من عطیه سروشی هستم، فارغ التحصیل روان­شناسی خانواده ­درمانی در مقطع کارشناسی ارشد از پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۵، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تدوین بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی_رفتاری ویژه کودکان طلاق و اثربخشی آن بر مشکلات رفتاری درونی سازی و برونی سازی و عزت نفس” می باشد که در ادامه بخشی از کلیات پژوهشی آن را مطالعه می کنید:

بیان مسئله: بر اساس آمار سازمان ثبت احوال کشور (۱۳۹۴) ، نرخ رشد طلاق از ۲ درصد در سال ۸۳، به ۱۳ درصد در سال ۸۸ رسیده و روز به روز نیز در حال افزایش است به گونه ای که میزان طلاق در سال ۸۹ نسبت به سال قبل از آن، ۹٫۱ درصد ، در سال ۹۳ نسبت به مدت مشابه آن در سال ۹۲، ۱۰٫۵ درصد و در نه ماهه اول سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳، ۷٫۴درصد افزایش داشته است. آخرین آمار و ارقام منتشر شده در مورد طلاق در ایرانف نگران کننده است. سیر صعودی این پدیده در کشورمان به گونه ای بوده که در حال حاضر، از هر ۴٫۳ ازدواج یک مورد به طلاق می انجامد. با افزایش سریع طلاق در ۳۰ سال اخیر، محققان و روان شناسان بالینی به تدریج به اهمیت این واقعه ی پراسترس  در رشد و سازگاری کودکان پی برده اند. فرآیند طلاق معمولاً وقایع متعدد تنش زایی را به دنبال دارد و این وقایع تنش زا به نوبه ی خود خطر پیامدهای منفی عاطفی، رفتاری و بهداشتی را برای کوکدان افزایش می دهد. کودکان طلاق در مقایسه با سایر کودکان، نمره پایین تری در مقیاس های سلامت روانی کسب می کنند. آن ها دارای مشکلات عاطفی، رفتاری و تحصیلی بیش­تری هستند، ناسازگاری روان­شناختی بیشتری از خود نشان داده و عزت نفس پایین و مشکلات اجتماعی بیش­تری دارند (والرستاین و لویس، ۱۹۹۸؛ کلی، ۲۰۰۰؛ آماتو، ۲۰۰۱؛ بریور، ۲۰۱۰). واکنش اکثر کودکان نسبت به طلاق بر اساس سطح رشدی شان متفاوت است. در مورد تأثیرات طلاق بر کودکان کوچک تر از ۲ یا ۳ سال یافته های اندکی وجود دارد. بچه های خیلی کوچک معمولاً از طریق طلاق آسیب نمی بینند. اما مشکل وقتی به وجود می آید که روابط نزدیک کودک با یکی از والدین قطع شود، آن­گاه نوزادان اشتهای خود را از دست داده و به دل درد مبتلا می شوند. کودکان۳ تا ۴ ساله عموماً خود را مسئول طلاق والدین شان می دانند.همچنین آنها از طرد شدن و رها شدن می ترسند. خشم، افسردگی و عدم همراهی از دیگر مشخصات این کودکان است که در طلب امنیت به یک بزرگسای می چسبند یا پرخاشگر و لجباز می شوند. کودکان پیش دبستانی نیز خود را مسئل طلاق والدینشان می دانند و از دوری و جدایی از آنها می ترسند (هترینگتون، ۱۹۸۹). طلاق والدین تحول رفتارهای خودکنترلی و خودتنظیمی را به تعویق می اندازد (مک کاب، ۱۹۹۷) . پژوهش های بسیاری رابطه طلاق والدین و مشکلات رفتاری کودکان را مورد تأیید قرار داده اند (لئون، ۲۰۰۳). جدایی کودکان از والدین خود، مخصوصاً در فرآیند طلاق، در تحول دلبستگی ایمن کودکان موانعی ایجاد می کند (بالبی، ۱۹۸۸). طلاق والیدن بر پردازش شناختی کودکان از حوادث بعدی نیز تأثیر می گذارد. کودکان دبستانی در برابر طلاق والدین نشانه هایی از سوگف شرمندگی، واپس روی و خشم را تجربه می کنند. این کودکان امیدوار به برگشت والدینشان هستند و از سوی والد که خانه را ترک کرده احساس طرد شدگی می کنند. آنها ممکن است از سردرد یا دل درد شکایت کنند. کودکان ۹ تا ۱۳ ساله که در پژوهش حاضر مورد بررسی قرار گرفته اند در برابر طلاق پدر و مادرشان اغلب خشمگین هستند، آن­ها به جای اینکه در باره ناکامی هایشان حرف بزنند، به رفتارهای هیجانی دست می زنند و در برابر جدایی پدر و مادرشان واکنش­هایی نظیر اضطراب، نگرانی، ترس ، غم ، افسردگی و خشم را نشان می­دهند (شرودر و گوردون، ۱۳۸۴). به عبارت دیگر این کودکان رفتارهای درونی سازی و برونی سازی بیشتری نسبت به فرزندان خانواده های سازگار دارند. عامل دیگری که فرزندان طلاق را با چالش های زیادی روبرو می سازد، عزت نفس آنان است. مسئله عزت و مقوله خود ارزشمندی، از اساسی ترین عوامل در رشد مطلوب شخصیت کودکان است. برخورداری از اراده وعزت نفس قوی، قدرت تصمیم­گیری و ابتکار، خلاقیت و نوآوری، سلامت فکر و بهداشت روانی، رابطه مستقیمی با میزان و چگونگی احساس خود ارزشمندی کودکان دارد (آقاجاری، ۱۳۸۶). برای اینکه کودکان بتوانند از حداکثر ظرفیت ذهنی و توانمندی های بالقوه خود بهره مند گردند، باید نسبت به خود و محیط اطرافشان نگرش مثبتی داشته باشند. بدون تردید کودکانی که دارای اساس خود ارزشمندی و عزت نفس قابل توجهی هستند نسبت به همسالان خود در شرایط مشابه، پیشرفت تحصیلی و کارآمدی بیشتری از خود نشان می دهند. متأسفانه اغلب کودکن طلاق از این قاعده مستثنی هستند و عزت نفس پایینی از خود نشان می دهند. شواهد نشان داده اند که عزت نفس پایین به طور چشمگیری با بسیاری از مسایل و مشکلات بهداشت روانی، رابطه دارد و اکثریت افراد دچار مشکلات سلامت روان از عزت نفس پایین رنج می برند (سیلوارستون و سالسالی، ۲۰۰۳). عزت نفس پایین در موارد جدی می تواند منجر به مشکلات مختلف از جمله افسردگی، بی اشتهایی عصبی، بزهکاری ، خودزنی و حتی خودکشی شود. عزت نفس پایین  با عملکرد ضعیف مدرسه و بزهکاری در ارتباط است (ارول و اولریخ، ۲۰۱۱). از این رو نیاز به یک برنامه مداخله­ای مؤثر با هدف حل مشکلات رفتاری و شخصیتی کودکان بعد از طلاق والدین احساس می شود. مداخلات درمانی اندکی برای درمان کودکان طلاق در ایران وجود دارد. درمان های شناختی_رفتاری، آموزش مدیریت رفتاری، آموزش مهارت های زندگی ، بازی درمانی، کتاب درمانی، قصه درمانی و … نمونه هایی از روش هایی هستند که برای درمان این مشکلات در پژوهش های گوناگون مورد استفاده قرار گرفته اند و اثر بخشی آن­ها به اثبات رسیده است (یحیی زاده و حامد، ۱۳۹۴). از مهم­ترین برنامه هایی که برای کودکان طلاق در سایر کشورها طراحی شده است، نیز می توان به برنامه­ی سنین متوسط (CIM) (آربوتنات، کرامر و گوردون، ۱۹۹۶، به نقل از عبدی، پور ابراهیم، نظری، ۱۳۹۲)، برنامه ی گروهی حمایت از والدین مطلقه (SPSG) ، برنامه ی شروع مجدد (NBP) و برنامه ی گروهی جهت تسهیل رشد کودکان طلاق (CDDFG) (عبدی ، پورابراهیم، نظری، ۱۳۹۲) اشاره کرد. پس از بررسی مداخلات در دسترس تا آن­جایی که جست و جوی پژوهشگر نشان داد هیچ برنامه درمانی مناسبی که بر اساس نیاز سنجی تست­های چندگانه و دقیقاً بر مبنای فرهنگ ایرانی برای کودکان طلاق تهیه شده باشد، وجود ندارد. بنابراین با توجه به مشکلات موجود در کودکان طلاق و پیامدهای ذکر شده­ی آن و نیز در دسترس نبودن بسته آموزشی ویژه کودکان طلاق بر اساس نیاز سنجی های فرهنگ ایرانی، پژوهشگر در صدد تدوین بسته آموزشی مبتنی بر رویکرد شناختی_رفتاری و برری اثر بخشی آن روی مشکلات رفتاری وعزت نفس کودکان برآمد.