زهرا علیزاده بیرجندی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی برنامه درمانگری کندال بر کاهش نشانه های اضطرابی، بهبود پیشرفت تحصیلی و نظم جویی شناختی هیجانی کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه فردوسی مشهد

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی

عنوان:

اثر بخشی برنامه درمانگری کندال بر کاهش نشانه های اضطرابی، بهبود پیشرفت تحصیلی و نظم جویی شناختی هیجانی کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی

استاد راهنما:

دکتر علی مشهدی

استاد مشاور:

دکتر زهرا طبیبی

پژوهشگر:

زهرا علیزاده بیرجندی

زمستان ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

بیان مسأله

اهداف و ضرورت پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش

فصل دوم: گستره نظری و ادبیات پژوهش

اختلال های اضطرابی دوران کودکی

طبقه بندی اختلال های اضطرابی دوران کودکی

تشخیص و ویژگی های بالینی اختلال های اضطرابی

همه گیر شناسی اختلال های اضطرابی

همبودی اختلال های اضطرابی

سیر تحولی اختلال های اضطرابی

سبب شناسی اختلال های اضطرابی

چهار چوب رفتاری – شناختی اختلال های اضطرابی دوران کودکی

الف) نظام شناختی

ب) نظام فیزیولوژیکی و عاطفی

ج) نظام رفتاری

اضطراب و پیشرفت تحصیلی

هیجان ورشد هیجانی کودکان

اضطراب و نظم جویی هیجان

نظم جویی شناختی هیجان

انواع راهبردهای تظم جویی شناختی هیجان

رویکردهای درمانی اختلال های اضطرابی

درمان شناختی – رفتاری

برنامه درمانی کندال Coping Cat Program

مؤلفه های برنامه درمانی Coping Cat

الف) آموزش مفاهیم روان شناختی

ب) تنش زدایی

ج) ساختن یک الگوی مقابله ای شناختی

د) حل مسأله

ه) سرمشق دهی

و) روش های مبتنی بر مواجهه

شیوه مداخله برنامه درمانی Coping Cat

شواهدی از اثربخشی برنامه درمانی Coping Cat

جمع بندی نهایی

فصل سوم: روش پژوهش

طرح پژوهش

شرکت کنندگان (جامعه آماری، نمونه، شیوه نمونه گیری)

ابزار پژوهش

روند اجرای پژوهش

روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: یافته های پژوهش

اطلاعات جمعیت شناختی آزمودنی ها

نتایج مربوط به فرضیه اول

نتایج مربوط به فرضیه دوم

نتایج مربوط به فرضیه سوم

نتایج مربوط به فرضیه چهارم

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

فرضیه اول

فرضیه دوم

فرضیه سوم

فرضیه چهارم

نتیجه گیری نهایی

محدودیت های پژوهش

پیشنهادهای پژوهش

منابع

پیوست ها

چکیده

زمینه و هدف: اختلال های اضطرابی در میان اختلال های روان پزشکی کودکان، گسترده ترین و فراوان ترین اختلال ها هستند به گونه ای که تحول شناختی، اجتماعی و هیجانی کودک را مختل می کنند. شیوع بالا و ایجاد پیامدهای منفی درازمدت بر تحول کودکان، نیاز به درمان موتر را برجسته می کنند. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر بخشی آموزش برنامه درمانی کندال بر کاهش نشانه های بالینی اضطراب، بهبود عملکرد تحصیلی و بهبود نشانه های نظم جویی شناختی هیجان کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی انجام شد. روش: این پژوهش شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل می باشد که در سال ۱۳۹۲ انجام شده است. بر اساس نمونه گیری هدفمند ۳۰ دانش آموز دختر و پسر با تشخیص اختلال های اضطرابی در دامنه سنی ۸-۱۳ سال انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایشی قرار داده شدند. ارزیابی با استفاده از مقیاس اضطراب چند بعدی (MASC). فرم والد و معلم آجنباخ( IRF ,CBCL )، مقیاس نظم جوہی شناختی هیجان فرم کودکان ( CERO – K ) انجام شد. گروه آزمایش در ۱۶ جلسه درمان انفرادی شرکت کردند و گروه کنترل در لیست انتظار قرار گرفتند. داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS و به روش تحلیل کووار بانس تک متغیری و چند متغیری تحلیل گردید. یافته های تحلیل نتایج نشان داد که میانگین نمرات اضطراب، همچنین نمرات راهبردهای ناسازگارانه نظم جویی شناختی هیجان در گروه آزمایش در مرحله پس آزمون، نسبت به گروه کنترل به طور معناداری کاهش یافت (P<0/05 ). و آزمودنی های گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل از راهبردهای سازگار انه نظم جوبی شناختی هیجان به طور معناداری بیشتر استفاده گردند (۰/۰۵ >P) در حالی که میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، به طور معناداری تغییر یافت. نتیجه گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که برنامه درمانی کندال (COPING CAT) می تواند در کاهش نشانه های بالینی اضطراب و بهبود نشانه های نظم جویی شناختی هیجان کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی موثر باشد و کاربردهای بالینی در پیگیری و درمان مشکلات اضطرابی کودکان داشته باشد.

کلیدواژه ها: اختلال های اضطرابی کودکان، برنامه درمانی کنتال، نظم جویی شناختی هیجان، پیشرفت تحصیلی

فصل اول

مقدمه پژوهش

ترس و اضطراب هیجان های اساسی و بهنجاری اند که همه انسانها طی جریان های زندگی آن را تجربه می کنند. تجربه ترس برای کودکان بخشی اساسی از تحول بهنجار آنان است اما برای برخی از کودکان ترس و اضطراب های شدید و گستردهای ممکن است رخ دهد که به ایجاد خلل در فعالیتهای روزانه آنان و کیفیت زندگیشان منجر گردد (خدایاری فرد و سهرابی، ۱۳۹۰). اختلال های اضطرابی ، اختلال های شایع روانی هستند که کودکان تجربه می کنند (کندال ، هدتکه ، ۲۰۰۶) و یک شیوع تراکمی ۱۰ درصدی تا سن ۱۶ سالگی و شیوع ۲۱ درصدی در کل عمر دارند (کسلر ، ۲۰۰۵ به نقل از اسبجرن ، هویر ، دیربورگ و کندال ،۲۰۱۰). اکثر اختلال های اضطرابی با گذر زمان کاهش نمی یایند و اگر درمان دریافت نکنند با ناتوانی های دوره بزرگسالی پیوند می خورند (کندال، هودسون ، گوسچ ، فلاتری ، سوگ ، ۲۰۰۸).اختلال های اضطرابی کودکان فعالیت اجتماعی، روابط همسالان، عملکرد تحصیلی را مختل می کنند (وردویین ، کندال، ۲۰۰۸). اگر این اختلال درمان نشود، ایجاد یک مرحله مزمن و مداومی از اختلال های اضطرابی در دوران بزرگسالی را در پی دارد (کوپلند، شاناهان، کستلو. انگولد، ۲۰۱۱). بدین ترتیب عواقب اختلال های اضطرابی درمان نشده کودکی، نیاز به مداخلات زود هنگام را برجسته می کند.

بیان مسأله:

اضطراب در پاسخ به تهدیدی است که ناشناخته، مبهم پا متعارض است و حالتی است که پیامدهای زیادی را به همراه دارد، باعث اعوجاج دریافت های حسی بیمار می شود همچنین با تاثیر بر شناخت، موجب تحریف های ادراکی می شود و اغلب پیامدهای اضطراب، شامل احساس وحشتی می شود که با علائم جسمی، بیانگر افزایش فعالیت دستگاه اعصاب خودکار و تپش قلب و تعریق می باشد (کاپلان و سادوک ، ۲۰۱۰).اختلال های اضطرابی در میان اختلال های روان پزشکی کودکان، گسترده ترین و فراوان ترین اختلال ها هستند (استالارد ،۲۰۰۹) همرنس و همکاران (۲۰۰۸) مطرح کردند اختلال های اضطرابی نفریبا ۱۸ درصد از کودکان را تحت تاثیر قرار میدهد و به طور غیر محتملی بدون درمان فرو نشانده می شوند. شیوع اختلال های اضطرابی در نمونه هایی که برای درمان مراجعه می کنند بین ۲۷ تا ۴۵ درصد یا حتی بیشتر از ۷/ ۵۷ درصد گزارش شده است (به نقل از اسبجرن و همکاران، ۲۰۱۰)، میانگین سنی شروع اختلال های اضطرابی ۱۱ سالگی بوده است که در این میان اختلال اضطراب جدایی و ترس از مدرسه با میانگین سنی ۷ سال زودترین سن بروز و اضطراب اجتماعی با میانگین سنی ۱۳ سال دیرترین سن بروز را دارد (کسلر و همکاران، ۲۰۰۵؛ به نقل از اسمجرن و همکاران، ۲۰۱۰).اختلال های اضطرابی در دختران معمولا بیشتر از پسران است البته تفاوت دختران و پسران در ابتلا به اختلال های اضطرابی چندان چشم گیر نیست به علاوه این تفاوت ها در تمامی اختلال های اضطرابی وجود ندارد تنها در برخی از اختلال ها آمار دختران بیشتر از پسران است (ویس، ۱۳۸۹)چهارمین ویراست انجمن روانپزشکی امریکا DSM IV نشان میدهد نشانه های اضطراب کودکان و بزرگسالان یکی هستند هر چند در تظاهرات اختلال ها شاهد تفاوت های رشدی هستیم (باچر و جیمز، ۱۳۸۸).اختلال های اضطرابی کودکان، پیشرفت تحصیلی، تحول شناختی، اجتماعی، هیجانی و اکثر عملکردهای کودک و خانواده را مختل می کنند (برینهولست، اسبجرن، رینهولددنونا ، استالارد، ۲۰۱۱). اکثر اختلال های اضطرابی در طول زمان رفع نمی شوند و اگر بدون درمان باقی بمانند بانقائص و اختلالات در بزرگسالی مربوط میشوند (پودل ، میچالیزین ، ادموندز ، پولئو وکندال، ۲۰۱۰). بسیاری از کودکان با اختلال های اضطرابی مهارت های کمتری را در نظم جویی هیجانات نشان میدهند (هاندوتی ، ۲۰۰۷). توانایی موفق نظم جویی هیجان با شماری از پیامدهای سلامت جسمانی، اجتماعی و فیزیولوژیک مرتبط می باشند و در نقطه مقابل فرض بر این است که نارسایی در نظم جویی هیجان، مکانیسم زیر بنایی اختلال خلقی و اضطرابی است (کمپبل ، بارلو ، ۲۰۰۷)، افراد برای نظم جویی هیجانات از راهبردهای متفاوتی استفاده می کنند، یکی از متداول ترین راهبردهای نظم جویی هیجان، استفاده از فرایندهای شناختی است (گارنفسکی، ریفه، جلیسماء کارایج، ۲۰۰۷)، راهبردهای مقابله ای شناختی نقش مهمی را در رابطه با تجربه کردن وقایع منفی زندگی و گزارش علائم اضطراب و افسردگی بازی می کنند (گارنفسکی، کارایج، اسپینهون ، ۲۰۰۱). هنگامی که کودکان اضطرابی خودشان را در موقعیت های برانگیزاننده اضطراب می بینند مهارتهای محدودی را در مدیریت هیجانانشان نشان می دهند به طوریکه آنها گزارش دادند که هیجانات را بسیار شدید تر تجربه می کنند، نارساکنش وری نظم جویی در هیجان نشان می دهند و از راهبردهای مقابله ای کمتر انطباقی در توانایی شان برای اصلاح خلق خود استفاده می کنند (سوگ، زمان، ۲۰۰۴).کودکان اضطرابی نارساکنش وری نظم جویی هیجانات را به روش های مختلفی انجام میدهند آنها کنترل کمتری در موقعیت های بیرونی برانگیزاننده اضطراب و واکنش های درونی شان به این موقعیت ها گزارش کرده اند (ویمز، ۲۰۰۳؛ به نقل از هانسدوتی، ۲۰۰۷). همچنین آنها تلاش می کنند تا از موقعیت هایی که برانگیزاننده هیجانات شدید است اجتناب کنند که این، غیر انطباقی است (ماش، ولف ۲۰۰۶: نقل از هانسدوتی، ۲۰۰۷)شیوع بالای اختلال های اضطرابی و ایجاد پیامدهای منفی درازمدت بر تحول کودکان، نیاز به درمان موثر را برجسته می کند (کندال و همکاران، ۲۰۰۸). یکی از الگوهای رایج درمانی، درمان شناختی رفتاری است، _یافته های بالینی نشان داده اند که درمان شناختی رفتاری صرف نظر از قالب آن یک درمان بسیار موثر برای کودکان با اختلال های اضطرابی است (هاتسون و همکاران، ۲۰۰۹). بیشتر مداخلات شناختی رفتاری برای اضطراب کودکان از راهبردهایی تشکیل شده است که هم علائم رفتاری و شناختی را در اضطراب تغییر دهد و هم اینکه بر روی تشخیص هیجانات ترس آور تمرکز کنند (هانسندوتی، ۲۰۰۷).یکی از برنامه های ساختارمند CBT به طور خاص، برنامه مقابلهای کت است که برای کودکان و نوجوانان با اختلال های اضطرابی در دانشگاه کمپل گسترش یافت. هدف مداخله این است که به کودکان کمک میکند تا علائم بدنی شان را از اضطراب تشخیص دهند، همچنین سازگاری با شناختهای غیر انطباقی در موقعیت های بر انگیزاننده اضطراب و خزانه ای از راهبردهای مقابله و انطباق را توسعه دهند. بعد از یادگیری این مجموعه از مهارت های جدید، درمان به فراهم کردن فرصت هایی، جهت تمرین این مهارتهای کسب شده در موقعیت های برانگیزاننده اضطراب می پردازد (کندال و همکاران، ۲۰۰۸).کندال، فورر و پودل (۲۰۱۰) مطرح کردند که درمان های CBT برای کودکان با اختلال های اضطرابی حمایتهای قوی تجربی را برای کودکان بالای ۷ سال به دنبال داشته است. یافته های بالینی مبتنی بر برنامه مفابلهای کت نشان داده اند که بیش از ۶۰ درصد از کودکان پیشرفت معناداری را بعد از مداخله داشته اند (کوبهام ، داد ، اسپنس و مکدرموت ، ۲۰۱۰)با توجه به مطالب بیان شده، این پژوهش به بررسی اثربخشی مداخله ی درمانگری مقابلهای کت پر کاهش نشانه های اضطرابی، پیشرفت تحصیلی و بهبود نشانه های نظم جویی شناختی هیجان کودکان می پردازد. _

اهداف و ضرورت پژوهش

اختلال های اضطرابی در میان اختلال های روانپزشکی کودکان، گسترده ترین و فراوان ترین اختلال ها هستند (استالارد، ۲۰۰۹) و با مشکلاتی در زمینه پیشرفت تحصیلی (وودوارد و فرگوسن، ۲۰۰۱)، عملکرد خانوادگی (وود ، مکلئود، ۲۰۰۸)، روابط ضعیف اجتماعی و سلامت هیجانی آینده (گرونر و موریس، ۲۰۰۵، به نقل از پودل و همکاران، ۲۰۱۰) در ارتباط می باشند. وجود اختلال در دوران کودکی با آسیب های متعددی در حوزه های اجتماعی، خانوادگی و تحصیلی همراه است و در فعالیت های مناسب تحولی تداخل می کند (وود، ۲۰۰۳). کودکان مبتلا به این اختلال ها سطح بالایی از تعارض های خانوادگی و پریشانی های فردی را تجربه می کنند (لنگسلی، ۲۰۰۴، به نقل از طهرانی زاده، ۱۳۸۹) و در مقایسه با کودکان بهنجار بیشتر کناره گیر هستند همچنین از فعالیتهای اجتماعی اجتناب می کنند، تمایل دارند که کمتر شبیه دوستانشان باشند و معمولا از جانب همسالانشان نادیده گرفته می شوند. روال عادی روزمره شان نیز اغلب از هم گسیخته است و در دوست یابی و نگهداری دوستانشان نیز مشکلاتی دارند که در قلمرو ارتباطی کودک به شکل بازداری، اجتناب یا وابستگی های اضطراب آمیز نمایان می شوند که به این صورت امتناع از مدرسه را در پی دارد و بر پیشرفت های کودک تاثیر منفی می گذارد و با احتمال بالای ترک تحصیل همراه است، در نهایت تجربه های کودکان مضطرب در خدمت پریشانی های شخصی است و از احساس ارزشمندی پایین آنها حکایت دارد (کاشانی، ۱۱۹۸۳ به نقل از طهرانی زاده، ۱۳۸۹). این کودکان یک خطر خود کشی بالاتری دارند (برینهولست و همکاران، ۲۰۱۱). به علاوه اختلال های اضطرابی بر تحول شناختی کودک، نتایج منفی دراز مدت و شدیدی به جا می گذارند (کرسول و کارترایت، ۲۰۰۷) به کار گیری الگوهای تحریف شده تفکر به تشانگان جسمانی متعدد و اختلال درونی سازی دوران بزرگسالی منجر می شود (کرنز ، رید ، کندال، ۲۰۱۳). پژوهش ها نشان دادهاند کودکان با اختلال های اضطرابی مهارتهای کمتری در نظم جویی هیجانات دارند (هانسدوتی، ۲۰۰۷) و مشکلات بیشتری را در بکار گیری راهبردهای نظم جویی هیجانات موثر نشان می دهند (کارتی، هورش، آیتر، ادج ، گراس، ۲۰۱۰) ضرر اضطراب در کودکان قوری و طولانی است (کاپلو، کوران، آنگولد، کوستان، ۲۰۰۱، به نقل از باررا، نورتون، ۲۰۱۱). به طوری که اگر این اختلالات بدون درمان باقی بمانند در جوانی ممکن است منجر به آسیب های قابل توجه و مشکلات هیجانی مزمن شوند (کندال، بارمیش، ۲۰۰۷) و در بزرگسالی با افسردگی و اختلال های سوء مصرف مواد (بوکتر و همکاران، ۲۰۰۸) همچنین با آسیب های حرفه ای و شغلی و کاهش کیفیت زندگی ( پولیو، کونر، بنجامین، کندال، ۲۰۱۱) ارتباط پیدا می کنند.شیوع بالای اختلال های اضطرابی و ایجاد پیامدهای منفی و دراز مدت بر تحول کودکان، نیاز به درمان موثر را برجسته می کند (کندال و همکاران، ۲۰۰۸)یکی از الگوهای رایج در مانی، درمان شناختی رفتاری است، یافته های بالینی نشان داده اند که درمان شناختی رفتاری صرف نظر از قالب آن یک درمان بسیار موثر برای کودکان با اختلال های اضطرابی است (هاتسون و همکاران، ۲۰۰۹) و به عنوان یک درمان بر پایه شواهد، شناخته شده است (سود من و کندال، ۲۰۰۰ نقل از سوگ و زمان، ۲۰۰۴)، یکی از برنامه های ساختار مند CBT به طور خاص، برنامه مفابلهای کت است که برای کودکان و نوجوانان با اختلال های اضطرایی در دانشگاه کمبل گسترش یافت. برنامه مقابلهای کت ترکیبی از فنون رفتاری و شناختی را ارائه می کنند که فهم تاثیرات اجتماعی (خانواده و همسالان و آموزش مهارتهای مدیریت هیجانی را مد نظر قرار گرفته است (کندال و هدتکه، ۲۰۰۶).با توجه به اینکه در حیطه درمان اختلال های اضطرابی کودکان، تحقیق جامعی در ایران صورت نگرفته است همچنین تاکنون اثر بخشی این برنامه درمانی بر بهبود تنظم جویی هیجان و عملکرد تحصیلی بررسی نشده است، بنابراین هدف از پژوهش حاضر این است که به بررسی اثربخشی آموزش برنامه مقابلهای کت بر بهبود نشانه های بالینی اضطراب، عملکرد تحصیلی و نظم جویی شناختی هیجان کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی بپردازد.

فرضیه های پژوهش

۱-برنامه مقابله ای گت نشانه های بالینی اضطراب کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی گروه آزمایش را نسبت به گروه کنترل به طور معناداری کاهش می دهد.

۲- برنامه مقابله ای کت میزان پیشرفت تحصیلی کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی گروه آزمایش را نسبت به گروه کنترل به طور معنا داری افزایش می دهد.

۳- برنامه مقابله ای کت راهکارهای سازگارانه نظم جویی شناختی هیجان کودکان مبتلا به اختلال های اضطرابی گروه آزمایش را نسبت به گروه کنترل به طور معنا داری افزایش می دهد.

۴- برنامه مقابله ای کت راهکارهای ناسازگارانه نظم جویی شناختی هیجان کودکان مبتلا به اختلال های

اضطرابی گروه آزمایش را نسبت به گروه کنترل به طور معنا داری کاهش می دهد.

تعریف عملیاتی متغیرهای پژوهش

اختلال اضطرابی کودکان در پژوهش حاضر از طریق ابزارهای اضطراب چند بعدی MASC. فرم والد و معلم اچنباخ CBCL و TRF سنجیده می شود.

برنامه درمانی مقابله ای کت COPING CAT PROGRAM این مداخله به صورت فردی و در ۱۶ جلسه، برای کودکان با اختلال های اضطرابی طراحی شده است.

پیشرفت تحصیلی: در پژوهش حاضر، بر مبنای نصره زیر مقیاس عملکرد تحصیلی در فرم معلم آچاخ قبل و بعد از مداخله سنجیده می شود.

نظم جویی شناختی هیجان: از طریق نمره کودک در آزمون نظم جویی شناختی هیجان- فرم کودکان CERQ-K سنجیده می شود.

فصل دوم

گستره نظری و ادبیات پژوهش

در این فصل ابتدا با معرفی اختلال های اضطرابی دوران کودکی، طبقه بندی، تشخیص، نشانه های بالینی سیب شناسی، همه گیر شناسی، همبودی و سیر تحولی این اختلال مرور می شود و با مقدمه ای بر رشد هیجانی کودکان، نظم جویی هیجان و راهبردهای شناختی آن و چگونگی آن در اختلال های اضطرابی شرح داده میشود. سپس با مرور رویکردهای درمانی، درمان شناختی – رفتاری و مدل های منبعث از این نظریه که به تشریح و درمان اختلالهای اضطرابی پرداخته اند، مورد توجه قرار می گیرد و در پایان با تشریح برنامه درمانی کندال و مروری بر پژوهش هایی که تا کنون به اثربخشی آن در داخل و خارج از کشور انجام شده است به جمع بندی نهایی می پردازد.

اختلال های اضطرابی دوران کودکی

اضطراب یک احساس بنیادین و یک کنش سازشی است که به افراد در موقعیتهای خطرناک اخطار می دهد و به آنها این اجازه را می دهد تا با موقعیت مواجه شوند یا در مواقع ضروری فرار کنند. احساس تجربه شده در اضطراب یک بخش ضروری تحول است که باعث می شود نوزاد از موجودی وابسته که از خطرهای پیرامون خود ناآگاه است به بزرگسالی خود مختار تبدیل شود که قادر است موقعیت های مشکل آفرین را کشف کند و نسبت به آنها واکنش نشان دهد (آلبانو و همکاران، ۱۹۹۶: نقل از وارمن، ۱۹۹۹). در مقابل اضطراب های بهنجار، اختلالات اضطراب توسط اضطراب نامناسب مفرط یا فزون یافته توصیف می شود که در عملکردهای روانی، اجتماعی و فرهنگی مداخله می کنند (واسا و پاین، ۱۹۹۸: نقل از ایساو، ۱۳۸۹). برای تشخیص اختلال های اضطرابی در کودک، درمانگر می بایست سن متناسب با اضطراب، شدت اضطراب و آسیبی که توسط اضطراب پدید می آید را در نظر بگیرد. شکست در بازشناسی این تفاوت ها باعث میشود که همه رفتارهای کودک صرف نظر از سن یا مراحل تحول گودک، یکسان در نظر گرفته شود (کندال و همکاران، ۱۹۹۴). داده های حاصل از مجموعه های تشخیصی نظیرIV – DSM به ما در درک بهتر محتوا، ماهیت ترس ها و اضطراب های دوران کودکی کمک می کنند.

طبقه بندی اختلال های اضطرابی دوران کودکی

در DSM – IV کودکان با یکی از ۹ اختلال اضطرابی تشخیص داده می شوند: اختلال اضطراب جدایی (SAD)، اختلال وحششزدگی، هراس از مکان های بازی اختلال اضطراب فراگیر (GAD)، هراس اجتماعی (SOP)، هراس خاص ، اختلال وسواس فکری عملی ، اختلال استرس پس از سانحه و اختلال استرس حاد و در همه این اختلالات اضطراب یک مشخصه مشترک است که به صورت واکنش های شناختی ویژه و ناپیوسته واکنشهای فیزیولوژیکی و رفتاری بروز می کند آنچه یک اختلال اضطرابی را در دیگر اختلالات متمایز می کند کانون اضطراب کودک است (ماش، بارکلی، ۱۳۸۳).

تشخیص و ویژگی های بالینی اختلال های اضطرابی

GAD , SAD SOP در کودکان و نوجوانان بسیار به هم مرتبط اند زیرا در اکثر کودکان اگر یکی از این دو اختلال موجود باشد اختلال دیگر نیز وجود دارد. اختلال اضطراب فراگیر شایع ترین اختلال اضطرابی در دوران کودکی است اما در ۳۰ درصد موارد به طور همزمان با دو اختلال دیگر همراه است (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۷) شایع ترین اختلال اضطرابی دوران کودکی، اختلال اضطراب جنایی (SAD است (آلبانو و همکاران، ۱۹۹۶: نقل از وارمن، ۱۹۹۹). مشخصه اصلی SAD اضطراب شدیدی است که مربوط به ترک خانه با دور ماندن از اشخاص دلبسته است و شامل تلاش هایی است که مانع جدا شدن کودک از والدین میشود. اضطراب جدایی از سنین پیش دبستانی بروز می کند، در دوران قبل از بلوغ شدیدتر و شایع تر می شود و ممکن است سالیان دراز پابرجا بماند. چنین اضطرابی در هر موقعیتی که احتمال جدایی وجود دارد، شدیدا برانگیخته میشود و فرد را بر آن می دارد تا از موقعیت هایی که مستلزم جدایی هستند، اجتناب کند. کودکانی که دچار اضطراب جدایی هستند در خارج از منزل احساس راحتی نمی کنند، از رفتن به منزل دوستان یا خوابیدن در خارج از منزل، انجام خریدهای کوچک و گاهی نیز از رفتن به مدرسه امتناع می ورزند. نمی توانند تنها در یک اتاق خوابند، از اشخاص مورد دلبستگی خود جدا نمی شوند و حتی در منزل آنها را مثل سایه دنبال می کنند، چرا که اغلب می پرسند که خود با والدینشان دچار سانحه یا مبتلا به بیماری شوند و یا بیم دارند که گم شوند و هرگز پدر و مادرشان را پیدا نکنند و هنگامی که امکان یک جدایی را پیش بینی می کنند و یا آنکه یک جدایی به وقوع می پیوندد، اغلب از دل درد، سردرد، تهوع یا استفراغ شکایت می کنند و حالت های انزواء غمگینی، مشکلات تمرکز بر کار و با بازی را نشان می دهند (دادستان، ۱۳۸۰).شروع اختلال اضطراب جدایی اغلب بستگی به یک رویداد ضربه آمیز دارد و روند و استمرار آن متفاوت است (البانو و همکاران، ۱۹۹۶؛ نقل از وارمن، ۱۹۹۹) کودکانی که اضطراب جدایی را تجربه می کنند با احتمال بیشتری در بزرگسالی از گذر هراسی (لیپریتز و همکاران، ۱۹۹۴) یا اختلال وحشتزدگی (بلاک، ۱۹۹۵ نقل از کافمن ، ۲۰۰۳) رنج خواهند برد.راپی (۲۰۰۰) اختلال اضطراب فراگیر را هسته و اساس اختلال های اضطرابی توصیف کرد. اختلال اضطراب فراگیر با نگرانی مفرط درباره پاره ای از رویدادها و فعالیتهای روزمره مشخص می شود و متمرکز بر یک موقعیت خاص نیست، به این صورت که ترسهای کودک به پیامدهای منفی در مورد تمامی رویدادها از جمله فعالیتهای خانوادگی، روابط با همسالان و فعالیت تحصیلی تعمیم می یابد (کاپلان و سادوک، ۲۰۰۷). این اضطراب و نگرانی مفرط، اغلب روزها و در خلال ۶ ماه گذشته به چشم می خورد و فرد در مهار کردن آن با مشکلاتی روبرو است. اضطراب و نگرانی با احساسهای بیقراری، خستگی پذیری، مشکلات تمرکز، برانگیختگی، تنش عضلانی و اختلال خواب همراه می شود. مراجعین مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر به رغم اینکه ترس هایشان را غیرمنطلقی می دانند، درباره بسیاری از چیزها نگرانند و نگرانی خود را غیرقابل کنترل می دانند. این کودکان معمولا کمال گرا هستند و نیاز به تأیید شدن و اطمینان آفرینی زیادی دارند (دادستان، ۱۳۸۰) – درباره سن دقیق بروز این اختلال، مشاهدات بالینی گویای این نکته اند که در مقایسه با اختلال اضطراب جدایی، اضطراب فراگیر معمولا در سن …