منو
X

تصویر
زهره جعفری
روانشناس بالینی و فردی
(4)
آمار این متخصص
(4) رای
0%

دقت

80%

مفید بودن

80%

دانش و مهارت

0%

رفتار بالینی

60%

وقت شناسی

40%

هزینه اقتصادی

توضیحات پروفایل
  

زهره جعفری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه الزهرا در سال ۱۳۹۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی تاثیر آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش روحیه پژوهشگری کودکان دوره پیش دبستانی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه الزهرا

دانشکده علوم تربیتی و روان نشاسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی تربیتی

عنوان:

بررسی تاثیر آموزش فلسفه به کوداکن بر پرورش روحیه پژوهشگری کودکان دوره پیش دبستانی

استاد راهنما:

پروشن صمدی

استاد مشاور:

یحیی قایدی

نگارش:

زهره جعفری

۱۳۹۱

مقدمه

لیپمن ، نخستین کسی است که برنامه آموزش فلسفه به کودکان را در سال ۱۹۶۹ پایه گذاری کرد (قراملکی ۱۳۸۴)، فلسفه برای کودکان، موضوع تازه ای است که بیش از چهار دهه از طرح آن نمی گذرد، این موضوع با نامهای گوناگونی همچون فلسفه برای کودکان ، فلسفه با کودکان ، فلسفه و کودک و … شناخته شده است. (شریفی اسدی به نقل از پریسپرسن، ۱۳۸۷).طراحان این برنامه و بسیاری دیگر از اندیشمندان این عرصه ، بر این عقیده اند که فلسفه برای کودکان برنامه ای برای افزایش مهارت تفکر نقاد و خلاق در در کن مسائل فلسفی نزد کودکان است . این برنامه در پی جریانی است که پرسیدن و به عبارتی فلسفیدی را به کودکان آموزش می دهد . (قائدی، ۱۳۸۳)فلسفه برای کودکان از برنامه های آموزشی است که این امکان را فراهم می آورد تا کودکان و نوجوانان افکار پیچیده ی خود را شکل دهند ، از این رهگذر، استدلال، تفکرات انتقادی و خلاقانه و نوع دوستی آن ها نیز زیاد می شود . این برنامه نظام مند و تدریجی است که بیشتر برای کار بر روی کودکان ۴ تا ۱۸ سال طراحی شده است . (اکوریتی ، ۲۰۰۵). فلسفه برای کودکان هدف های شناختی روشنی دارد ، ذهن را وادار به عمل می کند ، این کار را از طریق چالش های تفکر اصولی و تعامل ساختاری انجام می دهد. به علاوه این برنامه هدف اجتماعی نیز دارد و آن آموزش فرایند تصمیم گیری دمکراتیک است . لیپمن و همکاران او ادعا می کنند که تفکر فلسفی به معنی صرف تفکر و استدلال نیست ، بلکه مستلزم تفکر درباره ی تفکر است . لیپمن با در نظر گرفتن خصایص تفکر فلسفی ، در واقع ، محورهای اصلی آموختن فلسفه به کودکان را برای خود مشخص کرده است . اگر کودکان بیاموزند که به بررسی سازو کار افکار بپردازند ، تناظر آن ها را با شواهد جست و جو کنند ، مفروضات شان را بکاوند ، در پی جایگزین کردن مفروضات بدیل و سنجیدن تأثیر آن ها باشند و روابطآن ها را با فعالیت های روزمره بررسی کنند ، آنگاه تفکر فلسفی را هر چند در سطوح پایین آن آموخته اند (قائدی، ۱۳۸۵ ).درباره ی پیشینه ی این برنامه در ایران ، برخی بر آنند که ابوریحان بیرونی، دانشمند مشهور ایرانی، اولین کسی است که با نگارش کتاب التعلیم (درباره ی آموزش مقدمات ریاضی و نجوم به کودکان) و تقدیم آن به کودکی خیالی به نام ریحانه ، گام اول را در این عرصه برداشته است ، قائدی در سال ۱۳۸۲ رساله دکتری خود را با عنوان « نقد و بررسی دیدگاه ها و مبانی فلسفی آموزش فلسفه به کودکان ، در کتابی تحت همین آموزش فلسفه به کودکان – بررسی مبانی نظری منتشر نمودند، ایشان سوالاتی در ابعاد معرفت شناختی مطرح نموده اند و اینکه می توان امکان آموزش فلسفه به کودکان را از سه جنبه بررسی نمود: ۱) با توجه به مفهوم فلسفه ۲) در مقایسه با بزرگسالان ۳) از دیدگاه روان شناختی پیاژه. نتایجی که در این تحقیق به دست آمد به شرح زیر است: ۱) مفهوم واقعی فلسفه همان فلسفبدن است و کودک می تواند فلسفه بیاموزد. ۲) برای فلسقیدن نیاز به حیرت و تعجب است که کودک به شکل طبیعی آن هارا داراست. و به بزرگسالان ارجحیث هم دارد. ۳) تحقیقات اخیر نشان داده بر خلاف نظر پیاژه مبنی بر اینکه کودکان زیر ۱۲ سال تفکر انتزاعی ندارند کودکان دوره ابتدایی و راهنمایی قادر به فلسفیدن هستند. در این رساله به شکل مبسوطی به کلیت این برنامه با اصول برنامه ریزی درسی و مساله انتقال تطبیق داده شده و بررسی شده است. ناجی و گروه فکر پروری برای کودک به پژوهشگاه مطالعات و علوم انسانی در سال ۱۳۸۵ کتاب «کندو کاو فلسفی برای کودکان و نوجوانان / گفتگو با پیشگامان انقلابی نو در تعلیم و تربیت را تالیف نموده و با راه اندازی سایت اینترنتی به معرفی این برنامه در ایران اقدام نمودند.خسرو نژاد (تالیف کتب ہومی فلسفه برای کودکان در سال ۱۳۸۱ با طرح مساله ویژگی های فلسفی ادبیات کودکان در مقاله ای با عنوان «ویژگی ها و مسایل ادبیات کودکان ، به مولفه هایی نظیر بومی بودن ،فلسفی بودن و توصیفی و تجویزی بودن ادبیات کودکان میپردازد و مهمترین شاخصه نزدیکی به آموزش و پرورش رسمی ایران میداند. ایشان در سال ۱۳۸۶ مقالهای تحت عنوان «تاملی بر همنشینی ادبیات کودک و فلسفه در برنامه فلسفه برای کودکان » تالیف نموده و به بررسی نو آوری هایی در تعلیم و تربیت پرداخته اند در سال ۱۳۸۸ مجموعه ای مصور تحت عنوان «داستانهای فکری، که شامل ده کتاب داستانی تصویری برای پرورش تفکر فلسفی کودکان تالیف نموده و منتشر کردند. ناجی و همکاران در سال ۱۳۹۰ کتاب کودک فیلسوف البلاء را با اهتمام همکارانشان صادقی ابدی، کرمانی، تکلیف به حوزه فلسفه برای کودک فرستادند . قاندی و سلطانی در حال نگارش کتابی تحت عنوان ماجراهای سایناء هستند که به همراه کتاب راهنمای مربی آن به زودی وارد بازار نشر خواهد شد.

بیان مسئله :

دانش آموزان سرمایه های عظیم جامعه محسوب می شوند و تک تک دانش آموزان ما در آینده می توانند منشاء اثر باشند و در سرنوشت کشور در سطح منطقه و جهانی تاثیر بگذارند. از آن جایی که جهان در هزاره سوم ، با تغییرات گسترده ای روبرو است ، این تغییرات با سرعت روز افزونی تمامی عرصه های زندگی بشری را تحت تاثیر قرار داده است ، در جهانی این چنین متحول گام برداشتن در مسیر ترقی و کمال به گونه ای که تضمین کننده جایگاه در خور ایران به عنوان یک کشور پیشتاز در عرصه انقلاب های علمی باشد ، پیش از هر چیز در گرو عطف توجه به پژوهش علمی ، تحقیق و توسعه آن در جامعه است . تا جایی که شاخص های موجود نشان دهنده وجود یک رابطه مستقیم میان میزان اهتمام جوامع به تربیت انسان هایی پژوهشگر با رشد و بالندگی در عرصه علوم و دانش دارد و این مسئولیت خطبر در هر کشوری بر عهده نظام آموزشی آن جامعه است (رضاپور ، ۱۳۸۰ ). بنابراین پرورش دانش آموختگان واجد توانمندی های شناختی و گرایش های عاطفی برای پژوهش و نوآوری ، آرمان همه نظام های آموزشی دنیاست ، در کشور ما نیز ایجاد تحول و جنبش در این زمینه یک ضرورت و عزم ملی تلقی شده است . ( پاشا شریفی و مهری نژاد، ۱۳۸۴). حال با توجه به این که پایه های پژوهشگری و حس کنجکاوی در همان اوایل دوران تحصیل ( دوران پیش دبستانی و ابتدایی ) بنیان گذاری می شود لذا ضروری می نماید که این آموزش ها از همان دوران پیش دبستانی و ابتدایی صورت پذیرد ، لیکن انتظار می رود دوره پیش دبستان کودکان را برای موفقیت های تحصیلی در آینده آماده کند ، آنان را افرادی اجتماعی بار بیاورد و برای سازگاری با جوامع فرهنگی و متنوع خود مهیا سازد ، به آنان یاد دهد تا بر محرومیت های محیطی فائق آیند و سرانجام اینکه استعدادهای عاطفی خود را برای روبرو شدن با موقعیت های مختلف و روش حل مساله به کار گیرند تا انسان هایی خلاق پرورش دهند و لیکن سنجش آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان در این کشور نشان می دهد که برنامه های درسی این دوره نه کودک محور هستند و نه لزوما به رشد کلی کودک می انجامد (مفیدی ،۱۳۸۹ )، لذا می توان از طریق برنامه های درسی مناسب بنیان های اصلی پرورش روحیه پژوهشگری را ایجاد نمود و مشکلات عدیده دانش آموزان در مقاطع تحصیلی عالی تو مبنی بر عدم داشتن روحیه پژوهشگری را مرتفع نمود . با توجه به این که این تغییر و دگرگونی می بایست از طریق یک برنامه درسی جدید در مقاطع پایین تحصیلی رخ دهد و از طرفی هم برنامه آموزش فلسفه به کودکان به عنوان پارادایمی جدید در عرصه تعلیم و تربیت ، با رویکردی پژوهش محور و با اهداف پرورش تعقل ، خلاقیت ، پرورش تکاملی ، مفهوم یابی از تجربه و پرورش در ک اخلاقی بنیان گذاری گردیده است (قائدی ، ۱۳۸۳) که آموزش مهارت های فلسفی در مورد کودکان ، حتی پیش از ورود به دبستان را ممکن تلقی می کند (مرعشی و صفایی مقدم ، ۱۳۸۹) و با ایجاد فرصت کاوشگری جذاب پیرامون موضوعاتی که ذهن کودک را درگیر ساخته ، علاوه بر پرورش قدرت تفکر و تعمق روی مسائل ، منجر به تفکر تاملی ، داوری مستدل ، تفکر مشارکتی ، احساس کفایت در تولید و پرورش ایده ها و مسئولیت پذیری اخلاقی شده و مانع از احساس حقارت کودک می شود (هدایتی و فائدی ، ۱۳۸۹). با در نظر گرفتن مطالب فوق محقق در پژوهش حاضر سعی دارد تا به این مطلب بپردازد که آیا آموزش فلسفه به کودکان می تواند بر پرورش روحیه پژوهشگری دانش آموزان دوره پیش دبستانی تاثیر بگذارد ؟

ضرورت و اهمیت

از زمانی که آموزش رسمی در جوامع بشری رواج یافته ، پرورش توانمندی های شناختی عالی ، همانند ، فهم و درک ، استدلال ، تفکر ، خلاقیت ، حل مسئله و قضاوت مورد تأیید بوده است . امروزه مدارس ایران از رسالت اصلی خود دور افتاده و بیشتر به مراکز و مؤسساتی برای انتقال دانش به حافظه دانش آموزان و پر کردن ذهن آن ها به جای پروراندن آن تبدیل شده اند و از سوی دیگر به دلیل این که آموزش فلسفه به کودکان از مسائل مهم و مطرح در دنیاست در ایران مورد توجه چندانی واقع نشده است طی چند قرن اخیر با توسعه ی دانش و معلومات بشر و تولید روزافزون اطلاعات و شکل گیری مدراس و دانشگاه ها ، به تدریج برای مدتی نقش به خاطر سپاری دانش مورد تأکید واقع شد و پرورش قوای شناختی عالی ، اندکی کاهش یافت . اما هیچ گاه پرورش و اهمیت آن انکار نشد ( بور گستروم ،۱۹۹۱). با توجه به اهمیت این موضوع و با در نظر گرفتن این مطلب که پژوهشی در زمینه ایجاد روحیه پژوهشگری از طریق برنامه آموزش فلسفه به کودکان صورت نگرفته است پژوهش حاضر می تواند زمینه را برای ایجاد روحیه پژوهشگری در کودکان و دانش آموزان بوجود آورد . پرداختن به این موضوع ، یعنی بررسی تأثیرات برنامه آموزش فلسفه به کودکان به منظور معرفی و به کار گیری آن با هدف پرورش روحیه پژوهشگری و پروراندن ذهن دانش آموزان ضروری به نظر می رسد على الخصوص در دوران اولیه تحصیل که گفته می شود شش سال اولیه زندگی کودک سال هایی حساس است و پرورش کامل استعدادهای کودک ، نیاز به محیطی محرک و برانگیزاننده دارد (مفیدی، ۱۳۸۹).در مورد اهمیت آموزش فلسفه به کودکان مطالب بسیار گفته شده است از جمله : حدود چهل سال پیش در دانشگاه کلمبیا ، لیپمن این نظریه را مطرح کرد که چگونه ذهن کودک را درگیر مباحث فلسفی کنیم تا بتوانیم نحوه ی تفکر او را رشد دهیم . او معتقد بود اگر کنجکاوی طبیعی کودکان و میل آن ها به دانستن درباره ی جهان را با فلسفه مرتبط کنیم می توانیم کودکان را به متفکرانی تبدیل کنیم که بیش از پیش نقاد ، متفکر و انعطاف پذیر باشند .( صفایی مقدم، ۱۳۷۷). تغییر و تحولات جامعه ، تغییر مداوم ارزش ها را به دنبال دارد . در جامعه ای که در حال تغییر است و ارزش ها ثابت نیستند ، آن چه می تواند به پاری کودکان در برخورد با چالش های ارزشی بیاید درست اندیشیدن ، روحیه ی پژوهشگری و پرورش قوه ی تحلیل و قضاوت است که این مهم در سایه ی آموزش فلسفه به کودکان قابل حصول است. امروزه در کشور به افراد توانمند در کار جمعی ، مشارکت طلب ، با اعتماد به نفس ، احترام متقابل ، اجتماع علمی ، افراد پژوهشگر و شهروند منتقد و مسؤل نیاز داریم و این پرسش مطرح می شود آیا کسانی که در نظام آموزشی ، پرورش می دهیم ، این نقش ها را آموخته اند و تمرین کرده اند ، دانایی و توانایی لازم را داردند ، که ما از آن ها انتظار ایفای نقش مناسب را داریم.

فرضیات پژوهش

فرضیه اصلی:

اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان در پرورش روحیه پژوهشگری کودکان پیش دبستانی تاثیر دارد.

فرضیه های فرعی:

۱- اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان در پرورش بعد شناختی روحیه پژوهشگری کودکان پیش دبستانی تاثیر دارد.

۲- اجرای برنامه آموزش فلسفه به کودکان در پرورش بعد عاطفی روحیه پژوهشگری کودکان پیش دبستانی تاثیر دارد.

اهداف پژوهش.

هدف کلی : بررسی تاثیر برنامه آموزش فلسفه برای کودکان بر پرورش روحیه پژوهشگری دانش آموزان دوره پیش دبستانی

هدف های جزئی :

بررسی تاثیر نقش برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش بعد شناختی ( کنجکاوی ، پرسشگری ، استدلال کردن ، تفکر انتقادی ، خلاقیت ، علاقه به آزمایش و تجربه ) روحیه پژوهشگری دانش آموزان دوره پیش دبستانی در راستای ارتقاء آموزش دوره پیش دبستانی

۲- بررسی تاثیر نقش برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش بعد عاطفی ( علاقه به نظم و ترتیب ، اشتیاق ، مشارکت جویی ، استقلال رای ، اعتماد به نفس ، ابراز وجود ) روحیه پژوهشگری دانش آموزان دوره پیش دبستانی در راستای ارتقا آموزش دوره پیش دبستانی.

تعریف اصطلاحات و مفاهیم :

تعاریف نظری

آموزش فلسفه به کودکان : مفهومی از فلسفه که در p4c مورد نظر است نه آراء فلاسفه است و نه فلسفه به عنوان رشته تحصیلی و نه فلسفه آکادمیک (قائدی ، ۱۳۸۵). فلسفه برای کودکان برنامه ای برای افزایش مهارت تفکر نقاد و خلاق در درک مسائل فلسفی نزد کودکان است . این برنامه در پی جریانی است که پوسیدن و به عبارتی فلسفیدی را به کودکان آموزش می دهد .( قائدی ، ۱۳۸۳).

روحیه پژوهشگری : پژوهشگری هنر و دانش پرسیدن و پاسخ دادن به سوالات است که مستلزم مشاهده و اندازه گیری فرضیه سازی ، تفسیر ، مدل سازی و مدل آزمایی است این کار به تجربه ، تامل و شناخت نقاط قوت و ضعف روشهای خاص خود بستگی دارد.( یونسی، ۱۳۸۸).

تعاریف عملیاتی

آموزش فلسفه به کودکان : در این پژوهش آموزش فلسفه به کودکان را آموزش کتاب داستان بیمارستان عروسک ها (نوشته شارپ و اسپلیتر انتشارات شهر تاش) به دانش آموزان پیش دبستانی در نظر می گیریم . که طی ۱۵ جلسه ۳۰ دقیقه ای به دانش آموزان گروه آزمایش آموزش داده شد. در هر جلسه پاراگرافی از داستان برای کودکان قرائت می گردید و کودکان به پرسش و پاسخ با یکدیگر و بحث و تبادل نظر می پرداختند .

روحیه پژوهشگری : در پژوهش حاضر منظور از روحیه پژوهشگری در دانش آموزان دارا بودن دو دسته مهارت های شناختی و عاطفی می باشد که مهارت های شناختی شامل : کنجکاوی ، پرسشگری ، استدلال کردن ، تفکر انتقادی ، علاقه به آزمایش و تجربه و مهارت های عاطفی شامل : علاقه به نظم و ترتیب ، اشتیاق ، مشارکت جویی ، استقلال رای ، اعتماد به نفس ، ابراز وجود می باشد .

فصل دوم:

در این فصل به بیان پیشینه نظری در زمینه آموزش فلسفه به کودکان شامل : مفهوم فلسفه برای کودکان ، اهداف و اهمیت ، اصول نظریات دانشمندان مختلف ، مؤلفه ها، مشخصات ، تفاوت ها و شباهت ها ، چالش ها ، دوره پیش دبستانی و همچنین در زمینه روحیه پژوهشگری شامل : کندو کاو در نظام آموزشی سنتی و پژوهش محور ، اهداف و اهمیت ، مؤلفه ها ، نظریات دانشمندان مختلف ، پرداخته شده است و سپس به ارائه تحقیقات داخلی و خارجی پرداخته و همچنین در نهایت مبادرت به ارائه چهار چوب پژوهش شده است .

الف : مبانی نظری

مفهوم فلسفه برای کودکان

میتو لیپمن نخستین کسی است که این رشته را در سال ۱۹۶۹ پایه گذاری کرد. خود او در این باره می گوید : در اواخر سال های ۱۹۶۰ در دانشگاه کلمبیا واقع در نیویورک به رتبه ی استاد تمامی فلسفه رسیدم ، فکر می کردم دانشجویانم فاقد قدرت استدلال ، قدرت داوری هستند ، اما برای تقویت بیشتر قدرت تفکر آن ها ، دیگر بسیار دیر شده بود . به این فکر افتادم که این کار می بایست در دوران کودکی انجام می گرفت . باید وقتی کودکان در سن یازده یا دوازده سالگی بودند ، دوره های درسی ، در زمینه ی تفکر انتقادی می گذراندند ، اما برای تهیه ی موضوعی قابل فهم و مخاطب پسند ، متن های درسی باید به صورت داستان نوشته می شد ، داستانی در باره ی منطق اکتشافی کودکان برنامه ی فلسفه برای کودکان یا (P4C) علاوه بر فراهم آوردن کتاب های درسی متحد الشکل ( داستان های فلسفی برای کودکان ) ، طرح آموزشی واحدی دارد که در آن دانش آموزان با سطوح مختلف با قرائت بخشی از داستان با صدای بلند ، کلاس را آغاز می کنند ، سپس پرسش هایی درباره ی آن طرح می کنند و راجع به آن ها به بحث می پردازند . روش کار چنین است و شامل انتقاد متقابل و دو جانبه و ابراز عقاید در نهایت دقت است ، مربی این روش را به عنوان رهیافتی آموزشی به رسمیت شناخته و در پیش می گیرد تا بدان وسیله کودکان را به سوی تبدیل شدن به شهروندانی در نظام دموکراسی سوق دهد . لیپمن در تعریف فلسفه برای کودکان می گوید : « فلسفه در آموزش و پرورش اعمال می شود تا دانش آموزانی ماهر در استدلال و درایت بسازد . ( لیپمن ، ۱۹۹۱). لیپمن و همکارانش اولین برنامه ی درسی فلسفه برای کودکان را برای پایه های دوم تا دوازدهم نوشتند ، یک واحد درسی نوعأ شامل یک کتاب درسی با یک داستان کوتاه است که به گروهی از کودکان ارائه می شود، سپس آن ها در یک اجتماع پژوهشی در مدرسه یا بیرون از آن مشارکت داده می شوند . لیپمن هدف های این برنامه ی درسی را به صورت زیر دسته بندی کرده است ا- بهبود توانایی استدلال ۴- پرورش خلاقیت ۳- رشد فردی و میان فردی ۴- پرورش درک اخلاقی ۵- پرورش تفکر انتقادی ۶- پرورش توانایی مفهوم پایی در تجربه ۷- پرورش شهروندی” ( قائدی ، ۱۳۸۶ ) از نظر لیپمن هدف عمده ی برنامه ی آموزش فلسفه به کودکان آن است که به کودکان بیاموزند چگونه برای خود فکر کنند . در واقع هدف فلسفه برای کودکان از دیدگاه لیپمن تفکری اثربخش ، انتقادی و مستدل در کودکان و پرورش آن است. ( قراملکی و امی ، ۱۳۸۴). لیپمن بنیانگذار این برنامه می گوید : « فلسفه برای کودکان تلاشی است برای بسط فلسفه ، با این هدف که بتوان آن را بسان یک شیوه ی آموزشی به کار برد. فلسفه برای کودکان ، آموزشی است که از فلسفه برای واداشتن ذهن کودک به کوشش در جهت پاسخگویی به نیاز و اشتیاقی که به معنا دارد ، بهره می برد . هدف فلسفه برای کودکان ، پاری دادن به کودکان و نوجوانان برای بهره مندی از فلسفه به منظور بهبود بخشیدن به یادگیری است . ( لیپمن ،(۱۹۹۱).از نظر لیپمن برنامه ای که وی پرورانده است و فلسفه برای کودکان نامیده می شود بهترین رویکرد در بهبود تفکر کودکان است .

دلایل این امر عبارتند از :

الف ) علاقه : کودکان برای کاری که علاقه ی بسیار شدید به آن دارند ، بیشتر تلاش می کنند برنامه فلسفه برای کودکان به این دلایل بیشتر مورد علاقه ی آن هاست : ۱- شامل داستان های تخیلی است . ۲- درباره ی کودکانی همانند خودشان است . ۳- این برنامه آن ها را به گفتگویی درباره ی موضوعات بحث برانگیزی ( همچون اخلاق ) وادار می کنند . برنامه فلسفه برای کودکان از تفکر انتقادی می گذرد و از آن فراتر می رود .

ب) هیجان : در برنامه فلسفه برای کودکان به تقویت تفکر انتقادی بسنده نمی شود . در این برنامه پذیرفته می شود که تفکر ممکن است به شدت مهیج و احساسی باشد . در این برنامه راه هایی فراهم می شود که از طریق آن ها کودکان امکان سخن گفتن درباره ی خود و تحلیل آن ها را بیابد،

پ) تفکر انتقادی : برنامه ی فلسفه برای کودکان کاملا در بر گیرنده ی تفکر انتقادی است ؛ ولی آن را با وسعت و عمق بیشتری تعقیب می کند. تفکر انتقادی اغلب , ضمیمه ای ، صرف برای برنامه های درسی رایج است ؛ اما در برنامه فلسفه برای کودکان این نیاز به رسمیت شناخته می شود که کودکان باید به گونه ای واقعی با موضوعاتی سرو کار داشته باشند که آن هارا مسئله انگیز با مبهم می پندارد . ت) ارزش ها: در این برنامه ، کودکان از همان ابتدا متوجه می شوند که برخورد ما با موضوعات ارزشی ، مستعد مبهم شدن ، دو پهلو شدن و آشفتگی است . در نتیجه ، کودکان اموری را که با آن ها به تفکر دقیق و روشن متوجه می شوند ، مغتنم می شمارند . اما این بدان معنا نیست که تفکر آن ها باید بدون شور یا فاقد احساس عاطفی باشد . کودکان می توانند در باره ی مسائل مورد علاقه شان – یعنی زمانیکه موضوع مورد تفکر آن ها علاوه بر انتقادی بودن ، خوشایند ، توام با احساس عاطفی و دلسوزی نیز هست – بهتر فکر کنند .

ث) خلاقیت : تفکر خوب می تواند همانند زمانی که با همه ی وجود در داستانی غرق می شویم یا هنگامی که فرضیه ای می سازیم ، سرشار از تخیل باشد ؛ بنابر این ، برنامه فلسفه برای کودکان به ویژه در زمینه ی خلاقیت ، موفقیت آمیز است .

ج) جمعی بودن : فلسفه فعالیتی است مبتنی بر گفتگو ، این کار به گشودن باب گفتگو به روی تمامی اعضای جامعه ، نیازی ضروری دارد؛ یا به عبارت دیگر، به کندو کاو همگانی و مشترک نیاز دارد ، مردم جهان هنگامی که برای قربانیان بی گناه فاجعه ای احساس دلسوزی و هم دردی دارند ، به نحوی بهتر از زمانی رفتار می کنند که فاقد آن هستند . ( ناجی به نقل از لیپمن ، ۱۳۸۹)

برنامه ی فلسفه برای کودکان شامل چند عنصر اصلی است که عبارتند از : حلقه ی کند و کاو یا اجتماع پژوهشی »، « کتاب های داستان ، و معلمان تغییر نقش داده .. ( ناجی و قاضی زاده ، ۱۳۸۶)، که در ذیل به توضیح بیشتر در مورد هر یک از این عناصر می پردازیم

: الف : حلقه کند و کاو یا اجتماع پژوهشی :

مفهوم اجتماع پژوهشی با حلقه کندو کاو که عنصر کلیدی برنامه فلسفه برای کودکان تلقی می گردد ، برای اولین بار توسط پیرس (۱۹۵۵) به کار گرفته شد . اجتماع پژوهشی چارچوبی را فراهم می آورد که در آن محتوا و روش های آموخته شده ، در زندگی روزمره افراد نفوذ می کند ، باید توجه داشت که نباید اجتماع و جامعه را یکی دانست . آنچه در برنامه آموزش فلسفه به کودکان مورد نظر است ، اجتماع پژوهشی است (قائدی ، ۱۳۸۳ ) نکته اساسی این است که این اجتماع نیاز مند گروه هایی است که از طریق گفت و گوی ضمن آموزش ، پیرامون پرسش های مطرح شده به عقایدی دست می یابند ، از آن دفاع می کنند ، با گروه های مقابل چالش می کنند ، خطای خود را در می یابند و در نهایت موقعیت های مبهم را روشن می کنند و به یافته های جدیدی دست می یابند . از این رو هدف اصلی اجتماع پژوهشی ، تبدیل دانش آموزان به کاوشگر انیس ماهر و جوان است . لازمه این امر داشتن یک برنامه پژوهشی است که در آن در همه موارد افراد کلاس به صورت اجتماعی به هم پیوسته به پژوهش بپردازند. اجتماعی که در این جا مورد نظر است، اجتماع پژوهش مدار است که در آن به سبب حاکم بودن فضای پژوهش ، نه تنها افکار و خلاقیت رشد می کند ، بلکه اصول اخلاقی همچون تحمل دیگران ، سعه صدر ، مدارا و احترام به دیگران رشد می یابد ( مرعشی و صفایی مقدم ، ۱۳۸۹). حلقه کند و کاو یک روش شناسی ایده آل برای کاربردی کردن سه عنصر بسیار مهم به شرح زیر است :

۱-تعلیم و تربیت به مثابه یک بازسازی

۲-یادگیری به مثابه تلمذ یا کار آموزی معرفت آموز

٣- کلاس درس به عنوان جامعه ی عدالت محور ( ناجی و قاضی زاده به نقل از کندی ،(۱۹۹۵).

لیپمن می گوید: اگر بخواهیم کودکانمان در آینده به بزرگسالانی اندیشمند تبدیل شوند ، باید آنها را تشویق کنیم تا کودکانی اندیشه ورز باشند و برای رسیدن به این هدف باید آن ها را به بحث کردن تشویق نماییم . به همین دلیل بخش مهمی از فلسفه برای کودکان شامل گفت و گو های اندیشمندانه و شوق انگیز است. ( فیشر، ۱۳۸۵) .مقدم اصلی برنامه لیپمن تبدیل دانش آموزان به کاوشگران ماهر وجدان است . مراد از کاوشگر بودن، جستجو گر فعال و پرسشگر مصر بودن ، هوشیاری دائمی برای مشاهده ی ارتباطات و اختلافات ، آمادگی همیشگی برای مقایسه ، مقابله و تکمیل فرضیه ها ، تجربه ی مشاهده سنجش و امتحان است، ( فرمهینی فراهانی ، میرزامحمدی ، ۱۳۸۷).در این برنامه بر خلاف سایر برنامه هایی که برای آموزش فلسفه بوده ، اندیشه های فیلسوفان معینی انتخاب و مطرح نمی شود . زیرا در این حالت ، یعنی مطرح کردن اندیشه های خاص فیلسوفان ، درجه انتزاع بالا است چون فیلسوف اصطلاحات ویژه ی انتزاعی خاص فلسفه را به کار می برد. در نتیجه مشخص است که این اندیشه ها قابل طرح برای کودکان نیست . منتهی در بر نامه ی فلسفه برای کودکان سعی بر این بوده که به جای پرداختن به محتواها و نظریه های خاص تفکر فلسفی پرداخته شود . در عین حال که قابل ترجمه بودن موضوعات به زبان کودک هم در نظر گرفته می شود . به همین منظور لیپمن برای تهیه موضوعی قابل فهم و مخاطب پسند ، متون درسی این برناعه را به صورت داستانی که در باره ی منطق اکتشافی کودکان باشد . ( بایلین و سیگل ، ۲۰۰۳). داستان فلسفی کوششی است که کودکان را به کند و کاو در مورد مفاهیم و شیوه های فلسفی ترغیب می کند . این ترغیب از طریق جای دادن مفاهیم و شیوه های فلسفی در خلال اتفاقات داستان روی می دهد ، اتفاقاتی که بی واسطه با تجربیات کودکان در ارتباط باشد . به عبارت دیگر، داستان ، فلسفه را در غالب تجارب شخصیت های تخیلی ارائه می دهد . ( ناجی در مصاحبه با شارب ، ۱۳۸۷).نقش معلم در این برنامه ها خیلی تعیین کننده و غیر مستقیم است و به اصطلاح معلم محوری نیست ؛ یعنی این طور نیست که معلم همیشه پاسخ درست را بداند و آن را مطرح کند تا دانش آموزان نیز یاد بگیرند و اگر دانش آموز پاسخی را تدارک ببیند ، به وی القا نمی شود که این پاسخ قابل قبول نیست . در آوپ قدیم یا رایج معلم کسی است که پاسخ درست فقط نزد اوستو او باید تصحیح کننده باشد. به عبارتی معلم محوری است .اما در این سیستم آموزشی معلم نمی گوید چه چیزی درست است و چه چیزی نادرست ، در این سیستم به گفتگو تکیه می شود؛ یعنی معلم باید گفتگو را رواج دهد ، این گفتگو در میان هم سالان با سواد تجربی نسبتا پکسان صورت می گیرد، نه در رابطه ی عمودی و پکطرفه مپان معلمی دانا و شاگردی نادان . در این جا دیالوگ و دو طرفه بودن پرسش و پاسخ در میان هم سالان مورد تأکید است ( باقری ،۱۳۸۵).اجتماع پژوهشی در این نوع آموزش به بچه ها اجازه می دهد تا سطح اکتشافات و بحث و گفتگوی منطقی را مورد توجه قرار دهند . به خاطر این که پرسشگری در فلسفه برای کودکان ، هرگز پایانی ندارد ، و شیوه ی اصلی الیپمن در اجتماع پژوهشی طرح پرسش های سقراطی است ، بر خلاف روش های بسیار قدیمی ، بر ارتباط بین معلم و دانش آموز تأکید می گردد ، ارتباطی که در آن معلم ظرفیت های بچه ها را برای افکار خلاقانه و انتقادی تخمین می زند ( توتیز ، ۲۰۰۵).

ب: کتاب های داستان و معلمان تغییر نقش یافته:

حال بعد از شرحی مختصر در مورد حلقه کندو کاو در این جا به توضیح مراحل این برنامه با استفاده از کتاب های داستان پرداخته می شود :

۱-شروع کار

کتاب های درسی به صورت مجموعه داستان است ؛ داستان هایی که به گونه ای خاص طراحی شده اند ، لیپمن معتقد است که ادبیات کودکان قلمروی وسبع ، دشوار و نسبتا ناشناخته از نوشته جات و مکتوبات است ، بخش اعظم آن برای خانه های کودکان با کتابخانه ی مدارس ، یا برای افرادی تنظیم می شود که می خواهند گاه و بی گاه از آن استفاده کنند . بر عکس ، کتاب های P4C به طور خاص برای استفاده در کلاس درس تهیه می شود . جایی که در آن معلمی وجود دارد که به روش ویژه ای برای آموزش فلسفه به کودکان تعلیم دیده است . تفاوت مهم دیگر این است که P4C قصد دارد به کودکان روش کار فلسفی با نحوه ی وارد شدن در کاوش فلسفی را یاد بدهد . این کار متفاوت از حکایت ها یا ضرب المثل هایی است که هدفشان ابلاغ گوهر کوچکی از حکمت است که اغلب در صفحات آخر داستان می آید . ( ناجی به نقل از لیپمن ، ۱۳۸۷). یکی از ویژگی های این کتاب ها این است که در ذهن کودک سؤال به وجود می آورند و آن ها را برای کلاس های این برنامه به کند و کاو ترغیب می کنند . البته کتاب های راهنما و کمک مربی هم در کنار کتاب های داستان موجود است و به مربی کمک می کنند تا بحث های کلاس را به نحو لازم پیش ببرد . از دانش آموزان می خواهند تا داستان های معینی را با هم بخوانند و درباره ی مطالب آن ها گفتگو کنند ، هر دانش آموز به نوبت یک بند را با صدای بلند در کلاس قرائت می کند ، به محض آنکه طرح سؤال از طرف دانش آموزان آغاز می شود مربی سؤالات را به همراه نام کودک و پاراگراف مربوط بر روی تخته می نویسد ، مربی به منظور شروع بحث ، سؤالی را که برای شروع بحث مورد نظر مناسب تر است ، انتخاب می کند . البته این شیوه نیاز به معلمی آموزش دیده دارد . (قائدی ، ۱۳۸۳)| پیش از شروع یک درس ، لازم است معلم داستانی را که می خواهد مطرح کند بدقت بخواند و با مطالب مربوط به آن در کتاب آشنایی حاصل کند . وضعیت فیزیکی کلاس باید با اهداف معلم متناسب باشد چون معلم می خواهد بچه ها را تو غیب کند که به یکدیگر پاسخ دهند ، بهترین وضعیت این است که بچه ها به شکل دایره بنشینند . داستان های مورد بحث در P4C، محتوای انگیزاننده ای دارند نظر بر آن بوده است که آن ها سؤال ها ، مسائل و افکاری را بر انگیز انند که بتوان از آن ها برای بحث استفاده جست ، پیش از آن که معلم درس را بر اساس اولین داستان آغاز کند ، و مقدمه با شروع کار ، به سادگی به بچه ها می گوید که آن ها در کلاس فلسفه داستان هایی را با هم خواهند خواند و درباره ی چیزی که برایشان جالب باشد گفتگو خواهند کرد . بهتر است معلم به همین شیوه ی ساده آغاز کند و به جای آن که بکوشد در نقطه ی شروع ، به توضیحات عریض و طویل بپردازد ، اجازه دهد بچه ها با هم کار فلسفی را آغاز کنند . برنامه لیپمن ہو این ایده مبتنی است که نقش معلمان آماده کردن دانش برای بلعیده شدن به وسیله ی کودکان نیست ، بلکه تدارک مدلی از متفکر مجرب برای شاگردان کلاس و تضمین حفظ تفکر سطح بالا در کلاس درس است . ( قائدی ، ۱۳۸۳).تعلیم در این مورد بر عهده ی معلم است که خواندن داستان ها را چگونه به انجام برساند ، اگر دانش آموزان کلاس در خواندن مهارت خوبی داشته باشند ، توصیه می شود که خواندن به صورت دوره ای در کلاس انجام شود و هر دانش آموز، به نوبت ، یک بند را بخواند . به این طریق هر فرد به طور علنی در فعالیت کلاس شرکت می کند و این از حیث گفتگو میان شخصیت های قصه ، احساس بهتری در بچه ها ایجاد خواهد کرد. بعد از اتمام خواندن داستان، معلم از بچه ها تشکر می کند و فورا قسمت طرح سوالات را آغاز می کند ، معلم از دانش آموزان می خواهد در مورد هر آنچه برایشان جالب و حیرت آور بوده است سؤال کنند . سپس معلم سؤالات را به همراه نام دانش آموز روی تخته می نویسد ، اگر معلم در این مرحله بخواهد از دانش آموز که صفحه و سطر مورد نظرش را مشخص کند در این صورت مراجعه آسان را فراهم کرده است . معلم می تواند بعد از به جریان انداختن طرح سؤالات شیوه ی کار را تغییر دهد . بعنوان مثال می تواند کلاس را به گروه های کوچک چهار یا پنج نفره تقسیم کند و از هر گروه بخواهد تا سؤالاتی را مطرح کنند این کمک خواهد کرد که مشارکت بچه ها افزایش یابد . گاهی بچه ها در بیان سؤال های خود مشکل خواهند داشت و ممکن است نیاز به کمک داشته باشند ، در این صورت بهترین کار آن است که معلم بپرسد آیا کس دیگری در کلاس هست که بتواند به آن ها کمک کند . از این طریق معلم کمک می کند تا به جای این که دانش آموزان از معلم بیاموزند از همدیگر بیاموزند . اگر لازم باشد که به دانش آموز مستقیم تر کمک شود معلم باید بکوشد تا دانش آموز در باره ی آن چه می گوید فکر کند و معلم این کار را از طریق بیان سوال به شکل دیگری و پرسش از دانش آموزان که آیا منظورشان را درست فهمیده است انجام می دهد . اگر لازم شد معلم از دانش آموزان می خواهد تا درباره ی سوال خود بیشتر فکر کنند و بعد به سراغ آن ها می آید . بعد از نوشتن سؤالات معلم تصمیم می گیرد که از کجا شروع کند همه ی سؤالات به یک نحو ثمر بخش نیستند ، یک یا دو سؤال ممکن است به هنگامی که از کلاس پرسیده می شود ، علاقه ی بسیار زیادی را ایجاد کند ، چنین سوال هایی اغلب الهام کننده ی سوال های بهم پیوسته ای هستند، به طوری که با نگاهی به فهرست سؤالات می توان دریافت که با دسته ی متمایزی از سؤال ها ارتباط دارند . چنین سؤال هایی نقطه ی شروع روشنی برای بحث است . اما قواعد عامی در این مورد وجود ندارد که از کجا باید شروع کرد. (همان منبع ) ۲-هدایت بحث برای شروع بحث ، اغلب این فکر خوبی است که از سؤال کننده ها بخواهیم سؤال خود را مطرح کنند. آن ها ممکن است مایل باشند توضیح دهند که چرا سؤال مذکور را کردند ، با ممکن است لازم بدانند آن چه در ذهن داشتند ، با تفصیل بیشتری توضیح دهند و در صورتی که خود به بیان این مطلب نپرداخته باشند ، می توان از آن ها خواست این کار را بکنند ممکن است حتی در این مورد پیشنهاداتی داشته باشند که سؤال هایشان چگونه می تواند پاسخ داده شود ، تا این زمان مطمئنا باید بچه های بیشتری ، برای مشارکت در بحث آماده شده باشند معلم باید اجازه دهد تعدادی از بچه ها ، یکی پس از دیگری ، سخن خود را مطرح کنند ، به طوری که حتی پا بگیرد . لیپمن معتقد است فلسفه برای کودکان اساسا از الگوی معلم – شاگرد که در آن معلم دانش اش را به شاگردان واگذار می کند و به عبارت دیگر شاگردان به عنوان ظروف خالی تلقی می شوند ، متفاوت است . لیپمن سبک خود را ابتدا با تغییر وضعیت فیزیکی و طرز نشستن دانش آموزان آغاز می کند ، برای ایجاد مشارکت فعال بهترین وضعیت این است که کودکان به شکل دایره بنشینند . هدف مربی این است که بحث میان دانش آموزان را تسهیل کند و ترتیب تا مناسب نشستن ، بسیار دشوار خواهد ساخت که وی خود را از مرکز بحث خارج کند . ( کم ، ۱۳۸۵).

اهداف و اهمیت برنامه فلسفه برای کودکان

فلسفه کودکان را به عبور از مرز تفکر عادی و استنطاق جدی ارزش ها و باور هایشان فرامی خواند . هدف ” فلسفه برای کودکان تغییر ریشه ای در آموزش است ، با رویکردی که بر نقش معلم در فعال سازی تفکر کودک تأکید نموده و مبتنی است بر این تفکر که ، کودک را محور قرار داده و بر یادگیری از طریق کشف و آزمایش و ساختار علم تأکید می کند و بدین تو تب رابطه سلسله مراتبی بین بزرگسال و کودک از میان رفته و کودک از محدودیت های نظام های مدرسه ای رهایی می یابد ( اسپلیتر و شارپ ، ۱۹۹۵). فلسفه شما را وادار به تفکر می کند . فلسفه بیش از هر چیز فرآیند کاوشگری است ، بیش تر ، فرآیندی است خلاق تا توده ای از اطلاعات تحمیلی ، فلسفه با شگفتی و کنجکاوی فکری کودک در باره ی جهان آغاز می شود . در جست و جوی حقیقت یا حقایق ، از پرسش ها به عنوان ابزار ایجاد در جست و جوی توضیح برای اصلی ترین موضوع ها و مسائل دغدغه انگیز است ، فلسفه همان چیزی است که وقتی تفکر ، خود آگاهانه می شود ، پدید می آید . فلسفه به جوانان فرصت می دهد هم برای هضم پاره ی وسیعی از مسائل شخصی ، اخلاقی و اجتماعی تلاش کند و هم نسبت به خودشان به عنوان متفکران نقاد ، آگاه تر شوند . کودکان که به فلسفه می پردازند ، خود و جهان را به شیوه ی تازه ای مشاهده می کنند. آن ها به عقایدی دست می یابند که در غیر این صورت ممکن نبود به فکرشان برسد . آنان پیوند هایی ایجاد می کنند که به در کی عمیق تر می انجامد و بخشی از سنتی می شوند که بیش از ۲۵۰۰ سال عمر دارد. در این حالت آن ها با پاسخ های دیگران محدود نمی شوند ، بلکه آزادند احتمالات جدید و راه های تازه ی تفکر را جست و جو کنند . فلسفه برای کودکان می خواهد واکنشی باشد به تفکر غیر نقادانه ، درایت ضعیف ، تعصب و بی اعتنایی به عقاید و می تواند باعث : تشویق کنجکاوی و قدرت سوال پرسیدن شود .

-تقویت در ایت به واسطه ی استدلال شود .

– پیشرفت در درک مفاهیم مورد بحث شود .

– پرورش قابلیت شرکت در گفتگو و کاوش گری منطقی شدن کند .

– تفکر خلاق و نظرات جدید را برانگیزد.

فلسفه کودکان را با تفکر پیچیده و انتزاعی آشنا می کند . فلسفه می تواند باعث بهبود کیفی تدریس و یادگیری در خانه و مدرسه شود ، چرا که یاری گر کسانی است که هدفشان از تدریس ،حساس تر شدن به مسائل فلسفی و مسلط تر شدن در راه اندازی پرسش و پاسخ فلسفی است تا بدین شیوه بچه ها را وارد مباحث متفکرانه کنند . با توجه به توضیحات داده شده در مورد برنامه فلسفه به کودکان می توان به بررسی این برنامه در کشور ایران پرداخت ، بی شک رسیدن به قله های بلند پیشرفت و دست یابی به اهداف بلند مدت کشور در زمینه های فرهنگی ، سیاسی ، اقتصادی ، با ترجمه و تقلید از آثار دیگران امکان پذیر نخواهد شد ، بلکه باید با اعتماد به نفس و خلاقیت ، به نو آوری در تمامی عرصه های علمی اعم از علوم تجربی و علوم انسانی دست زد. این امر بدون فراهم آوردن و بستر مناسبی برای آن در جامعه به طور کامل در عملی نخواهد شد ؛ زیرا لازمه ی آن وجود عالمان و دانشمندانی خلاق و خود باور است که مقهور دست آورد های کشور های پیشرو در آن فنون نشوند . در زمینه ی علوم انسانی و دینی نیز ، با احترام به بزرگان این علم ، کلام آنان را حرف آخر در آن علم ندانند و خود را برای نقد اندیشه ی آنان و طرح نظریه ی جدیدی در آن موضوع شایسته بدانند و همواره در پی گسترش مرز های دانش باشند ؛ یعنی هرگز به داشته های خود قانع نباشند . البته این بدان معنی نیست که نسل کنونی ما فاقد اعتماد به نفس و خودباری است ، بلکه بدون تردید نسل فعلی ، بسیار با اعتماد به نفس ترو خود باور تر از نسل های پیشین است ، اما این در مقایسه با نسل پیشین است که توسط استثمار گران عقب نگه داشته شده بودند ، ولی در مقایسه با آن چه در پیش رو داریم ، فاصله بسیار زیاد است و نمی توان به این مقدار بسنده کرد . باید اقدام هایی بنیادین در این زمینه صورت گیرد ، یعنی پرورش کودکانی با اعتماد به نفس بالا ، خلاق ، نقاد و دارای روحیه ی خود اصلاحی برای فردای کشور . ( شریفی اسدی ، ۱۳۸۷).

مشخصات
  • جنسیت زن
  • وابسته به کلینیک
  • تجارب / مهارت ها
  • دانشگاه دانشگاه الزهرا
  • رشته تحصیلی روانشناسی تربیتی
  • گواهینامه ها
  • پست های مدیریتی
  • مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد
  • کلمات کلیدی زهره جعفری روانشناس، زهره جعفری مشاور، زهره جعفری روان درمانگر، زهره جعفری روانپزشک، زهره جعفری متخصص اعصاب و روان، زهره جعفری روانسنج
تخصص ها
  • روان‌شناسی تربیتی
تصویر
زهره جعفری
روانشناس بالینی و فردی
(4)

E-Teb.com © Copyright 2016 روانشناس یا روانپزشک. تمامی حقوق محفوظ است.

دکتر - مشاوره خانواده - پزشک - مشاوره آنلاین - شماره دکتر