فرزانه فرهادی هستم، فارغ التحصیل مشاوره شغلی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۳۹۶، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تأثیر مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه بیکاران جستوگر وزارت کار” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد مشاوره شغلی

عنوان:

تأثیر مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه بیکاران جستوگر وزارت کار

استاد راهنما:

دکتر عبدالله شفیع آبادی

استاد مشاور:

دکتر ابراهیم نعیمی

نگارش:

فرزانه فرهادی

زمستان ۱۳۹۶

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

بیان مسأله

اهمیت و ضرورت پژوهش تحقیق

اهداف تحقیق

فرضیه های پژوهش

تعاریف نظری و عملیاتی مفاهیم

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

مقدمه

مبانی نظری

کارآفرینی

مشاوره انگیزشی

بیکاری پیشینه پژوهش

پژوهش های داخلی

پژوهش های خارجی

جمع بندی تحقیقات

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

روش تحقیق

جامعه

نمونه آماری

معیار های ورود به تحقیق

روش اجرای پژوهش

ابزار گردآوری اطلاعات

تجزیه و تحلیل اطلاعات

ملاحظات اخلاقی

فصل چهارم: یافته ها

یافته های توصیفی

آمار استنباطی

بررسی فرضیه ها

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بررسی یافته های پژوهش

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد های کاربردی تحقیق

پیشنهاد های پژوهشی

منابع

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست ها

پرسشنامه استاندارد رفتار کار آفرینانه

معرفی نامه دانشکده

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه بیکاران در جستجوی کار انجام شد. روش این مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش بیکاران مراجعه کننده به وزارت کار در سال ۱۳۹۶ در فصل پاییز بودند که از این افراد تعداد ۳۰ نفر از زنان در جستجوی کار را انتخاب کرده و به صورت گمارش تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل جایگزین شدند. ابزار گرد آوری اطلاعات این تحقیق پرسشنامه رفتار کارآفرینانه شفیع آبادی (۱۳۹۳) بود. همچنین جهت مداخله پر گروه آزمایش از روش مشاوره انگیزشی استفاده شد. برای تحلیل داده ها از آزمون تجزیه و تحلیل کووار بانس جهت بررسی تاثیر مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه استفاده شد. نتایج آماری نشان داد که بین میانگین رفتار کارآفرینانه در گروه آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد. همچنین مشاوره انگیزشی در پس آزمون باعث افزایش تصمیم گیری برای کارآفرینی، شناخت فرصت ها، تعیین ساختار، تأمین منابع و شرایط مورد نظر، تعیین راهبردها و استراتژی ها شده است ( ۰۰۱ / ۰<p). از مداخلات روان شناختی و مخصوصا مشاوره انگیزشی برای ایجاد کارآفرینی در افراد بیکار می توان استفاده کرد؛ همچنین با استفاده از این مداخلات موانع مربوط به شروع کار اعم از موانع فردی و محیطی و حتی تا حدودی موانع علمی را می توان کاهش داد.

واژگان کلیدی: مشاوره انگیزشی، رفتار کارآفرینانه، بیکاری.

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه:

بیکاری به عنوان یک پدیدهی مخرب اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مطرح بوده و رفع آن همواره از جمله دغدغه های برنامه ریزان بوده است اشتغال مناسب به خودکفایی فرد و جامعه می انجامد. شغل به فرد اعتبار می بخشد، احساسات تهاجمی را کاهش می دهد، امنیت فردی و اجتماعی را تأمین می کند، اعتماد به نفس را افزایش می دهد و مانع یاس و ناامیدی می گردد. امروزه مشکل اشتغال و بیکاری جوانان به عنوان یکی از دغدغه های مهم خانواده ها و مسئولان حکومتی مطرح است (شفیع آبادی، ۱۳۹۱) جهت حل معضل بیکاری در جامعه و آمادگی در رقابت های اقتصادی، پرورش ایده های خلاق و کارآفرینانه برای هماهنگی با دنیای جدید ضروری است و نیاز به سیاست های مدبرانه اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در کنار برنامه های پاوران راهنمایی و مشاوره شغلی پیش از پیش احساس می شود تا با ارائه شیوه های مناسب بتوان در سطوح مختلف به پرورش افراد خلاق و کارآفرین و تفکر خوداشتغالی، پیشگیری از افزایش بیکاری و عواقب ناشی از آن اقدام نمود (چمبرلین ،۱۹۹۷؛ به نقل از پور مقدم، ۱۳۸۶). در یک تعریف بسیار ساده کارآفرینی عبارت است از فرآیند ایجاد ارزش از راه تشکیل مجموعه منحصر به فردی از منابع به منظور بهره گیری از فرصتها؛ به عبارتی کارآفرینی فرآیندی است که فرد کار آفرین با ایده های نو و خلاق و شناسایی فرصت های جدید و با بسیج منابع بر ایجاد کسب و کار و شرکت های تو، سازمان های جدید و نو آور و رشد پابنده مبادرت نموده و توام با پذیرش مخاطره و ریسک است و منجر به معرفی محصول و یا خدمات جدیدی به جامعه می گردد (غلامی، ۱۳۸۷). در واقع کمک به گسترش کارآفرینی و حمایت افراد کارآفرین در حوزه های مختلفی امکان پذیر است و حوزه مشاوره و علوم روان شناختی نیز از این قضیه مستثنا نیست. مشاوره انگیزشی یکی از روش هایی است که ممکن است بر کار آفرینی مؤثر باشد.مشاوره انگیزشی مداخله ای نوید بخش برای تغییر رفتار بهداشتی مثبت در حوزه پزشکی، بهداشت و روانپزشکی است. علاوه بر انعطاف پذیری و قابلیت کاربرد آن در حیطه های مختلف رفتاری، به صورت فردی و گروهی قابل اجراست، مراجع سنین کودکی تا سالمندی را پوشش می دهد، به صورت درمان مستقل با به همراه سایر درمان ها و به اشکال مختلف حضوری و یا راهنمایی های تلفنی و اینترنتی مورداستفاده قرار می گیرد و از نظر زمانی و اقتصادی مقرون به صرفه است و پذیرش آن در بین بیماران بسیار بالا و فرصت کار به افراد حرفه ای می دهد (مارتینز و نیل ، ۲۰۰۹). پس با توجه به اهمیت اشتغال و کارآفرینی پژوهش حاضر به بررسی تاثیر مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه بیکاران جستجوگر وزارت کار می پردازد.

بیان مسئله

کار آفرینی به فرایند تغییر، ظهور و خلق ارزشی تازه می پردازد. کار آفرینی یکی از اولین روش های مقابله با بحران بیکاری است، کارآفرینان پیشگامان این نهضت هستند که با بهره گیری از فرصت ها و امکانات و جذب نیروهای نوآور و سرمایه های مردمی و دولتی می توانند در این جهاد ملی موفقیت های چشمگیری به دست آورند و جامعه را از بحران های حاصل از بیکاری برهانند (شفیع آبادی، ۱۳۹۳).کار آفرینان نقش حیاتی در اقتصاد جهانی بازی می کنند. آن ها به توسعه مشاغل جدید و ایجاد شغل، افزایش فعالیت های اقتصادی و نواری می پردازند. هر چند کار آفرینان در نواحی و بخش های مختلفی از جهان فعالیت می کنند اما رفتارها و ویژگی های مشترکی هم دارند (برنشتاین ، ۲۰۱۱).رزون ، معتقد است که انگیزه ی پیشرفت را توشی نیروی محرک یا سائق در فرد پدید می آورد که موجب می شود فرد در راستای برتری جویی و تلاش بکوشد، بنابراین انگیزش از خواسته ها، نیازها و امیال فرد ناشی می شود، برخی افراد به وسیله پول به میزان بسیار زیادی برانگیخته میشوند و برخی دیگر با ارتقاء شغلی (اسپکتور ،۲۰۰۸). انگیزش به عنوان نیروی محرکه مهم به سوی ارضای یک مجموعه اهداف با نیازها است، برای مثال مزلو یک سلسله نیازهایی را مطرح کرد که افراد برای رسیدن به آن ها با هم رقابت می کنند (زونکر ،۲۰۰۶).از جمله روش های روان درمانی مؤثر بر تغییر رفتار که می توان از طریق آن انگیزه ی پیشرفت افراد را بالا برد و باورهای خودکارآمدی شغلی را تقویت کرده، مشاوره انگیزشی است. هدف مشاوره انگیزشی، کمک به مراجع در جهت حل دوسوگرایی تا تعارض و ناهماهنگی در رفتارهایش است (میلر ومانت ،۲۰۰۱)از دلایل جذابیت مشاوره انگیزشی و تمایل بیشتر نسبت به آن، در مقایسه با روش های سنتی و معمول این است که نخست؛ مشکل معمول و مهم در همه ی درمان ها یعنی مقاومت در برابر تغییر را به طور مستقیم مطرح وان را برطرف می کند، دوم؛ روش انعطاف پذیری است و می توان به صورت مستقل با در ترکیب و به همراه سایر درمان ها مورداستفاده قرار گیرد، سوم؛ بر اساس تحقیقات انجام گرفته، مشاوره انگیزشی قابل یادگیری است و طی جلسات نسبتا کمی به اثرات درمانی قابل توجهی می توان دست بافت (آرکویتز و همکاران، ۲۰۰۸).در مشاوره انگیزشی مراجع ترغیب می شود تا در انتخاب گزینه های رفتاری احساس آزادی کند. گوش دادن، انعکاس و همدلی به مراجع این امکان را می دهد تا گفتگو درباره تغییر را شکل دهد بدون اینکه از سوی درمانگر احساس اجبار گند (مار گلند ،۲۰۰۵) لذا این پژوهش درصدد پاسخگویی به این سؤال است که “آیا مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه بیکاران در جستجوی کار تأثیر دارد؟”. جوانان مهم ترین سرمایه های انسانی هر جامعه ای به حساب می آیند. مسئله مهمی که امروزه در جامعه ما مطرح است، مسئله بیکاری جوانان است. جوانانی که پس از مدت تا جستجوی کار، نتیجه ای دریافت نمی کنند، دلسرد می شوند و بابت از دست دادن انگیزه اولیه احتمالا به شغل های کاذب روی می آورند.کار آفرینی مترادف ایجاد شغل نیست بلکه فرآیند ایجاد کسب و کار با سازمان جدید است؛ اما یکی از نتایج قابل توجه آن ایجاد شغل است (جهانبان، ۱۳۸۵) از سویی بروز رفتارهای کارآفرینانه همانند سایر رفتارها نیازمند پیش زمینه هایی است، یکی از این پیش زمینه تا داشتن مهارت های کار آفرینی است. چرا که بسیاری از افراد علیرغم داشتن ایده هایی نو برای ایجاد شغل به منظور ارائه این ایده تا به بازار کار و ایجاد شغل جدید با مشکل روبرو هستند (اکبری، ۱۳۸۷)همان طور که گفته شد مشاوره انگیزشی تاکنون بیشتر بر روی تغییرات رفتاری از جمله ترک سیگار، مواد مخدر، الکل و دیگر رفتارهای سلامت کار شده است و علیرغم جذابیت و رشد بسیار سریع کاربرد مشاوره انگیزشی در جهان و سرایت آن به حوزه های مختلف سلامت، در ایران تحقیقات کمی در این حوزه انجام شده است. با توجه به آمار بیکاری در ایران و نبود فرهنگ و روحیه کارآفرینی، در این پژوهش پژوهشگر سعی دارد با استفاده از مشاوره انگیزشی تغییر رفتار های کارآفرینانه بیکاران در جستجوی کار را که به وزارت کار مراجعه می کنند، مورد بررسی قرار دهد و از این طریق به تقویت رفتار کارآفرینانه آنان در جهت جستجوی شغل کمک کند. مطالعات انجام شده هر کدام از زاویه ای جداگانه به بحث کارآفرینی و مشاوره انگیزشی پرداخته بند؛ و هیچ کدام رفتار کار آفرینانه بیکاران جستجوگر وزارت کار و عوامل مؤثر بر آن را به صورت مطالعه ای منسجم بررسی نکردهاند. لیکن اهمیت و ضرورت مطالعه حاضر از آن جهت است که با استفاده از بررسی اثربخشی مشاوره انگیزشی بر رفتار کار آفرینانه بیکاران جستجوگر وزارت کار در پی راهکار های افزایش کلی این رفتار ها می باشد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

تعیین اثربخشی مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه بیکاران جستجوگر وزارت کار

اهداف جزئی:

۱-­تعیین اثربخشی مشاوره انگیزشی بر تصمیم گیری رفتار کار آفرینانه جستجوگر وزارت کار

٢- تعیین اثربخشی مشاوره انگیزشی بر شناخت فرصت های رفتار کارآفرینانه جستجوگر وزارت کار

٣- تعیین اثربخشی مشاوره انگیزشی بر تعیین ساختار رفتار کار آفرینانه جستجوگر وزارت کار

۴- تعیین اثربخشی مشاوره انگیزشی بر تأمین منابع و شرایط مورد نظر رفتار کارآفرینانه جستجوگر وزارت کار

۵- تعیین اثربخشی مشاوره انگیزشی بر تعیین اهداف و استراتژی های رفتار کارآفرینانه جستجوگر وزارت کار

۶- تعیین اثربخشی مشاوره انگیزشی بر رفتار کارآفرینانه بیکاران جستجوگر وزارت کار

فرضیه پژوهش

۱-­مشاوره انگیزشی بر رفتار کار آفرینانه بیکاران جستجو گر وزارت کار مؤثر است.

۲- مشاوره انگیزشی بر مؤلفه های رفتار کارآفرینانه بیکاران جستجو گر وزارت کار مؤثر است.

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرهای پژوهش

مشاوره انگیزشی

تعریف نظری: مشاوره انگیزشی نوعی از شیوه مراجع محوری است که ریشه آن به روان درمانی شخص – محور راجوز برمی گردد، اما از این لحاظ که به طور رهنمودی مداخله می کند از رویکرد سنتی راجرز متفاوت است. بدین معنی که مشاوره انگیزشی جهت افزایش انگیزش درونی به طور مستقیم دوسوگرایی مراجع را تغبیر، کشف و آن را حل می کند؛ بنابراین دوسوگرایی مراجع تقش محوری در مشاورهی انگیزشی دارد (میلر ورولینک، ۲۰۰۲)

تعریف عملیاتی: ۵ جلسه مشاوره انگیزشی گروهی یک ساعته که در هر هفته یک جلسه با گروه آزمایش انجام خواهد گرفت.

رفتار کار آفرینانه

تعریف نظری؛ کار آفرینی از دو واژه کار و آفرین تشکیل شده است، کار از نظر راهنمایی شغلی فعالیتی نسبتأ دائمی است که تولید کالا با ارائه خدماتی را به همراه دارد. آفرینی از ریشه آفریدن مشتق شده است، پس کار آفرینی بعنی ایجاد موقعیت تا و فرصت های انجام دادن کار (شفیع آبادی، ۱۳۹۳) مجموعه فعالیت هایی که در سطوح مختلف مسئولیت باهدف بهره گیری خلاقانه از منابع در جهت شناسایی و استفاده بهینه از فرصتها به کار گرفته میشود. (مایر، ۲۰۰۲).

تعریف عملیاتی: نمره ای که افراد گروه آزمایش در پرسشنامه رفتار کارآفرینانه کسب کردهاند. این پرسشنامه که توسط شفیع آبادی و فکری (۱۳۹۰) ساخته و اعتبار یابی شده است ۲۰ سؤالی است که در ۵ بعد تصمیم گیری برای کارآفرینی، شناخت فرصت ها، تعیین ساختار، تأمین منابع و شرایط مورد نظر، تعیین راهبرد تا و استراتژی تا ) به بررسی افراد می پردازد.

بیکاری

تعریف نظری: بیکاری شامل افرادی که ۷ روز پیش از مراجعه مامور سرشماری حداقل یک ساعت کار نکرده اند و دارای شغلی نیز نبوده اند در صورت داشتن دو شرط ذیل بیکار محسوب می شوند. ۱- در ۳۰ روز گذشته برای جستجوی کار، اقدامات مشخصی را نظیر ثبت نام با پیگیری در موسسات کاریابی، پرس و جو از دوستان، تماس با کارفرمایان، مطالعه آگهی های استخدامی و انجام داده باشند. ۲ آماده به کار باشند، یعنی طی یک دوره ۱۵ روزه شامل ۷ روز گذشته و ۷ روز آینده آمادگی شروع کار را داشته باشند (کیوشنبگ و ریبیا”، (۲۰۰۵): نقل از رحمانی، ۱۳۸۶).

تعریف عملیاتی: در این پژوهش بیکاری شامل افرادی است که طی یک ماه گذشته به وزارت مراجعه کرده و در جستجوی کار بوده اند.

فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق

این فصل شامل دو بخش است در بخش اول، مبانی نظری مربوط به مشاوره انگیزشی و کارآفرینی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و در بخش دوم به تحقیقات انجام شده در داخل وو خارج کشور و در زمینۀ تحقیق پرداخته شده است.

بخش اول: مبانی نظری

کارآفرینی

تاریخچه کارآفرینی

به طور کلی کار آفرینی که از ابتدای خلقت بشر و همراه با او در تمام شئون زندگی حضور داشته و مبنای تحولات و پیشرفت های بشری بوده، فرآیندی است که در محیطها و مجموعه های مختلفی اتفاق می افتد و به شکل تغییر در نظام های اقتصادی از طریق نوآوری های افرادی که به فرصت های اقتصادی واکنش نشان می دهند، رخ می دهد و باعث ایجاد ارزش برای فرد و جامعه می شود (ذبیحی و مقدسی، ۱۳۸۸).واژه کار آفرینی ابتدا در زبان فرانسه ابداع شده و از اصطلاح و کلمه فرانسوی «Entreprender» به معنای واسطه و دلال و با اصطلاح انگلیسی Toundertakeke» به معنای « متعهد شدن» اقتباس شده است که در سال ۱۸۴۸ توسط جان استوارت میل به کار آفرینی «Entrepreneurshp» در زبان انگلیسی ترجمه شده است (فروغی پور، ۱۳۸۴).نگاهی گذرا به سیر تاریخی مفهوم کارآفرینی نشان می دهد که کار آفرینی ابتدا در حوزه موزیکال» مطرح بوده است، کار آفرین در لغات أکسفورد، رئیس با مدیر موسسه ملی موزیک تعریف شده است، یعنی کسی که سرگرمی های موزیکال را تدارک می بیند. هیستریچ و پیترز معتقدند نمونه قدیمی اولین تعریف کار آفرینی در مفهوم «واسطه» یا « مارکوپو» بوده است (غلامیان، ۱۳۸۸). ولی کارآفرینی اولین بار مورد توجه اقتصاددانان قرار گرفت و تمام مکاتب اقتصادی از قرن شانزدهم میلادی تاکنون به نحوی کارآفرینی را در نظریه های