمدخانی، دلاور و محمدی، ۱۳۷۹)تلاش برای اندازه گیری کیفیت زندگی از سال ۱۹۴۰ میلادی با معرفی شاخص کار تفسکی برای بیماران سرطانی و طبقه بندی عملکرد قلب توسط انجمن تیویورک آغاز گشت. با آنکه سنجش کیفیت زندگی امتیازهایی دارد ولی هنوز بخش کوچکی از پژوهشها به آن اختصاص یافته است (ریچارد ، ۱۹۹۱). ویک، هیوز، کانیز و پولاکیس (۲۰۰۴) در پژوهشی بر روی والدین ۸۳ کودک ناشنوای  ۷تا ۸ ساله در مقایسه با والدین ۸۹۵ کودک شنوا به بررسی کیفیت زندگی مربوط به سلامت در آنها پرداختند. نتایج پژوهش نشان داد که والدین کودکان ناشنوا، سلامت روانی پایین تری نسبت به والدین کودکان عادی دارند (قدرتی میر کوهی و غباری بناب، ۱۳۸۹).کیفیت زندگی با شرایطی که سلامت روانی را به خطر می اندازد در ارتباط است. یکی از این شرایط استرس زا می تواند حضور کودک استثنایی در خانواده باشد. کودکان استثنایی از نظر هوشی، جسمی، روانی و اجتماعی به میزان قابل توجهی نسبت به دیگر همسالان خود متفاوت می باشند و پدر و مادرها باید خود را با این تفاوتها سازگار نمایند (افروز، ۱۳۸۸).تولد کودک استثنایی در خانواده مشکلاتی برای اعضای خانواده رقم می زند و باعث استرس در اعضای خانواده بالاخص والدین می گردد (هدا ، جیمز هال و آرون اباتا، ۲۰۱۰؛ سلدا و پولکو، ۲۰۰۹) و کیفیت زندگی اعضای خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد (شیو ، بلومبرگ، رایس و همکاران، ۲۰۰۳). مرور شواهد تجربی نشان می دهد والدین کودکان استثنایی نسبت به والدین کودکان عادی باید زمان بیشتری را صرف مراقبت و آموزش کودک خود کنند، در نتیجه این والدین برای انجام فعالیتهای خود نانوان اند و زندگی اجتماعی آنها محدود می گردد که این امر بر کیفیت زندگی آنان تاثیر منفی دارد (مالرر ، شیوون، نو پرت و همکاران، ۲۰۱۰؛ لیونگ ، تای، چانگ و همکاران، ۲۰۰۳؛ دنل، ۲۰۱۰، بارلو و لارد، ۲۰۰۶ به نقل از صیدی، کاکایرایی، چچایی و همکاران، ۱۳۹۰)در ایران نیز در زمینه کیفیت زندگی والدین کودکان مبتلا به آسم و دیابت (خیر آبادی، ۱۳۸۶) ، کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور (علوی و همکاران، ۱۳۸۵) و کودک مبتلا به فلج مغزی (خیاط زاده، ۱۳۸۸) و موارد دیگر مورد بررسی قرار گرفته و نتایج نشان داده است که حضور کودک با نیاز های ویژه در خانواده بر کیفیت زندگی تاثیر گذار است (صیدی، کاکایرایی، چچایی و همکاران، ۱۳۹۰).