من زهرا کرمانی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی نقش امید در رابطه بین حمایت اجتماعی ادراک شده و معنا در زندگی با افکار خودکشی” می باشد که در ادامه بخشی از کلیات پژوهشی آن را مطالعه می کنید:

مقدمه: روانشناسان درگذشته، سلامت روان را به عنوان نبود اختلال روانی تعریف می کردند و توجه به متغیرهای
منفی بیش از متغیرهای مثبت بود . اما امروزه سعی بر آن است که با پرداختن به موضوعاتی از قبیل امید ۱، عقل،
خلاقیت، مسئولیت و معنا در زندگی ۲، برجنبه های مثبت زندگی افراد تمرکز بیشتری شود (سلیگم ن ۳ و
.( ۲۰۰۰ به نقل از چراغی، عریضی و فراهانی، ۱۳۸۷ ، سیکزنت میهالی ۴
از جمله این موضوعات امید است که در مطالعات اولیه روانپزشکی و روانشناسی ، امید به عنوان یک مفهوم
تک بعدی است که برداشت کلی از آن نیل به هدف ۵ را در بر دار د . امید به عنوان آرزویی مثبت جهت دست
یابی به اهداف توصیف شده است که در ساز گاری و سلامت روانی و جسمی از اهمیت خاصی برخوردار است .
برخی مطالعات امید را به عنوان سازه ای انگیزشی و برخی آن را به عنوان پدیده ای شناختی مورد توجه قرار
(۲۰۰۰) داده اند. مطالعات اخیر با تأکید بر اهمیت اهداف ، درک ما را از مفهوم امید وسیع تر کرده است . اسنایدر ۶
برخلاف مطالعات اولیه که امید را ساختاری تک بعدی معرفی کردند ، برای آن پیچیدگی بیشتری در نظر گرفت .
او امید را پدیده ای دو بعدی توصیف کرد . نوعی روند فکری که دارای دو جزء هدفمند اساسی روشها ۷ و فعالیت ۸
است و هر دو بعد از طریق رفتارهای هدفمند در تشکیل و تعیین میزان امید ضروری است . در ساده ترین شکل
روشها، طرحهای هدفمند و فعالیتها، اراده های هدفمند را شامل م ی شود. به عقیده اسنایدر این دو بعد امید
مترادف نیستند . اما دو جانبه، افزایشی و به هم مرتبط هستند و جهت ادامه حرکت به سوی اهداف، فعالیت و روشها میبایست مؤثر باشند. همچنین لوپز ، اسنایدر و ترامتوپدرتری ۹ ۲۰۰۳ )، اسنایدر، ایلاردی ۱۰ ، چیونس ۱۱ ، میشل ۱۲ ، یامور ۱۳ و )
۲۰۰۰ ) بیان می کنند که اهداف هسته نظریه امید را تشکیل می دهند و در سطوح مختلف ) سیمپسون ۱۴
متفاوتند. یک هدف می تواند عینی یا کلامی باشد . برخی اهداف کوتاه مدت و برخی بلند مدت هستند . ممکن
است اهداف از نظر اهمیت نیز متفاوت باشند . هدف لزوماً مطلوب نیست . اما عدم قطعیت یک عامل کلیدی است .
زمانی که اهداف ب ه طور قطع دست یافتنی است و یا فرد مطمئن است که بدان دست نخواهد یافت ، امید بی
معنی است (همان منبع).
۲۰۰۳ ) و اسنایدر و همکاران ( ۲۰۰۰ ) تفکر راهیا ب ۱۶ که ) به عقیده اسنایدر ( ۲۰۰۰ )، لوپز و همکاران ۱۵
جزء شناختی امی د و مرتبط ب ا رو شهاست، نشان دهنده توان فرد در خلق راههای معقول برای دست یابی به
اهداف است . هرچه که فرد امید بالاتری داشته باشد ، به مسیرهای بیشتری جهت رسیدن به هدف می اندیشد .
تفکر عامل ۱۷ که جزء انگیزشی امید و مرتبط با فعالیت است ، نشان دهنده برداشت شخص در مورد توانایی
رسیدن به اهداف گذشته، حال و آینده است . تفکر عامل ، اعتقاد به این مطلب است که فرد می تواند از طریق
راههای فرضی به سوی هدفی مشخص حرکت کند، آن را ادامه دهد و بدان دست یابد . به خصوص در زمان
رویارویی با موانع ، وجود تفکر عامل در راه اندازی انگیزه لازم برای قدم گذاشتن د ر مسیرهای دیگر حائز اهمیت
است (همان منبع).
داشتن امید زندگی هدفمندی را برای فرد رقم می زند . جستجوی هدف نقش مهمی را در نظریه های مطرح
در امید بازی می کند . نظریه پردازان مختلف به ویژه ویکتور فرانکل ۱۸ معتقدند نداشتن هدف در زندگی منجر به افسردگی و اضطراب خو ا هد شد، درحالی که وجود هدف به از بین بردن افسردگی و اضطراب کمک خواهد
.( کرد (فلدمن و اسنایدر، ۲۰۰۵
نظریه امید همچنین ساختار مفیدی برای شناخت خودکشی ۱۹ است. این نظریه به افزایش تمایل کافی برای
ارتکاب به خودکشی ۲۰ در افراد کم امید اشاره می کند. اسنایدر( ۲۰۰۰ ) معتقد است، زمانی که افراد در راه دست
یابی به اهداف خود به بن بست م یرسند، اهداف معمول زندگی خود را رها می کنند و خودکشی را که یک
.( هدف نامناسب تلقی می شود برمی گزینند (گروال و پورتر، ۲۰۰۷
۲۰۰۵ ) خودکشی را پدیده ای شگفت انگیز و در عین حال دلخراش معرفی می ) فیسک ۲۱ ، گاتز ۲۲ و هانل ۲۳
۳۰ هزار آمریکایی را می گیرد. مرکز بهداشت کانادا اعلام کرده است که خودکشی / کنند که هر ساله جان ۰۰۰
هنوز به عنوان مسئله ای تابو نگریسته می شود و آمار مربوط به آن به طور قابل توجهی از این هم بالاتر است
(همان منبع).
درساده ترین شکل، خودکشی تلا ش ی آگاهانه برای پایان دادن به زندگی است . با توجه به چنین تعریفی
خودکشی از مسائل مهم و ا ولیه بهداشت روانی است . البته این بدان معنی نیست که این مسئله تنها موضوعی
مربوط به روان باشد، بلکه عوامل مختلفی از جمله عوامل زیستی روانی و اجتماعی در ظهور آن تأثیرگذ ا رند
.( ۲۰۰۵ به نقل از موسوی ، کوچکی، با طنی و مردانیان، ۱۳۸۷ ، (هاروارد ۲۴
تصور ما انسان ها بر این است که زندگی باید بدون درد و رنج باشد تا احساس خوشبختی کنیم . در حالی که
درد و رنج زمینه تعالی روح آدمی و رسیدن به خویشتن آرمانی را فراهم می سازد. افراد متمایل ب ه خودکشی، این
درد و رنج را غیر قابل تحمل می دانند و ذهنشان چنان غیر منعطف است که نم ی توانند به را هه ای مختلف و
مناسب حل مشکل خود بیاندیشن د . بنابراین مشکلشان را غیر قابل حل می یابند و چون امیدی به آینده ندارند، نهایتاً به این نتیجه م ی رسند که خودکشی تنها راه حل مشکل فعلی است . زندگی ما مسیری هموار، با
موفقیت های همیشگی و بی پایان، بدون شکست و ناکامی نیست . تنها کسانی که تلاش نمی کنند، شکست
نمی خورند. اما جای شگفتی است در عصری که هر روز اختراعی تازه اتفاق می افتد و آدمی هر روز به چیزی تازه
برای بهتر زیستن دست م ی یابد و موفقیت های بی شمار می آفریند ، انسان های بیشتری دچار ناامیدی ۲۵ و
۱۹۸۷ به نقل ، افسردگی می شوند، تا جایی که نبودن خویش را به بودنشان ترجیح می دهند (اسکات ۲۶ و کلام ۲۷
.( از اسد الهی، ۱۳۸۶
تعیین عوامل مؤثر در خ ودکشی جهت پیشگیری و مداخله در آن از اهمیت برخورد ار است . اگرچه نظریه
هایی در توضیح افکار و رفتار خودکشی مطرح شده است، بدلی ل کمبود مطالعات در موضوعات مرتبط با
خودکشی شناخت این پدیده دشوار است . پژوهشگران چنین بیان می کنند که بیشتر نظریه ها به عوامل
خطرساز مرتبط با خودکشی اشاره می کنند و سایر مطالعات به برر سی عوامل جمعیت شناختی آن می پردازند. با
این حال تعداد کمی از بررسی ها چگونگی رویدادهای م نجر به خودکشی را بیان م ی کنند (گروال و پورتر،
.(۲۰۰۷
مطالعات مختلف به عوامل متفاوتی اشاره دارند . افسردگی، سن یا جوان بودن، وضعیت اقتصادی – اجتماعی
پایین، سوء مصرف مواد، سابقه اقدام به خودکشی، زندگی در مناطق محروم روستایی ، مجاز شمردن خودکشی از
نظر مذهبی، زندگی در انزوا ، داشتن اختلال روانی، رویدادهای استرس آور اخیر و در دسترس بودن وسایل اقدام
۲۰۰۵ ، به خودکشی ، برخی از مهم ترین علل به شمار م ی رود (ویجی کومار ۲۸ ، جان ۲۹ ، پیرکیس ۳۰ و وایت فورد ۳۱ به نقل از نجومی، ملکوتی، بوالهری، مشهدی و اضغرزاده امین، ۱۳۸۶٫ محققان بسیاری در جهت شناخت، پی ش بینی و جلوگیری از افکار خودکشی تلاش می کنند . با این وجود
بخش عمده ای از مطالعات در زمینه عوامل خطرساز منجر به خودکشی است، و عوامل حفاظتی د ر برابر
خودکشی توجه چندانی را به خود اختصاص نداده است . اما از آنجا که سلامت روان برای زندگی انسان امروز
.( ضروری است، این توجه در سالهای اخیر رو به افزایش بوده است (هیسل وفلت، ۲۰۰۴
به نظر می رسد یکی از عوامل بسیار مهم و تأثیرگذار در جهت پیشگیری از این معضل، امید و مداخلات
مبتنی بر امید باشد . می توان گفت که امید با ایجاد اطمینانی درونی مبنی بر قابل کنترل بودن محیط، تمایل به
تجارب خاص زندگی، حفظ خویشتن داری در رویارویی با مشکلات و فراهم آوردن دلایلی برای ادامه زندگی،
نگرشی مثبت نسبت به خود و جهان اطراف به وجود می آورد و به این ترتیب به عنوان مانعی بزرگ در برابر
.( خودکشی عمل می کند (روزوارسکی و دان، ۲۰۰۹
هستی انسان در گرو تعاملات اجتماعی اوست و محیط اجتماعی در اشتیاق انسان به ادامه زندگی تا آن
اندازه با اهمیت است که به غیر عوامل فردی خطرساز برای خودکشی مانند ناام یدی و افسردگی ، عوامل محیطی
و اجتماعی متعددی نیز به عنوان عوامل مؤثر در خودکشی مورد توجه قرار گرفته است. انزوای اجتماعی، استرس
و رویدادهای منفی زندگی (مشکلات شغلی، مالی، حقوقی و افت وضعیت اجتماعی ) و عوامل مربوط به محیط
زندگی (طلاق یا مرگ یکی از اعضا ء، ناساز گاری، خشونت، اختلافات زناشویی، عدم حمایت اجتماعی، تعارضات
میان فردی، ساختار و عملکرد ضعیف خانواده ) از جمله عواملی است که می توان به آن اشاره کرد بنابراین از عوامل محیطی محافظت کننده مرتبط با خودکشی می توان حمایت اجتماعی ۳۲ ر ا نام برد که با
امید نیز در ارتباط است. حمایت اجتماعی نقش مهمی را در افزایش انطباق با شرایط استرس زا و کاهش آسیب پذیری ایفا می کند. بیان می کند که چنین حمایتی چه در سطح فردی و چه اجتماعی موجب افزایش سلامت روان میگردد. تحقیقات نشان داده است که افراد آمریکایی آفریقای ی خواه ان خودکشی در
مقایسه با سایرین انسجام و سازگاری خانوادگی و حمایت اجتماعی کمتری را گزارش کرده اند . تامپسون ۳۴
۲۰۰۲ ) در مطالعات خود نشان دا د ه است که میزان خودکارآمدی و تلاش برای مقابله با افکار خودکشی به )
۱۹۹۸ ) معتقد است که وجود فردی ) میزان حمایت اجتماعی از س وی خانواده و دوستان بستگی دارد . شربرن ۳۵
در جهت کمک به انسان و ت أمین حمایت احساسی ، در رویارویی با پیامدهای منفی مشکلات و ناملایمات زندگی ،
منبع مهمی از حمایت قلمداد می شود. البته ادراک حمایت اجتماعی که عاملی فردی و درونی است به ا ندازه
حمایت دریافتی واقعی حائز اهمیت میباشد (همان مبنع).
حمایت اجتماعی ادراک شده احساسی ذهنی از تعلق داشتن، مورد عشق و احترام بودن و پذیرفته شدن
است. چنین احساسی جایگاهی امن را برای فرد فراهم می کند که در آن با ایجاد روابط صمیمانه و نزدیک ، به
احساس ارزشمن د بودن و درنتیجه خود پنداره ای مثبت دست می یابد و این همان سپر محافظ در برابر وقایع
.( استرسزا و فرصتی برای رشد و خودشکوفایی است (نیسی، شهنی ییلاق و فراشبندی، ۱۳۸۴
سطوح متوسط شبکه اجتماعی و حمایت اجتماعی به طور دائمی در حال تغییر است و در رهبری و میزان این
تغییرات تفاوتهای فردی وجود دار د . با این حال تحقیقات نشان می دهد افرادی که روابط اجتماعی بیشتری
دارند، سلامتی بهتر و نرخ مرگ و میر کمتری در برابر بسیاری از بیماریها از جمله اختلال های قلبی عروقی،
ایدز و سرطان نشان م ی دهند (ویلز، آلایر، السن و استفنس، ۲۰۰۷ ). کارابلاتلا ( ۲۰۰۵ ) و کورتنز ۳۶ و همکاران
۱۹۹۶ ) بیان می کنند که حمایت اجتماعی زمانی که به اندازه کافی ادراک شود، در دسترس باشد و فرد از )
دریافت آن خشنود شود، م ی تواند با ایجاد احساس کنترل بیشتر، افزایش اعتماد به نفس، کاهش تأثیر
رویدادهای منفی زندگی ، بهبودی پریشانی های عاطفی و افزایش کیفیت زندگی ، در ارتقای سلامت روان افراد مؤثر باشد. ۷۱ ) رابطه معنا در زندگی با اضطراب کمتر و اعتماد به نفس ، تحقیقات ) همچنین نتایج تحقیقات یارنل ۳۷
۱۹۷۵ ) رابطه معنا ) ۱۹۶۹ ) رابطه معنا و خو دباوری و تحقیقا ت پیرسون ۴۰ و شفیلد ۴۱ ) ماهولیک ۳۸ و کرونباخ ۳۹
در زندگی با رفتارهای اجتماعی را نشان داده است . همچنین رضایت از زندگی، انتظارات مثبت از آینده و ثبات
احساسی از ویژگی های افراد با معنای زندگی بالاست . معنا در زندگی منجر به ایجاد شخصیت های فردی
.( مثبت، ارزشهای قوی و رفتارهای ذهنی سالم میگردد (ملاسو، ۲۰۰۶
هدف ۴۲ و معنا از موضوعات اساسی روانشناسی به شمار می آید و پاسخ دهنده به این سؤال است که ما کجا
بوده ایم، کجا هستیم و کجا می رویم؟ به همین دلیل معنا در زندگی به صورت درک افراد از زندگی خود و
.( اهمیت بخشیدن به آن تعریف می شود و شامل هدف، مسئولیت و آرمان های بزرگ آنهاست (استگر، ۲۰۰۷
از معروفترین نظریه پردازان در زمینه معنا در زندگی می توان از ویکتور فرانکل نام برد. او معتقد بود که
معنا را میشود در همه چیز دنیای درون و بیرون جستجو کرد. در زمان انجام فعالیتی مورد علاقه، دیدن آثار
هنری، خواندن متون ادبی، تماشای چشم اندازی در طبیعت، دیدار یک دوست، در زمان انجام اعمال مذهبی و
.( حس اتصال به یک منبع لایزال به معنایی دست مییابیم (نصیری و جوکار، ۱۳۸۷
کسی که در زندگی خود را هدفمند بداند، زندگی حساب شده ای داشته، اهداف مشخصی دارد و در مورد
طرحها و برنا مه های اصلی خود احساس هیجان می کند. بنابراین برای داشتن زندگی شاد همراه با سلامت روان،
معنای زندگی مانند سایر عوامل مثبت روانشناختی انکارناپذ یر و به خصوص در مقابله با ناملایمات زندگی از
.( اهمیت خاصی برخوردار است (استگر، ۲۰۰۷
فرانکل بیان می کند که هر فردی برای یافتن معنا در زندگی دارای تمایل ی ذاتی است که وی آن را آرزوی
دست یابی به هدف می نامد و هر فردی تلاش می کند تا اهداف و ارزشهای بیشتری را فر اهم آورد . کسی که نتواند به هدفی دست یابد دچار حالتی به نام خلاء وجودی می شود. درنتیجه بیهدفی خود را با پرداختن ب ه
.( رفتاریهای خطرناک از جمله خودکشی جبران میکند (پور ابراهیم، ۱۳۸۵
امروزه بالا رفتن تعداد خودکشی در گروه ها و طبقات اجتماعی مختلف موجی از نگ رانی در سطح وسیع
بوجود آورده است که نه تنها محققین بلکه مسئولین جامعه، نهادهای مختلف و حتی خانواده ها در پی ی افتن
عوامل ایجاد کننده و به دنبال آن چگونگی کاهش و پیشگیری از آن هستند . در واقع اقدام کنندگان به
خودکشی دچار مشکلات پایدار و طولانی بوده اند که ای ن خود وجود برنامه ریزی هایی را جهت درمان و پیشگیری لازم می سازد.