من سراج اولاد هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی کودک و نوجوان در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “ویژگیهای روانشناختی و جمعیت شناختی کودکان عادی و کودکان دارای نشانگان اختلال نقص توجه-بیش فعالی” می باشد که در ادامه بخشی از کلیات پژوهشی آن را مطالعه می کنید:

بیان مساله پژوهش: اختلال نقص توجه/ بیش فعالی شامل الگویی رفتاری با نشانه هایی مثل شکست در ضعف در توجه دقیق به
جزئیات، مشکل در سازماندهی تکالیف می باشد که در موقعیت های مختلف به صورت افزایش مشکلاتی در
عملکرد اجتماعی، تحصیلی و کاری، خود را نشان می دهد. یکی از انواع فرعی این اخت لال، نو ع غالبا بی
توجه
۱
است. تظاهرات رفتاری بی توجهی شامل سرگردانی هنگام انجام تکالیف، مشکل در حفم تمرکز و
آشفته بودن است که این تظاهرات مربوط به لجبازی یا عدم درک کودک نیستند. این اخت لال در پنجمین
راهنمای تشخیصی و آماری بیماری های روانی
۲
در بخش اختلالات رشدی- عصبی قرار داده شده است تا
بتواند همبسته های رشدی مغز با این اختلال را منعکس کند )انجمن روانپزشکی آمریک ا
۳
۰۲۴۹ (. نقص توجه و بیش فعالی یکی از شایعترین اختلالات روانپزشکی کودکان است ) هادکینز، ساسانه و میجرز
۱
،
۰۲۴۴ ( که شیوع آن در بسیاری از کشورهای جهان بین ۸ تا ۴۰ درصد گزارش شده است )بیدرمن و
فاراوان
۲
۰۲۲۹ (. علایم اصلی این اختلال شامل نقص توجه، بیش فعالی و تکانشگری است ) زویی و ،
همکاران
۳
۰۲۲۵ (. این علایم بایستی ۶ ماه به طول انجامد، با سطح تحولی کودک تطابق نداشته و پیش ،
از ۷ سالگی ظاهر شده باشد )انجمن روانپزشکی آمریکا، ۰۲۴۹ (. این اختلال در پسرها به نسبت ۹ به ۴
از دخترها شایعتر است، اما میزان تشخیص در بزرگسالی در زنان و مردان مساوی اس ت )سادوک و
سادوک
۴
۰۲۲۷ (. الگوهای متفاوت برای تشخیص درکودکی براساس صحبت های دیگران است اما در ،
بزرگسالی براساس صحبت های خودفرد صورت می گیرد و شواهدی مبنی برای ن که این اختلال در
مردان بیشتر از زنان است موجود نیست )یانگ
۵
۰۲۲۹ (. به دلیل فراوانی مشکلات رفتاری در ارتباط با ،
کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه/ بیش فعالی، والدین دارای این نوع ک ودکان مشکلات روانشناختی
بیشتری نسبت به والدین کودکان عادی دارند. با این وجود شناخت دقیق تنش بیشتر در این والدین
هنوز به طور کامل مشخص نشده است )آناستاپولوس و گوورمونت
۶
۰۲۲۱ (. گزارش های متعدد ، ،
بارکلی ) ۴۵۵۸ (، علیزاده، بهمنی و مفیدی ) ۴۹۸۷ ( نشان می دهد که مهمترین ویژگیهای این کودکان
و دانش آموزان عبارتند از :انجام و ناتوانی در تمام کردن تکالیف مدرسه، ضعف شدید در سازمان
دهی، ناتوانی در حفم و نگه داشتن توجه، گوش نکردن یا پیروی نکردن از دستوره ا، همچنین ۰۲ تا ۶۲ درصد کودکان و نوجوانان دارای این اختلال دچارمشکلات اجتماعی هستند، در
حالی که در نوجوانان بدون این اختلال، این موارد فقط. ۹ تا ۱ درصد است ، البته همبودی اختلال
.) سلوک را با اختلال نقص توجه- بیش فعالی را نباید نادیده گرفت )علیزاده، ۴۹۸۱
در پژوهش های مختلف، بین سن و جنسیت و ابتلا به اختلال نقص توجه – بیش فعالی رابطه معنی دار
وجود داشت. به طوری که میزان شیوع اختلال نقص توجه/ بیش فعالی در پسران بیشتر از دختران گزارش
شده است )بیدرمن و همکاران، ۰۲۲۹ ؛ صادقی موحد و همکاران، ۴۹۵۴ ؛ هاردمن، ۰۲۲۹ به نقل از علیزاده
و همکاران، ۴۹۸۸ (. در یک مطالعه توصیفی تحلیلی که با هدف تعیین عوامل مساعد کننده اختلال
نقص توجه همراه با بیش فعالی در کودکان دبستانی مدارس دولتی شهر اراک در رده سنی ۴۲ تا ۴۰
سال قرار داشتند و تعداد پسران دارای اختلال بیشتر از دختران بود. بین عوامل وزن پایین هنگام تولد،
رتبه تولد )فرزند اول بودن( میزان تحصیلات پدر، محیط خانوادگی نامساعد، مورد تنبیه
والدین قرار گرفتن، سابقه جدایی طولانی مدت از والدین یا اعضا خانواده، سابقه بیماری شدید
جسمی یا روانی والدین، سابقه وجود اختلال در سایر اعضا خانواده، درگیری قانونی پدر یا مادر،
وضعیت اشتغال پدر، غیبت طولا نی مدت پدر از منزل به علت اشتغال و تغییر شغل پدر با اختلال
نقص توجه- بیش فعالی رابطه معناداری وجود داشت )آرمیون، ۴۹۸۶ (. در رابطه با بحث ویژگی های
روانشناختی و مسایل و مشکلات همراه با آن نیز، اختلال نقص توجه – بیش فعالی با مشکلات متعدد
تحصیلی، ترک مدرسه، تکرار پایه و نیز مشکلات مربوط به روابط خانوادگی، ارتباطات دوستانه ضعیف،
مشکلات خلقی، مصرف سوء، مواد مخدر در سنین پایین و با نق قانون همراه است )داویس و
گاستپر
۱
۰۲۲۹ ( و افراد مبتلا به این اختلال به لحاظ روانشناختی در سطح بالا یی از تغییرات هیجانی و ،
خلقی، عدم تحمل استرس و احتمالاً اختلال در روابط بین فردی را دارا می باشند )بارکلی، ۴۵۵۵ (. بیش از ۶۲ درصد کودکان دار ای این اختلال در مقایسه با کودکان عادی، در ز ندگی بزرگسا لی هم با برخی
مشکلاتی مانند تمرکز در حافظه، فقدان سازمان دهی، تکانشگری، اعتماد بنفس و عزت نفس پایین، بی
قراری ذهنی، ناکامی های اجتماعی و سایر مشکلات روان شناختی دست و پنجه نرم می کنند )والدیزان و
ایزاگوری
۱
۰۲۲۵ (. بررسیهای انجام شده با خانواده ها میتوانند نشان دهنده چگونگی سبب شناسی ،
عوامل ژنتیکی در میزان شیوع این اختلال باشند. مدل جنسیتی بار خانوادگی بیانگر آن است که
برای تظاهر اختلال نقص توجه-بیش فعالی، دخترها نسبت به پسرها به بار بیشتری از عوامل سبب شناختی
خانوادگی نیاز دارند و اگر اختلال نقص توجه-بیش فعالی یک اختلال ژن واحد باشد، احتمالاَ دخترها به دو
ک پی از ژن و پسرها تنها به یک ژن بر ای ابتلا نیاز دار ند و این می تو اند توجیهی بر ای شیوع کمتر
اختلال در دخترها باشد. )استفان، ۰۲۲۲ (. شواهد موجود در زمینه ژنتیکی بودن اختلال نقص توجه-بیش
فعالی که حاصل مطالعات ژنتیک مولکولی هستند، ضد ونقی هستند و ژن های متفاوتی را در این اختلال
دخیل می دانند. این نشان می دهد اختلال نقص توجه-بیش فعالی سازه واحدی نیست بلکه مجموعه ای از
اختلالات است که علل ژنتیکی وغیر ژنتیکی دارند )شرودر و همکاران، ۰۲۲۹ (. عوامل موقعیتی و ویژگی –
های روانشناختی عوامل تعیینکننده در بروز آسیب های روانی می باشند اما این که آیا ویژگی های
روانشناختی بر ایجاد اختلال تاثیر میگذارند یا این که از آن تاثیر میپذیرند نیاز به بحث و بررسی دارد. باید
به این نکته اشاره کرد که رابطه بین عوامل روانشناختی و اختلالهای روانی یک رابطه ی دو طرفه است
یعنی هر دو عامل بریکدیگر تاثیر میگذارند و از یکدیگر تاثیر میپذیرند. بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال
نقص توجه- بیش فعالی در سازگاری با همسالان و برقراری روابط دوستانه مشکل بیش از حد دارند، شاید
به این دلیل که رفتارشان معمولا پرخاشگرانه و در کل آزاردهنده است )کرینگ و همکاران، ۰۲۲۷ ؛ شمسی
پور، ۴۹۵۴ (. کودکان مبتلا به این اختلال اغلب انفجاری یا تحریکپذیر هستند. این کودکان اغلب از نظر هیجانی بیثبات هستند و به آسانی گریه و خنده سر میدهند و خلق و عملکرد آن ها نیز غیرمنتظره و
متغییر است )کاپلان و سادوک، ۰۲۲۷ (. این کودکان همچنین ریسکپذیر بوده و تمایل به تخلف در اینها
زیاد دیده میشود، تمایل به کارها و افکار منفی دارند )فردوسی، ۴۹۵۲ (. همچنین شور و گو و همکاران
۰۲۴۰ ( در پژوهش خود نشان دادند که مادران کودکان مبتلا به نقص اختلال توجه- بیشفعالی مبتلا به (
آشفتگیهای روانی هستند و صالحی و همکاران ) ۴۹۵۲ ( نیز در پژوهش خود عنوان کردند که اختلال نقص
توجه -بیشفعالی با شرایط اقتصادی و اجتماعی و جنسیت رابطه معنادار دارد.
اختلال نقص توجه- بیش فعالی با مشکلات و ناسازگاری در خانواده در ارتباط است ) بارکلی
۱
.)۰۲۲۶ ،
تماسهای مکرر والدین با معلم کودک بیش فعال خود در ارتباط با بد رفتاری وی، صحبت با والدین
دیگر در مورد رفتار کودکانشان، ترک محیط کار به منظور مراقبت از کودک بیش فعال خود و نگرانی در
مورد آسیب رساندن کودک به خود فقط اندکی از مشکلاتی است که به طور معمول توسط والدین این
کودکان گزارش می شود. مطالعات نیز نشان میدهند که مادران کودکان بیش فعال میزان بالاتری از
استرس و مشکلات روانشناختی را نسبت به مادران کودکان عادی گزارش م ی دهند )جانسون و ریدر
۲
،
۰۲۲۰ (. کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری بر سلامت روان والدین خود ت ثیر م ی گذارند ) هریسون و
سوفرونف
۳
۰۲۲۰ (. یافته ها نشان می دهند که افسردگی مادر با مشکلات رفتاری کودکان ارتباط دار د، ،% به عنوان مثال سووانه و همکاران ) ۰۲۲۶ ( میزان افسردگی مادران کودکان بیش فعال را ۶۰,۹۲ افسردگی متوسط و ۱%، افسردگی شدید گزارش کردند . همچنین نحوه برخورد با مشکلات
کودکان بیش فعال بر سلامت روان والدین ت ثیر منفی دارد )اسپرات، سیلور و ماکیاس
۱
.)۰۲۲۷ ،
مطالعه و پژوهش در زمینه اختلال های رفتاری و عاطفی کودکان و نوجوانان، یکی از حوزه های مهم،
پیشرو نافذ در روان شناسی مرضی و بالینی را تشکل می دهد.
گستره و حجم مطالعات پژوهشی منتشر شده در زمنیه های مختلف این موضوع تردیدی باقی نگذاشته که
توصیف، تشخیص و درمانگری اختلال های عاطفی و رفتاری به یک حوزه علمی بسیار با اهمیت تبدیل شده
است.
نقص توجه پیش فعالی یکی از متداولترین اختلال های دوران کودکی است که میزان مراجعه به مرکزهای
درمانی به علت آن، از تمامی اختلال های دیگر بیشتر است.امروزه، این اختلال به دلیل های گوناگونی مورد
توجه دانشمندان و پژوهشگران قرار گرفته است. نخست آن که این اختلال که اولین یا دومین اختلال
فراوان در دوران کودکی و نوجوانی است، برای بسیاری از دانش آموزان مشکل های قابل توجهی ایجاد می
کند و بر عملکرد شناختی، اجتماعی، هنجاری، تحصیلی، خانوادگی آنان و سپس در بزرگسالی، بر عملکرد
شغلی و ز ناشویی و میز ان سلامت آ نها ت ثیر می گذارد. دوم، سبب شناسی و وضعیت رو انی شناختی و
جمعیت شناختی و درمان این اختلال هنوز به طور کامل مشخص نشده است. سوم، به نظر می رسد
شناخت بهتر اختلال نقص توجه- بیش فعالی، به شناخت بهتر بسیاری دیگر از اختلال همبود
۲ ، همچون
اختلال سلوک، اختلال مقابله نافرمانی، و ناتوانی یادگیری کمک می کند.
حدود ۹ تا ۵ در صد از کودکان در سنین مدرسه در سراسر دنیا دچار اختلالات نقص توجه هستند. به
احتمال زیاد هر معلم در هر سال تحصیلی یک یا دو دانش آموز مبتلا به نقص توجه بیش فعالی در کلاس خود دارد. اختلال نقص توجه- بیش فعالی به عنوان اختلالی است که بیشترین تعداد پژوهش های علمی در
خصوص آن صورت گرفته است به طوری که هر سال حدود ۴۲۲۲ مقاله علمی در مورد آن منتشر می شود.
اما پیچیدگی ماهیت این اختلال، که لزوم توصیف و شناساندن بیشتر آن را می طلبد.
پرسشهای زیادی در مورد این اختلال وجود دارد که هنوز پاسخی برای آنها یافت نشده است. در جامعه ی
ایران، این پرسش های که به شیوع، ویژگی ها)شناختی و وضعیت جمعیت شناختی( و ارزیابی این اختلال،
و نیز چگونگی تعامل کودکان مبتلا با والدین، معلمان و دوستان، و انواع همبودی ها مربوطند، همچنان
بدون پاسخ مانده اند. شناخت ویژگی های شناختی و جمعت شناختی نقص توجه- بیش فعالی می تواند
خانوادها و نهادهای اجتماعی و آموزشی ر ا در داشتن درک بهتر و صحیح تر از نیازها و ضرورت های
آموزشی- تربیتی این کودکان یاری داده و بیش فعالی را در یک اختلال رایج رشدی عصبی رفتاری تبدیل
به فرصتی برای استفاده از توان و انرژی های کودک انسان برای نیل به اهداف متعالی انسان ی و تربیت
روشمندتر و آگاهانه تر این کودکان نماید.
بر اساس ادبیات مذکور، یافته ها نشان می دهند که اختلال نقص توجه و بیش فعالی در دوران کودکی و
نوجوانی با مشکلات مهمی در کارکرد فرد همراه است. همچنین کودکان با اختلال نقص توجه- بیش فعالی
معمولاً قبل از مدرسه کمتر شناسایی می شوند و بیشتر، وقتی که به محیط آموزشی -اجتماعی
مدرسه پای می گذارند، مورد توجه و شناسایی قرار می گیرند ، این کودکان در مدرسه و در
تحصیل مشکلات متعددی دارند که لازم است مورد توجه و درمان قرار بگیرند . این امر بدون
شناسایی و برآورد صحیح از میزان شیوع امکان پذیر نیست و لذا به دلیل محدود بودن بررسی های
انجام شده در زمینه بررسی و مقایسه بین ویژگی های رو انشناختی و جمعیت شناختی دوگروه دار ای
اختلال و عادی با در نظر گرفتن نقش سلامت عمومی والدین کودکان این دو گروه، مسئله پژوهش حاضر،
مقایسهی ویژگیهای روانشناختی و جمعیت شناختی کودکان عادی و کودکان دارای نشانگان اختلال نقص توجه- بیشفعالی می باشد. این پژوهش امده تا بتو اند جو ابگوی پخشی از نیازهای و الدین، معلمان و
متخصصان باشد.

اهمیت و ضرورت پژوهش: با توجه به اینکه اختلال نقص توجه – بیشفعالی یکی از متداولترین و شایعترین اختلالات دوران کودکی
میباشد و این اختلال نه تنها بر کارکرد فرد در جنبههای مختلف بلکه بر خانواده و اعضای آن اثر میگذارد
و نیز کودکان دارای اختلال، اغلب به صورت عامل استرسزایی برای خانواده درک شده و همهی جنبه های
خانواده را تحت تاثیر قرار می دهند، تشخیص وضعیت این اختلال به علت خطر بالای همر اهی آن با
بزهکاری، وابستگی به موادمخدر، اختلال سلوک و سایر مشکلات روان شناختی، واجد اهمیت ویژه ای است
و ضروری است که وضعیت آنان با وضعیت کودکان عادی مقایسه شود. با توجه به این که اگر این اختلال به
موقع تشخیص وارزیابی داده شود به خوبی می توانیم مداخلات درمانی مناسب ارایه دهیم. ان جام چنین
مطالعاتی در کودکان مقطع دبستان، از نظر کشف به موقع اختلال، فراهم آوردن امکانات کمک به این دسته
از افراد و پیشگیری از عوارض بعدی آن مهم است، چرا که در آینده ممکن است این کودکان دچار اختلالات
یادگیری شده و یا سایر مشکلات روان شناختی و رفتاری دیگری از خود بروز دهند. پژوهش حاضر سعی
دارد با شناخت ویژگیهای روانشناختی و جمعیت شناختی کودکان دارای اختلال نقص توجه -بیش فعالی و
مقایسه آن با کودکان گروه عادی، زمینه ر ا بر ای تشخیص زود هنگام این اختلال فر اهم کند و از بروز
اختلالهای جدیتر پیشگیری نماید و بتواند اطلاعات مفیدی در زمینه ی این اختلال به خانواده های
کودکان مبتلا و دست اندکاران این حوزه ارائه دهد.
با توجه به شیوع روز افزون این اختلال در بین کودکان دبستانی و وجود پژوهش های ناهمخوان و پراکنده
در این راستا، بررسیهای نگارنده حاکی از آن است که پژوهشی در مورد مقایسۀ ویژگیهای روانشناختی و
جمعیتشناختی کودکان دارای اختلال نقص توجه – بیشفعالی و کودکان عادی صورت نگرفته است.