فرزانه صفری هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی کودک و نوجوان در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان در کاهش نشانگان اضطرابی کودکان دبستانی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی

پایاننامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان

عنوان:

اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم هیجان

در کاهش نشانگان اضطرابی کودکان دبستانی

استاد راهنما:

دکتر محمدعلی مظاهری

استاد مشاور:

دکتر مژگان صلواتی

دانشجو:

فرزانه صفری

پاییز ۱۳۹۴

فهرست مطالب

چکیده                                                                                                           س

فصل اول: مقدمات و کلیات پژوهش

مقدمه:                                                                                                           ۲

ضرورت و اهمیت انجام پژوهش                                                                            ۸

اهداف پژوهش                                                                                                 ۱۳

هدف اصلی:                                                                                                    ۱۳

اهداف فرعی                                                                                                    ۱۳

فرضیه­هاو سؤال ­های پژوهش                                                                               ۱۴

متغیرها                                                                                                           ۱۴

تعاریف                                                                                                           ۱۵

ب- تعاریف عملیاتی                                                                                          ۱۶

فصل دوم: کلیات پژوهش

مقدمه:                                                                                                           ۱۹

اختلالات اضطرابی                                                                                            ۲۱

تبینهای هیجان محور                                                                                          ۲۳

تعاریف و دیدگاه­های نظری هیجان                                                                         ۲۸

توانمندی هیجانی                                                                                              ۳۰

آگاهی هیجانی                                                                                                  ۳۱

درک هیجانی                                                                                                    ۳۴

همدلی                                                                                                           ۳۹

تنظیم هیجانی                                                                                                   ۴۱

مدل فرآیندی- کارکردی تنظیم هیجان                                                                     ۴۳

رشد تنظیم هیجان در کودکان                                                                                ۴۷

رشد در طی دوره­ی طفولیت و نوباوگی                                                                    ۴۷

پدیدار شدن زبان                                                                                               ۴۸

دوره­پیش دبستانی                                                                                              ۴۹

عوامل مؤثر بر رشد هیجانی                                                                                  ۵۵

مزاج                                                                                                              ۵۶

ابعاد تنظیم هیجانی مزاج                                                                                      ۶۱

اختلالات و علائم فیزیولوژیکی                                                                             ۶۲

نقش تنظیم هیجان در اختلالات                                                                             ۶۴

نقش بینظمی هیجانی در بسیاری از اختلالات کودکی                                                    ۶۷

اختلالات طیف اُتیسم                                                                                         ۶۹

اختلالات دوقطبی                                                                                              ۶۹

اختلال بیش فعالی و نقص توجه                                                                            ۷۰

پرخاشگری                                                                                                     ۷۰

اختلالات درونی­سازی شده                                                                                  ۷۲

اختلال اضطراب فراگیر                                                                                       ۷۲

اختلال افسردگی                                                                                               ۷۳

برنامه­هایی که راهبردهای تنظیم هیجان را به میزان متفاوتی آموزش می­دهند                         ۷۵

گام دوم                                                                                                          ۷۵

بهبود راهبردهای تفکر جایگزین (PATHS)                                                               ۷۶

مدرسه­ی دایناسور                                                                                              ۷۷

کودکان قوی/نوجوانان قوی                                                                                  ۷۷

پژوهش­های پیشین                                                                                             ۷۸

نتیجه­گیری                                                                                                      ۸۴

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه                                                                                                            ۸۶

طرح پژوهش                                                                                                   ۸۶

جامعه آماری                                                                                                    ۸۷

نمونه و روش نمونه گیری                                                                                    ۸۷

ملاک­های ورود به گروه نمونه:                                                                                       ۸۷

ملاک­های خروج از نمونه:                                                                                   ۸۸

روش اجرای پژوهش و نحوه­ی گردآوری داده­ها                                                         ۸۸

ابزارهای گردآوری اطلاعات                                                                                 ۹۱

پرسشنامه اختلالات اضطرابی کودکان ( SCARED)                                                     ۹۱

ویژگی­های روانسنجی                                                                                         ۹۱

پرسشنامه فهرست مشکلات رفتاری کودک(CBCL)                                                     ۹۳

ویژگی­های  روان­سنجی                                                                                       ۹۴

بسته آموزشی راهبردهای تنظیم هیجان                                                                     ۹۵

فرم بررسی عوامل جمعیت شناختی                                                                         ۱۰۲

روش پردازش داده­ها                                                                                          ۱۰۲

ملاحظات اخلاقی                                                                                             ۱۰۲

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه                                                                                                            ۱۰۵

ویژگی­های جمعیت شناختی نمونه پژوهش                                                                ۱۰۵

یافته­های توصیفی و استنباطی                                                                                ۱۰۶

زیرمقیاس وحشت­زدگی SCARED فرم والدین                                                           ۱۰۷

زیرمقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم والدین                                                        ۱۱۰

زیرمقیاس اظطراب جدایی SCARED فرم والدین                                                        ۱۱۳

زیرمقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم والدین                                                     ۱۱۶

زیر مقیاس هراسی SCARED فرم والدین                                                                 ۱۱۹

نمره کلی اضطراب SCARED فرم والدین                                                                 ۱۲۲

زیرمقیاس وحشت­زدگی SCARED فرم کودکان                                                          ۱۲۵

زیرمقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم کودکان                                                       ۱۲۸

زیرمقیاس اظطراب جدایی SCARED فرم کودکان                                                       ۱۳۱

زیرمقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم کودکان                                                    ۱۳۴

زیر مقیاس هراسی SCARED فرم کودکان                                                                ۱۳۷

نمره کلی اضطراب SCARED فرم کودکان                                                                ۱۴۰

زیر مقیاس اضطراب- افسردگی CBLC فرم والدین                                                      ۱۴۳

زیر مقیاس گوشه­گیری –افسردگی CBLC فرم والدین                                                   ۱۴۶

زیر مقیاس شکایات جسمانی CBLC فرم والدین                                                         ۱۴۹

زیر مقیاس نشانگان درونی سازی شده CBLC فرم والدین                                              ۱۵۲

زیر مقیاس نافرمانی CBLC فرم والدین                                                                     ۱۵۵

زیر مقیاس پرخاشگری CBLC فرم والدین                                                                 ۱۵۸

زیر مقیاس نشانگان برونی سازی  شده CBLC فرم والدین                                              ۱۶۱

یافته­های جانبی                                                                                                 ۱۶۴

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث                                                                                                             ۱۷۲

بحث در مورد یافته­های جانبی                                                                               ۱۷۶

محدودیت­های پژوهش                                                                                       ۱۷۷

پیشنهادها                                                                                                        ۱۷۸

پیشنهادهای پژهشی                                                                                            ۱۷۸

پیشنهادهای اجرایی                                                                                            ۱۷۸

بحث و نتیجه­گیری                                                                                             ۱۷۹

فهرست منابع                                                                                                   ۱۸۱

پیوست­ها                                                                                                        ۱۹۴

فهرست جداول

جدول ۱-۲: مهارتهای تنظیم هیجان که در پایان دوره پیش دبستانی آموخته می­شوند                             ۵۳

جدول ۲-۲: راهبردهای مقابله­ی پیش­دبستانی­ها                                                             ۵۴

جدول ۳-۲: ضعف تنظیم هیاج در اختلالات درونی­سازی شده و برونی­سازی شده                     ۶۷

جدول ۲-۳: خلاصه برنامه مداخله به تفکیک هر جنس                                                     ۹۷

جدول ۱-۴: میانگین و انحراف معیار سن نمونه به تفکیک گروه و جنس                                 ۱۰۵

جدول ۲-۴٫ میانگین و انحراف معیار زیر مقیاس حشت­زدگی SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                                   ۱۰۷

جدول ۳-۴٫ نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس وحشتزدگی SCARED  والدین                                                                                                           ۱۰۸

جدول ۴-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس وحشتزدگی SCARED فرم الدین                                                                                                             ۱۰۸

جدول ۵-۴٫ میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                          ۱۱۰

جدول ۶-۴ نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس اضطراب فراگیر SCARED والدین                                                                                                ۱۱۱

جدول ۷-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیر مقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم والدین                                                                                                          ۱۱۱

جدول ۸-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس اضطرابی جدایی SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                          ۱۱۳

جدول ۹-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داد­ها در زیر مقیاس اضطراب جدایی SCARED والدین                                                                                                ۱۱۴

جدول ۱۰-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیر مقیاس اضطراب جدایی SCARED فرم والدین                                                                                                ۱۱۴

جدول ۱۱-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                 ۱۱۶

جدول ۱۲-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس اضطراب اجتماعی SCARED والدین                                                                                                ۱۱۷

جدول ۱۳-۴: نتایج تحلی واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیر مقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم والدین                                                                                        ۱۱۷

جدول ۱۴-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس مدرسه هراسی SCARED  فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                          ۱۱۹

جدول ۱۵-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس مدرسه هراسی SCARED والدین                                                                                                ۱۲۰

جدول ۱۶-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس مدرسه هراسی SCARED فرم والدین                                                                                                          ۱۲۰

جدول ۱۷-۴: میانگین و انحراف معیار نمره کلی اضطراب SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                              ۱۲۲

جدول ۱۸-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در نمره کل اضطراب SCARED والدین                                                                                                                 ۱۲۳

جدول ۱۹-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر نمره کلی اضطراب SCARED فرم والدین                                                                                                              ۱۲۳

جدول ۲۰-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس حشتزدگی SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                           ۱۲۵

جدول ۲۱-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس وحشتزدگی SCARED کودک                                                                                                           ۱۲۶

جدول ۲۲-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس وحشتزدگی SCARED فرم کودک                                                                                                           ۱۲۶

جدول ۲۳-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                           ۱۲۸

جدول ۲۴-۴: نتیاج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس اضطراب فراگیر SCARED کودک                                                                                                ۱۲۹

جدول ۲۵-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیر مقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم کودک                                                                                                          ۱۲۹

جدول ۲۶-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس اضطراب جدایی SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                          ۱۳۱

جدول ۲۷-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس اضطراب جدایی SCARED کودک                                                                                                ۱۳۲

جدول ۲۸-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس اضطراب جدایی SCARED فرم کودک                                                                                                         ۱۳۲

جدول ۲۹-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم والدین برحسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                          ۱۳۴

جدول ۳۰-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس اضطراب اجتماعی SCARED کودک                                                                                                ۱۳۵

جدول ۳۱-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیر مقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم کودک                                                                                         ۱۳۵

جدول ۳۲-۴: میانگین و انرحاف معیار زیرمقیاس مدرسه هراسی SCARED فرم والدین  بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                           ۱۳۷

جدول ۳۳-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس مدرسه هراسی SCARED کودک                                                                                                ۱۳۸

جدول ۳۵-۴: میانگین و انحراف معیار نمره کلی اضطراب SCARED فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                              ۱۴۰

جدول ۳۶-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در نمره کل اضطراب SCARED کودک                                                                                                                  ۱۴۱

جدول ۳۷-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر نمره کل اضطراب SCARED فرم کودک                                                                                                                ۱۴۱

جدول ۳۸-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس اضطراب –افسردگی CBCL  فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                           ۱۴۳

جدول ۳۹-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیر مقیاس اضطراب-افسردگی CBCL فرم والدین                                                                                        ۱۴۴

جدول ۴۰-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس اضطراب –افسردگی CBCL فرم والدین                                                                                                         ۱۴۴

جدول ۴۱-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس گوشه گیری-افسردگی CBCL فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                 ۱۴۶

جدول ۴۲-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسیی مفروضه کرویت داده­ها در زیرمقیاس گوشه گیری- افسردگی CBCL فرم والدین                                                                                        ۱۴۷

جدول ۴۳-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیر مقیاس گوشه گیری –افسردگی CBCL فرم والدین                                                                                        ۱۴۷

جدول ۴۴-۴:  میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس شکایات جسمانی CBCL فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                           ۱۴۹

جدول ۴۶-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس شکایات جسمانی CBCL فرم والدین                                                                                                          ۱۵۰

جدول ۴۷-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس نشانگان درونی سازی شده CBCL فرم والدین برحسب گره و مرحله ارزیابی                                                                                        ۱۵۲

جدول ۴۸-۴: نتایج ازمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیرمقیاس نشانگان درونی سازی شده CBCL فرم والدین                                                                                        ۱۵۳

جدول ۴۹-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اث متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس نشانگان درونی سازی شده CBCL فرم والدین                                                                                        ۱۵۳

جدول ۵۰-۴:  میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس نافرمانی CBCL فرم والدین بر حسب گروه  مرحله ارزیابی                                                                                                                            ۱۵۵

جدول ۵۱-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیرمقیاس نافرمانی CBCL  فرم والدین                                                                                                              ۱۵۶

جدول ۵۲-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیر مقیاس نافرمانی CBCL فرم والدین                                                                                                                          ۱۵۶

جدول ۵۳-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس پرخاشگری CBCL فرم والدین بر حسب گروه و مرحله ارزیابی                                                                                                              ۱۵۸

جدول ۵۴-۴: نتایج آزمون موشلی برای مفروضه کرویت داده­ها در زیرمقیاس پرخاشگری CBCL فرم والدین                                                                                                                    ۱۵۹

جدول ۵۵-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته برای اثر متغیرهای مستقل بر زیرمقیاس پرخاشگری CBCL فرم والدین                                                                                                              ۱۵۹

جدول ۵۶-۴: میانگین و انحراف معیار زیرمقیاس نشانگان برونی سازه شده CBCL فرم والدین بحسب گره و مرحله ارزیابی                                                                                                          ۱۶۱

جدول ۵۷-۴: نتایج آزمون موشلی برای بررسی مفروضه کرویت داده­ها در زیرمقیاس نشانگان برونی­سازی شده  CBCL فرم والدین                                                                                        ۱۶۲

جدول ۵۸-۴: نتایج تحلیل واریانس آمیخته بای اثر متغیرهای مستقل ب زیرمقیاس نشانگان برونی سازی شده CBCL فرم والدین                                                                                        ۱۶۲

جدول ۵۹-۴: میانگین و انحراف معیار نمرات مشکلات درونی سازی شده و برونی سازی شده برای گروه آزمایش (در پایه ۱۰۰)                                                                                          ۱۶۴

جدول ۶۰-۴: نتایج آزمون T وابسته برای بررسی تفاوت کاهش نمرات زیرمقیاس درونی سازی شده و برونی سازی شده                                                                                                          ۱۶۵

جدول ۶۱-۴: میانگین و انحراف معیار زیر مقیاسهای آزمون SCARED فرم والدین برای گروه آزمایش (در پایه ۱۰۰)                                                                                                           ۱۶۶

جدول ۶۳-۴: میانگین و انحراف معیار زیر مقیاسهای آزمون SCARED فرم کودک برای گروه آزمایش (در پایه ۱۰۰)                                                                                                           ۱۶۸

جدول ۶۴-۴: نتایج تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر برای بررسی تفاوت اثرگذاری مداخله برزیرمقاسهای SCARED فرم کودک در مرحله پس آزمون نسبت به پیش آزمون                                            ۱۶۹

فهرست اشکال

نمودار ۱-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس وحشتزدگی SCARED فرم والدین    ۱۰۹

نمودار ۲-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم والدین         ۱۱۲

نمودار ۳-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب جدایی SCARED فرم والدین        ۱۱۵

نمودار ۴-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم والدین۱۱۸

نمودار ۵-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس مدرسه هراسی SCARED فرم والدین ۱۲۱

نمودار ۶-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب کل SCARED فرم والدین   ۱۲۴

نمودار ۷-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس وحشتزدگی SCARED فرم کودک     ۱۲۷

نمودار ۸-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب فراگیر SCARED فرم کودک ۱۳۰

نمودار ۹-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب جدایی SCARED فرم کودک         ۱۳۳

نمودار ۱۰-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب اجتماعی SCARED فرم کودک ۱۳۶

نمودار ۱۱-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس مدرسه هراسی SCARED فرم کودک ۱۳۹

نمودار ۱۲-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر  مقیاس اضطراب کل SCARED فرم کودک  ۱۴۲

نمودار ۱۳-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر مقیاس اضطراب –افسردگی CBCL فرم والدین       ۱۴۵

نمودار ۱۴-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر مقیاس گوشه­گیری –افسردگی CBCL فرم والدین۱۴۸

نمودار ۱۵-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر مقیاس شکایات جسمانی CBCL فرم والدین ۱۵۱

نمودار ۱۶-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر مقیاس درونی­سازی شده CBCL فرم والدین  ۱۵۴

نمودار ۱۷-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر مقیاس نافرمانی CBCL فرم والدین             ۱۵۷

نمودار ۱۸-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر مقیاس پرخاشگری CBCL فرم والدین                  ۱۶۰

نمودار ۱۹-۴: اثر تعاملی گروه و مرحله ارزیابی بر زیر مقیاس نشانگان برونی­سازی­شده CBCL فرم والدین۱۶۳

نمودار ۲۰-۴: میزان کاهش در زیرمقیاس­های آزمون SCARED -فرم والدین در پس آزمون           ۱۶۷

نمودار ۲۱-۴: میزان کاهش در زیرمقیاس­های آزمون SCARED -فرم کودک در پس آزمون            ۱۷۰

چکیده

پژوهش حاضر از برنامۀ آموزش راهبردهای تنظیم هیجان در کاهش نشانگان اضطرابی کودکان دبستانی استفاده نموده است. این پژوهش به عنوان یکی از اولین پژوهش­ها در زمینه آموزش تنظیم هیجان کودکان بوده که از مداخلۀ مبتنی بر آموزش راهبردهای تنظیم هیجان جهت ارتقاء مؤلفه­های آگاهی هیجانی، مهارت­های شناختی درک هیجانی، مهارت پیشگیری، مهارت­های ابراز هیجان، همدلی و تنظیم هیجانی استفاده نموده است. پژوهش­ها نیز نشان داده­اند ناتوانی در شناخت و پذیرش هیجان، ضعف در تداوم اعمال هدفمند و مهار تکانه­ها هنگام پریشانی و نداشتن راهبردهای تنظیمی مؤثر به حالت­های نشانگان اضطرابی به طور معنادار مربوط هستند.

هدف اصلی این پژوهش بررسی و شناخت اثربخشی بسته آموزشی گروهی مبتنی بر تنظیم هیجان در کاهش نشانگان اضطرابی کودکان دبستانی بود. از این رو در چهارچوب یک مطالعۀ شبه آزمایشی و با استفاده از طرح پژوهشی پیش­آزمون- پس­آزمون با گروه گواه، تعداد ۲۰ نفر از کودکان دبستانی مبتلا به نشانگان اضطرابی در یکی از کلینیک­های شمال شرق تهران با روش نمونه­گیری هدفمند انتخاب شده و به تصادف به دو گروه مداخله و انتظار تقسیم شدند. برای جمع­آوری اطلاعات از پرسشنامه فهرست رفتاری_هیجانی کودک (CBCL) و مقیاس غربالگری اختلالات هیجانی مرتبط با اضطراب کودک (SCARED) استفاده شد. گروه مداخله در طول هشت هفتۀ متوالی تحت مداخلۀ آموزش گروهی راهبردهای تنظیم هیجان قرار گرفتند لکن نظر به ایجاد شرایط مشابه، گروه انتظار در همین مدت آموزش­های فنون مطالعه موثر دریافت کردند به طوریکه این آموزش­ها هیچگونه همپوشی با بستۀ اجرا شده در گروه مداخله نداشتند. داده­ها با روش تحلیل واریانس آمیخته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.

تجزیه و تحلیل داده­های به دست آمده از آزمونهای CBCL و SCARED در سه مرحله پیش­آزمون، پس­آزمون و پیگیری نشان داد بستۀ اجرا شده بر همۀ زیر مقیاس­های آزمونهای مذکور اثربخش بوده است به این معنا که مداخله آموزش راهبردهای تنظیم هیجان در کاهش نشانگان اضطرابی کودکان اثرگذار بود

(F= 37.4, P< 0.001).

همچنین مشکلات درونی­سازی شده و برونی­سازی شده گروه مداخله، در مرحله پس­آزمون به طور معناداری کاهش یافت (درونی­سازی شده: P< 0.001 F= 45.5,، برونی­سازی شده:F=16.1, p<0.001 ). علاوه بر این تحلیل­های بیشتر روی ارزیابی مرحله پیگیری حاکی از این بود که اثر مداخله در طول زمان نیز ادامه داشته است و نمرات گروه مداخله در مرحله پیگیری نیز کاهش یافته است.

نتایج این پژوهش نشان داد که مداخله آموزش راهبردهای تنظیم هیجان در کاهش نشانگان اضطرابی کودکان موثر بوده است، هم چنین اثر درمان در زمان پی گیری ماندگار بود. علاوه بر آن، مقایسه میزان اثرگذاری آموزش راهبردهای تنظیم هیجان بر زیرمقیاس­های مختلف مقیاس غربالگری اختلالات هیجانی مرتبط با اضطراب کودک (SCARED) نشان داد که میزان کاهش نمره در زیرمقیاس اضطراب فراگیر چشم­گیرتر از سایر زیرمقیاس­ها بوده است اما کاهش نشانگان اضطراب در زیرمقیاس اضطراب جدایی کمتر از همه زیرمقیاس­ها کاهش رخ داده است. کودکان مبتلا به نشانگان اضطرابی، ب ویژه کودکان مبتلا به اضطراب فراگیر از راهبردهای تنظیم هیجان مختل استفاده می­کنند. با توجه به اینکه نشانگان اضطرابی فراگیر را می­توان با تجربه کردن هیجان­ها به سرعت، به سادگی و با شدت زیاد مشخص کرد، این نوع واکنش هیجانی، تنظیم هیجان را با مشکل روبه رو می­سازد. همچنین نتایج نشان دهنده کاهش بیشتر درمقیاس مشکلات درونی­سازیشده در گروه مداخله بود. با توجه به نتایج پژوهش، به نظر می­رسد آموزش راهبردهای تنظیم هیجان می­تواند در مورد این گروه از کودکان موثرتر واقع شود. نتایج این پزوهش می­تواند در موقیت­های بالینی و درمان نشانگان اضطرابی کودکان مورد استفاده قرار گیرد.

واژه­های کلیدی: نشانگان اضطرابی، تنظیم هیجان، کودکان دبستانی.

فصل اول:

مقدمات و کلیات

مقدمه: روانشناسی مرضی تحولی کودک همواره تمرکز فزاینده بر طبقه­بندی اختلالات دوران کودکی و درک عوامل خطرساز در پدیدآیی اختلالات درونی­سازی شدهو برونی­سازی شده داشته است (جاکوبسن، هارود و فرگوسن ۲۰۱۲). در الگوی جدید طبقه­بندی اختلال­های دوران کودکی، دو طبقۀ کلی اختلال­های درونی­سازی شده و اختلال­های برونی­سازی شده مشخص شده­اند (گیمپل و هالند، ۲۰۰۲). در مورد تعاریف اختلالهای برونی­سازی شده و اختلال­های درونی­سازی شده بین محققان اختلاف­نظر وجود دارد (کیل و پرنس، ۲۰۰۵). برخی از پژوهشگران رفتارهای برونی­سازی شده را به عنوان برانگیختگی فزون­کنشی، پرخاشگری و ریخت ضداجتماعی تعریف می­کنند. کناره­گیری، خلق افسرده و اضطراب را در چارچوب رفتارهای درونی­سازی شده قرار می­دهند (بینا، ۲۰۰۲). پژوهشگران دیگر، پرخاشگری و رفتارهای بزهکارانه را که مشکلاتی مانند نزاع، نافرمانی، سوء مصرف مواد و … را بروز می­دهند، در طبقۀ اختلال­های برونی­سازی شده قرار داده­اند؛ مشکلاتی که برای خود کودک آزاردهنده نیست ولی برای والدین و معلمان ایجاد مشکل می­کند. درحالیکه اختلال­های درونی­سازی شده رفتارهای هیجانی مانند گریه کردن، نگرانی و … را در بر می­گیرند و کودک را بیش از دیگران آزار می­دهند (کر، ۲۰۰۴). اختلال­های اضطرابی در طبقۀ اختلالات درونی­سازی شده قرار می­گیرند (شکوهی یکتا و پرند، ۱۳۸۴). اختلالات اضطرابی در ویرایش پنجم دی. اس. امبا ویژگی­های ترس، اضطراب بیش از حد و.