دکتر شهرام ایرانی هستم، فارغ التحصیل روانپزشکی از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در سال ۱۳۸۰-۱۳۸۱، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی فرسودگی شغلی و عوامل موثر بر آن در کارمندان بیمارستان روانپزشکی رازی در سال ۱۳۸۱” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

پایان نامه جهت دریافت درجه دکترای تخصصی در رشته روانپزشکی

موضوع:

بررسی فرسودگی شغلی و عوامل موثر بر آن در کارمندان بیمارستان روانپزشکی رازی در سال ۱۳۸۱

استاد راهنما:

آقای دکتر آرش میراب زاده

استاد مشاور:

دکتر مرسده سمیعی

استاد آمار:

دکتر رهگذر

نگارش:

دکتر شهرام ایرانی

سال تحصیلی ۱۳۸۰-۱۳۸۱

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول مقدمه و بیان مسئله

اهمیت پژوهش

اهداف، سوالات و فرضیات

هدف اصلی

اهداف اختصاصی

سوالات

فصل دوم: مروری بر متون و تحقیقات موجود

مقدمه

چهارچوب نظری و فرسودگی شغلی

استرس و سندرم فرسودگی

مدل سلبه از استرس

استرس شغلی و فرسودگی

رویکردهای مختلف نسبت به فرسودگی شغلی

مروری بر مطالعات انجام شده در جهان

مروری بر مطالعات انجام شده در رابطه با فرسودگی شغلی در ایران

فصل سوم روش بررسی

تعیین و تعریف متغیر های اصلی

روش تحقیق و نوع مطالعه

جامعه و نمونه مورد مطالعه

نحوه نمونه گیری و حجم نمونه

روش اجرای طرح

روش جمع آوری اطلاعات

ملاحظات اخلاقی

فصل چهارم تجزیه و تحلیل داده ها

الف. توصیف داده ها

ب تحلیل داده ها

مقایسه میانگین نمره کلی مزلاخ بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری

مقایسه میانگین نمره مسخ شخصیت بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری

مقایسه میانگین نمره عدم احساس پیشرفت شغلی بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی سال ۱۳۸۱)

مقایسه میانگین نمره فرسودگی عاطفی بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی (سال ۱۳۸۱)

توزیع کارمندان در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی به تفکیک میزان فرسودگی شغلی شناخت ارتباط بین فرسودگی شغلی کارمندان با مشخصات دموگرافیک آنان

مقایسه میانگین میزان نمره کلی مزلاخ بین کارمندان مرد و زن واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی (سال ۱۳۸۱) _

مقایسه میانگین نمره مزلاخ بین کارمندان در گروههای سنی مختلف در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی (سال ۱۳۸۱)

مقایسه میانگین نمره مزلاخ بین کارمندان بر حسب وضعیت تاهل در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی (سال ۱۳۸۱)

مقایسه میانگین نمره مڑلاخ بین کارمندان بر حسب مشاغل مختلف در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی (سال ۱۳۸۱)

مقایسه میانگین نمره مزلاغ بین کارمندان بر حسب سابقه کار در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی سال ۱۳۸۱

بررسی ارتباط بین ساعات کار در هفته و میانگین نمره مزلاخ کارمندان در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی ( سال ۱۳۸۱)

بررسی ارتباط بین میزان متوسط درآمد ماهیانه در شغل کنونی و میانگین نمره مزلاخ کارمندان در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی (سال ۱۳۸۱)

بررسی ارتباط بین میزان متوسط درآمد ماهیانه در مشاغل دیگر و میانگین نمره مزلاخ کارمندان در واحدهای درمانی و اداری بیمارستان رازی (سال ۱۳۸۱) فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری کلی و پیشنهادات پیشنهادات

فهرست منابع ضمائم

خلاصه:

مقدمه: یکی از رایج ترین مشکلاتی که ما را در همه سنین مورد حمله قرار می دهد ، استرس با فشار روانی است استرس به میزان کم می تواند نیروی انگیزش در جهت بهبود اعمال ما قلمداد شود اما به میزان زیاد می تواند عواقب معکوس از خود بجای بگذارد. کارمندان بخش درمانی با استرس های مختلفی مواجه اند به طوریکه یکی از نتایج این استرس ها بروز فرسودگی شغلی در بین آنهاست. این فرسودگی عوارض زیادی در سازمان خانواده و زندگی اجتماعی و فردی بر جای می گذارد روش کار: هدف از این تحقیق که به روش مقطعی ( توصیفی – تحلیلی) به انجام رسیده است ، بررسی فرسودگی شغلی در پرسنل بیمارستان روانپزشکی رازی و عوامل مؤثر بر آن در سال ۱۳۸۱ می باشد. بدین منظور بر اساس نمونه گیری طبقه ای – تصادفی که حجم نمونه طبقات متناسب با تعداد کارمندان واحدها بدست آمد، از طریق پرسشنامه مزلاخ که سه عامل اصلی دخیل در فرسودگی شغلی را در زمینه های مسخ شخصیت، فرسودگی عاطفی و عدم احساس پیشرفت شغلی و در نهایت میزان فرسودگی شغلی را در افراد مورد مطالعه میسنجد و پرسشنامه اطلاعات زمینه ای که با استفاده از آن مشخصات افراد مورد مطالعه جمع آوری می شود. برای متغیرهای کیفی از آزمونهای Chi – square و برای متغیرهای کمی از آزمون t برای نمونه های مستقل استفاده شده است و برای آزمودن متغیرهای کمی از آزمون با نمونه های غیر وابسته با من وتینی، ANOVA (یک سویه) و برای بررسی ارتباطات بین متغیرها از ضریب همبستگی استفاده شد.

نتایج: از حدود ۲۵۰ پرسشنامه ای که در میان پرسنل بیمارستان رازی توزیع شد، ۲۱۲ پرسشنامه تکمیل و عودت گردید (۴/۸۴ ٪). از این تعداد ۱۴ پرسشنامه به علت ناقص بودن اطلاعات از مطالعه خارج شد و مطالعه نهایی بر روی ۱۹۸ پرسشنامه انجام گرفت. از این تعداد ۱۰۲ مورد متعلق به زنان و ۹۶ مورد متعلق به مردان بود. میانگین سن در آنان ۰۶ / ۳۳ سال با حداقل ۱۸ سال و حداکثر ۵۵ سال بود. میانگین نمره مزلاخ در جمعیت مورد مطالعه ۲۹ / ۰۶ با انحراف معیار ۷۸ / ۱۵ و حداقل ۵ و حداکثر ۱۰۸ بود. میانگین میزان فرسودگی شغلی در کارمندان واحد درمانی بیمارستان ۶۰ / ۳۰ و میزان فرسودگی شغلی در کارمندان واحد اداری بیمارستان ۳۵/۲۳ می باشد ( ۰۵ / ۰>P). میانگین میزان مسخ شخصیت در کارمندان واحد درمانی بیمارستان۱۷/۴ و در کارمندان واحد اداری بیمارستان ۸۸/ ۲ می باشد ( ۰۵ /۰<P). میانگین میزان احساس عدم پیشرفت و ترقی در کارمندان واحد درمانی بیمارستان ۹۲ /۶ و در واحد اداری بیمارستان ۵/ ۰ می باش د( ۰۵ /۰>P). میانگین میزان فرسودگی عاطفی در کارمندان واحد درمانی بیمارستان ۵۰/ ۱۹ و در واحد اداری بیمارستان ۴۷/ ۱۵ می باشد ( ۰/۰۵>P). در مورد سابقه کار بیشترین فرسودگی در دهه اول و کمترین آن در دهه سوم دیده می شود ( ۰۵/۰>P). زنان بیشتر از مردان دچار فرسودگی شغلی میشوند (۸/ ۲۶ در مقابل ۳/ ۳۱  ۰۵/۰>P) اما بین مجردها و متاهلین تفاوت معنی داری دیده نشده ارتباط سن و فرسودگی شغلی معنی دار نبود. بالاترین فرسودگی شغلی را در بهیار و کمک بهیار و کمترین آن در مددکاران اجتماعی دیده شد. بین میزان درآمد از شغل فعلی و مشاغل دیگر و فرسودگی شغلی ارتباط معنی داری دیده نشد ولی بین فرسودگی شغلی و ساعات کار ارتباطی مثبت و معنی دار وجود دارد ( ۰۵ / ۰>P) بحث: کادر درمانی به لحاظ تماس مستقیم با بیماران روانی به نحو چشمگیری درگیر مسائل آنها می باشند و از این جهت بیشتر از کادر اداری مستعد فرسودگی شغلی هستند. در بخش اداری کارکنان ندرتا با شخص بیمار در تماس مستقیم قرار دارند. بیماران اکثر افرادی هستند که سالها اختلال روانی دارند و بسیاری از آنها سابقه بستری در این مرکز یا مراکز مشابه را دارند. از سوی دیگر مشکلات بسیاری در مورد هر بیمار روانی (حاد و مزمن) وجود دارد که بر روحیه و عملکرد کارکنان مؤثر می باشد. فرسودگی شغلی در کارکنان اکثرأ از نوع خفیف است (۶۳/ %) و به میزان کمتری متوسط (۳ / ۶/). از نظر میزان مسخ شخصیت تفاوت معنی داری بین دو گروه دیده نشد اما از نظر میزان عدم احساس پیشرفت شغلی و فرسودگی عاطفی تفاوت معنی دار است. به علت نوع بیماری که بسیاری از آنها سابقه بستری مکرر دارند نوع برخورد و رفتارهای آنها که تا حدود زیادی نشأت گرفته از هذیانها، توهمات بینش و حتی ساختار فرهنگی آنها می باشد و از سوی دیگر نوع بیماری که بسیاری از آنها سایکوتیک می باشند و دارای پروگنوز خوبی هم نیستند، موجب می شود احساس عدم کارآیی و بازده مناسب به کارکنان بخش روانی دست بدهد. از سوی دیگر مشکلات روانی در زنان کلا بیشتر از مردان است در مردان وسواس بیشتر و زنان در افسردگی بالاترین بهره را دارد. از طرفی کارکنانی که تجربه بیشتری دارند و پول بیشتر کمتر در معرض فرسودگی هستند و با گذشت سالهاء کسب مهارتهای مقابله ای، تبحر در تخصص مربوط به ایجاد سازگاری با محیط و عوامل کاری باعث می شود میزان فرسودگی شغلی کاهش یابد. وجود خانواده می تواند یک سیستم حمایتی برای فرد ایجاد کند و از سوی دیگر انگیزه می باشد برای تلاش بیشتر برای تأمین آینده خود باشند. بهیار و کمک بهیار پایین ترین سطح درمانی را تشکیل میدهند، آنها صرفا انجام دهنده دستورات و مراقبتهای درخواست شده هستند حتی در خیلی موارد جابجایی وظایف دیده می شود و کارهایی که مثلا وظیفه پرستار میباشد توسط آنها انجام می شود و پرستاران بیشتر کارهای مدیریتی و نظارتی را انجام میدهند و از سوی دیگر قدرت تصمیم گیری در این گروه بسیار ناچیز می باشد. احتمالا حاکم بودن فرهنگ فرار از مالیات و ترس از برملا شدن اموال و دارایی موجب مخدوش شدن این قسمت از طرح گردیده و بین درآمد شغل فعلی و شغل دیگر ارتباطی با فرسودگی شعلی پیدا نشد. در نهایت این که فرسودگی شغلی به نحو بارزی هر چند اکثرا خفیف در کارکنان مرکز پویژه کادر درمانی وجود دارد و می توان با برگزاری کلاسهای آموزشی جهت کارکنان بیمارستان در مورد شناخت اختلالات روانی و مهمتر از همه اینها شناخت انسان سالم و کامل و روشهای دیگر از آن به راحتی جلوگیری نمود.

کلمات کلیدی: فرسودگی شغلی، کادر درمانی، کادر اداری، مسخ شخصیت، عدم احساس پیشرفت و ترقی فرسودگی عاطفی.

فصل اول: مقدمه و بیان مسئله

یکی از رایج ترین مشکلاتی که ما را در همه سنین مورد حمله قرار می دهد استرس یا فشار روانی است. استرس به میزان کم می تواند نیروی انگیزی در جهت بهبود اعمال ما قلمداد شود اما به میزان زیاد می تواند عواقب معکوس از خود بجای بگذارد. بدن در هر یک از موقعیتهای استرس زا با تغییرات بیوشیمیایی مشخص واکنش نشان می دهد. این پاسخها از نظر زیستی دارای یک ماهیت هستند اما بر حسب شرایط، مدت زمان و شدت، نتیجه آن پاسخها ممکن است متفاوت باشند تقریبا اکثر مردم بر این باورند که معنای استرس را می دانند ولی عده نسبتا کمی درک صحیحی از آن دارند و از اثرات آن بر بدن خود آگاهند و می دانند چگونه می توان آن را کنترل و حتی از آن به نفع خود استفاده کرد. استرس واکنش فیزیکی، ذهنی و شیمیایی بدن در مقابل رویدادهایی است که موجب ترس، هیجان، دستپاچگی، احساس خطر و خشم می شود. زندگی بدون استرس غیر ممکن است. هر گروه سنی فشارهای روانی خاص خود را دارد لذا اگر برخورد صحیحی با | استرس و عوامل ایجاد کننده آن نشود موجبات ایجاد اختلالات گوناگون جسمی، روانی و فرسودگی زودرس فراهم می آید. در دهه های اخیر توجه به استرس شغلی و مطالعه آن گسترش روز افزونی یافته است. از جمله دلایل آن تاثیر استرس شغلی در بروز بیماریهای روان تنی (مانند فشار خون، گوارشی، ….) و همچنین افزایش شیوع استرس شغلی در سطح وسیع جامعه است بطوریکه در اعلام سازمان بهداشت جهانی (۱۹۸۷) نیمی از جمعیت کارمندی از شغل خود ناراضی هستند و ٪۹۰ معتقدند که شغل آنها در جهت اهداف زندگیشان نیست و ۷۵٪ افرادی که در صدد استفاده از خدمات روانپزشکی هستند دلیل آن را عدم رضایت شغلی و عدم کارایی می دانند.

اهمیت پژوهش:

کارمندان بیمارستانها با استرسهای مختلفی مواجه اند به طوریکه یکی از نتایج این استرسها بروز فرسودگی شغلی در بین آنهاست. این فرسودگی علاوه بر بروز عوارض زیادی در سازمان خانواده و زندگی اجتماعی و فردی، در زندگی شغلی آنها نیز واکنش عمده ای بر جای می گذارد. از مهمترین آنها می توان به غیبت کارمندان از کار، تاخیرهای متوالی، شکایات روان تنی، کشمکش و تضاد در محیط کار، تغییر شغل و در نهایت ترک خدمت اشاره کرد. همه ما برای خوب کار کردن احتیاج به کمی هیجان و استرس داریم به همین دلیل نمی خواهیم به طور کامل آنرا حذف نمائیم به عبارت دیگر بعضی از افراد از استرس و فشار کاری استقبال می کنند تا پیشرفت نمایند. تغییرات تکنولوژی که بنظر بسیاری موجب رفاه و خوشبختی می شود، ممکن است تهدیدی برای بسیاری از کارمندان بویژه کارمندان قدیمی که با روشهای قدیمی خو گرفته اند، باشد. بررسیهای مختلف نشان می دهد که کارمندان بیمارستانها بیش از اندازه در معرض فرسودگی شغلی هستند. هدف از این تحقیق تعیین میزان آسیب پذیری گروههای شغلی بیمارستانی، در مقابل استرسورها و شناخت ریسک فاکتورها و عوامل مستعد کننده فرسودگی شغلی است. به عبارت دیگر ما در این پژوهش به بررسی ابعاد مختلف فرسودگی شغلی در جامعه درمانی شاغل در بخش روانپزشکی می پردازیم. با بکار بردن نتایج پژوهش در برنامه ریزی آموزشی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی، این امکان فراهم می شود تا افرادی که در آینده قصد دارند به این مشاغل پردازند با استرسهای شغلی و فرسودگی شغلی ناشی از آن آشنا شوند.

اهداف، سئوالات و فرضیات

ا. هدف اصلی

شناخت میزان فرسودگی شغلی و عوامل موثر بر آن در کارمندان بیمارستان روانپزشکی رازی در سال ۱۳۸۱

٢. اهداف اختصاصی

۱-شناخت میزان فرسودگی شغلی در کارمندان درمانی بیمارستان

-۲ شناخت میزان فرسودگی شغلی در کارمندان اداری بیمارستان

۳- مقایسه میزان و نمره فرسودگی شغلی در کارمندان واحدهای درمانی و اداری

بیمارستان

۴- مقایسه میزان نمره مسخ شخصیت بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری بیمارستان

۵- مقایسه میزان نمره فرسودگی عاطفی بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری

بیمارستان

۶ – مقایسه میزان نمره عدم احساس پیشرفت شغلی پین کارمندان واحدهای درمانی و

اداری بیمارستان

۷- شناخت ارتباط بین فرسودگی شغلی کارمندان با مشخصات دموگرافیک آنان

۸- شناخت ارتباط بین فرسودگی شغلی کارمندان با سابقه کار آنان

۹- شناخت ارتباط بین فرسودگی شغلی کارمندان با ساعات کار آنان در هفته

۱۰- شناخت ارتباط بین فرسودگی شغلی کارمندان با میزان متوسط درآمد ماهیانه آنان درمشاغل دیگر

۱۱-شناخت ارتباط بین فرسودگی شغلی کارمندان با میزان متوسط درآمد ماهیانهآنان در شغل کنونی

۳-سؤالات:

۱-میزان فرسودگی شغلی در کارمندان درمانی بیمارستان چقدر است؟

۲ میزان فرسودگی شغلی در کارمندان اداری بیمارستان چقدر است؟

۳- أبا میزان فرسودگی شغلی بین کارمندان واحدهای اداری و درمانی یکسان است؟

۴- آیا میزان مسخ شخصیت بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری بیمارستان یکسان است؟

۵- آیا میزان فرسودگی عاطفی بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری بیمارستان یکسان است؟

۶- آیا میزان عدم احساس پیشرفت شغلی بین کارمندان واحدهای درمانی و اداری بیمارستان یکسان است؟

۷ آیا فرسودگی شغلی کارمندان با مشخصات دموگرافیک آنان ارتباط دارند؟

۸. آیا فرسودگی شغلی با سابقه کار آنان ارتباط دارد؟

۹- أیا فرسودگی شغلی کارمندان با ساعات کار آنان در هفته ارتباط دارد؟

۱۰- آیا فرسودگی شغلی کارمندان با میزان متوسط درآمد ماهیانه آنان در مشاغل دیگر ارتباط دارد؟

۱۱٫ آیا فرسودگی شغلی با میزان متوسط درآمد ماهیانه آنان در شغل کنونی ارتباط دارد؟