دکتر فاطمه بیان فر هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع دکترا از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۳۸۸، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تبیین اثر برنامه ی درسی پنهان مدارس در دوره ی راهنمایی تحصیلی بر بازده های عاطفی یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و ارائه مدل در خصوص عوامل اثر گذار این برنامه” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

رساله جهت اخذ درجه دکتری در رشته روان شناسی تربیتی

عنوان:

تبیین اثر برنامه ی درسی پنهان مدارس در دوره ی راهنمایی تحصیلی بر بازده های عاطفی یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و ارائه مدل در خصوص عوامل اثر گذار این برنامه

استاد راهنما:

دکتر حسن ملکی

اساتید مشاور:

دکتر علی دلاور

دکتر علی اکبر سیف

پژوهشگر:

فاطمه بیان فر

سال ۱۳۸۸

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

فصل اول: معرفی پژوهش

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

سوالات پژوهش

متغیرهای پژوهش

تعریف های مفهومی و عملیاتی اصطلاحات پژوهش

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

انواع برنامه درسی

کالبد شکافی مفاهیم بنیادی در برنامه درسی پنهان

مفهوم برنامه درسی پنهان

نقاط مشترک تعریف های ارائه شده در مورد مفهوم برنامه درسی پنهان

نقاط تفاوت تعریفهای ارائه شده در مورد مفهوم برنامه ی درسی پنهان

جمع بندی نقطه نظرات و آراء صاحب نظران در مورد مفهوم برنامه درسی

فعالیت ها و تولیدات برنامه ی درسی پنهان

نظریه های برنامه ی درسی پنهان

خلاصه نظریه های برنامه درسی پنهان

طبقه بندی و تحلیل ابعاد مختلف برنامه درسی پنهان

نخستین دوره از تحقیقات انجام شده در رابطه با برنامه ی درسی پنهان

برنامه درسی پنهان به منزلتی نتیجه

برنامه درسی پنهان به متر لیتی زمینه

برنامه درسی پنهان به منزله ی فرآیند

دومین دوره ی تحقیق در باره برنامه در سی پنهان: نقدهای مفهومی برنامه ی فارسی پنهان»

احتمالات و روند های نو

عوامل موثر در شکل گیری برنامه ی درسی پنهان

چگونگی ارتباط متقابل افراد در مدرسه

ساختار سازمانی مدرسه

ساختار فیزیکی مدرسه و کلاس درس

بررسی پژوهشهای انجام شده در رابطه با برنامه درسی پنهان در ایران و سایر کشورها

بازنده های عاطفی یادگیری

بازنده های عاطفی یادگیری در نظریه آموزشگاهی بلوم

عاطفه مربوط به موضوع درسی

عاطفه مربوط به آموزشگاه ( مدرسه)

خودپنداردی تحصیلی

اهمیت بازده های عاطفی یادگیری

بررسی پژوهش های انجام شده در رابطه با بازده های عاطفی یادگیری

فصل سوم: روش اجرای پژوهش

روش پژوهش

جامعه آماری پژوهش

معرفی نمونه مورد بررسی و روش نمونه گیری

روش گردآوری اطلاعات و داده ها (ابزارهای پژوهش)

پرسشنامه

تعیین روایی و پایایی پرسشنامه

مشاهده

تعیین روایی و پایانی مشاهده به روش واقعه نگاری و مقیاس درجه بندی

مصاحبه با روش سوالات پاز استاندارد شده و روش گفتگوهای غیر رسمی

تعیین روایی و پایانی مصاحبه

فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته هابخش اول تجزیه و تحلیل کمی یافته ها

تحلیل عاملی ابزار سنجش برنامه درسی پنهان

روش های آماری توصیفی

روش های آمار استنباطی

بخش دوم: تجزیه و تحلیل کیتی یافته ها و بحث و نتیجه گیری

پاسخگویی به سوال اول پژوهش

پاسخگویی به سوال دوم پژوهش

فصل پنجم: بخش اول : فرایند طراحی مدل و ارائه مدل پیشنهادی، بخش دوم: محدودیت ها مشکلات و پیشنهادهای پژوهش

فرایند طراحی مدل پیشنهادی

مبانی نظری مدل پیشنهادی

فلسفه مدل پیشنهادی

متغیرهای تر پرینایی مدل پیشنهادی

ابعاد مدل پیشنهادی

اهداف مدل پیشنهادی

اصول و روش های مدل پیشنهادی

مراحل اجرائی مالدال پیشنهادی

نظام ارزشیابی و بازخورد مدل پیشنهادی

ارائه مدل پیشنهادی

محدودیت های پژوهش

مشکلات پژوهش

پیشنهاد های کاربردی پژوهشی

پیشنهاد های پژوهشی به پژوهشگران بعدی

فهرست منابع و مأخذ

پیوست ها

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی چگونگی اثرگذاری برنامه درسی پنهان بر بازده های عاطفی پادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و ارائه مدل در خصوص کاهش آثار منفی این برنامه انجام گرفت. روش پژوهش روش آمیخته با ترکیبی بود. جامعه آماری پژوهش کلیه مدارس دوره راهنمایی دخترانه منطقه ۱ آموزش و پرورش شهر تهران در سال تحصیلی ۸-۱۳۸۷ بود که شامل ۴۱ آموزشگاه می شد. نمونه مورد پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ۹ مدرسه و طول مدت مشاهده ۸ ماه بود. روشهای گردآوری اطلاعات به فرار زیر بوده اند: ۱- پرسشنامه محقق ساخته باز دههای عاطفی یادگیری ۲- فرم های مشاهده سنج محقق ساخته با مقیاس درجه بندی و روش واقعه نگاری ۳- فرم های مصاحبه محقق ساخته با روش سؤالات از استاندارد شده و روش گفتگوهای غیر رسمی.. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از آزمونهای آماری t طرح اندازه گیری مکرر یک بین – پک درون و بک راهه، آزمون تعقبی شفه، همبستگی پیرسون و تجزیه و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج رگرسیون چندگانه بین مؤلفه های برنامه درسی پنهان محیط اجتماعی و فیر بکی مدرسه با بازده های عاطفی یادگیری همبستگی چندگانه برابر با ۹۳/۰ را نشان داد، سطح اطمینان ۹۹٪ معنی دار بود. با توجه به ضریب تبیین مشخص شد که ۶۸/۸۵ درصد بازده های عاطفی یادگیری دانش آموزان متاثر از برنامه درسی پنهان مدارس است. ضریب همبستگی چندگانه بین مؤلفه های برنامه درسی پنهان با پیشرفت تحصیلی برابر ۵۰/ ۰ بود که در سطح اطمینان ۹۵% معنی دار نبود. با توجه به ضریب تبیین نشان داده شد که ۷۷/۲۴ درصد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان متاثر از برنامه درسی پنهان است. نتایج تجزیه و تحلیل کیفی یافته ها نشان داد که در اکثر مدارس و کلاس های درس مورد مشاهده دانش آموزان تحت تاثیر آثار منفی و قصد نشده برنامه درسی پنهان قرار داشتند. این آثار به طور مستقیم و غیر مستقیم پر بازده های عاطفی پادگیری آنها اثرات منفی و پایداری می گذاشت. بنا بر این به منظور کاهش آثار منفی این برنامه مدلی در ۸ بخش ۱- مبانی نظری ۲- فلسفه ۳متغیرهای زیر بنایی ابعاد و اهداف اصول مراحل اجرائی و – تطام بازخورد و ارزشیابی، طراحی و پیشنهاد شد، سپس پیشنهادهای کاربردی پژوهش با توجه به نظریه های روان شناسی یادگیری مورد بحث قرار گرفت.

بیان مسئله پژوهش:

توجه به آثار برنامه درسی پنهان به ویژه بر بازه های عاطفی یادگیری دانش آموزان از وظایف مهم آموزش و پرورش هر کشوری است. زیرا این آثار هم در شال شخصیت و هم در پیشرفت تحصیلی پادگیرندگان نقش بسیار مهمی ایفا می کند. بررسی آثار این برنامه بر، نگرش نسبت به درس و مدرسه، بر فعالیت یادگیری و بر اعتماد به نفس و خود پنداره دانش آموزان بسیار ضروری است.معلمان، مشاوران و روان شناسان تربیتی همواره شاهد این واقعیت بوده اند دانش آموزانی که از لحاظ توانائی سر آمدند اما به انجام تکالیف مدرسه چندان علاقمند نیستند از کسانی که توانائی کمتری دارند ولی از انگیزه سطح بالائی برای انجام تکالیف مدرسه برخوردارند کمتر موفق می شوند. همچنین پژوهشهای متعدد تربیتی نشان دادهاند که افزایش جنبه های مثبت عاطفی دانش آموزان به ویژه در رابطه با درس و تحصیل نه تنها بر موفقیت تحصیلی بلکه بر سلامت روانی آنان نیز تأثیر می گذارد (وایت ۱۹۵۹، سییرز ۱۹۶۳، استرینگر و گلایدول ، ۱۹۶۷، باون ، ۱۹۶۸، تورشن ، ۱۹۶۹، کفر ، ۱۹۷۳، به نقل بلوم ، ۱۹۸۲).به رغم اهمیت فراوان شناسائی آثار برنامه درسی پنهان بر بازده های عاطفی و یادگیری دانش آموزان پژوهشی در ایران و سایر کشورها به آن نپرداخته است.بلوم، ۱۱۹۸۲ (ترجمه سیف، ۱۳۷۳) معتقد است آنچه که تعیین کننده باز ده های عاطفی یادگیری دانش آموزان برای یاد گیری یک موضوع است، تصورات آنها از موفقیت ها با شکست هائی است که در گذشته از موضوعهای مشابه با موضوع تازه کسب کرده اند. اگر یادگیرندگان معتقد باشند که در گذشته تکالیف مشابهی را با موفقیت انجام داده اند احتمالا با تکالیف بعدی نیز با نوعی عاطفه مثبت برخورد خواهند کرد. در مقابل اگر اعتقاد داشته باشند که در تکالیف مشابه گذشته با شکست مواجه شده اند، احتمالا با تکالیف بعدی نیز با نوعی عاطفه منفی روبه رو خواهند شد. این عواطف مثبت و منفی بتدریج گسترش می یابند و تمام دروس آموزشگاهی را شامل می شوند و عاطفه مربوط به آموزشگاه شکل می گیرد و سرانجام مفهوم خود تحصیلی دانش آموزان ایجاد می شود.تصورات دانش آموزان از موفقیت ها و شکست هایشان به تأثیر فرایندهای قضاوتی در مدرسه مربوط است. در طول ساعت های زیادی که در آن دانش آموزان در مدرسه حضور می یابند، کمتر ساعتی هست که در آن در رابطه با | دیگر دانش آموزان مورد قضاوت معلمان، همسالان و اشخاص دیگر قرار نگیرند. به همین طریق، کمتر ساعتی هست که دانش آموزان در باره خودشان در رابطه با معیارهایی که توسط خودشان، معلمان، همسالان و دیگران تعیین شده اند قضاوت نکنند. دانش آموزان در هیچ جای دیگر در زندگی شغلی خود، به اندازه مدرسه توسط دیگران و خودشان مورد قضاوت قرار نمی گیرند. در مدرسه، هر یک از دانش آموزان روزانه چندین بار از نظر شایستگی با سایر افراد مدرسه و کلاس و گروه مقایسه می شوند. این فرآیند های قضاوتی در مدرسه جنبه ای از برنامه درسی نا آشکار با برنامه درسی پنهان است که به طرز ویتهای تدریس می شود و دانش آموزان به طرق مختلف آن را می آموزند. این برنامه به دانش آموزان یاد می دهد که جای آنها در دنیای انسانها، اندیشه ها و فعالیت ها کجاست (بلوم، ۱۳۶۳).والانس (۱۹۹۱) نیز مانتاد بلوم بخش مؤثری از تجارب تحصیلی را حاصل برنامه درسی پنهان می داند که به کونهای آشکار در برنامه هدایت تحصیلی مراکز آموزشی وجود ندارد، ولی بخش مؤثر تجارب موفقیت آمیز و با شکست آمیز دانش آموزان را شکل می دهدهورن، ۲۰۱۳ و لبوسی و لاسون ، ۲۰۰۸ نیز همگام با والان معتقدند بخش مهمی از فعالیتهای تحصیلی دانش آموزان و فعالیتهای آموزشی معلمان تحت تأثیر برنامه درسی پنهان است. این مفهوم، ابعاد وسیعی را شامل می شود. حتی روشی که معلم رفتار دانش آموزانش را تفسیر می کند و انتظاراتی که براساس این تفسیر از رفتار آنها دارد برنامه درسی پنهان است. این انتظارات و تفسیر ها می تواند موجب موفقیت و یا حتی شکست دانش آموزان شود اسمیت و مونتگومری ، ۲۰۰۸ نیز با لیوسی و لاسون، ۲۰۰۸ و هورن، ۲۰۰۳ هم عقیده اند که اثرات نگرشها ،۔ انتظارات ، رفتارها و فعالیت های معلم بر نگرش دانش آموزان نسبت به درس و مدرسه غیر قابل انکار است نگرشها، انتظارات و رفتارهای معلم پیامهائی را به دانش آموزان ارسال می کند که از سوئی می تواند تکمیل کننده و با مخالف پیام های برنامه درسی رسمی عمل کند و از سوی دیگر موجب ایجاد خود پنداره تحصیلی مثبت یا منفی در دانش آموزان شود.با مرور تحقیقات انجام شده این نکته آشکار شد که برنامه درسی پنهان بر نگرشها، باورها و رفتار های دانش آموزاناثر گذار است، ولی هنوز مسائل زیر حل نشده باقی مانده است. آثار برنامه درسی پنهان بر بازده های عاطفی یادگیری، یادگیری واقعی و افزایش و یا کاهش نمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان چیست؟ و چگونه این آثار ایجاد می شود؟ و چه مدلی را می توان در جهت کاهش بار منفی این آثار و افزایش بار مثبت آن پر بازده های عاطفی یادگیری و بر یادگیری واقعی و پیشرفت تحصیلی ارئه نمود؟بنابراین، مسئله اصلی پژوهش تبیین الربرنامه درسی پنهان مدارس دوره راهنمایی تحصیلی بر بازده های عاطفی یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان مورد بررسی به منظور ارائه مدل در جهت کاهش آثار منفی این برنامه و طراحی محیط های آموزشی بهتر است.| و منابع تخصصی نشان می دهد که عوامل گوناگونی در شکل گیری برنامه درسی پنهان دخالت دارند که از میان آنها محیط اجتماعی مدرسه با کیفیت روابط و مناسبات حاکم بر مدرسه از جمله مهمترین آنها محسوب می شود. (گوردون ، ۱۹۸۳، آیزتر ، ۱۹۹۴، آسبروکس، ۲۰۰۰، آهولا، ۲۰۰۰ ، هورن، ۲۰۰۳، فیزروی، ۲۰۰۷ ، لبوسی و لاسون، الاسون، ۲۰۰۸، اسمیت و مونتگومری، ۲۰۰۸). علاوه بر محیط اجتماعی، محیط فیزیکی نیز در شکل گیری برنامه درسی پنهان مؤثر است (گتزلز: به نقل گوردون، ۱۹۸۵، گوردون، ۱۹۸۵ و آیزنر، ۱۹۹۴). در این پژوهش محبط اجتماعی و فیزیکی برنامه درسی پنهان مورد بررسی قرار گیرد.

اهمیت و ضرورت پژوهش:

با وجود آنکه مهم ترین عوامل اثر گذار بر بازده های عاطفی یادگیری دانش آموزان از سنخ آموخته های فیر مدون، غیر مشهود، غیر عمدی و پیش بینی نشده است و اکثر صاحب نظران از جمله جکسون (۱۹۶۸) اسنایدر (۱۹۷۰) بلوم (۱۹۸۲) گوردون (۱۹۸۵) آیزنر (۱۹۹۶) ماریانی (۲۰۰۱) سیتون (۲۰۰۲) لیوسی و لاسون (۲۰۰۸) و اسمیت مونتگومری (۲۰۰۸) گستردگی، پایله ارزی و نفوذ این آموخته های به ظاهر خاموش و پنهان را در شکل گیری فرایند و فرآورده های باگیری بیشتر از برنامه های درسی آشکار می دانند. لیکن اکثر مطالعات و تحقیقات انجام شده در قلمرو برنامه های درسی آشکار یا رسمی بوده و مطالعه و تحقیقی پیرامون آثار برنامه درسی پنهان بر بازده های عاطفی یادگیری و یادگیری واقعی دانش آموزان صورت نگرفته است. بنابراین ضرورت جستجو و تعمق در خصوص آثار این برنامه به عنوان کالبد شکافی یک جعبه سیاه آموزشی احساس می شود. مهترین ضرورت این پژوهش برای دست اندر کاران تعلیم و تربیت، سیاستگذاران، اصلاحگران، مدیران و معلمان دعوت به ژرف اندیشی در جریان تعلیم و تربیت و پرهیز از ساده پنداری و سطحی نگری است. در این ژرف اندیشی، باید از لایه های سطحی اتفاقاتی که در جریان تعلیم و تربیت و در کلاسهای درس و مدرسه رخ می دهد عبور کرد و به عمق اثرات این اتفاقات بر بازده های عاطفی یادگیری واقعی دانش آموزان پی برد. اگر با دقت به عمق تجربیاتی که دانش آموزان در مدارس به آنها دست می یا بتناد نگریسته شود دیده خواهد شد که آنها چیزهای زیاد دیگری را نیز یاد گرفته اند و اتفاقات دیگری نیز در مدرسه افتاده است که مطابق با اراده و خواست مسئولین مدارس و سیستم آموزش و پرورش نبوده و تا بیر خاصی برای جلوگیری از این نوع پادگیریها پیش بینی نشده بوده است. برخی از این باد گیریها موجب تغییر نگرشهای دانش آموزان نسبت به برخی از موضوعات درسی، مدرسه، خودپنداره تحصیلی و یادگیری مدرسه ای شده است.از طرف دیگر اهمیت بررسی آثار برنامه درسی پنهان به دلیل ماندگاری و پایداری پادگیر بهایی است که تولید می کند، اتفاقات طرح ریزی نشده و طلب و اراده نشده، چون از طریق حضور بسیار عمیق وجودی دانش آموزان در بطن و متن موقعیت های تربیتی و دریافت پیام های مختلفی که در فضا وجود دارد، رخ می دهد، در که در بافت و درونی می شود و عواطف دانش آموزان را درگیر می سازد. لذا این نوع بادگیر بها، بسیار ماندگارتر و پایدارتر از بادگیر بهایی است که معطوف به برنامه درسی رسمی و صریح است. از این روی، اهمیت بررسی آثار برنامه درسی پنهان در مقوله ی پایداری، ماندگاری و اثرگذاری بر بازده های عاطفی یادگیری واقعی دانش آموزان است. یعنی چیزی که شاید به عنوان میراث دوران تحصیل در تمام عمر به همراه خود داشته باشند بنابراین شناسایی و کالبد شکافی آثار این جعبه سیاه آموزشی، یعنی برنامه درسی پنهان می تواند به عنوان یک ابزار تربیتی، در خدمت دست اندر کاران تعلیم و تربیت، سیاستگذاران، اصلاح گران، مدیران و حتی معلمان قرار گیردر آنها را از این ساده اندیشی که شاگردان به مثابه تخته سنگهای نانوشته ای هستند که می توان عمل حکاکی را بر روی آنها انجام داد و تنها آن آثاری که آنها می خواهند بر روی آنها حک می شود، بر حذر داشت و این پیام را به آنها داد که هر هدف رفتاری، هر تصمیم تربیتی، هر روش تربیتی و هر رفتاری که آنها انجام می دهند به طور مستقیم و یا غیر مستقیم بر روی بازده های عاطفی یادگیری و یادگیری واقعی دانش آموزان اثرگذار است.با شناساندن آثار این برنامه می توان واقعیتهای درونی جعبه سیاه را تحلیل نمود و آگاهی و افق بیتش دست اندر کاران تربیتی را از اتفاقاتی که در کلاسهای درس و مدارس رخ می دهد وسیع تر کرد و با ارائه مدلی در جهت کاهش آثار منفی این برنامه می توان به طراحی محیطهای آموزشی مطلوب پرداخت تا دانش آموزانی با ویژگیهای عاطفی مثبت تر و علاقمند تر به یادگیری عمیق موضوعات درسی پرورش داد. دانش آموزانی که تنها هدف آنها افزایش نمرات پیشرفت تحصیلی و ارتقاء به پایه های بالاتر تحصیلی نباشد.

اهداف پژوهش:

هدف کلی : بررسی چگونگی اثر گذاری برنامه درسی پنهان بر بازده های عاطفی باد گیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

١-تبیین عوامل اثر گذار برنامه درسی پنهان بر بازده های عاطفی باد گیری دانش آموزان

۱ – ۱ – تببین عوامل اثر گذار برنامه درسی پنهان بر نگرش دانش آموزان نسبت به درس

۱ – ۲ – تبیین عوامل اثر گذار برنامه درسی پنهان بر نگرش دانش آموزان نسبت به مدرسه

۱ – ۳- تببین عوامل اثر گذار برنامه درسی پنهان بر خودپنداره تحصیلی دانش آموزان

٢-تبیین عوامل اثر گذار برنامه درسی پنهان بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان

۳- ارائه یک مدل به منظور کاهش آثار منفی برنامه درسی پنهان بر بازده های عاطفی باد گیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و طراحی محیط های آموزشی بهتر

سؤالهای پژوهش:

۱-تأثیر برنامه درس پنهان در بازه های عاطفی یادگیری دانش آموزان چگونه است؟

۱ – ۱-تاثیر برنامه درسی پنهان بر نگرش دانش آموزان نسبت به درس چگونه است؟

۱ – ۲-تاثیر برنامه درسی پنهان بر نگرش دانش آموزان نسبت به مدرسه چگونه است؟

۱ -۳-تاثیر برنامه درسی پنهان بر «خود پنتاماره تحصیلی دانش آموزان چگونه است؟

۲- تاثیر برنامه درسی پنهان بر و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان چگونه است؟

متغیر های پژوهش

متغیر مستقل : در این پژوهش ، متغیر مستقل برنامه درسی پنهان مدارس دوره ی راهنمایی است متغیرهای وابسته در پژوهش حاضر، باز ده های عاطفی یادگیری شامل «نگرش به درس ، نگرش به مدرسه » خودپنداره تحصیلی و پیشرفت تحصیلی متغیرهای وابسته هستناد متغیر تعدیل کننده متغیر تعدیل کننده در این پژوهش مدارس مختلف است.متغیرهای کنترل در مطالعه حاضر جنسیت، مقطع تحصیلی، پایه تحصیلی موضوعات مختلف درسی متغیرهای کنترل هستند.تعریف های مفهومی و عملیاتی اصطلاحات پژوهش تعریف مفهومی با نظری تبیین: تبیین پدیا تربیتی یعنی توصیف، پیش بینی پدیده ها و چگونگی مداخله برای تغییر پیامدهای آن پدیده. (گال، بورگ و گال، ۲۰۰۳).

تعریف عملبانی تبیین: در این پژوهش ، منظور از تبیین برنامه درسی پنهان، کشف و تحلیل عوامل اثر گذار برنامه درسی پنهان مدارس دوره ی راهنمائی بر بازده های عاطفی یادگیری و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان مورد بررسی است.

تعریف مفهومی یا نظری برنامه درسی پنهان : اسمیت و مونتگومری، ۲۰۰۸ و لیوسی و لاسون، ۲۰۰۸ معتقدند که مفهوم برنامه درسی پنهان معانی مبهمی دارد و از درجه ابهام آمیزی بالائی برخوردار است. این برنامه جنبه های پوشیده و وسیعی را شامل می شود و در ارتباط با موضوعات کاملا جداگانه ای است، به طور نمونه این برنامه شامل تدریس ضمنی، غیر رسمی و غیر ملموس نظام ارزش ها، هنجارها، باورها، نگرش ها و رفتارهائی است که متاثر از کل نظام تربیتی، ساختار و بافت کل جامعه است. پیامهای برنامه درسی پنهان توسط سازمان مدرسه و عملکرد کارکنان آن به عنوان بخشی از بیانیه های رسمی در حوزه برنامه درسی رسمی و خطوط راهنمای آن منتقل می شود. ضمنا این برنامه یاد گرفتن قواعد بازی برای موفقیت در زندگی تحصیلی بدون نیاز به تلاش اضافی است ( آهولا، ۲۰۰۰)، به کمک این برنامه دانش آموزان قواعد رسمی، غیر رسمی و بیان نشده ، باورها و نگرشها را از طریق فرآیند اجتماعی شدن یاد می گیر ناندآف ردیش (۲۰۰۹) معتقد است برنامه درسی پنهان، هنجارها، ارزشها و انتظارات اجتماعی است که به طور غیر غیر مستقیم به دانش آموزان توسط سیک های آموزشی، محتوای مواد درسی، قوانین و مقررات مدرسه و سایر ویژگی های مؤسسات آموزشی منتقل می شود. دوکانی (۲۰۰۹) مانند ردیش به بعد آرزشها در این برنامه می پردازد و تجربیات حاصل شده از تعاملات موجود در محیط مدرسه را در شکل گیری این برنامه بسیار مهم می داند تعریف عملیاتی برنامه درسی پنهان: در این پژوهش برنامه درسی پنهان عبارت است از تجربه ها و یادگیری های منفی و یا مثبتی که در اهداف رسمی نظام آموزش و پرورش (و در اهداف مدارس دوره راهنمائی قصد نشده ضمن آنکه برنامه ریزان درسی ، معلمان و دانش آموزان دوره ی راهنمائی نیز از این برنامه آگاهی ندارند و بر روی بازده های عاطفی یادگیری و یادگیری های عمیق و معنی دار دانش آموزان اثر می گذارد. عواملی که به طور مستقل با در تعامل با عوامل دیگر به گونه ای عمادی یا غیر عمادی در ایجاد این تجربه ها و پادگیری ها مؤثر بوده و به عنوان شاخص های تشخیص برنامه درسی پنهان در این پژوهش مدنظر قرار دارند عبارتند از: ۱- تعاملات معلمان دوره راهنمائی با دانش آموزان این دوره ۲- تعاملات کار کتان مدارس دوره راهنمائی با دانش آموزان این دوره و تعاملات کارکنان مدارس دوره ی راهنمایی با یکدیگر ۳- تعاملات دانش آموزان دوره ی راهنمائی با یکدیگر – شیوه های تدریس و ارزشیابی معلم های دوره راهنمائی ۵- محتوای کتاب های درسی دوره ی راهنمائی ۶- قوانین و مقررات مدارس دوره راهنمائی ۷- قوانین و مقررات لباس پوشیدن دانش آموزان دورهی راهنمائی و وضعیت ظاهری معلم ها و دانش آموزان دوره ی راهنمائی ۸- امکانات فیزیکی مدارس دوره ی راهنمایی که به کمک ابزار مشاهده و مصاحبه مورد بررسی قرار گرفته است

تعریف مفهومی بازده های عاطفی یادگیری :

از نظر بانگ فنگ پینگ و جنگ چینگ چای (۲۰۰۹) بازده های عاطفی (ویژگیهای عاطفی ترجیحات فردی در باره محیط های یادگیری، موضوعات نوشتاری، خواندنی و باورهای وی درباره ویژگیهای شخصی است و از نظر چانگ گری گوری و همکاران (۲۰۰۹) ویژگیهای عاطفی ترجیحات فرد در مورد یادگیری مهارت های مختلف باز ده های عاطفی یادگیری از نظر بلوم، ۱۹۸۲، آندرسون و تورک، ۲۰۰۰ (به نقل سیف ۱۳۸۶ )، سیف، ۱۳۸۷ سه بخش عاطفه مربوط به موضوع درسی ، عاطفه مربوط به آموزشگاه و مفهوم خود تحصیلی (خودپنداره تحصیلی) تحصیلی ) دانش آموز تشکیل می شود.

عاطفه مربوط به موضوع درسی، علاقه و انگیزش دانش آموز را نسبت به دروس خاص نشان می دهد. عاطفهی مربوط به آموزشگاه، نگرش او را نسبت به کل آموزشگاه منعکس می کند و مفهوم خود تحصیلی حاکی از تصورات کلی فرد نسبت به خودش در رابطه با یادگیری آموزشگاهی است. بنا بر این عاطفه مربوط به موضوع درسی محدودترین این سه ویژگی است . در حالی که نگرش در باره آموزشگاه از آن کلی تر است و نگرش قرد نسبت به خودش کلی ترین ویژگی عاطفی است. همه اینها بر روی هم، آن چیزی را تشکیل می دهد که بازده های عاطفی یا ویژگیهای عاطفی برای یادگیری یک تکلیف یادگیری با مجموعه ای از تکالیف یادگیری جدید است.

تعریف عملیاتی بازده های عاطفی یادگیری :

در این پژوهش بازده های عاطفی یادگیری از طریق نمره ای که دانش آموزان در پاسخ به پرسشنامه محقق ساخته کسب کرده اند، محاسبه شده است. این پرسشنامه که برای تعریف عملیاتی سازه بازده های عاطفی پادگیری ساخته شده، شامل سه متغیر عاطفه مربوط به موضوع درسی، عاطفه مربوط به آموزشگاه و مفهوم خود تحصیلی است.

تعریف مفهومی پیشرفت تحصیلی

پیشرفت تحصیلی ، سنجش عملکرد باد گیرندگان و مقایسه نتایج حاصل با هدفهای آموزشی از پیش تعیین شده به منظور تصمیم گیری در این باره است که فعالیت های آموزشی معلم و کوشش های بادگیری دانش آموزان به نتایج مطلوب انجامیده است و به چه میزانی ( سیف ، ۱۳۸۲)

تعریف عملیاتی پیشرفت تحصیلی

نمره پیشرفت تحصیلی در این پژوهش عبارت است از میانگین با معدل نمرات سال دوم راهنمایی دانش آموزان مقطع سوم راهنمایی تحصیلی شهر تهران یعنی معادل نمرات سال تحصیلی (۸۷-۸۹) دانش آموزان مورد بررسی که در سال تحصیلی (۸۸-۸۷) مشغول به تحصیل هستند.

تعریف مفهومی دوره راهنمایی تحصیلی :

دوره ی راهنمائی تحصیلی بعد از اتمام دوره استادانی و قبل از شروع دوره دبیرستان قرار دارد. طول این دوره در بسیاری از کشورها سه سال است و آخرین دوره تعلیم و تربیت اجباری است (ویکیپیدیا، مدارس راهنمائی (۲۰۰۸).

تعریف عملیاتی دوره ی راهنمایی تحصیلی :

در این پژوهش دانش آموزان مقطع سوم راهنمایی تحصیلی که در سال تحصیلی ۸۸-۸۷ مشغول به تحصیل هستند به عنوان دانش آموزان دوره ی راهنمایی تحصیلی در نظر گرفته شده اند.

تعریف مفهومی یا نظری مدل

مدل یک الگو ، طرح با نمونه کوچکی است که هدف اصلی با کار کرد یک شیء ، سیستم با مفهوم را نشان می دهد و روابط مهم میان مفاهیم را آشکار می سازد (این کلو پدیا ، ۲۰۰۸). از نظر کرنومن ، ۲۰۰۶ و مک میلان ، ۲۰۰۷ مدل به عنوان استاندارد، مثال، نمونه، نسخه، یک سبک، طرح با نمونه ساده به کار گرفته می شود. از نظر شعبانی، ۱۳۷۸، مدل چار چوب ویژه ای است که عناصر مهم در درون آن قابل مطالعه است. شناخت و آگاهی از عناصر و عوامل درون مدل می تواند افراد را در اتخاذ روش های مناسب و انجام فعالیت ها کمک کند.

تعریف عملیاتی مدل

در این پژوهش مدل پیشنهادی، پس از تجزیه و تحلیل داده های کمی با استفاده از روش های آماری و داده های کیفی حاصل از مشاهده ها و مصاحبه های پژوهشگر با استفاده از نظریات و رویکردهای برنامه درسی وروان شناسی یادگیری در هشت بخش ۱- مبانی نظری ۲- فلسفه ۳- متغیرهای زیر بنائی ۴- ابعاد و اهداف ۱- اصول ۷- مراحل اجرائی ۸- نظام بازخورد و ارزشیابی، طراحی و تدوین شد.