زهره حسین زاده سرشکی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه بین المللی قزوین در سال ۱۳۹۵، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه رفتار های مخرب کودکان طیف اتیسم با بهزیستی روان شناختی مادرانشان نقش واسطه ای متغیر ذهن آگاهی و تاب آوری خانواده” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه بین المللی قزوین

دانشکده علوم اجتماعی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی عمومی

عنوان:

رابطه رفتار های مخرب کودکان طیف اتیسم با بهزیستی روان شناختی مادرانشان نقش واسطه ای متغیر ذهن آگاهی و تاب آوری خانواده

استاد راهنما:

دکتر علیرضا کاکاوند

استاد مشاور:

دکتر عبدالجواد احمدی

دانشجو:

زهره حسین زاده سرشکی

شهریور ۱۳۹۵

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه و بیان مسئله

ضرورت و اهمیت پژوهش

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

متغیرهای پژوهش

تعریف متغیرهای پژوهش

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم

اختلالات طیف اتیسم

مشکلات رفتاری مشکلات و نیازهای مادر کودک دارای اختلالات طیف اتیسم

متغیرهای مؤثر بر سلامت روان والدین کودک دارای اختلالات طیف اتیسم

پیشینه پژوهشی در حیطه مشکلات والدین کودک دارای اختلالات طبق اتیسم

بهزیستی روان شناختی مادر

بهزیستی روانشناختی

نظریه بهزیستی روان شناختی ریف

پذیرش خود

ارتباط مثبت با دیگران

خودمختاری

تسلط بر محیط

داشتن هدف در زندگی

رشد فردی

پیشینه پژوهشی در حیطهی بهزیستی والدین کودک دارای اختلالات طیف اتیسم

ذهن آگاهی مادر

ذهن آگاهی

بررسی عصب شناختی ذهن آگاهی

تفاوت بین خود آگاهی و ذهن آگاهی

ارزیابی ذهن آگاهی

پیشینه پژوهشی در حیطه ی تأثیر ذهن آگاهی بر بهزیستی روانی

پیشینه ی پژوهشی در حیطه ی تأثیر ذهن آگاهی

در بهزیستی روان شناختی والدین کودک دارای اختلالات طیف اتیسم

تاب آوری خانواده

تاب آوری

نظریه ی تاب آوری خانواده

نظام باوری خانواده

الگوی سازمانی خانواده

ارتباط و حل مستله

پیشینه پژوهشی در حیطه تأثیر تاب آوری بر بهزیستی روانشناختی

پیشینه ی پژوهشی در حیطهی تاب آوری خانواده

بر بهزیستی روان شناختی والدین کودک دارای اختلالات طیف اتیسم

فصل سوم: روش پژوهش

طرح پژوهش

جامعه آماری، نمونه و انتخاب نمونه

ابزار پژوهش

پرسشنامه بررسی مشکلات و نقاط قوت کودک SDQ

مقیاس بهزیستی روان شناختی ریف ۱۸-RSPWB

پرسشنامه ی ذهن آگاهی پنج وجهی FFMQ

پرسشنامه ی تاب آوری خانواده FRAS

روش اجرای پژوهش

روش های آماری تحلیل داده های پژوهش

فصل چهارم: نتایج پژوهش

یافته های توصیفی

یافته های استنباطی

مشخصه های برازندگی مدل

آزمون فرضیه ها

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

تفسیر و تبیین داده های پژوهش

پیامدهای نظری و عملی پژوهش

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد های پژوهشی و کاربردی

فهرست منابع

منابع انگلیسی

پیوست

چکیده ی انگلیسی

چکیده:

شناخت متغیرهای تأثیرگذار بر بهزیستی روان شناختی والدین کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم به ویژه مادر، اهمیت بسزایی دارد. آگاهی از عوامل تأثیرگذار بر سلامت روان این مادران و شناخت متغیرها تأثیر گذار بر آن می تواند به عملکرد بهتر و پیشرفت بیشتر این کودکان منجر شود.هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش واسطهای ذهن آگاهی مادر و تاب آوری خانواده در رابطهی بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی روان شناختی مادر می باشد. طرح پژوهش از نوع همبستگی است که رابطه ی بین متغیرها بر حسب اهداف پژوهش تحلیل شده است. جامعهی آماری پژوهش، ۱۷۰ نفر از مادران کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم در دامنه ی سنی ۳ تا ۱۶ سال مراجعه کننده به مراکز آموزشی کودکان اتیسم سه شهر تهران کرج و قزوین بوده اند که به شیوهی هدفمند و با توجه به معیارهای ورود و خروج انتخاب شدند. ابزارهای پژوهشی شامل پرسشنامهی بررسی مشکلات و نقاط قوت کودک (SDQ گودمن، ۱۹۹۷)، مقیاس بهزیستی روان شناختی ریف (۱۸-RSPWB ریف، ۱۹۸۹)، پرسشنامهی ذهن آگاهی پنج وجهی (FFMQ باتر و همکاران، ۲۰۰۹) و پرسشنامه ی تاب آوری خانواده (FRAS سیکبی، ۲۰۰۵) بود، که پس از کسب رضایت از شرکت کنندگان پژوهش، به اجرا در آمد. برای تحلیل داده های پژوهش از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان دهنده ی این است که بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهر پستی روان شناختی مادر همچنین بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و تاب آوری خانواده در سطح معناداری۰۱/۰ P≤و بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و ذهن آگاهی مادر در سطح معناداری ۰۵/۰ P≤ رابطه ی منفی معنادار وجود دارد. بهمن بهزیستی روان شناختی مادر و تاب آوری خانواده همچنین بهزیستی روان شناختی مادر و ذهن آگاهی مادر در سطح معناداری ۰۱/۰ P≤ رابطه مثبت معنادار برقرار می باشند. تحلیل مسیر نیز مؤید آن است که در متغییر ذهن آگاهی مادر و تاب آوری خانواده در رابطه ی بین دو متغیر پیش بین بهزیستی روانشناختی مادر) و ملاک (مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم) تفش واسطه ای ایفا می کنند.بر اساس یافته های پژوهش می توان به این نتیجه رسید که با در نظر گرفتن تاثیر گذاری متغیرهای ذهن آگاهی و تاب آوری و نیز اهمیت بهزیستی روان شناختی مادران این کودکان، متخصصان این حوزه در اقدام برای مداخله های درمانی، نه فقط به راه کار های متمرکز بر کودک دارای اختلالات طیف اتیسم، بلکه به شرایط بهداشت روانی والدین ، محیط خانواده، منابع موجود در جامعه و سایر عوامل مربوط به بافت زندگی کودک نیز توجه کنند.

واژه های کلیدی: اختلالات طیف اتیسم، بهزیستی روانشناختی، تاب آوری خانواده، ذهن آگاهی، مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه:

واژه اتیسم نخستین بار در نوشته های بلولر به کار برده شد. او این عنوان را برای دو نوع شیوعی تفکر (شیوه ی منطقی و شیوه ی اتیسمی) استفاده گرد، گائر (۱۹۶۳؛ به نقل از افروز، ۱۳۹۱) با مقاله ای که در مورد شماری از کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم منتشر کرد، پیشگام اصلی اتیسم در نظر گرفته می شود.اتیسم اختلالی است که رشد و گسترش مهارت های اجتماعی و ارتباطی فرد را مختل می کند (صمدی، ۱۳۹۲). این تشخیص، نشان دهنده ی نوعی اختلال رشدی است که با نقص در رفتار های ارتباطی و کلامی و وجود الگوهای غیر طبیعی در هر در زمینه مشخص می شود. این اختلال در افراد مختلف علائم متفاوتی دارد و برای جداسازی آن از سایر اختلال ها اصطلاح اختلالات طیف اتیسم ، یا به اختصار ASD مورد استفاده قرار می گیرد. افراد دارای اختلالات طیف اتیسم علائم مختلف و گوناگونی از خود نشان می دهند، اما همه ی این علائم در یک طبقه بندی جامع در سه حیطه قرار می گیرد: ۱. رشد اجتماعی؛ ۲. زبان و ارتباط؛ و ۳. تفکر و تخیل (افروز، ۱۳۹۱). این اختلال از ۳۰ ماهگی شروع می شود و در سال های دوم و سوم زندگی قابل تشخیص است (میلانی فر، ۱۳۹۱).

مشکلات عمده این کودکان عبارت اند از (میلانی فر، ۱۳۹۱):

* تأخیر شدید و فراوان در رشد اجتماعی و زبان

عدم انعطاف در تغییرات ایجاد شده در محیط و امور روزمره؛

نشان دادن رفتارهای وسواسی و تکراری به صورت کلیشه ای از خود

* عدم تقاضای کمک از دیگران در صورت زخمی شدن؛

بیان کردن جملات به صورت طوطی وار و باد و درک مفهوم.

باید در نظر داشت که ۷۵ تا ۸۰% این کودکان از نظر آموزشی و تحصیلی عقب ماندگی دارند؛ به طوری که عقب ماندگی ذهنی بیشتر از مسئله ی اختلال های رفتاری باعث ناراحتی می شود (میلانی فر، ۱۳۹۱).بهزیستی روان شناختی، درک فرد از زندگی در حیطه های رفتار هیجانی، عملکردهای روانی و ابعاد سلامت روان است (ریف ولی ، ۱۹۹۵). بهزیستی روان شناختی از عوامل گوناگونی سرچشمه گرفته شده است، عده ای این موضوع را به احساس مثبت رضایت مندی عمومی از زندگی اطلاق می کنند (کشاورزی ارشدی و آزموده، ۱۳۸۸). ریف در این زمینه شش مؤلفهی نگرش مثبت به خود؛ رشد؛ خود مختاری؛ ادراک دفیق واقعیت؛ شایستگی محیطی و روابط میان فردی مثبت را معرفی کرده است.مطالعات نشان داده است که بهزیستی والدین کودکان استثنایی، پایین تر از گروهای دیگر است (جونز، هاستینگ، توسکیا، کین و رول ، ۲۰۱۴، چیمه، پوراعتماد و خرم آبادی، ۱۳۸۶؛ کارست و ون هک ، ۲۰۱۲؛ ویس، کاپادوسیا، مک مولین، ویسپلی و لانسکی ، ۲۰۱۲). والدین به خصوص مادر، نقش مهمی در نگهداری و افزایش کار آیی این کودکان دارد و توجه به این مقوله و افزایش آن حائز اهمیت است. از جمله مؤلفه هایی که می توان در رابطه باشد با بهزیستی روانشناختی، تاب آوری خانواده و ذهن آگاهی است.کامپفر (۱۹۹۹) معتقد است که تاب آوری، نوعی بازگشت به تعادل اولیه با رسیدن به سطح بالاتری از تعادل در شرایط تهدید کننده است که موجبات سازگاری موفق در زندگی را فراهم می آورد. در زمینه ی تاب آوری افراد، “دو دسته فاکتور مخاطره ای و محافظتی قابل تفکیک است. فاکتور مخاطرهانی، عملکرد موثر فرد را بازداری می کند، اما فاکتور محافظتی، منابعی است که به افراد کمک می کند تا از اثرات مخرب سختی و بحران ها جلوگیری کنند” (هالی ، ۱۲۰۰۰ به نقل از حسینی و حسین چاری، ۱۳۹۲)، تاب آوری خانواده، توانایی خانواده برای بازگشت پذیری، بقاء غلبه بر دشواری ها و بهتر شدن است (والینتین و فینار ، ۱۹۹۳). این سازه می تواند در پذیرش بهتر و کمک بیشتر به این کودکان نقش ایفا کنند و انتظار می رود که خانواده هایی که تاب آوری بیشتری دارند، در مواجهه با مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم خود موفق تر باشند.ذهن آگاهی به عنوان آگاهی پذیرا و عاری از فضاوت از آنچه اکنون در حال وقوع است می باشد (بران و رایان ، ۲۰۰۳ به نقل از ملکی، مظاهری، ذبیح زاده، آزادی و ملک زاده، ۱۳۷۳). فردی که ذهن آگاهی بیشتری دارد در تماس با واقعیت حضور بیشتری دارد و سریع بر اساس صافی های ذهنی خود پردازش نکرده و واکنش نشان نمی دهد (قربانی، ۱۳۹۳). پس ذهن آگاهی ظرفیت آگاهی از رویدادهای درونی و بیرونی است. بنابراین اینکه ما یاد بگیریم چگونه ذهن آگاهی داشته باشیم، می تواند به ما کمک کنند که در لحظه حال تمرکز حواس داشته باشیم، همچنین به ما کمک می کند عواملی را که باعث آزارمان می شود را شناسایی کنیم و روشی برای حل و کنار آمدن با آن پیدا کنیم (رایان ، ۲۰۱۲). ذهن آگاهی یعنی پرورش آگاهی و این آگاهی از سرعت فرآیندهای ذهنی می کاهد. این کاهش سبب هماهنگی سرعت بین آگاهی و جریان های فکری، احساسی و حس های جسمی می شود. مشاهدهی فرآیند های روانی باعث کندی، پردازش، تحلیل و دگر ز پستی آنها می شود (قربانی، ۱۳۹۳).سین و همکاران (۲۰۰۶) تأثیر ذهن آگاهی والدین کودکان دارای ASD را در کاهش رفتار پرخاشگرانه شان (خود آزاری و عدم پذیرش) مورد بررسی قرار دادند. این پژوهشگران معتقد بودند که آموزش ذهن آگاهی می تواند به والدین برای کمک به کودکانشان بر کاهش رفتار مخرب آنان مؤثر باشد. والدین ۱۲ هفته آموزش دیدند و در پایان، تأثیر آن را بر رفتار و تربیت کودک دارای ASD بررسی شد. نتایج نشان داد که تمرین ذهن آگاهی در مادران باعث کاهش پرخاشگری در کودکانشان شد و مادر آن نسبت به ارتباط با فرزندانشان و نیز تربیت آنان احساس رضایت بیشتری می کردند.ویس و همکاران (۲۰۱۲) تأثیر مشکلات رفتاری کودکان دارای ASD بر سلامت روانی والدینشان را با نقش واسطهای متغیر پذیرش و توانمند سازی بررسی گردند. شرکت کنندگان شامل ۲۲۸ والدین کودکان دارای ASD تشخیص داده شدهی ۶ تا ۱۲ سال بودند. نتایج نشان داد که پل برش روانی و توان بخشی به طور معناداری با مشکلات روحی و روانی پدر و مادر رابطه ی منفی دارد. هنگامی که پذیرش و توانمند سازی با یکدیگر از طریق یک آزمون واسطه ای مورد مقایسه قرار گرفت، تنها پذیرش روانی به عنوان یک متغیر واسطه ای تأثیر قابل توجهی در رفتار مشکل ساز کودک و مشکلات روحی و روانی پدر و مادر داشت. به میزان افزایش مشکلات رفتاری کودک، پذیرش رواتی پدر و مادر کاهش می یابد، در نتیجه باعث افزایش در مشکلات روحی و روانی پدر و مادر می شود، این بافته ها مؤید آن است که برای مشکلات مزمن و دشوار، پذیرش روانی ممکن است یک عامل مهم برای پدر و مادر در حل مشکلات فرزندان دارای ASD باشد. بیر و همکاران (۲۰۱۳) رابطه بین ذهن آگاهی و پریشانی والدین کودکان دارای ASD را بررسی کردند. شرکت کنندگان به تعداد ۲۸ نفر پرسشنامه هایی در مورد مشکلات رفتاری کودک خود، استرس و الدین، نشانه های افسردگی و اضطراب پدر و مادر و ذهن آگاهی، همراه با سوالات باز در مورد شیوه های فرزند پروری و تجربیات پدر و مادر را به طور کلی پاسخ گفتند. در مقابل انتظار معمول، سطوح بالاتر ذهن آگاهی در پدر و مادر، سطوح پایین تری از نشانه های افسردگی و استرس را نشان نمی داد. نتایج نشان داد که ذهن آگاهی به عنوان یک متغیر واسطه ای در این رابطه بین مشکلات رفتاری کودکان دارای ASD و اضطراب والدین شان نقشی ایفا نمی کرد. سه موضوع در مورد تجارب کلی پدر و مادر که عبارت اند از: مشکلات خانوادگی والدین؛ احساس مثبت نسبت به کودک؛ و روش های فرزند پروری و ذهن آگاهی پدر و مادر، هر سه باعث بهبود سلامت روانی والدین این کودکان می شود و از این رو احتیاج به تحقیقات بیشتری در مورد اثرگذاری ذهن آگاهی در این افراد را نباز می دانند.پلامب (۲۰۱۱) تأثیر حمایت های اجتماعی و تاب آوری خانواده بر اضطراب والدین کودکان دارای ASD را بررسی نمود. در این پژوهش ۲۰ نفر از والدین ۶ تا ۱۲ ساله دارای ASD مورد بررسی قرار گرفتند. در این تحقیق، از سه پرسشنامه ی حمایت اجتماعی (SSI) مقیاس تاب آوری خانواده ( FRAS) و فرم کوتاه استرس والدین (SF -PSI) مورداستفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که والدین این کودکان بیشتر در جست و جوی حمایت های اجتماعی هستند. از این رو گروه هایی مثل گروه های مذهبی با گروه هایی که متشکل از والدین هستند، ممکن است نه تنها کمکی نکند، بلکه بیشتر باعث اضطراب این افراد شوند. این شواهد نشان از اهمیت نقش خدمات اجتماعی به این گروه از افراد جامعه دارد. نتایج نشان داد که درجهی بالای حمایت های اجتماعی و تاب آوری خانواده در کاهش استرس و الدین این فرزندان رابطه معناداری دارد.بخت و جانسون (۲۰۱۲) تاب آوری را در اعضای خانواده های فرزندان دارای ASD بررسی کردند. این پژوهشگران به روش کتابخانه ای ۲۲ مقاله در این زمینه را بررسی کردند. این بررسی نشان داد که والدین کودکان دارای ASD که شاخص های تاب آوری را داشته باشند، به طور کار آمدتری قادر به مدیریت دشواری مرتبط با مراقبت از کودکان دارای ASD می باشند. بنابراین افزایش تاب آوری در میان اعضای خانواده ی افراد دارای ASD برای هر دو گروه مراقبان و دریافت کنندگان مراقبت سودمند است.جونز و همکاران (۲۰۱۴) نفش رفتار مخرب کودکان دارای ASD را بر بهزیستی شناختی والدین با نقش واسطه ای متغیر ذهن آگاهی و پذیرش بررسی نمودند. این محققان، ۷۱ تن از مادران و ۳۹ تن از پدران این کودکان را مورد بررسی قرار دادند و تأثیر رفتار مخرب کودکان دارای ASD این افراد را روی اضطراب و افسردگی و پریشانی شان را مطالعه نمودند. نتایج نشان داد که پذیرش و ذهن آگاهی دو متغیر مهم در سلامت روانی والدین این افراد است و نقش حمایت کننده نیز دارد.در بخش پژوهش های داخل کشور تحقیقاتی که در خصوص والدین کودکان دارای ASD پرداخته اند کمتر است و متغیرهای مورد نظر در آنها بررسی شده است.ریاحی و همکاران (۱۳۹۳) اثربخشی درمان مبتنی بر کیفیت زندگی بر بهزیستی ذهنی و امیدواری در والدین کودکان دارای ASD را بررسی کردند. طرح پژوهش از نوع پیش آزمون- پس آزمون با گروه آزمایش و گواه بوده است. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه ی والدین کودک دارای ASD مدرسه کودکان استثنایی نهال اهواز بود که از میان آنان ۳۰ والد به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه ۱۵ نفری گماشته شدند. نتایج حاصل شده نشان داد که میان گروه آزمایش و کنترل از لحاظ متغیر بهزیستی ذهنی و امیدواری تفاوت معناداری وجود دارد ( ۰۰۱/ ۰>P). میزان بهزیستی ذهنی و امیدواری در گروه آزمایش در مرحله پس آزمون به طور معناداری بیش از گروه کنترل بود.بیدگلی (۱۳۹۲) اثربخشی مداخلهی پذیرش و تعهد درمانی (ACT) بر میزان اضطراب و سلامت روان والدین کودک مبتلابه اختلال اتیسم را بررسی کرد، جامعه آماری پژوهش، والدین کودکان دارای ASD بودند که به مراکز درمان و توانبخشی مبتلایان به اختلالات نافد رشد (اتیسم) در شهر اصفهان در سال ۹۲-۹۱ مراجعه کرده بودند. یافته های پژوهش نشان داد که تأثیر آموزش پدیرش و تعهد درمانی بر میزان اضطراب و سلامت روان والدین کودک دارای ASD معنادار می باشد( ۰۰۱/ ۰>P).جوادی، حسن زاده و ارجمندنیا (۱۳۹۳) اثربخشی روش درمانی پاسخ محور بر کاهش نشانگان اتیسم کودک و تنیدگی والدینی آنها را مورد بررسی قرار دادند. این پژوهش با هدف آموزش روش درمانی پاسخ محور به مادران کودکان دارای ASD 6 تا ۱۲ ساله و بررسی اثربخشی این روش بر کاهش نشانگان اتیسم کودک و همچنین کاهش تنیدگی والدینی مادران آنها انجام شد، در یک کار آزمایی بالینی ۱۴ تن از مادران کودکان دارای ASD یکی از کلینیک های توانبخشی اتیسم واقع در شهر تهران بر اساس ملاک های ورود به پژوهش، انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایشی قرار گرفتند. تحلیل نتایج با استفاده از تحلیل کوواریانس نشان داد که این روش درمانی بر کاهش تنیدگی والدینی مادران کودکان دارای ASD مؤثر است( ۰۰۱/ ۰≥P).همچنین باعث بهبود توانایی های ارتباطی، تعامل اجتماعی، آگاهی حسی، شناختی و رفتاری کودکان دارای ASD می شود.سلیمانی حصار و آقامحمدیان شعرباف (۱۳۹۱) به بررسی رابطه ی منبع کنترل و خودپنداره با استرس ادراک شده بر والدین کودکان دارای ASD پرداختند. این پژوهش روی ۲۴ والد انجام گرفت و نتایج نشان داد که بین منبع کنترل و خودپنداره با استرس ادراک شده بدین شرح، رابطه معنادار وجود دارد: ۱. بین منبع کنترل درونی با استرس ادراک شده والدین کودکان دارای ASD رابطه مثبت و معناداری وجود دارد؛ ۲. بین منبع کنترل بیروتی با استرس ادراک شده والدین کودکان دارای ASD رابطه ی مثبت و معناداری وجود ندارد؛ ۳. بین خودپنداره و استرس ادراک شده والدین کودکان دارای ASD رابطهی مثبت و معناداری وجود دارد.در این پژوهش قصد بر این است که به روش مدل یابی، رابطه ی ذهن آگاهی و تاب آوری خانواده را در رابطه با بهزیستی روان شناختی مادر و مشکلات رفتاری کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم مورد بررسی قرار دهیم و به این سؤال پاسخ دهیم که آیا تاب آوری خانواده و ذهن آگاهی، ارتباط بین مشکلات رفتاری کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی روان شناختی مادرانشان را تحت تأثیر قرار می دهند؟

ضرورت و اهمیت پژوهش

سلامت روان شناختی خانواده به عنوان کوچک ترین و مهم ترین رکن و واحد اجتماعی، وابسته به سلامت تک تک اعضای آن می باشد. تولد کودک استثنایی نه تنها والدین، بلکه تمام اعضای خانواده را متأثر می سازد. در چنین شرایطی، آرامش از بین رفته و توجه به سوی آن کودک متمرکز می شود. از این رو، ارزیابی رضایت از زندگی والدین این کودکان، اهمیت بسزایی در بهبود شرایط آنان و کل خانواده دارد. در این میان، پژوهش ها مؤید آن است که والدین این کودکان، استرس بیشتری را نسبت به والدین کودکان عادی تجربه می کنند و ریسک بالاتری برای گرفتاری با مشکلات بهداشت روانی در این خانواده ها وجود دارد (بیر، وارد و مورگ ، ۲۰۱۳؛ چیمه و همکاران، ۱۳۸۶؛ سرابی جمات، حسن آبادی، مشهدی و اصغری نکاح، ۱۳۹۱). این اختلال می تواند مشکلات اساسی برای خانواده و والدین ایجاد کند و یکی از موفق ترین اقدامات برای اصلاح رفتار این کودکان تمرکز بر رابطه ی والدین و کودک است (کرک ، ۱۳۹۰).مطالعات فراوانی کیفیت پایین زندگی، اضطراب و افسردگی را در والدین کودکان دارای اختلالات طیف اتیسم نسبت به سایر گروه های کودکان استثنایی گزارش کرده اند. (اتست و همکاران ، ۲۰۱۳؛ بیر و همکاران، ۲۰۱۳؛ جونز و همکاران، ۲۰۱۴ سرابی جماب و همکاران، ۱۳۹۱). کودک، بیشترین وقت خود را کنار خانواده به خصوص مادر می گذراند، بنابراین از این جهت مادر می تواند مهم ترین منبع برای بهبود عملکرد او باشد، اما والدین عموما فاقد مهارت های لازم برای ایجاد ارتباط مؤثر هستند (چیمه و همکاران، ۱۳۸۶) و رفتار مخرب این کودکان می تواند به بهزیستی روانشناختی والدین لطمه وارد کند (جونز و همکاران، ۲۰۱۴). مراقبت های پزشکی، نیازهای آموزشی، توانبخشی، نگرانی از آینده ی کودک خود تمام این عوامل می تواند بر بهزیستی والدین تأثیر بسزایی بگذارد (کرک، ۱۳۹۰). در نتیجه، بررسی عواملی که در بهبود این امر کمک می کند حائز اهمیت است. به نظر هرتلی، سلتزر، هد و ابدوت (۲۰۱۲)، درجات بیشتری از اضطراب و افسردگی در مادران این کودکان وجود دارد. آنان محدودیت های خود را بیشتر از پدران می دانند و در نتیجه فشار مراقبت روی مادران بیشتر از پدران تجربه می شود. باوجود نقش مهم والدین در بهبود شرایط کودکان و توجه به شرایط مناسب روانی و بهزیستی آن ها و کمبود پژوهش ها در این زمینه، تصمیم گرفته شد پژوهشی در خصوص چگونگی شرایطی که به بهزیستی روانشناختی بهتر این افراد کمک می کند انجام شود و اهمیت تاب آوری خانواده و ذهن آگاهی مادر که نقش مهمی در کنار آمدن این افراد با شرایط کودکانشان دارد بررسی شود؛ چراکه فرض بر این است که این عوامل می تواند در بهزیستی روان شناختی مادر تأثیر بسزایی داشته باشد.

اهداف پژوهش

اهداف اصلی پژوهش

١. شناخت رابطه ی بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی روان شناختی مادر؛

٢. تعیین نقش واسهلهای ذهن آگاهی مادر در رابطه بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی روان شناختی مادر؛

٣. تعیین نقش واسطه ای تاب آوری خانواده در رابطه بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی روان شناختی مادر

اهداف فرعی پژوهشی

١. تعیین رابطه ی مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و ذهن آگاهی مادر؛

٢. تعیین رابطه ی مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و تاب آوری خانواده

٣. تعیین رابطه ی ذهن آگاهی و بهزیستی روان شناختی مادر کودک دارای اختلال طیف اتیسم

4. تعیین رابطهی تاب آوری خانواده و بهزیستی روان شناختی مادر کودک دارای اختلال طیف اتیسم

فرضیه های پژوهش

فرضیه ی اول: بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی روان شناختی مادر رابطه وجود دارد.

فرضیه ی دوم: بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و ذهن آگاهی مادر رابطه وجود دارد.

فرضیه ی سوم: بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و تاب آوری خانواده رابطه وجود دارد.

فرضیه ی چهارم: بین ذهن آگاهی و بهزیستی روان شناختی مادر کودک دارای اختلالات طیف اتیسم رابطه وجود دارد. _

فرضیه ی پنجم: بین تاب آوری خانواده و بهزیستی روان شناختی مادر کودک دارای اختلالات طیف اتیسم رابطه وجود دارد.

فرضیه ی ششم: ذهن آگاهی مادر در رابطهی بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی روان شناختی مادر نقش واسطه ای دارد.

فرضیه ی هفتم: تاب آوری خانواده در رابطه ی بین مشکلات رفتاری کودک دارای اختلالات طیف اتیسم و بهزیستی مادر نقش واسطه ای دارد.

متغیرهای پژوهش

متغیر پیش بین: مشکلات رفتاری کودک دارای اختلال طیف اتیسم

متغیر ملاک: بهزیستی روان شناختی مادر

متغیرهای واسطه ای: ذهن آگاهی مادر و تاب آوری خانواده