منو
X

تصویر
عطیه سروشی
مشاور خانواده
(4)
آمار این متخصص
(4) رای
0%

دقت

80%

مفید بودن

0%

دانش و مهارت

60%

رفتار بالینی

40%

وقت شناسی

60%

هزینه اقتصادی

توضیحات پروفایل
  

عطیه سروشی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی خانواده درمانی در مقطع کارشناسی ارشد از پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۵، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تدوین بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی-رفتاری ویژه کودکان طلاق و اثربخشی آن بر مشکلات رفتاری درونی سازی و برونی سازی و عزت نفس” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

پژوهشکده خانواده

پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته روان شناسی خانواده درمانی

عنوان:

تدوین بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه کودکان طلاق و اثربخشی آن بر مشکلات رفتاری درونی سازی و برونی سازی و عزت نفس

نگارش: عطیه سروشی

استاد راهنما:

دکتر کارینه طمهاسیان

اساتید مشاور:

دکتر فرشته موتابی

دکتر لیلی پناغی

شهریور ۱۳۹۵

 

چکیده:

خانواده، اولین مربی کودک و جامعه اس. سرنوشت کودکان به استواری و دوام خانواده بستگی دارد، در مواردی استحکام خانواده به دلایل گوناگون متزلزل شده و منجر به جدایی و طلاق والدین می گردد. طلاق والدین می تواند پیامدهای جبران ناپذیری برای کودکان آن­ها در بر داشته باشد؛ بنابراین پژوهش حاضر با هدف تدوین بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه کودکان طلاق و بررسی اثر بخشی آن رو مشکلات رفتاری وعزت نفس کودکان انجام گرفت. پژوهش حاضر در دو فاز انجام شد. در فاز اول ۲۵ کودک طلاق و ۵ متخصص مورد مصاحبه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کودکان طلاق در سه طبقه احساس (غم و ناراحتی، خشم و پرخاشگری، ترس واضطراب)، نگرش (نگرش منفی در مورد خود، دنیا و دیگران، و آینده) و رفتار (رابطه با والدین، رابطه اجتماعی با همسالان و دیگران، عملکرد تحصیلی و شغلی) مشکلاتی را مطرح کردند. بدین ترتیب بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه کودکان طلاق بر مبنای این محتوا آماده شد. فاز دوم پژوهش، بسته مذکور روی ۲۸ کودک طلاق که در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفته بودند، اجرا گردید. کودکان طلاق، مقیاس مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان، و پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت را تکمیل کردند. گروه­های آزمایش و کنترل در دو مرحله­ی پیش آزمون و پس آزمون با استفاده از ابزارهای فوق مورد ارزیابی قرار گرفتند. گروه آزمایش با ساتفاده از بسته آموزشی مبتنی بر رویککرد شناختی – رفتاری مورد مداخله قرار گرفت ولی گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. برای تحلیل داده­ها از روش تحلیل واریانس با اندازه­گیری مکرر استفاده شد. نتایج نشان داد که بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری به طور معناداری موجب کاهش مشکلات برونی سازی و درونی سازی، و افزایش عزت نفس در کودکان طلاق گردید. در تبیین این یافته­ها می توان گفت که بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری می­تواند به کودکان طلاق کمک کند که با افکار، و هیجانات خود آشنا شوند، آن­ها را مدیریت نمایند، و راهبردهای مقابله­ای لازم برای مواجهه با طلاق والدین را یاد بگیرند.

واژه­های کلیدی: رویکرد شناختی – رفتاری، طلاق، مشکلات رفتاری، عزت نفس، کودکان.

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات پژوهش                                                                           ۱

۱-۱: مقدمه                                                                                            ۲

۱-۲: بیان مسئله                                                                                      ۳

۱-۳: اهمیت و ضرورت پژوهش                                                                 ۵

۱-۴: اهداف پژوهش                                                                                 ۶

۱-۴-۱: اهداف فاز اول                                                                              ۶

۱-۴-۲: اهداف فاز دوم                                                                              ۶

۱-۵: سؤالهای پژوهش                                                                              ۶

۱-۵-۱: سؤال فاز اول                                                                               ۶

۱-۵-۲: سؤوالات فاز دوم                                                                           ۶

۱-۶: تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش                                            ۶

۱-۶-۱: مشکلات رفتاری درونی سازی شده                                                     ۷

۱-۶-۲:مشکلات رفتاری برونی سازی شده                                                      ۷

۱-۶-۳: عزت نفس                                                                                  ۷

فصل دوم: پیشینه پژوهش                                                                           ۸

۲-۱: مقدمه                                                                                            ۹

۲-۲: مفهوم طلاق                                                                                    ۹

۲-۲-۱: انواع طلاق                                                                                 ۹

۲-۲-۲: دیدگاه های مرتبط با طلاق                                                                ۱۱

۲-۲-۳: واکنش به طلاق                                                                            ۱۱

۲-۲-۴: تأثیر طلاق بر کودکان                                                                     ۱۲

۲-۳: مشکلات رفتاری کودکان طلاق                                                             ۱۵

۲-۳-۱: تعریف مشکلات رفتاری                                                                  ۱۵

۲-۳-۲: عوامل مؤثر در بروز مشکلات رفتاری کودکان                                       ۱۶

۲-۳-۳: مشکلات رفتاری رایج در کودکان طلاق                                               ۲۰

۲-۴: عزت نفس                                                                                      ۲۲

۲-۴-۱: مفهوم عزت نفس                                                                           ۲۲

۲-۴-۲: تعاریف مطرح شده درباره عزت نفس                                                  ۲۳

۲-۴-۳: تفاوت عزت نفس با مفاهیم دیگر                                                        ۲۴

۲-۴-۴: مفهوم عزت نفس بالا و عزت نفس پایین                                                        ۲۵

۲-۴-۵: انواع عزت نفس                                                                           ۲۸

۲-۴-۶: مؤلفه های عزت نفس                                                                     ۳۰

۲-۴-۷: منابع عزت نفس                                                                           ۳۱

۲-۴-۸: نقش خانواده در شکل گیری عزت نفس کودکان                                       ۳۲

۲-۴-۹: عزت نفس و مشکلات رفتاری                                                           ۳۲

۲-۵: درمانها و برنامه های مداخله­ای مؤثر بر مشکلات کودکان طلاق                      ۳۳

۲-۵-۱: رویکردهای درمانی مؤثر بر مشکلات کودکان طلاق                                ۳۳

۲-۵-۲: برنامه های مداخله­ای مناسب برای کودکان طلاق                                     ۳۵

۲-۶: پژوهش های انجام شده در خصوص پژوهش حاضر                                    ۳۶

فصل سوم: روش پژوهش                                                                           ۳۸

۳-۱: بیان کلی                                                                                        ۳۹

۳-۲:طرح پژوهش                                                                                   ۳۹

۳-۳: جامعه آماری، گروه نونه و روش نمونه­گیری                                             ۳۹

۳-۴: ابزارهای اندازه گیری                                                                        ۴۰

۳-۵: روش اجرای پژوهش                                                                         ۴۲

۳-۶: روش تجزیه و تحلیل اطلاعات                                                             ۴۳

۳-۷: ملاحظات اخلاقی                                                                              ۴۴

فصل چهارم: تحلیل داده ها                                                                          ۴۵

۴-۱: مقدمه                                                                                            ۴۶

۴-۲: توصیف گروه نمونه در فاز اول                                                            ۴۶

۴-۲-۱: گروه کودکان طلاق                                                                        ۴۷

۴-۲-۲: گروه متخصصان                                                                           ۴۸

۴-۳: فاز دوم پژوهش                                                                               ۵۱

۴-۳-۱: ویژگی های جمعیت شناختی گروه نمونه در فاز دوم                                  ۵۱

۴-۳-۲: بررسی سؤال های فاز دوم پژوهش                                                     ۵۱

۴-۳-۲-۱: سؤال اول                                                                                ۵۲

۴-۳-۲-۲: سؤال دوم                                                                                 ۵۶

فصل پنج: بحث و نتیجه گیری                                                                     ۶۴

۵-۱: مقدمه                                                                                            ۶۵

۵-۲: بحث و نتیجه گیری سؤال های فاز اول پژوهش                                         ۶۵

۵-۳: بحث و نتیجه گیری سؤال های فاز دوم پژوهش                                          ۶۵

۵-۳-۱: سؤال اول                                                                                   ۶۵

۵-۳-۲: سؤال دوم                                                                                    ۶۸

۵-۳-۳: سؤال سوم                                                                                   ۶۹

۵-۴: محدودیت های پژوهشی                                                                      ۷۰

۵-۵: پیشنهادهای پژوهشی                                                                          ۷۱

منابع: فارسی و انگلیسی                                                                                      ۷۲

منابع فارسی                                                                                           ۷۳

منابع انگلیسی                                                                                         ۷۴

پیوست ها                                                                                              ۸۱

مصاحبه نیمه ساختار یافته با کودکان طلاق و متخصصین                                     ۸۲

پرسشنامه مشکلات رفتاری کودکان و نوجوانان                                                 ۸۴

پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت                                                                 ۸۸

فهرست جداول

جدول ۴-۱: ویژگیهای جمعیت شناختی نمونه در فاز اول پژوهش                                     ۴۶

جدول ۴-۲: طبقه های اصلی و زیر طبقه های به دست آمده از مصاحبه با کودکان طلاق ۴۷

جدول ۴-۳: طبقه های اصلی و زیر طبقه های به دست آمده از مصاحبه با متخصصان   ۴۸

جدول ۴-۴: محتوای جلسات برنامه آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه ی کودکان طلاق                                                                                                          ۴۹

جدول ۴-۵: ویژگی های جمعیت شناختی نمونه در فاز دوم پژوهش                          ۵۱

جدول ۴-۶: شاخص های توصیفی مربوط به مشکلات درونی سازی کودکان طلاق در دو گروه آزمایش و کنترل                                                                                                 ۵۲

جدول ۴-۷: نتایج آزمون کرویت ماچلی در مورد مشکلات درونی سازی و خرده مقیاس های آن ۵۲

جدول ۴-۸: تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در مورد مشکلات درونی سازی برای بررسی تغییرات درون گروهی                                                                                       ۵۳

جدول ۴-۹: تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در مورد مشکلات درونی سازی برای بررسی تغییرات بین گروهی آزمودنی ها                                                                                  ۵۴

جدول ۴-۱۰: شاخص های توصیفی مربوط به مشکلات درونی سازی کودکان طلاق در دو گروه آزمایش و کنترل                                                                                                          ۵۶

جدول ۴-۱۱: نتایج آزمون کرویت ماچلی در مورد مشکلات رفتاری برونی سازی و خرده مقیاس های آن                                                                                                                   ۵۶

جدول ۴-۱۲: تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در مورد مشکلات برونی سازی برای بررسی تغییرات درون گروهی                                                                              ۵۷

جدول ۴-۱۳: تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در مورد مشکلات برونی سازی برای بررسی تغییرات بین گروهی آزمودنی ها                                                                         ۵۸

جدول ۴-۱۴: شاخص های توصیفی مربوط به عزت نفس کودکان طلاق در دو گروه آزمایش و کنترل۶۰

جدول ۴-۱۵: نتایج آزمون کرویت ماچلی در مورد عزت نفس کودکان طلاق               ۶۰

جدول ۴-۱۶: یافته های تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در مورد عزت نفس برای بررسی تغییرات درون گروهی                                                                                       ۶۱

جدول ۴-۱۷: تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر در مورد عزت نفس برای بررسی تغییرات بین گروهی آزمودنی ها                                                                                    ۶۱

 

 

فهرست اشکال

شکل ۴-۱: روند تغییرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری خرده مقیاس اضطراب/ افسردگی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                                      ۵۴

شکل ۴-۲: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه گوشه گیری در گروه های آزمایش و کنترل                                                                               ۵۵

شکل ۴-۳: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه مشکلات جسمانی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                                      ۵۵

شکل ۴-۴: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری مشکلات رفتاری درونی سازی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                            ۵۵

شکل ۴-۵: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری خرده مقیاس رفتار قانون شکنی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                            ۵۸

شکل ۴-۶: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه رفتار پرخاشگرانه در گروه های آزمایش و کنترل                                                                            ۵۹

شکل ۴-۷: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری مشکلات رفتاری برونی سازی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                            ۵۹

شکل ۴-۸: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه عزت نفس عمومی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                            ۶۲

شکل ۴-۹: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه عزت نفس خانوادگی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                            ۶۲

شکل ۴-۱۰: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه عزت نفس اجتماعی در گروه های آزمایش و کنترل                                                                            ۶۳

شکل ۴-۱۱: روند تغییرات نمرات پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری یک ماهه عزت نفس تحصیلی / شغلی در گروه های آزمایش و کنترل                                                             ۶۳

فصل اول

کلیات پژوهش

۱-۱: مقدمه

یکی از مهم ترین چالش هایی که هر جامعه­ای همیشه با آن روبرو است واقعیتی به نام طلاق است، پدیده­ای که در جوامع امروزی با سرعت زیادی در حال افزایش است و آثار و پیامدهای عمیق اقتصادی، اجتماعی ، روان شناختی، قانونی و والدینی بر مردان و زنان مطلقه، فرزندان طلاق و اجتماع دارد (ویس[۱]، ۱۹۷۶). بخش مهمی از آسیب های طلاق به کودک بر می گردد (هترینگتون[۲]، کاکس و کاکس[۳]، ۱۹۷۶؛ جانستون[۴]، کمیل[۵]، و مایر[۶]، ۱۹۸۵؛ جانستون ، گونزالز[۷] و کمپبل، ۱۹۸۷). طلاق یکی از تغییرات بسیار مهم در زندگی کودکان است. در رابطه با میزان سازگاری کودکان با طلاق و جدایی والدین شان از یکدیگر، و تأثیرات طولانی مدتی که این پدیده بر روی کودکان می گذارد، تاکنون پژوهش های مختلفی صورت گرفته است (پاملا[۸] و گیل[۹]، ۱۹۹۸؛ کلی و والرستاین[۱۰]، ۱۹۷۷؛ فورتس[۱۱]، ۱۹۹۱؛ ویتمن[۱۲]، ۱۹۹۱؛ هت و رز[۱۳]، ۱۹۹۱؛ فریمن[۱۴]، ۱۹۹۴؛ کورتز[۱۵]، ۱۹۹۴؛ باتاچارا[۱۶]، ۲۰۰۵؛ ویتون[۱۷]، رودز[۱۸]، استنلی[۱۹] و مارکمن[۲۰]، ۲۰۰۸). اغلب این پژوهش ها در دهه ی ۱۹۷۰ آغاز شده اند (پاملا و همکاران، ۱۹۹۸). کلی[۲۱] و همکاران(۱۹۷۷) اولین پیشگامان این حیطه، از طلاق به عنوان عاملی بالقوه در مشکلات تحولی کودکان یاد کرده اند. طلاق هم بر کودکان سنین پایین و هم بر کودکان بزرگتر، تأثیرات بلندمدتی بر جای می گذارد (آماتو، ۲۰۰۱). به طور کلی این تأثیرات می توانند در حوزه های مختلف زندگی به شکل کاهش مؤلفه های اجتماعی و عملکرد تحصیلی (شرودر و گوردون، ۱۳۸۴) ، مشکلات رفتاری و ناراحتی های روانشناختی (آلیسون[۲۲] و فرستنبرگ[۲۳]، ۱۹۸۹) ، دلبستگی ناایمن (بالبی، ۱۹۸۸) و پرخاشگری (دنیس[۲۴] و براتمن[۲۵]، ۲۰۰۳)، ناسازگاری اجتماعی، تغییر در پردازش شناختی (دلیدن[۲۶]، ۱۹۹۷) ، و نقص در مهارت ها مقابله ای (هت و رز، ۱۹۹۱) بروز کنند. کودکانی که طلاق والدین را تجربه می کنند، به احتمال بیشتری به هنگام ایجاد روابط  نزدیک در بزرگسالی دچار مشکل می شوند و بنابراین نرخ طلاق در بین آنها، نسبت به افرادی که طلاق والدین را تجربه نکرده اند، بسیار بیشتر است (سندرز[۲۷]، هالقورد[۲۸]، و بهرنز[۲۹]، ۱۹۹۹) . کودکان طلاق بیش از کودکان دیگر، در معرض آشفتگی و سایر مشکلات روانی هستند. این مشکلات عموماً  ناشی از مواردی چون مشکلات اجتماعی و عاطفی، دستاوردهای آموزشی، رفتارهای پرخاشگرانه و ضد اجتماعی، و سوء استفاده­های جسمانی است. این کودکان به احتمال بیشتری در دوره نوجوانی مدرسه را رها کرده، وارد روابط عاشقانه و جنسی می شوند، و نیز بیشتر محتمل است که از همسر خود جدا شده یا طلاق بگیرند. وقتی که کودکان طلاق با اتفاقات و آشفتگی های زندگی روبرو می شوند، از نظر هیجانی و شناختی نیز تحت تأثیر قرار می گیرند. بنابراین با توجه به مواردی که عنوان شد پژوهش حاضر در صدد تدوین بسته اموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری و بررسی اثر بخشی آن روی مشکلات درونی سازی و برونی سازی و عزت نفس کودکان طلاق برآمد.

۱-۲: بیان مسئله

بر اساس آمار سازمان ثبت احوال کشور (۱۳۹۴) ، نرخ رشد طلاق از ۲ درصد در سال ۸۳، به ۱۳ درصد در سال ۸۸ رسیده و روز به روز نیز در حال افزایش است به گونه ای که میزان طلاق در سال ۸۹ نسبت به سال قبل از آن، ۹٫۱ درصد ، در سال ۹۳ نسبت به مدت مشابه آن در سال ۹۲، ۱۰٫۵ درصد و در نه ماهه اول سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳، ۷٫۴درصد افزایش داشته است. آخرین آمار و ارقام منتشر شده در مورد طلاق در ایرانف نگران کننده است. سیر صعودی این پدیده در کشورمان به گونه ای بوده که در حال حاضر، از هر ۴٫۳ ازدواج یک مورد به طلاق می انجامد. با افزایش سریع طلاق در ۳۰ سال اخیر، محققان و روان شناسان بالینی به تدریج به اهمیت این واقعه ی پراسترس  در رشد و سازگاری کودکان پی برده اند.فرآیند طلاق معمولاً وقایع متعدد تنش زایی را به دنبال دارد و این وقایع تنش زا به نوبه ی خود خطر پیامدهای منفی عاطفی، رفتاری و بهداشتی را برای کوکدان افزایش می دهد. کودکان طلاق در مقایسه با سایر کودکان، نمره پایین تری در مقیاس های سلامت روانی کسب می کنند. آن ها دارای مشکلات عاطفی، رفتاری و تحصیلی بیش­تری هستند، ناسازگاری روان­شناختی بیشتری از خود نشان داده و عزت نفس پایین و مشکلات اجتماعی بیش­تری دارند (والرستاین و لویس[۳۰] ، ۱۹۹۸؛ کلی، ۲۰۰۰؛ آماتو، ۲۰۰۱؛ بریور[۳۱]، ۲۰۱۰).واکنش اکثر کودکان نسبت به طلاق بر اساس سطح رشدی شان متفاوت است. در مورد تأثیرات طلاق بر کودکان کوچک تر از ۲ یا ۳ سال یافته های اندکی وجود دارد. بچه های خیلی کوچک معمولاً از طریق طلاق آسیب نمی بینند. اما مشکل وقتی به وجود می آید که روابط نزدیک کودک با یکی از والدین قطع شود، آن­گاه نوزادان اشتهای خود را از دست داده و به دل درد مبتلا می شوند. کودکان۳ تا ۴ ساله عموماً خود را مسئول طلاق والدین شان می دانند.همچنین آنها از طرد شدن و رها شدن می ترسند. خشم، افسردگی و عدم همراهی از دیگر مشخصات این کودکان است که در طلب امنیت به یک بزرگسای می چسبند یا پرخاشگر و لجباز می شوند. کودکان پیش دبستانی نیز خود را مسئل طلاق والدینشان می دانند و از دوری و جدایی از آنها می ترسند (هترینگتون، ۱۹۸۹). طلاق والدین تحول رفتارهای خودکنترلی و خودتنظیمی را به تعویق می اندازد (مک کاب[۳۲]، ۱۹۹۷) . پژوهش های بسیاری رابطه طلاق والدین و مشکلات رفتاری کودکان را مورد تأیید قرار داده اند (لئون، ۲۰۰۳). جدایی کودکان از والدین خود، مخصوصاً در فرآیند طلاق، در تحول دلبستگی ایمن کودکان موانعی ایجاد می کند (بالبی، ۱۹۸۸). طلاق والیدن بر پردازش شناختی کودکان از حوادث بعدی نیز تأثیر می گذارد. کودکان دبستانی در برابر طلاق والدین نشانه هایی از سوگف شرمندگی، واپس روی و خشم را تجربه می کنند. این کودکان امیدوار به برگشت والدینشان هستند و از سوی والد که خانه را ترک کرده احساس طرد شدگی می کنند. آنها ممکن است از سردرد یا دل درد شکایت کنند. کودکان ۹ تا ۱۳ ساله که در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار گرفته اند در برابر طلاق پدر و مادرشان اغلب خشمگین هستند، آن­ها به جای اینکه در باره ناکامی هایشان حرف بزنند، به رفتارهای هیجانی دست می زنند و در برابر جدایی پدر و مادرشان واکنش­هایی نظیر اضطراب، نگرانی، ترس ، غم ، افسردگی و خشم را نشان می­دهند (شرودر و گوردون، ۱۳۸۴). به عبارت دیگر این کودکان رفتارهای درونی سازی و برونی سازی بیشتری نسبت به فرزندان خانواده های سازگار دارند.عامل دیگری که فرزندان طلاق را با چالش های زیادی روبرو می سازد، عزت نفس آنان است. مسئله عزت و مقوله خود ارزشمندی، از اساسی ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت کودکان است. برخورداری از اراده وعزت نفس قوی، قدرت تصمیم­گیری و ابتکار، خلاقیت و نوآوری، سلامت فکر و بهداشت روانی، رابطه مستقیمی با میزان و چگونگی احساس خود ارزشمندی کودکان دارد (آقاجاری، ۱۳۸۶). برای اینکه کودکان بتوانند از حداکثر ظرفیت ذهنی و توانمندی های بالقوه خود بهره مند گردند، باید نسبت به خود و محیط اطرافشان نگرش مثبتی داشته باشند. بدون تردید کودکانی که دارای اساس خود ارزشمندی و عزت نفس قابل توجهی هستند نسبت به همسالان خود در شرایط مشابه، پیشرفت تحصیلی و کارآمدی بیشتری از خود نشان می دهند. متأسفانه اغلب کودکن طلاق از این قاعده مستثنی هستند و عزت نفس پایینی از خود نشان می دهند. شواهد نشان داده اند که عزت نفس پایین به طور چشمگیری با بسیاری از مسایل و مشکلات بهداشت روانی، رابطه دارد و اکثریت افراد دچار مشکلات سلامت روان از عزت نفس پایین رنج می برند (سیلوارستون[۳۳] و سالسالی[۳۴]، ۲۰۰۳). عزت نفس پایین در موارد جدی می تواند منجر به مشکلات مختلف از جمله افسردگی، بی اشتهایی عصبی، بزهکاری ، خودزنی و حتی خودکشی شود. عزت نفس پایین  با عملکرد ضعیف مدرسه و بزهکاری در ارتباط است (ارول و اولریخ[۳۵]، ۲۰۱۱). از این رو نیاز به یک برنامه مداخله­ای مؤثر با هدف حل مشکلات رفتاری و شخصیتی کودکان بعد از طلاق والدین احساس می شود.مداخلات درمانی اندکی برای درمان کودکان طلاق در ایران وجود دارد. درمان های شناختی – رفتاری، آموزش مدیریت رفتاری، آموزش مهارت های زندگی ، بازی درمانی، کتاب درمانی، قصه درمانی و … نمونه هایی از روش هایی هستند که برای درمان این مشکلات در پژوهش های گوناگون مورد استفاده قرار گرفته اند و اثر بخشی آن­ها به اثبات رسیده است (یحیی زاده و حامد، ۱۳۹۴). از مهم­ترین برنامه هایی که برای کودکان طلاق در سایر کشورها طراحی شده است، نیز می توان به برنامه­ی سنین متوسط (CIM) (آربوتنات، کرامر و گوردون، ۱۹۹۶، به نقل از عبدی، پور ابراهیم، نظری، ۱۳۹۲)، برنامه ی گروهی حمایت از والدین مطلقه (SPSG) ، برنامه ی شروع مجدد (NBP) و برنامه ی گروهی جهت تسهیل رشد کودکان طلاق (CDDFG) (عبدی ، پورابراهیم، نظری، ۱۳۹۲) اشاره کرد. پس از بررسی مداخلات در دسترس – تا آن­جایی که جست و جوی پژوهشگر نشان داد- هیچ برنامه درمانی مناسبی که بر اساس نیاز سنجی – تست­های چندگانه و دقیقاً بر مبنای فرهنگ ایرانی برای کودکان طلاق تهیه شده باشد، وجود ندارد. بنابراین با توجه به مشکلات موجود در کودکان طلاق و پیامدهای ذکر شده­ی آن و نیز در دسترس نبودن بسته آموزشی ویژه کودکان طلاق بر اساس نیاز سنجی های فرهنگ ایرانی، پژوهشگر در صدد تدوین بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری و برری اثر بخشی آن روی مشکلات رفتاری وعزت نفس کودکان برآمد.

۱-۳: اهمیت و ضرورت پژوهش

طلاق خسارت های جبران ناپذیری را برای جامعه رقم می زند. همانگونه که بحث شد فرزندان زوج هایی که طلاق گرفته اند، به سبب اثرات روان شناختی حاصل از طلاق با خطرات و چالش های زیادی مواجه هستند (گاتمن[۳۶]، ۱۹۹۸). برای غلبه بر این چالش­ها و جلوگیری از انعکاس اثرات منفی آن­ها در زندگی آینده­ی کودکان طلاق، ضرورت دارد که مداخله ای متناسب با فرهنگ برای از بین بردن مشکلات آنان طراحی گردد.پژوهشگران معتقدند که بین فضای حاکم بر خانواده و بروز مشکلات رفتاری و شخصیتی در کودکان رابطه وجود دارد (ماندنی و توپولوگو، ۲۰۰۰). کودکانی که والدینشان در آستانه طلاق هستند به دلیل محیط متشنج و پر از استرس و فشاری که در خانواده وجود دارد مشکلات رفتاری بیشتر و عزت نفس پایین تری نشان می دهند از این رو توجه به درمان مشکلات این کودکان اهمیت زیادی دارد.درمان مشکلات رفتاری کودکان از جنبه­های دیگر نیز دارای اهمیت است. با توجه به میزان شیوع بالای این اختلالات و روند شدت یافتن آن در طول زمان، هزینه های سینگینی به فرد، خانواده و جامعه تحمیل می­شود( سندرز[۳۷]، ۲۰۰۳؛ سندرز و همکاران، ۲۰۰۴). پژوهش­ها نشان داده اند که مشکلات مرتبط با اختلالات رفتاری زود آغاز پیامدهای مهمی را برای کودکان به بار می آورد، این پیامدها شامل تداخل این مشکلات در کسب مهارت های متناسب با سن کودک، طرد شدن از طرف دوستان و معلمانن (پاترسون[۳۸] و استون میلر[۳۹]، ۱۹۹۱، به نقل از خانزاده، ۱۳۹۲)، شکست تحصیلی و اجتماعی (فرگوسن[۴۰]، لنسکی[۴۱] و هورووود[۴۲]، ۱۹۹۶)، بزهکاری (گیمپل[۴۳]، ۱۹۹۵) و استرس والدین (کازدین[۴۴]، ۱۹۹۵) است. بنابراین بررسی روش های درمانی مؤثر برای کاهش آنها ضرورت دارد (ریچاردسون و جاگین[۴۵]، ۲۰۰۲؛ فریک[۴۶]؛ ۱۹۹۸؛ ترجمه ی علافبند، راد و سلطانی، ۱۳۸۵) تا جایی که انجمن روان شناسی آمریکا نیز ضرورت تدوین برنمه های پیشگیری برای کودکان را تصدیق کرده است چون اختلاف نسبت کودکانی که به خدمات بهداشت روانی احتیاج دارد با نسبت کسانی که خدمات بهداشت روانی ارائه می کنند ، روز به روز بیشتر می شود (پرایس[۴۷] و همکاران، ۱۹۸۹، شرودر و گوردون[۴۸]، ۲۰۰۲، به نقل از علی پور و همکارانف ۱۳۹۱) و پیشگیری از مشکلات فرزندان می تواند نقش مهمی در آینده خانواده، سلامتی روحی و جسمی فرزندان ، خانواده آن­ها و حتی جامعه داشته باشد.بنابراین با توجه به ازدیاد آمار طلاق و لزوم کمک به کودکانی که در چنین خانواده­هایی زندگی می کنند  و ضروری بودن پیشگیری از خطرات احتمالی و صدمات جبران ناپذیر این معضل اجتماعی که بیش از همه این کودکان را درگیری می کند، پژوهش در زمینه مشکلات این کودکان و درمان آن ضروری به نظر می رسد.

۱-۴: اهداف پژوهش

۱-۴-۱: اهداف فاز اول

  • تدوین بسته ی آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه­ی کودکان طلاق

۱-۴-۲:اهداف فاز دوم

  • تعیین اثر بخشی بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه­ی کودکان طلاق بر مشکلات رفتاری درونی سازی در کودکان طلاق
  • تعیین اثر بخشی بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه­ی کودکان طلاق بر مشکلات رفتاری برونی سازی در کودکان طلاق
  • تعیین اثر بخشی بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه­ی کودکان طلاق بر عزت نس کودکان طلاق

۱-۵: سؤال­های پژوهش

۱-۵-۱: سؤال فاز اول

  • آیا بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه کودکان طلاق از روایی و اعتبار لازم برخوردار است؟

۱-۵-۲: سئوالات فاز دوم

  • آیا بسته ی آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه­ی کودکان طلاق بر مشکلات رفتاری درونی سازی کودکان تأثیر دارد؟
  • ۱-۵-۲: آیا بسته ی آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه­ی کودکان طلاق بر مشکلات رفتاری برونی سازی کودکان تأثیر دارد؟
  • ۱-۵-۲: آیا بسته ی آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی – رفتاری ویژه­ی کودکان طلاق بر عزت نفس این کودکان تأثیر دارد؟

۱-۶: تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرهای پژوهش

۱-۶-۱: مشکلات رفتاری درونی سازی شده

تعریف مفهومی: رفتارهای درونی سازی شده رفتارهای بیش از حد مهار شده ای است که معطوف به دون بوده و شامل رفتارهایی مانند اضطراب ، افسردگی، بازداری، ناامیدی، کناره گیری، انزوال اجتماعی و شکایت های جسمانی می شود (آخنباخ و رسکولار، ۲۰۰۱؛ کندال، ۲۰۰۰).

تعریف عملیاتی: مشکلات رفتاری درونی سازی شده نمره ای است که فرد در نظام سنجش مبتنی بر تجربه آخنباخ (۲۰۰۱) بدست می آورد.

۱-۶-۲: مشکلات رفتاری برونی سازی شده

تعریف مفهومی: مشکلات رفتاری برونی سازی شده در برگیرنده­ی مشکلاتی هستند که رو به بیرون دارند و در تعامل با دیگر افراد محیط قرار می گیرند (آخنباخ و رسکولار، ۲۰۰۱؛ کندال، ۲۰۰۰). پرخاشگری و سلوک از انواع این رفتارها هستند.

تعریف عملیاتی: مشکلات رفتاری درونی سازی شده نمره ای است که فرد در نظام سنجش مبتنی بر تجربه آخنباخ (۲۰۰۱) بدست می آورد.

۱-۶-۳: عزت نفس

تعریف مفهومی: عزت نفس یک قضاوت شخصی در مورد ارزش و مقبولیت خود است که در نگرش فرد ظاهر می شود (کوپراسمیت، ۱۹۸۷). به عبارت دیگر عزت نفس ارزیابی مداوم شخص نسبت به ارزشمندی خود یا قضاوت شخص نسبت به ارزشمندی وجود خود است (راجرز، ۱۹۵۹).

تعریف عملیاتی: عزت نفس نمره ای است که فرد از پرسنامه عزت نفس کوپر اسمیت (۱۹۸۷) به دست می آورد.

مشخصات
  • جنسیت زن
  • وابسته به کلینیک
  • تجارب / مهارت ها
  • دانشگاه دانشگاه شهید بهشتی
  • رشته تحصیلی روانشناسی خانواده درمانی
  • گواهینامه ها
  • پست های مدیریتی
  • مقطع تحصیلی کارشناسی ارشد
  • کلمات کلیدی عطیه سروشی روانشناس، عطیه سروشی مشاور، عطیه سروشی روان درمانگر، عطیه سروشی روانپزشک، عطیه سروشی متخصص اعصاب و روان
تخصص ها
  • روان‌شناسی خانواده
تصویر
عطیه سروشی
مشاور خانواده
(4)

E-Teb.com © Copyright 2016 روانشناس یا روانپزشک. تمامی حقوق محفوظ است.

دکتر - مشاوره خانواده - پزشک - مشاوره آنلاین - شماره دکتر