دکتر فاطمه شهابی زاده هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع دکترا از دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تدوین مدلی جهت پایگاه های هویت در ارتباط با سبک های دلبستگی به والد و خدا، الگو های عملکرد خانواده و مقابله مذهبی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد تهران مرکز

دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، گروه روان شناسی

رساله جهت دریافت درجه دکتری روان شناسی عمومی

عنوان:

تدوین مدلی جهت پایگاه های هویت در ارتباط با سبک های دلبستگی به والد و خدا، الگو های عملکرد خانواده و مقابله مذهبی

استاد راهنما:

دکتر محمد علی مظاهری

اساتید مشاور:

دکتر مهدیه صالحی

دکتی ولی الله فرزاد

پژوهشگر:

فاطمه شهابی زاده

پاییز ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

فصل اول : معرفی پژوهش

بیان مساله

ضرورهای پژوهش

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

سوالات پژوهش

تعریف واژه ها

فصل دوم : ادبیات و پیشینه پژوهش

ادبیات پژوهش

نظریه هویت

بحران هویت

اکتشاف و تعهد

پایگاه های هویت

ادراک نظریه دلبستگی

نظریه دلبستگی و شکل گیری هویت

نظریه سیستمی خانواده

مدل سیستمی خانواده و شکل گیری هویت

نظریه دلبستگی و مدل سیستمی خانواده در ارتباط با هویت

خدا به عنوان چهره دلبستگی

مقابله مذهبی

دلبستگی به خدا و مقابله مذهبی

نقش مذهب در شکل گیری هویت

دلبستگی به خدا و شکل گیری هویت

نقش عوامل بحران زا در شکل گیری هویت

راهبرد های مقابله ای و شکل گیری هویت

نظریه سیستمی بوم شناختی

نقش خانواده و جامعه پذیری مذهبی در شکل گیری هویت

شک و تردید مذهبی و شکل گیری هویت

فرضیه های جامعه پذیری و هیجانی بر چگونگی ارتباط فرد با خدا

نظریه دلبستگی در شکل گیری راهبردهای مقابله ای

فرضیه جامعه پذیری و هیجانی در ارتباط با مقابله مذهبی

فرایند تغییر هویت

پیشینه تحقیقات

تبیین هویت در ارتباط با ادراک دلبستگی و کار کرد خانواده

رابطه ادراک دلبستگی و کار کرد خانواده

رابطه ادراک دلبستگی و شکل گیری هویت

رابطه کار کرد خانواده و شکل گیری هویت

رابطه ادراک دلبستگی و کار کرد خانواده با شکل گیری هویت

تبیین هویت در ارتباط با دلبستگی به خدا و مقابله مذهبی

رابطه بین دلبستگی به خدا و مقابله مذهبی

مذهب و ارتباط با خدا در شکل گیری هویت

نقش مقابله مذهبی در شکل گیری هویت

تبیین هویت در ارتباط با بافت مذهبی، ادراک دلبستگی و مولفه های مذهبی

نقش ادراک دلبستگی بر دلبستگی به خدا

نقش ادراک دلبستگی بر مقابله مذهبی

بافت مذهبی و ادراک دلبستگی با مؤلفه های مذهبی

ارتباط ادراک دلبستگی و مؤلفه های مذهبی ( دلبستگی به خدا و مقابله مذهبی) با هویت

تبیین هویت در ارتباط با بافت مذهبی، کار کرد خانواده و مولفه های مذهبی

نقش بافت مذهبی خانواده بر کار کرد خانواده

خانواده و راهبرد مقابله

نقش خانواده در دلبستگی به خدا

نقش بافت مذهبی خانواده و کار کرد خانواده بر مولفه های مذهبی فرد (دلبستگی به خدا و مقابله مذهبی)

کار کرد خانواده و مؤلفه های مذهبی با هویت

رابطه ادراک دلبستگی و کار کرد خانواده با مؤلفه های مذهبی (دلبستگی به خدا و مقابله مذهبی)

تبیین مدل حاضر: نقش ادراک دلبستگی، کارکرد خانواده و مؤلفه های مذهبی بر شکل گیری هویت فصل

سوم : روش پژوهش

روش پژوهش جامعه آماری

برآورد حجم نمونه

روش نمونه گیری و اجرا

ویژگی های جمعیت شناختی

روش تجزیه و تحلیل داده ها

ابزارهای پژوهش

مقیاس ادراک دلبستگی به والد

مقیاس میزان مذهبی بودن والد

مقیاس پیوستگی و انعطاف پذیری خانواده

مقیاس دلبستگی به خدا

مقیاس مقابله مذهبی

مقیاس پایگاه های هویت من

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده های پژوهش

فرضیه های مدل فرضی هویت بر پایه یافت مذهبی، روابط دوتایی و چند تایی خانواده و مولفه های مذهبی

فرضیه های مدل مذهبی بودن بر پایه روابط دوتایی و چند تایی خانواده در روابط بین متغیرهای پیش بینی کننده در مدل فرضی

توسعه و آزمون مدل تنهایی پژوهش و مدل نهایی رقیب

مدل های رقیب مدل نهایی تعدیل شده

فرضیه کلی مذهبی بودن بر مبنای جامعه پذیری و هیجانی

فصل پنجم . بحث و نتیجه گیری

مقدمه

بحث بر اساس مدل های ساده

بحث بر اساس مدل دلبستگی به خدا

بحث بر اساس مدل مقابله مذهبی

بحث بر اساس مدل اصلی هویت

محدودیت های پژوهش

پیشنهادات

منابع

پیوست

چکیده:

هدف از مطالعه حاضر تدوین مدلی جهت تبیین پایگاه های هویت با توجه به نقش مولفه عاطفی تاریخچه دلبستگی و کار کرد خانواده، مولفه معنوی دلبستگی به خدا و تقش راهبرد مقابله مذهبی در تجارب بحرانی می باشد، تا الگوی منسجمی را جهت کاربرد فرضیه جامعه پذیری و جیرانی در جهت تبیین پایگاه های هویت تدوین کند. مقیاس های میزان مذهبی بودن والد، دلبستگی به والد، مقیاس پیوستگی و انعطاف پذیری خانواده (نسخه ۴)، دلبستگی به خدا، مقابله مذهبی (R-COPE) و پایگاه های هویت توسط ۷۷۰ دانشجو که به صورت خوشه ای چند مرحله ای از بین دانشگاه های تهران انتخاب شده بودند، تکمیل شد، جهت تحلیل نتایج نیز از روش تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی و مدل یابی معادلات ساختاری بهره گرفته شد. در پژوهش حاضر جهت تدوین مدل نهایی پایگاه های هویت، مدل های ساده سه متغیری بر پایه هر یک از فرضیه های پژوهش آزمون شد. در این راستا ۲ مجموعه فرضیه های مربوط به مدل های ساده نقش تاریخچه دلبستگی، کارکرد خانواده و مولفه های مذهبی با پایگاه های هویت و همچنین مدل های ساده مربوط به فرضیه های مذهبی بودن انطباقی و جبرانی تنها در روابط بین متغیرهای پیش بینی کننده در مدل فرضی هویت مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مدل نهایی نشان داد میزان مذهبی بودن والد پیش بینی کننده سبک های دلبستگی به والد می باشد و تنها سطرح مذهبی مادر نقش مستقیمی در کیفیت ارتباط فرد با خدا دارد. همچنین نتایج نشان داد خانواده پیوسته منعطف میانجی گر رابطه بین ایمنی به والد و تا ایمنی به پدر با ایمنی به خدا می باشد، افزون بر این خانواده گرفتار شده سخت میانجی گر رابطه بین تا ایمنی به مادر و دو سو گرا به خدا و خانواده رهاشده آشفته نیز میانجی گر رابطه بین ناایمنی به والد و اجتنابی و دوسوگرا به خدا می باشد. در مدل حاضر تا ایمنی به پدر پیش بینی کننده مستقیم دلبستگی اجتمایی به خدا بدست آمد. به هر حال نتایج در ارتباط با فرضیه انطبافی (یادگیری اجتماعی و پذیرش ارزشهای مذهبی والد) و جیراتی (جستجوی ارتباط با خدا به عنوان چهره دلبستگی جانشین) مورد بحث و بررسی قرار گرفت. نتایج همچنین نشان داد دلبستگی ایمن به خدا ارتباط بین خانواده پیوسته منعطف و مقابله مذهبی مثبت را میانجی گری می کند و همچنین دلبستگی اجتنایی به خدا میانجی گر رابطه بین خانواده رهاشده آشفته و مقابله مذهبی مثبت و منفی و دلبستگی دوسوگرا به خدا نیز میانجی گر اثر الگوهای خانواده رهاشده آشفته و گرفتار شده سخت بر مقابه مذهبی منفی می باشد، به هر حال مدل نشان داد کار کرد خانواده نقش مستقیمی بر پیش بینی مقابله مذهبی ندارد. از طرفی مدل نشان داد مقابله مذهبی مثبت میانجی گر رابطه بین ایمنی به خدا و رشد هویت اکتسابی و همچنین مقابله مذهبی منفی میانجی گر رابطه بین ناایمنی به خدا و هویت غیر اکتسایی می باشد. به هر حال نتایج نشان داد راهبرد های مقابله مذهبی در تجارب بحرانی گذشته شکل دهنده پایگاه هویت می باشد و نتایج در ارتباط با نقش پایه ایمنی و پناهگاه مطمئن خدا و همچنین اهداف تعاملی ناشی از دلبستگی به والد در جهت پیش بینی نوع اکتشاف و تعهد مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

کلید واژه ها: دلبستگی دوران کودکی، پیوستگی و انعطاف پذیری خانواده، دلبستگی به خدا، مقابله مذهبی و پایگاه های هویت.

فصل اول: کلیات پزوهش

مقدمه:

مهم ترین سال های زندگی یعنی دوران نوجوانی و جوانی عرصه تجلی شکل گیری هویت می باشد و هویت سردرگم از آسیب های جدی این دوران می باشد. گروههایی که دچار این آسیب هستند الگوی خاصی ندارند و به طور معمول هنجارهای جامعه را رعایت نمی کنند. رفتار های ضد اجتماعی، نظیر اعتیاد از جمله پیامدهای هویت سردرگم است. مشکلات فرهنگی، مذهبی و آموزشی دانشجویان نیز در بدو ورود به دانشگاه احتمالا ناشی از عدم شکل گیری هویت منسجم و مطلوب می باشد. از طرفی تنها یک مولفه از جمله عالحلقی، شناختی و یا معنویت نمی تواند نقش اساسی در تکوین و تبیین هویت داشته باشد. لذا در مطالعه حاضر چگونگی شکل گیری پایگاه های هویتی با توجه به نقش تاریخچه دلبستگی و کار کرد خانواده ، دلبستگی به خدا و راهبرد مقابله مذهبی بررسی می شود به هر حال با توجه به مدل تدوینی هویت در پژوهش حاضر می توان چگونگی رشد پایگاه های هویتی متفاوت را در اواخر نوجوانی تبیین نمود.

بیان مسأله

فرد در فرایند نفرد-تمایز اواخر دوره نوجوانی در جهت جدایی و کمتر وابسته بودن به والد تلاش می کند و پیوندهای عاطفی بین اعضای خانواده نیز کمتر شده و انطباق با موقعیت افزایش می یابد که این حالت منجر به شکل گیری هویت می شود (الزورا ، ۱۹۶۸؛ به نقل از مارکوی ، ۱۹۸۹) از طرفی در اوایل نوجوانی حوزه ایدئولوژی نفش بارزی در شکل گیری هویت مردان و حوزه بین فردی نقش مؤثری در شکل گیری هویت زنان دارد، اما در اواخر نوجوانی این تفاوت ها کمرنگ می شود و تقریبا هر دو حوزه در شکل گیری هویت زنان و مردان موثر می شود پاترسون ، ۱۹۹۱). لذا انتظار است هر چه رشد شناختی بیشتر می شود، رسیدن به هویت (هاپکینز ، ۱۹۸۲؛ به نقل از اکتسابی تسهیل شود، اما عوامل محیطی (والد- خانواده و مذهب) میانجی گر این رابطه می باشد و رشد شناختی افراد توسط تعاملات فعال فردی و محیطی میانجی گری می شود (تمپلتون و اکلکس ، ۲۰۰۵). لذا در مطالعه حاضر اواخر نوجوانی و سنین دانشگاهی که شکل گیری هویت زنان و مردان تحت تاثیر هر دو حوزه ایدئولوژی و بین فردی می باشد، مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه چگونگی نقش تاریخچه دلبستگی، کارکرد خانواده، دلبستگی به خدا و مقابله مذهبی با بحران در شکل گیری هویت مطرح می شود کالمن (۲۰۰۶) بیان کرد اواخر نوجوانی زمانی است که ارتباط والد- کود که عملکرد خانواده و راهبردهای مقاله ای در جهت رشد استقلال نوجوانی در هم ادغام می شود بنابراین پژوهش حاضر جهت تدوین مدلی برای تبیین پایگاه های هویت به بررسی نقش تاریخچه دلبستگی، الگوهای عملکرد خانواده در اواخر نوجوانی می پردازد. بالبی ، ۱۹۷۸، بیان کرد پایه ایمنی دلبستگی منجر به اتاق کودک در محیط شده که برای رشد شناختی و تکوین هویت ضروری است، بنابراین مدل های اساسی دلبستگی چارچوب قوی برای رشد با عدم رشد هویت فراهم می کند (زیمومن ، ۱۹۹۶) مفهوم دلبستگی ایمن در تبیین هویت شبیه به توصیف گرو توانت (۱۹۸۳) است مبنی بر اینکه تعادل پیوستگی و انعطاف پذیری بین اعضای خانواده در نظریه سیستمی خانواده رشد مولفه های هویت اکتشاف و تعهد را تسهیل می کند. لذا یکی از مولفه های مهم تبیین هویت ساختار خانواده و عملکرد آن می باشد اگرچه سبک دلبستگی نقش مهمی در روابط دوتایی ایفا می کند اما مدل سیستمی خانواده بافت پیچیده پویابی روابط چند تایی (بین چند عضو خانواده است که در مطالعات دلبستگی نادیده گرفته شده است و نهم ما را از رشد و پیامد دلبستگی ایمن و نا ایمن به والد روشن می کند (مولیس و همکاران، ۲۰۰۳). به عبارتی رفتارهای دلبستگی ایمن و ناایمن بر کیفیت الگوهای عملکرد خانواده تأثیر می گذارد (مین ، ۱۹۸۵؛ به نقل از میکولینسر و فلوریان ، ۱۹۹۹) گلن ” (۱۹۹۸) نیز بیان کرد هر سیستمی یک سازمان ملی است که عناصر درون سیستم ها به هم وابسته است و سیستم پیچیده از خرده سیستم ها تشکیل شده است و سیستم والد-کودک درون الگوی پیچیده تعاملات خانواده واقع شده است و نظریه دلبستگی چارچوب نظری برای فهم اصول عملکرد خانواده و شکل گیری روابط بین فردی سالم بین اعضای خانواده فراهم می کند، لذا بررسی نقش هر دو متغیر تاریخچه دلبستگی و عملکرد خانواده که در تعامل با یکدیگر می باشند، در تدوین مدل تبیینی پایگاه های هویت اجتناب ناپذیر است. و پژوهش حاضر به بررسی این متغیرها به عنوان پیش بینی کننده پایگاه های هویت می پردازد. بررسی رابطه بین سبک های دلبستگی و پایگاه های هویت نتایج متناقضی را در بر داشته است. بعضی از  مطالعات گذشته (از جمله بنسون ، ۱۹۹۲ ؛ فالادیتو و بلوستین ، ۱۹۹۴؛ سیمپسون و همکاران، ۲۰۰۲؛ به نقل از بیکر، ۲۰۰۶؛ هاج و بروجر ،۲۰۰۲؛ به نقل از سوتو ،۲۰۰۹) رابطه مثبت بین دلبستگی ایمن با هویت دیررس را نشان داده اند، اما در مقابل نتایج بعضی مطالعات ( از جمله کندا ،۱۹۹۹؛ به نقل از پیکر ، ۲۰۰۶ء زیمرمن، بکر و استال ،۲۰۰۲ به نقل از بیکر، ۲۰۰۶؛ کیچتی و همکاران، ۱۹۸۷؛ به نقل از مک کینون ،۱۹۹۳) نیز در راستای رابطه مثبت بین دلبستگی ایمن و هویت پیش رس بوده است و تعجب آور اینکه مطالعه مثا تحلیل (آرسس و همکاران، ۲۰۰۹) ۴۰ پژوهش گذشته رابطه ضعیف و یا غیر معنادار بین سبک های دلبستگی و شکل گیری هویت را نشان داد. مطالعات مارکوی (۱۹۸۹) و کروجر (۱۹۸۶؛ به نقل از مارکوی، ۱۹۸۹) نیز رابطه معناداری بین هویت و دلبستگی فعلی نوجوان به والد نشان ندادند، علاوه بر این مطالعات مذکور تنها به بررسی رابطه همبستگی مرتبه صفر دلبستگی و هویته بدون کنترل دیگر متغیرهای مربوط به پایگاه های هویت پرداختند. بنابراین احتمالا متغیرهای دیگری از جمله عملکرد خانواده و عاملهای مذهبی نوجوان نقش میانجی گری در رابطه بین ادراک دلبستگی دوران کودکی و رشد هویت دارد که پژوهش فعلی به بررسی نقش این میانجی گرها می پردازد در ارتباط با رابطه کار کرد خانواده و شکل گیری هویت در برخی مطالعات (مولیس و همکاران ۲۰۰۳۰) نیز تنها رابطه بین بعد پیوسنگی خانواده و پایگاه های هویت معنی دار شد و در بعضی مطالعات (اسنفورت ، ۱۹۹۸ و برلسفورد ، ۱۹۹۸) نفش انعطاف پذیری خانواده بر شکل گیری پایگاه های هویت معنی دار شد که البته نتایج در بین زنان و مردان نیز متناقض بود. به هر حال مطالعات در زمینه تفش کارکرد خانواده در تکوین پایگاه های هویت (اندرسون ، ۱۹۹۳؛ به نقل از فابر و همکاران، ۲۰۰۳؛ پروسا ، ۱۹۹۳ و جکسون، دانهام و کیدول ،۱۹۹۰)، نتایج متناقضی در بر داشته است، به هر حال مطالعات گذشته به بررسی نقش دلبستگی (دوران کودکی و با بزرگسال) و با عملکرد خانواده بر پایگاه های هویت پرداخته اند. اما با توجه به گفته آرنسون (۲۰۰۱؛ به نقل از لیو ،۲۰۰۴) دلبستگی نایمن به والد منجر به شکل گیری خانواده تامتعادل شده، خانواده نیز بسته به عملکردش رشد با کاهش استقلال نوجوان را موجب می شود، بنابراین شاید تاریخچه دلبستگی بتواند به طور غیر مستقیم تأثیر الگوهای عملکرد خانواده را بر شکل گیری هویت تبیین کند. به هر حال مطالعاتی ارتباط بین رشد هویت و کار کرد خانواده (کوشینگ ، ۱۹۷۱؛ به نقل از میکولینسر و همکاران ، ۲۰۰۲) و ارتباط بین هویت و دلبستگی (کوری ۱۹۸۳؛ به نقل از میکولینسر و همکاران، ۲۰۰۲) را بررسی کرده اند. اما نتایج مطالعه مارکوی (۱۹۸۹) و زیمرمن (۱۹۹۶) در بررسی نقش تعاملی این دو بر رشد هویت نشان داد هویت اکتسابی یا هر دو خانواده متعادل و غیر متعادل تداعی می شود، اما رابطه بین رفتار دلبستگی و رشد هویت معنی دار نشده البته در مطالعات مذکور نقش میانجی گری بررسی نشده بود. به هر حال فهم اینکه نوجوانان چطور در درون بافت خانواده رشد می کنند نیاز به بررسی سطح روابط دوتایی و عملکرد خانواده دارد. جهت بررسی عملکرد خانواده از مقیاس پیوستگی و انعطاف پذیری نسخه ۴ که بر خلاف نسخه ۲ و ۳ دارای مقیاس های جداگانه ای جهت ارزیابی کرانه های پیوستگی (گرفتار و رهاشدگی و انعطاف پذیری (آشفته و سخت) می باشد و در مطالعات مذکور نیز از این مقیاس استفاده نشده بود، استفاده می شود.به هر حال خانواده متعادل و ارتباط ایمن با والد، نوجوان را قادر می سازد که با چالش های اکتشاف مواجه شود، اما ساختار منفی خانواده و دلبستگی نا ایمنمانع رشد تعهد و اکتشاف و در نهایت شکل گیری هویت می شود. در مطالعات مذکور مبنی بر نقش تاریخچه دلبستگی و عملکرد خانواده در تبیین هویت، نتایج متناقضی را در بر داشته است، اگر چه همانطور که اشاره شد در بعضی مطالعات از جمله (زیمرمن، ۱۹۹۶) تیز تأثیر معناداری بدست نیامده است. همچنین قابل ذکر است در مطالعات گذشته نقش میانجی کار کرد خانواده در چارچوب مدل یابی معادلات ساختاری با توجه به نوع مقیاس های مورد استفاده در پژوهش حاضر احتمالا بررسی نشده است. بنابراین در مطالعه حاضر نقش میانجی گر عملکرد خانواده بین تاریخچه دلبستگی و هویت بررسی می شود اما آنچه غیر قابل اجتناب است اهمیت مذهب در شکل گیری هویت می باشد. به عبارتی مذهب ابزاری است که رشد وفاداری و تعهد در نوجوان را تسهیل می کند (ینسون، ۲۰۰۶؛ به نقل از کینگ و روسر ،۲۰۰۹) اریکسون نیز بیان کرد عقاید مذهبی به عنوان ترمیم کننده اعتماد و امیدواری در دوران کودکی است و بهترین روشی است که منجر به رشد و حفظ تعهد و وفاداری در بزرگسالی می شود. پیامدهای نهایی حل بحران هویت و اکتشاف ایدئولوژی نیز از دیدگاه اریکسون تعهد و وفاداری نسبت به سیستم ارزشهاست. بنابراین نوجوان مذهبی بیشتر احتمال دارد هویت اکتسابی داشته باشد و احتمال کمتری وجود دارد که هویت سردر گم را اتخاذ کند (هانسبرگر ، ۲۰۰۱ و ۲۰۰۶؛ به نقل از گود و ویلوگبی ،۲۰۰۷). اما به دلیل اینکه گاهی رفتارهای مذهبی جنبه روئین داشته و ممکن است در تدوین هویت اکتسابی تاثیر معکوس داشته باشد، پژوهش حاضر به بررسی دلبستگی به خدا که نشان دهنده ارتباط پویای فرد با خدا است، می پردازد (بیلاویج و پارگامنت ، ۲۰۰۲؛ به نقل از گرنکویست ،۲۰۰۵). در دهه اخیر بررسی های اندک روان شناختی هویت، بر نقش مذهب بر رشد و تکوین هویت متمرکز شده است (بری و نلسون ، ۲۰۰۵؛ به نقل از فینسترا و براور ، ۲۰۰۹؛ و زیندر ، ۲۰۰۶: کانی ، ۲۰۰۶ و لرنر ، ۲۰۰۸؛ به نقل از مکدونالد ،۲۰۰۹) و بیشتر مطالعات مذکور که ذکر شد بیشتر نقش مذهب بر هویت اجتماعی و قومی بررسی شده است. بر خلاف انتظار در بعضی مطالعات (مارک استروم و آدامز ؛ ۱۹۹۹ء به نقل از دوریز و همکاران، ۲۰۰۴؛ گلدستین ، ۲۰۱۰) رابطه ای بین مذهب و هویت بدست نیامد. اما در مطالعات متعددی از جمله فاستر و لافورس ، ۱۹۹۹؛ کلیر و دی ، ۱۹۷۹؛ ساراگلو و گالند ، ۲۰۰۴) نیز رابطه همبستگی مرتبه صفر بین مذهب و هویت بررسی شد، لذا تفسیر نیز در جهت نقش هویت در جهت مذهبی شدن صورت گرفت، اما دریافته ها نیز تمیز بین پیگاه هویت پیش رس و دیررس در ارتباط با مولفه مذهبی مشخص نشد. به هر حال در مطالعات مذکور جهت سنجش مولفه مذهبی بیشتر از مقیاس های تک ایتمی استفاده شد و یا اینکه مقیاس های متنوع رفتارهای مذهبی و عقاید مذهبی مورد استفاده قرار گرفت. اما در مطالعه حاضر با روشی دقیق تر نقش مذهب در تکوین هویت بحث و بررسی می شود، البته در پژوهش حاضر از مقیاس دلبستگی که رابطه پویای فرد را با خدا جدای از رفتارهای خاص مذهبی می سنجد، استفاده شد. اما نکته مهم قابل بررسی با توجه به گفته کالمن (۲۰۰۶) اهمیت راهبردهای مقابله در دوره عمیق دگرسازی رفتاری، شناختی و عاطفی دوره نوجوانی است که در طول این دوره قرد ممکن است به سمت مذهب تمایل پیدا کند و گرایش های مذهبی پیدا کند، از طرفی بلسکی (۱۹۸۴؛ به نقل از کرس و الیس، ۲۰۰۰) نیز اشاره می کند عقاید و تجارب فرد و حوادث فشارزا و عوامل استرس زا به عنوان فیلتری برای تأثیر و تعاملات محیط و بافت خانواده بر شکل گیری هویت می باشد. بنابراین عقاید مذهبی و ارتباط با خدا و همچنین مقابله مذهبی در برابر عوامل استرس زا می تواند تسهیل کننده حل بحران و رشد هویت باشد. گیدان (۱۹۸۸؛ به نقل از اسپنسر و همکاران، ۲۰۰۳) نیز بیان نمود راهبردهای مقابله ای و مذهب قسمتی از رشد پیشرفته در طول اواخر نوجوانی است که بر شکل گیری هویت تأثیر می گذارد، لذا در پژوهش حاضر نقش مقابله مذهبی نیز در تدوین مدلی جهت تبیین پایگاه های هویت بررسی می شود. مطالعات متعددی (گرامر ،۲۰۰۴؛ به نقل از کروجر، ۲۰۰۷: پروسا و پروسا، ۱۹۹۳: اسپنسر و همکاران، ۲۰۰۳ لایکویس ، ۱۹۹۵؛ به نقل از راجرز و لوونتال ،۲۰۰۳؛ استنس و بورک ،۲۰۰۲) نشان دادند پایگاه های هویت نقش موثری در استفاده از راهبردهای مغایله ایی دارد. نتایج یعضی مطالعات (دابو و همکاران، ۲۰۰۰ کیسر ۲۰۰۲؛ کانستانتیو و همکاران، ۲۰۰۲؛ به نقل از کینگ و روسر، ۲۰۰۹) نیز نقش هویت قومی را در استفاده از مقابله مذهبی حمایت نمود. بعضی مطالعات (لادن ، ۲۰۰۵؛ پترسون ، ۱۹۹۱) نیز نتایج متناقضی مبنی بر عدم رابطه مذکور را نشان دادند. بعضی مطالعات نیز در بررسی رابطه بین هویت و مقابله مذهبی از جمله بیکر (۲۰۰۶)، اسچوارتز ، و همکاران (۲۰۰۹) (قابل ذکر است هویت مستقیما بررسی نشده و به رشد شخصی و معنوی پرداخته است)، مک کلین و پرات (۲۰۰۶) (اگرچه مقابله مذهبی بررسی شده و جستجوی معتا بررسی شده بود) و اسپنسر و همکاران (۲۰۰۳) اگرچه مقابله مذهبی بررسی نشده است تنها به بررسی رابطه همبستگی پرداخته اند. به هر حال اگر چه هیچ کدام به طور مستقیم نقش راهبرد مقابله مذهبی را در حل بحران هویت بررسی نکرده اند. اما در مطالعه حاضر نقش مقابله مذهبی در تدوین مدلی جهت تبیین پایگاه های هویت بررسی می شود مدل مفهومی استر و همکاران (۲۰۰۳) بیان می کند اکتشاف و آشکار نمودن راهبردهای مقابله ای با ظهور هویت معینی همراه می باشد. از طرفی قابل ذکر است تعهد به سیستم عقاید مذهبی موثری در شکل گیری هویت دارد (هانسبرگر، ۲۰۰۱؛ به نقل از گود و ویلوگبی، ۲۰۰۷). لذا می توان استنباط نمود نماد تعهد به