سمیه شمس علیئی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “مقایسه سلامت عمومی کودکان با توجه به حضور و عدم حضور آن ها در مهد کودک” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه تربیت مدرس

دانشکده علوم انسانی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی عمومی

عنوان:

مقایسه سلامت عمومی کودکان با توجه به حضور و عدم حضور آن ها در مهد کودک

نگارش:

سمیه شمس علیئی

استاد راهنما:

دکتر پرویز آزاد فلاح

استاد مشاور:

دکتر سید کاظم رسول زاده طباطبایی

آذر ماه ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: گستره مساله مورد پژوهش

مقدمه

بیان مساله

ضرورت و اهمیت پژوهش : اهداف پژوهش

سوال های پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیر های پژوهش

فصل دوم: گستره نظری و پیشینه پژوهش

مهد کودک

تاریخچه ای از پژوهش های مهد کودک

تاثیرات مهد کودک بر تحول کودک

آثار کیفیت مهد کودک

آثار انواع مهد کودک

آثار مدت زمان سپری شده در مهد کودک

سلامت عمومی

تعریف سلامت عمومی

کیفیت زندگی

کیفیت زندگی مرتبط با سلامت

فصل سوم: روش پژوهش

طرح پژوهش

جامعه آماری

گروه نمونه و روش نمونه گیری

ابزار پژوهش

– روند اجرای پژوهش

– روش تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

داده های توصیفی

شاخص های توصیفی سلامت عمومی

شاخص های توصیفی جدول بالینی وضعیت سلامت کودکان

تحلیل یافته ها در چهار چوب فرضیه های پژوهش

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث کلی

بحث در چهارچوب فرضیه های پژوهش

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد ها

پیشنهاد های کاربردی

فهرست منابع

منابع فارسی

منابع لاتین

چکیده:

مقدمه وارسی نقش مهد کودک بر سلامت عمومی کودکان اهمیت شایان توجهی دارد. هدف از این مطالعه، بررسی مقایسه سلامت عمومی کودکان با توجه به حضور و عدم حضور آنها در مهد کودک بود.روش این مطالعه در قالب یک پژوهش از نوع على – مقایسه ای صورت گرفته است. نمونه آماری تحقیق شامل ۱۰۰ نفر (۵۰ نفر آنها کودکان مهد کودکی و ۵۰ نفر آنها کودکان غیر مهد کودکی)از کو کان شش ساله منطقه پنج شهر تهران بود که به روش نمونه در دسترس انتخاب شدند. گروه نمونه با اجرای پرسشنامه سلامت عمومی کودکان CHQ مورد ارزیابی قرار گرفتند.

بافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد کودکانی که مهد کودک را تجربه می کنند در مقایسه با کودکانی که در منزل و توسط مادر مراقبت می شوند از نظر سلامت جسمانی پایینتر هستند همچنین کودکان مهد کودکی در مقایسه با کودکانی که در منزل و توسط مادر مراقبت می شوند از نظر سلامت روانی اجتماعی پایینتر بودند، ولی این تفاوت معنادار نبود.

نتیجه گیری: آنچه از یافته های پژوهش بر می آید، اینکه مهد کودک می تواند تا حدودی سلامت جسمانی کودکان را به مخاطره بیندازد ولی نمی توان گفت مهد کودک سلامت روانی اجتماعی کودکان را هم مورد تهدید قرار می دهد. البته باید توجه داشت که این مقایسه با توجه به داده هایی که در یک برش مقطعی به دست آمده صورت گرفته است و چه بسا تأثیراتی در چهارچوب تحول رقم بخورد که منشاء احتمالی آنها حضور یا عدم حضور در مهد کودک باشد.

کلید واژه ها:  مهد کودک، سلامت عمومی.

فصل اول:

مقدمه

یکی از نعمت های بسیار ارزشمند پروردگار به انسان برخورداری از سلامت جسمانی و روانی است و حفظ و بقای این نعمت بی همتا در گرو رعایت اصول صحیح زندگی در تمام طول عمر به خصوص در دوران مهم کودکی است، بدون تردید جامعه فردا را کودکان امروز خواهند ساخت و نشاط و تندرستی جامعه آینده در سایه تامین سلامت کودکان تحقق خواهد یافت.ایمنی و سلامت کودکان امروز که آینده سازان جامعه بشری می باشند، از اهمیت خاصی برخوردار است. توجه به کودکان از این جهت حائز اهمیت است که علاوه بر این که پایه و اساس اجتماع می باشند، حساس ترین و آسیب پذیر ترین گروه اجتماع در مقابل تا توانی و بیماری را تشکیل می دهند و برای تامین سلامت آنها باید نیازهای آنها را در بالاترین اولویت قرار داد.از طرفی با توجه به پیشرفت علوم، صنعتی شدن و رشد و توسعه جوامع در ابعاد گوناگون زنان برای پیشبرد امور جامعه ساعاتی از روز را در خارج از منزل و دور از فرزندان می گذرانند و مسئولیت امر مهم نگهداری از فرزند را با سازمان ها و موسساتی به نام مهد کودک به اشتراک گذاشته اند. و نیمی از روزهای مهم کودکی فرزندان بسیاری از خانواده ها در مهد کودک سپری می شوند. در نتیجه شرایط مناسب مهد کودک که سلامت کودکان را تامین می کند بسیار اهمیت دارد. امروزه نیاز بیشتری به نگهداری کودکان در طول روز احساس می شود. همچنین روز به روز بر تعداد خانواده هایی که دنبال مهد کودکهای مناسب و با کیفیت می گردند افزوده می شود. در چند دهه گذشته، تعداد خردسالانی که توسط افرادی غیر از پدر و مادرشان نگهداری می شوند به شدت افزایش یافته است که معلول افزایش زنان شاغل و بروز برخی تغییرات در ساختار خانواده می باشد (کاپلان ،۱۳۸۶).از این رو مهد کودک باید مکانی مناسب برای رشد و سلامت جسم و روان کودک باشد و از آنجایی که مهد کودک صرفا نباید محلی برای نگهداری کودک باشد بلکه باید بتواند در غیاب والدین به خوبی نقش آنها را هم ایفا کند.در این پژوهش نیز سعی بر آن است تا با توجه به حضور و عدم حضور کودکان در مهد کودک، سلامت آنان از جنبه های مختلف جسمی، روانی و اجتماعی بررسی شود.

بیان مسأله

در جامعه مدرن و صنعتی امروز، مسأله سلامت از مقوله های مهم محسوب می شود. تعریف سلامت در بین فرهنگ ها، گروه های سنی، متخصصان و اشخاصی با تجارب زندگی گوناگون متفاوت است. براساس تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت عبارت است از: حالت بهبود کامل جسمانی، روانی، اجتماعی و این به معنای فقدان بیماری و ناتوانی نیست (کرتیس ، ۱۳۸۵). همان گونه که مشاهده می شود طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، سلامت شامل سه بعد روانی، جسمانی و اجتماعی می شود که این ابعاد بر هم تأثیر متقابل داشته و در عین حال هر یک طبیعت خاص خود را دارد.از آن جا که دوران کودکی از مهم ترین و سرنوشت ساز ترین سال های زندگی هر انسانی به شمار می رود، سلامت کودک نیز از سه جنبهی جسمی، روانی و اجتماعی حائز اهمیت می باشد.چگونگی رابطه ی متقابل میان مادر و کودک نقش تعیین کننده ای را در کیفیت دلبستگی، تحول هیجانی – اجتماعی ، تحول شناختی و سلامت جسمانی کودک خواهد داشت (مانتیما و همکاران، ۲۰۰۴).روان شناسان در بیشتر سال های قرن حاضر بر روابط کودکان با کسانی که مراقبت از آن ها را بر عهده دارند تاکید کرده و این کنش های متقابل را اساس عمده رشد شناختی و عاطفی قلمداد نموده اند.این نظریه پردازان تا کنون تمام توجه خود را بر مادر کودک، به عنوان کسی که محبت، توجه و مرافینش و احساس امنیت یا عدم امنیتی که به کودک می دهد اهمیت اساسی دارد، متمرکز کرده اند. علاوه بر این غالب نظریه پردازان بر اهمیت و نقش لذت و درد در رشد رفتار تاکید داشته اند. آنان فرض را بر این گرفتند که، میل به لذت جویی و پرهیز از درد به انسان انگیزه می دهد. در نتیجه از نظر آنان کسانی که مراقبت از کودکان را به عهده دارند و سر چشمه لذت برای کودک محسوب می شوند، اهمیت بسیاری دارند(ماسن ،۱۳۸۰). مفهومی که فروید درباره روابط کودک با والدینش ارائه داد بر اساس همین فرض بود، به عقیده فروید در دوران شیر خوارگی هر چیز که به غذا خوردن کودک مربوط باشد، از مهمترین سرچشمه های کسب رضایت او قلمداد می شود.نظریه های تازه تری که از نظر فروید منشا گرفتند بر پیامدهای مراقبتی که با مهر و محبت و رفتاری آرام و اطمینان بخش همراه باشد تاکید بیشتری دارند تا بر عملکردهای بیولوژیک مانند تغذیه کودک (ماسن ، ۱۳۸۰). به طور مثال اریکسون (۱۹۶۳ به نقل از کاپلان، ۲۰۰۰، ترجمه فیروزبخت، ۱۳۸۶) ایجاد حس اعتماد نقش مهمی در رشد کودک دارد چون مبنای رفع دیگر بحرانهای روانی – اجتماعی خواهد شد. حس اعتماد وقتی در خردسالان ایجاد می شود که نیازهای جسمی و هیجانی آنان با مهربانی و به طور یکنواخت ارضا شود. در غیر این صورت، در کودک بی اعتمادی به وجود می آید که بر روابط میان فردی آتی او تاثیر منفی خواهد گذاشت چون رابطه اولیه والدین و کودکان نقش الگو را برای روابط میان فردی بعدی آنان بازی خواهد کرد.از سویی دیگر سایر نظریه پردازان و محققان نشان داده اند که اختلال در روابط اولیه مرافبان و کودکان می تواند عواقب شدیدی در پی داشته باشد (راتر ۱۹۷۹ به نقل از کاپلان، ۲۰۰۰، ترجمه فیروزبخت، ۱۳۸۶). به نظر فروید (۱۹۳۵ به نقل از کاپلان، ۲۰۰۰، ترجمه فیروزبخت، ۱۳۸۶) اختلال در این روابط اولیه، اساس و زیر بنای اختلالات هیجانی بعدی است. کودکانی که به اندازه کافی به آنها رسیدگی نمی شود مضطرب می شوند و نمی توانند با دیگران به خوبی رابطه برقرار کنند. همچنین نظریه پردازان دیگری به خصوص اشپیتز (۱۹۴۵ و ۱۹۶۵ به نقل از کاپلان و سادوک ،۲۰۰۷، ترجمه رضاعی، ۱۳۸۷) عقب ماندگی شدید رشد را در کودکانی که مورد بی توجهی و طرد مادر قرار گرفته اند به تفصیل نشان داده اند.بنابر نظام بالبی هر نوع جدایی دارای پیامدهای کم و بیش آشکاری است بدین شکل که اگر این جدایی به صورت کوتاه مدت باشد، کودک می ترسند از این که دوباره مادر خود را از دست بدهد و در او ترس از یک جدایی جدید تحول می یابد، یا اگر این جدایی به صورت موقعیتی باشد که یک رفتار دلبستگی دلهره آمیز را الفا کند مثلا هنگامی که مادر به لحاظ جسمی حضور دارد ولی نسبت به نیازهای کودک توجهی ندارد با هنگامی که مادر حضور ندارد اعم از این که چنین عدم حضوری موقت یا دائم باشد. می توان گفت این رفتار دلبستگی دلهره آمیز اگر شدید باشد ایجاد استقلال و ظرفیت های سازشی اجتماعی کودک را با اشکال مواجه می سازد.پس به آسانی می توان مشاهده نمود که هر شکافی در این مبادله زودرس (نخستین روابط که در جریان کودکی تا دوره نوجوانی استقرار می یابد) ایجاد گردد، می تواند تاثیر قاطعی بر تحول شخصیت داشته باشد و در آینده، به اختلالات کم و بیش مرضی منجر گردد (منصور و دادستان ۱۳۸۳).بنابراین این سوال مطرح می شود که آیا زمانی که کودک در این دوره حساس در محیطی غیر از محیط ساز گار انه انسانی (محیطی که در آن مادری پاسخ دهنده حضوری دائم دارد)، پرورش باید و نتواند پیوند قوی و طولانی مدت با یک چهره خاص ایجاد تصاید مستعد آسیب های روان شناختی مهم می شود؟ آیا این بدان معنا است که کودکانی که هر روز جدایی از والدین شاغل خود را تجربه می کنند و از همان ابتدا در مهد کودک گذاشته می شوند، در معرض خطر مشکلات روانی قرار دارند.امروزه در آمریکا تکیه بر مهد کودک در ایندای سال اول زندگی معمول است (موسسه ملی تحول و سلامت کودک ،۱۹۹۷) بیش از نیمی از مادران نوزادان زیر یک سال و ۶۳% از مادران کودکان زیر سه سال در عرصه ی کاری نقش آفرین بوده و بخشی از نیروی کار و فعالیت را تشکیل میدهند(دپارتمارنت از لایور ۱۹۹۹ به نقل از موسسه ملی تحول و سلامت کودک، ۲۰۰۳)به همین علت، مهد کودک در امریکا موضوعی بحث انگیز و واقعیتی انکار ناپذیر میباشد. بسیاری از مردم نسبت به تاثیر آن بر کودکان خردسال تردید دارند؛ همچنین بسیاری از آمریکا پها بر این باورند که از کودکان باید در خانه و توسط مادرانشان مراقبت شود (اتکینسون و همکاران، ۱۳۸۱)از این رو پژوهشگران بسیاری در صدد بررسی تأثیر احتمالی مهد کودک بر کودکان بر آمده اند. برخی از تحقیقات نشان داده که مهد کودک برای بیش از بیست ساعت در هفته برای سال اول زندگی ممکن است تهدیدی برای دلبستگی مادر – نوزاد و تحول هیجانی – اجتماعی بعدی باشد (اندرسون ۱۹۸۹)برخی مطالعات نیز نشان می دهد که تجربه مهد کودک در سنین اولیه به طور وسیعی موجب پرخاشگری ، نافرمانی از بزرگترها و مشکلات رفتاری می گردد (بلسکی ۱۹۹۹، استرنبرگ ۱۹۹۱ ،پیرل و همکاران ۱۹۹۰، به نقل از موسسه ملی تحول و سلامت کودک، ۲۰۰۰).