دکتر زهرا ملیکی هستم، فارغ التحصیل پزشکی عمومی از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی-درمانی قزوین در سال ۱۳۸۳-۱۳۸۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی یک ساله موارد اقدام به خودکشی و ارتباط آن با سلامت عمومی در بین مراجعه کنندگان به اورژانس بیمارستان بوعلی سینای قزوین در سال ۱۳۸۲” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی- درمانی قزوین

دانشکده پزشکی  شهید بابایی

پایان نامه

جهت دریافت درجه دکترای پزشکی

موضوع:

بررسی یک ساله موارد اقدام به خودکشی و ارتباط آن با سلامت عمومی در بین مراجعه کنندگان به اورژانس بیمارستان بوعلی سینای قزوین در سال ۱۳۸۲

استاد راهنما:

جناب آقای دکتر همایون شیخ الاسلامی

استاد مشاور:

جناب آقای دکتر محمد فلاح زاده

جناب آقای دکتر سعید آصف زاده

نگارش:

زهرا ملیکی- ساناز گوذرزی

۸۳-۸۴

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: مقدمه

مقدمه و بیان مسأله

اهداف

چکیده

فصل دوم: بررسی متون

مقدمه

ریسک فاکتورهای خودکشی

خودکشی در میان سالمندان

خودکشی در میان بیماران روانی بستری در بیمارستان

اقدام به خودکشی

مروری بر تحقیقات

فصل سوم: روش کار

روش جمع آوری اطلاعات

پرسشنامه GHQ

فصل چهارم: نتایج

فصل پنجم: بحث و پیشنهادات

منابع

بیان مسئله :

در سال ۱۷۳۷ د فونتن برای اولین مرتبه کلمه Suicide را از زبان فرانسوی بکار برد و بعدها در سال ۱۷۹۲ آکادمی علوم فرانسه این اصطلاح را پذیرفت . ( این کلمه از دو جزء Sui بمعنای خود و Cide بمعنای کشتن آمده است .)برای واژه خودکشی ، روانپزشکان ، جامعه شناسان و سایر دانشمندان تعاریف مختلفی را ارائه داده اند که به شرح زیر می باشد :بر اساس تعریف دورتهایم ، جامعه شناس فرانسوی ، خودکشی آن دسته مرگهایی است که بطور مستقیم یا غیر مستقیم بر اثر اقداماتی که فرد انجام می دهد و در عین حال به نتیجه آن واقف است روی می دهد.(۱)و بر اساس تعریف ادوین اشنایدمن ( Edwin Shneidman ) ، خود کشی عمل آگاهانه نابودی بدست خود است که در بهترین مفهوم می توان آنرا یک ناراحتی چند بعدی در فرد نیازمندی دانست که به نظر او این عمل بهترین راه ممکن تصور می شود . (۱)گرچه خودکشی در نگاه نخست ، از علائم بیماری روانی بنظر می رسد ولی چیزی فزونتر از آن است . خودکشی یک ناهنجاری اجتماعی است. فردی که خودکشی می کند ، مرگ را بهتر از زندگی می داند در حالیکه اکثریت جامعه تصوری خلاف آن دارند و برای گریز از مشکلات راه های بهتری را نسبت به خودکشی انتخاب می کنند . (۳)خودکشی طیفی دارد که در یک سر آن فکر خود کشی ( Idea of suicide ) و در سر دیگر آن خودکشی موفق ( Completed suicide ) قرار دارد و اقدام به خودکشی ( Attempted suicide ) در بین این دو واقع است . (۱)تحقیقات گروهی از روانپزشکان نشان می دهد که بر خلاف خود کشی ، قصد خودکشی ( Attempted suicide ) هدفهای دیگری دارد و مقاصدی غیر از ویرانی و نابودی خویش را دنبال می کند، به همین علت است که این گروه اصطلاح قصد خودکشی را برای اهداف دیگری بکار می برد که عبارتند از : (۳)

١. هدف دعوت و خطاب که نوعی درخواست و تقاضای کمک و حمایت است .

۲. هدف سوء استفاده که در حکم تهدید و اخطار به شخص ثالث است .

٣. هدف فرار و گریز که از موقعیت دشوار و غیر قابل تحمل اجتناب کند و فرد چون خود را موجب شکست خویش می داند ، غریزه تهاجم علیه خود را بکار می برد .

طبق آمارهای موجود در مقایسه با کشورهای صنعتی ، در ایران میزان اقدام به خودکشی کمتر است ، هر چند که در دو دهه اخیر رو به افزایش بوده است . مهمترین عامل که قضاوت دقیق را در این مورد غیر علمی می سازد ، نبود آمارهایی از نقاط مختلف کشور است ، همانطور که تاکنون مطالعه دقیقی درباره خودکشی در کشور ما صورت نگرفته است زیرا آمارهای پزشکی و دیگر مراجع رسمی گویا نیست و تنها مطالب منتشر شده در برخی از روزنامه ها و مجله ها تا حدی به بررسی پدیده خودکشی کمک می کند. علاوه بر آن هنوز هم تعداد زیادی از خانواده های ایرانی خود کشی افراد خانواده را کتمان می کنند و آنرا ننگ می دانند. (۳) بهر حال خودکشی یک مشکل سلامت عمومی و قابل پیشگیری می باشد. در سال ۲۰۰۰ خودکشی یازدهمین علت مرگ در U . S بوده است. میزان کلی خودکشی ۳۵۰ ، ۲۹ مورد بوده است که ۲ / ۱ ٪ مرگها را شامل می شده است . تخمین زده می شود که از ۸ تا ۲۵ مورد اقدام به خودکشی یک مورد منجر به مرگ می شود . (۱۹)چرا در دو دهه اخیر آمار اقدام به خودکشی در ایران افزایش نشان می دهد؟ آیا توسعه یافتن ممالک بشری در این امر دخیل است ؟ اگر چنین است چه عواملی منجر به افزایش یافتن این خطر در جوامع بشری می شود؟اینها سوالاتی است که ذهن بسیاری از روانشناسان ، روانپزشکان و جامعه شناسان را به خود مشغول کرده است . در این راستا تحقیقات بسیاری صورت گرفته است و تا حدودی به نتایجی نیز دست یافته اند. آنچه که می توان از بررسی متون و پژوهشهای قبلی دریافت این است که عوامل مختلفی در ایجاد اقدام به خودکشی دخیل می باشد. شاید افزایش نیازهای بشری در جوامع کنونی و میل به بهتر زندگی کردن زمینه ساز این موضوع باشد . طبق پژوهشی که در یک دوره ۲۰ ساله صورت گرفته است عدم رضایت از زندگی یک عامل خطر محسوب می شود. (۱۴)تحقیقات نشان می دهد که در کشور های غربی خودکشی در مردان ۳ تا ۴ برابر بیشتر از زنان است در حالیکه در آسیا بیشتر زنان دست به خودکشی می زنند. (*) بنابراین عوامل مختلف موثر در میزان بروز و شیوع خودکشی می توانند شامل جنس ، سن ، مذهب ، وضعیت تأهل ، شغل ، شرایط اقلیمی و سلامت جسمی و روانی باشند . ۲)آمار جهانی حاکی از وجود رابطه ای مستقیم بین بیماری های جسمی و روانی با میزان خودکشی است ، تقریبأ  %۵۹ از بیمارانی که اقدام به خودکشی کرده اند، مبتلا به یک بیماری روانی مشخص بوده اند. سابقه بستری در بیمارستان روانی احتمال این اقدام را افزایش می دهد. این در حالی است که اقدام به خودکشی در بیماران افسرده ۵۰ تا ۶۰ درصد را شامل می شود . در آمریکا افسردگی ۸۰% ، اسکیزوفرنی ۱۰٪ و دمانس و دلیریوم ۵٪ موارد خودکشی ناشی از بیماری های روانی را تشکیل می دهد.(۳)با توجه به موارد فوق و آمار رو به افزایش اقدام به خودکشی می توان در پی یافتن راهکارهایی جهت رفع این معضل اجتماعی بر آمد . بهر حال نمی توان از برابر این مهم به سادگی گذشت . باید در کنار انجام اقدامات طبی و اورژانسی که در جهت نجات جان فرد خودکش صورت می گیرد ، اقداماتی را در جهت یافتن علل اقدام به خودکشی انجام دهیم ، عللی که در درون فرد خودکش غوغایی بپا کرده است. مسئله این است که با یافتن این علل و در صورت امکان سعی در رفع آنها از امکان اقدام به خودکشی مجدد در فرد مورد نظر می کاهیم ، همانطور که در بسیاری از تحقیقات صورت گرفته در جهان مطرح شده است که اقدام به خودکشی از ریسک فاکتورهای اقدام مجدد محسوب می شود .فرد خودکش ، سلامت تک تک اعضای خانواده خود را به خطر می اندازد ، بدین ترتیب که می تواند میل به خودکشی را در اطرافیان خود تقویت کند. ( یکی دیگر از ریسک فاکتورها ، سابقه خودکشی در افراد خانواده ) بهر حال باید دید چه چیزی سلامت عمومی این افراد را به خطر انداخته است که در پی نابودی خویش برآمده اند و در پی آن به چه اهدافی دست یافته اند؟ آیا می توان این علل را کمرنگ کرد و از ایجاد آن جلوگیری کرد؟!!

اهداف

هدف کلی :

بررسی یکساله موارد اقدام به خودکشی و ارتباط آن با سلامت عمومی اقدام کنندگان در بین مراجعه کنندگان به اورژانس بیمارستان بوعلی سینای قزوین در سال ۱۳۸۲

اهداف ویژه :

۱٫بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی بر اساس جنس و طبقات سنی

۲. بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی به تفکیک شغل

٣. بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی به تفکیک میزان تحصیلات

۴٫بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی به تفکیک جمعیت روستایی و شهری ، بومی و مهاجر

۵٫بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی بر اساس درجه اعتقادات مذهبی .

۶٫بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی بر اساس رضایتمندی از وضعیت مالی

۷. بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی و ارتباط آن با وضعیت تأهل و تجرد

۸. بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی به تفکیک ماههای سال ، روزهای هفته و ساعات روز

۹٫بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی به تفکیک روزهای تعطیل ، غیر تعطیل ، جشن و عزاداری

۱۰. بررسی فراوانی موارد اقدام به خودکشی بر اساس نوع وسیله مصرفی

۱۱. تعیین رابطه موارد اقدام به خودکشی با بیماری های جسمی و روانی در صورت وجود

۱۲. مقایسه متغیرهای جنس ، شغل ، میزان تحصیلات ، تأهل و تجرد ، جمعیت شهری و روستایی و بومی و مهاجر با تحقیق مشابه انجام شده در سال ۱۳۷۲

چکیده

مقدمه و بیان مسئله :

خودکشی معضل بزرگی برای سلامتی شده است . فرد خودکش نه تنها سلامت خود ، بلکه سلامت جامعه ای را به خطر می اندازد. طبق تحقیقات از هر ۸ تا ۲۰ مورد اقدام به خودکشی ، یک مورد منجر به مرگ می شود . این موضوع لزوم توجه به علل ایجاد کننده اقدام به خودکشی را آشکار می سازد.

اهداف :

بررسی یکساله موارد اقدام به خودکشی و ارتباط آن با سلامت عمومی اقدام کنندگان در بین مراجعه کنندگان به اورژانس بیمارستان بوعلی سینای قزوین در سال ۱۳۸۲

روش کار :

روش ما در انجام این تحقیق مبتنی بر هر دو نوع توصیفی و تحلیلی می باشد که از ابتدای فروردین ماه ۸۲ تا پایان اسفندماه ۸۲ بصورت Antegrade انجام شده است . روش جمع آوری اطلاعات از طریق تنظیم پرسشنامه ای با ۲۸ Item بوده است که گزینه شماره ۲۸ این پرسشنامه ، مربوط به پرسشنامه GHQ می باشد . این پرسشنامه در اختیار کلیه کسانی که به دلیل اقدام به خودکشی به اورژانس مرکز درمانی بوعلی سینای قزوین مراجعه کرده اند قرار داده شده است و از طریق مصاحبه با خود بیمار و یا در صورت عدم هوشیاری بیمار از طریق مصاحبه با همراه بیمار تکمیل شده است.

یافته ها:

کل موارد اقدام به خودکشی در طی سال ۱۳۸۲ ، ۵۷۵ مورد بوده است که از این تعداد ۴۰۰ نفر زن (۶/۶۹ ٪ ) و ۱۷۵ نفر مرد (۴ / ۳۰ %) بودند. در جنس زن شایعترین گروه سنی مربوط به ۲۰-۱۶ سال و برای مردان مربوط به سنین ۲۰ – ۲۱ سال می باشد که بترتیب ۳۶/ ۴۱ % و ۵/ ۳۷ % می باشد . شایعترین شغل در بین زنان خانه داری (۶۰ %) و برای مردان بالاترین آمار مربوط به بیکاری ( ۷/ ۲۸ ٪ ) می باشد . کمترین میزان خودکشی در بین بی سوادها ( ۷/ ۲ %) و بالاترین میزان آن در افراد دیپلمه ( ۹/۲۶ %) می باشد . از نظر وضعیت تأهل ، مردان مجرد ۲ برابر متأهلین (۴/۶۵ % در برابر ۳۲٪) و زنان متأهل و مجرد تقریبا برابر بودند . در بررسی از نظر زمانی اقدام به خودکشی ، در فصل بهار (۶/ ۳۰ ٪ ) نسبت به سه فصل دیگر بیشتر بوده است . در تفکیک شبانه روز به دو نیمه ، آمار بالاتر مربوط به نیمه دوم روز ( ساعات ۲۶ – ۱۳) با ۲/ ۶۹ ٪ و در مقابل ۷ /۳۰ / مربوط به نیمه اول روز می باشد .روش مورد استفاده در اقدام به خودکشی در ۸۸ ٪ موارد دارو بوده است و بیشترین داروی مورد استفاده از گروه بنزودیازپین ها ( ۶/ ۲۵ %) بوده است . نتایج مربوط به پرسشنامه GHQ به این شرح می باشد :۴ / ۵ ٪ موارد دارای نشانه های بدنی، ۲ / ۱۲ ٪ دارای اضطراب و بیخوابی ، ۹/ ۸ ٪ دارای اختلال عملکرد اجتماعی و ۲۲٫۶ ٪ افسردگی ماژور و میل مشخص به خودکشی داشته اند. نتیجه خودکشی در تمام موارد منفی و هیچیک منجر به مرگ نشده است .

بحث :

نتایج نشان دادند که زنان بیشتر از مردان از اقدام به خودکشی جهت رسیدن به اهداف خود استفاده می کنند . آمار اقدام به خودکشی در جمعیت زیر ۳۰ سال در سال ۸۲، ۸۹٫۶ ٪ می باشد که در مقایسه با آمار کتاب Text که ۵۰ ٪ است اختلاف معنی داری را نشان می دهد . که می تواند بیانگر این باشد که جوانهای ما در معرض بحرانهای بیشتری قرار دارند . این بحرانها می توانند شامل انواع اجتماعی ، عاطفی ، اقتصادی و … باشند . اشتغال زایی می تواند عامل موثری در جلوگیری از اقدام به خودکشی در هر دو جنس باشد . این بررسی نشان داد که ازدواج محافظ بهتری برای مردان بوده و نقش بازدارنده کمتری را برای زنان در اقدام به خودکشی ایجاد می کند که با توجه به Text که تأهل را یک فاکتور حفاظتی در برابر اقدام به خودکشی می داند قابل توجیه است . میزان خودکشی در بین دیپلمه ها از آمار بیشتری برخوردار بود که می تواند نشان دهنده این امر باشد که افراد دیپلمه فعلی با آینده نامعلوم تری خود را مواجه می بینند. ( از لحاظ شغلی ، اجتماعی و …) و طبق نتایج GHQ بیشترین آمار مربوط به افسردگی وخیم است که با تحقیقات سایر کشورها که اقدام به خودکشی را در بین مبتلایان به افسردگی زیاد می داند، مطابقت دارد . همچنین از بررسی بعمل آمده این موضوع روشن می شود که اکثر افراد اقدام کننده به خودکشی اختلال زمینه ای روانی جدی ندارند و بیشتر از اقدام به خودکشی جهت رسیدن به اهداف و مقاصد خود استفاده می کنند .