سوسن جباری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شیراز در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی تحولی ابعاد نظریه ذهن در دانش آموزان با و بدون اختلال یادگیری” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه شیراز

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در شته روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی

عنوان:

بررسی تحولی ابعاد نظریه ذهن در دانش آموزان با و بدون اختلال یادگیری

پژوهشگر:

محمد صادق ارجمندی علیا

استاد راهنما:

دکتر سوسن جباری

شهریور ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات

کلیات

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

سوالات تحقیق

تعاریف مفهومی متغیرها

نظریه ذهن

اختلال های یادگیری

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

مبانی نظری پژوهش

مبانی نظری نظریه ذهن

رویکرد نظریه -نظریه

رویکرد شبیه سازی

رویکرد مدولار ذهن

مدول های فودروی

نظریه ساز و کار نظریه ذهن لسلی

فهم باور

ارزیابی نظریه ذهن عنوان

مبانی نظری اختلال یادگیری

تعریف اختلال یادگیری

تعریق فدرال – قانون آموزش و پرورش افراد با ناتوانی (IDEA)

تعریف کمیته مشترک ملی برای اختلال یادگیری (NICLP )

تعریف اختلال یادگیری از دیدگاه کتابچه تشخیصی و آماری اختلال روانی

اختلال خواندن اختلال بیان نوشتاری اختلال ریاضیات

اختلال یادگیری نامعین (NOS)

پیشینه پژوهش

تحقیقات صورت گرفته در خارج از ایران

تحقیقات صورت گرفته در ایران

نتیجه گیری

فصل سوم: روش پژوهش

طرح تحقیق

جامع آماری

نمونه و روش نمونه گیری

تعریف عملیاتی متغیرها

نظریه ذهن

اختلال یادگیری

ابزار پژوهش

ازمون نظریه ذهن

مقیاس تجدید نظر شده هوشی وکسلر برای کودکان (ویسک- آر)

روش اجرا

طرح آماری

فصل چهارم: یافته های پژوهشی

یافته های پژوهشی

یافته های توصیفی متغیرهای پژوهش

یافته های استنباطی پژوهش

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

مقدمه

سوال اول پژوهش

سوال دوم پژوهش

سوال سوم پژوهش

سوال چهارم پژوهش

نتیجه گیری نهایی

پیشنهاد ها

محدودیت ها

منابع فارسی

منابع انگلیسی

چکیده:

هدف از پژوهش حاضر بررسی ابعاد تحولی نظریه ذهن در دانش آموزان با و بدون اختلال یادگیری می باشد. نمونه ی پژوهش حاضر، مشتمل بر ۱۶۰ دانش آموز ۸ ساله تا ۱۱ ساله بوده است، (۸۰ دانش آموز با اختلال یادگیری و ۸۰دانش آموز بدون اختلال یادگیری) که در مدارس خاص دانش آموزان با اختلال یادگیری و همچنین مدارس مربوط به دانش آموزان بدون اختلال یادگیری اشتغال به تحصیل داشتند. در این پژوهش تظریه ذهن توسط فرم ۳۸ سوالی استیرنمن (۱۹۹۹) و هوش توسط مقیاس هوشی وکسلر (ویسک- آر ۱۹۷۴) مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری تحلیل واریانس طرح های تکراری، تحلیل واریانس دو طرفه و آزمون تی استفاده شد. یافته ها نشان داد که در هر دو گروه دانش – آموزان با و بدون اختلال یادگیری روند تحولی تطربه ذهن با توجه به سن صعودی است. همچنین در نمره کل نظر به ذهن بین دو گروه تفاوت معنی داری (۰٫۰۰۱>P) وجود دارد. نتایج: در مجموع ادعای رو بگرد نظریه – نظریه مبنی بر اینکه تحول نظر به ذهن بر اساس بلوغ فرایندهای ضروری صورت می گیرد مورد پذیرش است، زیرا تحول نظریه ذهن صعودی است. در نهایت، نتایج این پژوهش مورد بحث و بررسی قرار گرفت و محدودیت ها و پیشنهادات پژوهشی و کاربردی ارائه گردید.

واژگان کلیدی: دانش آموزان با و بدون اختلال یادگیری، نظر به ذهن ابعاد تحولی

فصل اول:

کلیات

مقدمه

پژوهش در حیطه ی نظریه ذهن کودکان از حدود سه دهه پیش شروع شده، و پژوهش های قابل توجهی در این زمینه انجام شده است. بسیاری از پژوهشگران سعی در تعریف این سازه نظر به ذهن داشته اند و هر کدام به گونه ای این اصطلاح را تعریف کرده اند. در تعاریف ارائه شده می توان به نکات مشترکی دست یافت، در تمام این تعاریف پر استاد دادن حالات ذهنی به خود و دیگران تاکید شده است، همچنین تعریف کنندگان عنوان کرده اند که از این اطلاعات اسناد حالات دهنی) برای پیش بینی و تفسیر رفتار استفاده میشود (رازا و بلایر ، ۲۰۰۹) در طی دو دهه اخیر نظر به ذهن یکی از جدید ترین مباحث در حیطه شناخت اجتماعی “تلفی شده و توجه بسیاری از روانشناسان تحول نگر را به سوی خود جلب کرده است. چارچوب اولیه نظریه ذهن، شناخت اجتماعی است. شناخت اجتماعی در یک بررسی کلی به توصیف و تبین چگونگی شکل گیری دنیای اجتماعی کودک، درک خود و دیگری شناخت روابط انسانها با یکدیگر در بافت های اجتماعی مختلف و درک عوامل موثر بر ارتباط انسان ها می پردازد. از آنجا که نظریه ذهن برای زندگی اجتماعی انسان بسیار حیاتی است، هر گونه تقص عملکردی با ساختاری در مسیرهای عصبی این توانایی شناختی، می تواند کار کرد اجتماعی را با خطر مواجهه کند (خانجانی و هداوند خانی، ۱۳۹۰) داشتن ارتباط اجتماعی با دیگران مستلزم درک این مطلب است که شناخت اجتماعی و دانش دیگران نسبت به حوادث و اشیا، متفاوت از محتوای ذهنی خود شخص درباره آن موضوعات است (خانجاتی و هداوندخانی، ۱۳۸۸). شناخت اجتماعی یک توانایی حیاتی برای موفقیت در روابط اجتماعی در زندگی روزمره افراد می باشد (نیومن، و گلی و زینگ ،۲۰۰۸) جنبهای از شناخت اجتماعی که بیشتر مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، تحول نظریه ذهن در کودکان می باشد (رازا و بلایر .۲۰۰۹). نظریه ذهن یعنی درک این که، دیگران و خود شخص دارای تفکرات، آرزوها و عقایدی هستند و این شرایط ذهنی شان، رفتار را کنترل می کند و در واقع یک توانایی بنیادی در درک عامل رفتار انسان است، و در زندگی روزمره افراد نقش مهمی را بازی می کند. به طور کلی نظر به ذهن، توانایی اسناد دادن حالات ذهنی، که شامل باورها ، امیال ، عواطف و اهداف به خود و دیگران و استفاده کردن از این اطلاعات در پیش بینی و تفسیر رفتار افراد است (فرگوسن و آستین ۲۰۱۰). پریماک و وودارف (۱۹۷۸) اصطلاح نظریه ذهن را برای توضیح توانایی کودک در تفسیر رفتار با استاد به حالات ذهنی خود و دیگران به کار بردند (کالب و همکاران ، ۲۰۱۰) این توانایی از سن سه تا پنج سالگی تحول می یابد (ولمن، کراس و واتسون ، ۲۰۰۱).یادگیری فرایندی پیچیده و مستلزم برخورداری از توانایی متفاوت و امکانات و شرایط متعدد است. نقص در هر یک از عوامل مورد نیاز یادگیری، فرایند یادگیری را با مشکل مواجهه می سازد (جنا آبادی، ۱۳۸۷). افراد از نظر یادگیری با هم تفاوت های عمده ای دارند، برخی افراد دارای توانایی بالا در یادگیری، برخی در حد متوسط و عده ای هم دچار مشکلات یادگیری هستند (لرنر ، ۱۹۹۷)، ویلکات و همکاران (۲۰۱۱) مشکلات یادگیری کودکان و نوجوانان را در پنج عامل خواندن، حساب کردن، شناخت اجتماعی، اضطراب اجتماعی و مشکلات فضایی طبقه بندی می کنند. از پیامدهای اختلال یادگیری می توان به روابط اجتماعی ضعیف اشاره کرده که تا حد زیادی ناشی از نقایص شناختی مرتبط با پردازش شناختی می باشد (سانسانیس، فرست و رورک ، ۱۹۹۷) بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری اختلال روانی (IV- DSM) اختلال یادگیری زمانی تشخیص داده می شود که پیشرفت در آزمون های استاندارد شده برای خواندن، ریاضیات و بیان نوشتاری به طور قابل توجه پایین تر از حد مورد انتظار بر حسب سن، تحصیلات و سطح هوشی فرد باشد (نیکخو و آوادیسیان، ۱۳۸۹).

بیان مسئله

در دو دهه اخیر نظریه ذهن الهام بخش هزاران پژوهش در حوزه های مختلف تحول شناخت ، آسیب شناسی مرضی کودک، کودکان با نیازهای ویژه، آسیب شناسی روانی بزرگسالان و روان درمانی بوده است. در یک تعریف کلی می توان نظریه ذهن را توانایی درک این موضوع که دیگران واجد حالتهای ذهنی ای هستند که می تواند با حالت های ذهنی خود فرد با واقعیت متفاوت باشد و اینکه اعمال انسان به وسیله حالتهای ذهنی درونی مانند باورها ، امیال و مقاصد برانگیخته می شود تعریف نمود (لاکنر، بومن و صباق ،۲۰۱۰) نظریه ذهن برای درک اینکه چگونه افراد در یک موقعیت مشابه به رغم داشتن تجارب مشابه می توانند حالتهای ذهنی متفاوتی داشته باشند ضروری است (داهاگرن، سندبرگ و لارسن .۲۰۱۰). نظر به ذهن به این معنا است که دانش ما درباره ذهن دیگران ناشی از به کار گیری ساز و کارهایی اختصاصی است که مجموعه ای از دانش و فرضیه ها را درباره ذهنیت انسان ها تشکیل می دهد. همانند آنچه که در بسیاری از نظریه های علمی وجود دارد، دانش و فهم ذهن دیگران بر پایه چندین نوع توضیح انتزاعی استوار گردیده است، که غالبا آنها را فرا بازنمایی می نامند. فرا بازنمایی عبارت است از توضیح و توجیه اسناد داده شده به یک موضوع ذهنی و انتزاعی و یا توضیح در مورد یک چیز غیر قابل رویت و نظارت که قاعدتا تصوری و ذهنی است. دنیای ذهنی فرد با نمود های درونی که وی از دنیا دارد معادل می شود. بنابراین فقط در صورتی به ذهنیت دیگران می توان دست یافت، که فرد قادر به بازنمایی باز نمودهای درونی دیگران باشد (اشکرافت، جرویس و رابرتز ، ۱۹۹۹)مطالعه تحولی مهارت های تطریه ذهن به کارهای اولیه پیازه درباره تفکر کودکان و خودمداری بر می گردد (امین یزدی، ۱۳۸۲). فلاول، میلر و میلر (۱۹۹۳) معتقدند که رشد نظریه ذهن در کودکان طی پنج سطح به وقوع می پیوندد. در اولین سطح، کودکان مفهوم ذهن را برای نشان دادن نیازها، هیجانات و دیگر حالات به کار می گیرند، آنها همچنین در این سطح از اصطلاحات شناختی همچون دانستن، یادآوری و فکر کردن استفاده می کنند. در طی دومین سطح، کودکان درک می کنند که ذهن با دنیای فیزیکی ارتباط دارد، یا به نحوی اختصاصی تر آنها می فهمند که یک محرک خاص، حالات ذهنی خاصی را ایجاد می کند که این حالات ذهنی نیز به نوبه خود رفتاری را سبب می شوند. در سومین سطح، کودکان می فهمند که ذهن جدای از دنیای فیزیکی و متفاوت با آن است؛ برای مثال کودکان می توانند بفهمند که فردی می تواند به چیزی، علی رغم حضور نداشتن آن فکر کند؛ در چهارمین سطح، کودکان یاد می گیرند که ذهن، اشیاء و وقایع را به صورت درست یا نادرست بازشناسی می کند؛ بنابراین بازنمایی می تواند علیرغم حفیفی بودن یک شی یا واقعه، اشتباه باشد و با رفتار می تواند بر خلاف یک حالت ذهنی، کاذب باشد و با آنکه نظر یا عقیده دو فرد با هم متفاوت باشد. در طی پنجمین با آخرین سطح، کودکان یاد می گیرند که بفهمند ذهن به صورتی فعال تفسیر وقایع را به عهده دارد (حسن زاده، محسنی، افروز و حجازی، ۱۳۸۶). فلاول (۱۹۹۹) به نقل از مشهدی (۱۳۸۲) کودکان در ۲ سالگی مفهوم میل را کسب می کنند، در حدود ۳ سالگی کودکان صحبت کردن را درباره، باورها، افکار و امیال را شروع می کنند و در حدود ۴ سالگی افکار دیگران را باور دارند و آرزوهایشان را درک می کنند. داشتن نظریه ذهن کودکان را قادر به شناخت هیجانات، در ک باورها، امیال و پیش بینی و تبیین رفتار دیگران می سازد (بودن، دودل و کالبل ، ۲۰۱۰).تحقیقات نشان داده اند که کودکان با اختلال یادگیری حتی زمانی که از لحاظ دانش اجتماعی با کودکان عادی در یک سطح قرار دارند (تور کاسپا و برایان ، ۱۹۹۴)، در روش درک، تفسیر سرنخ ها، رمزگردانی اطلاعات اجتماعی و تصمیم گیری در مورد انتخاب نوع عملکرد مشکل دارند (مگکین تاش، وان و بترسون ، ۱۹۹۵) یکی از متغیرهای مهم در تعریف اختلال یادگیری هوش است که به عنوان استعداد عمومی، تمام فعالیت های ذهنی را شامل میشود. این نیروی ذهنی موجب می شود که فرد بتواند مسائل موجود در زندگی را حل کند و در انطباق با محیط اطراف خود توانا باشد، از پیامدهای اختلال یادگیری می توان به روابط اجتماعی ضعیف اشاره کرد، که تا حد زیادی ناشی از نقایص شناختی مرتبط با پردازش شناختی میباشد (سانسانیس، فرست و رورک ، ۱۹۹۷) از آنجایی که تأخیر یا اختلال در نظر به ذهن تأثیرات جبران ناپذیری بر عملکردهای اجتماعی و شناختی افراد دارد، و با توجه به نتایج بدست آمده از تحقیقات در مورد تأثیر این سازه (نظریه ذهن ) در رفتارهای اجتماعی و شناختی کودکان با نیازهای ویژه از جمله کودکان مبتلا به اوتیسم ، کودکان ناشنوا و کودکان کم توان ذهنی) بررسی نظریه ذهن در گروه کودکان با اختلال های یادگیری که گروه بزرگی از دانش آموزان با نیازهای ویژه را تشکیل میدهند ضروری میباشد. بنابراین مسئله اصلی این پژوهش بررسی ابعاد تحولی نظریه ذهن در دانش آموزان با اختلال های یادگیری و مقایسه این ابعاد با دانش آموزان بدون اختلال های یادگیری می باشد.

اهمیت و ضرورت پژوهش

نقایص زمینه ای که در اختلال یادگیری موجب بروز ناهنجاری در فرایندهای ارتباطی و اجتماعی می گردند، موضوع مهمی در تحقیقات مرتبط با این اختلال می باشد. در واقع تظاهر نظر به ذهن به این مسئله بر می گردد، که کودک قادر به استنباط محدوده کلی از وضعیت های ذهنی (عقاید، تمایلات، مقاصد، تصوارت ذهنی و هیجانات) که باعث عمل و فعالیت می گردد باشد. به طور خلاصه، نظریه ذهن توانایی واکنش نشان دادن به محتوای ذهنی خود و دیگران می باشد. از آنجایی که دانش آموزان با اختلال یادگیری دارای نقایص شناختی می باشند، بررسی مسائل شناختی این دانش آموزان اهمیت بسیار ویژه ای در برنامه ریزی های آموزشی و درسی این دانش آموزان دارد.پژوهش های متعددی در زمینه شناخت اجتماعی کودکان با نیازهای ویژه بطور اعم و کودکان با اختلال های یادگیری به طور اخص انجام شده است، و هدف بیشتر این تحقیقات مشکلات این کودکان بوده است. بدیهی است مداخلات آموزشی و درمانی مستلزم ارزیابی رفتار این کودکان و شناخت نقاط قوت و ضعف و توانایی نیازهای آنها می باشد. یکی از متغیرهائی که می تواند به شناخت بهتر دانش آموزان با اختلال های یادگیری و کمک به آنها در زمینه تحصیلی و زندگی روزمره داشته باشند، نظریه ذهن است.نظریه ذهن، توانایی استاد دادن حالات ذهنی، که شامل باورها ، امیال ، عواطف و اهداف به خود و دیگران و استفاده کردن از این اطلاعات در پیش بینی و تفسیر رفتار افراد است.(فرگوسن و آستین ، ۲۰۱۰)، و یا توانایی پیش بینی و توضیح رفتار با استناد به حالات ذهنی که به عنوان نظریه ذهن مطرح شده است (اسلوتر و رپاکولی ، ۲۰۰۳)، پایه و اساس ادراک اجتماعی است که در این زمینه هم متغیرهای شناختی و هم متغیرهای اجتماعی دخالت …