فرشته وکیل قاهانی هستم، فارغ التحصیل روانسنجی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی عملی بودن، اعتبار، روایی و هنجار یابی پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4)” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد  اسلامی

واحد تهران مرکزی

دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی، گروه روانشناسی

پایان نامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد گرایش روانسنجی

عنوان:

بررسی عملی بودن، اعتبار، روایی و هنجار یابی پرسشنامه علائم مرضی کودکان (CSI-4)

استاد راهنما:

دکتر ولی اله فرزاد

استاد مشاور:

دکتر سوزان امامی پور

پژوهشگر:

فرشته وکیل قاهانی

تابستان ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول : کلیات تحقیق

مقدمه و بیان مسئله

اهمیت موضوع تحقیق

هدف های تحقیق

پرسش های پژوهش

تعریف مفاهیم

فصل دوم : ادبیات و نتیجه تحقیق

تعریف اختلالات رفتاری

عوامل زمینه ساز در اختلالات رفتاری

عوامل مربوط به کودک

عوامل مربوط به خانواده

عوامل محیطی

اثرات اختلالات رفتاری

هوش و پیشرفت تحصیلی

خصوصیات و ساز ش اجتماعی

رشد زبان

طبقه بندی اختلالات کودکان

اختلالات فراگیر رشد

اختلال اوتیستیک

اختلال آسپرگر

اختلال های کاستی توجه و رفتار ایذایی

اختلال کاستی توجه – بیش فعالی

اختلال سلوک

اختلال لجبازی – نا فرمانی

اختلال های تیک

اختلال تیک مزمن حرکتی یا صوتی

اختلال های دقع

بی اختیاری مدفوع

بی اختیاری ادرار

اختلالات خلقی

اختلال دیس تایمی ( افسرده خوبی)

اختلالات روان پریشی

اسکیزو فرنی کودکی

اختلالات اضطرابی

اضطراب جدایی

اختلال اضطراب فراگیر

اختلال وسواس فکری – عملی

هراس مشخص (هراس ساده)

هراس اجتماعی

اختلال استرس پس از سانحه

کودکان خیابان

تعریف

کودکان خیابان

عوامل موثر در ایجاد کودکان خیابانی

دسته بندی کودکان خیابانی در ایران

آمار کودکان خیابانی

مهمترین مشکلات کودکان کار و خیابان

پرسشنامه علائم مرضی کودک (۴-CSI)

تحقیقات انجام شده در خارج از ایران

تحقیقات انجام شده در داخل ایران

جمع بندی و نتیجه گیری سوم : روش تحقیق

طرح تحقیق جامعه آماری

نمونه و روش نمونه برداری

ابزار پژوهش

روش گرد آوری داده ها

روش تجزیه و تحلیل داده ها

چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها

توصیف داده ها

تحلیل داده ها

فصل پنجم : بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف عملی بودن ، اعتبار ، روایی و هنجار یایی پرسشنامه علائم مرضی کودکان (۴-CSI) در شهر کرج اجرا شده است. به همین منظور ۳۰۰ نفر (۱۳۲ دختر ۱۶۸ پسر) کودکان خیابانی که در سال ۸۹-۱۳۸۸ مشغول به تحصیل در مرکز نگهداری کودکان کار و خیابان واقع در شهر کرج بودند، به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و پرسشنامه علائم مرضی کودکان که شامل دو فرم والد و معلم می باشد و همچنین پرسشنامه افسردگی ماریا کواکس بر روی آزمودنی ها اجرا گردید و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نشان می دهند که مقدار ضریب روایی همگرای خرده مقیاس افسردگی قرم والد آزمون (۴-CSI) با آزمون افسردگی ماریا کواکس ۳۰ / ۰ و مقدار ضریب روایی همگرای خرده مقیاس افسردگی فرم معلم آزمون (-CSI 4) با آزمون افسردگی ماریا کواکس ۴۵/۰ است که نشان می دهد مقیاس علائم مرضی کودکان از روایی قابل قبولی برخوردار است . چرخش عامل ها به شیوه واریماکس نشان می دهد که ساختار نظری فرم معلم پرسشنامه از ۷ عامل (بیش فعالی تکانشی و لجبازی نافرمانی، سلوک و اضطراب فراگیر، بی توجهی ، افسردگی ، اسکیزوفرنی ، اتیسم ) اشباع شده است که رو بهم ۱۱ / ۵۳ درصد واریانس کل پرسشنامه را تبیین می کند . مقدار ضریب اعتبار به روش هماهنگی درونی برای فرم والد ۹۴/. و برای فرم معلم ۹۶/ ه است . همچنین همبستگی های متقابل خرده مقیاس های دو فرم والد و معلم معنادار هستند .

بیان مساله

کودکی که به دنیا می آید، عالی ترین و کامل ترین امکانات را دارا می باشد. او در بهترین حالت خود آفریده شده است. وی آمادگی و ظرفیت آن را دارد که به شایسته ترین وجهی پرورده شود و به برترین کمالات برسد. کافی است عادی به دنیا بیاید و خانواده ای و محیطی مناسب در اختیارش باشد، تا ببالد و جای ارزشمند خویش را در این جهان بیابد اما زندگی خانوادگی ، بهداشتی، آموزشی، اجتماعی و فرهنگی بسیاری از مردم جهان چنان است که دستیابی به چنین مقصودی را دشوار و گاه امکان ناپذیر می سازد ( نلسون و ایز رائل، ترجمه منشی طوسی ۱۳۸۰). اکثر اختلالهای عاطفی – رفتاری به سبب وضعیت نامتعادل و متحول زندگی خانوادگی و اجتماعی گریبانگیر گروههای وسیعی از کودکان شده است .نابسامانی های خانوادگی و کمبودهای آموزشی و پرورشی و بهداشتی ، جابجا شدن گروههای اجتماعی و فشارهای ناشی از آن ، رشد نامعقول جمعیت ، مهاجرت های بی رویه و آوارگی ، فقر و اعتیاد گسترده، دل آزردگی و افسردگی و پرخاشجویی و شکوه گریهای حاصل از غیبت یا فقدان سرپرست در بسیاری از خانواده ها و همچنین تا آگاهی های در پای اولیای کودکان برای مقابله عملی عاقلانه با فشارهایی که زندگی جدید و تا آشنا و پیچیده کنونی بطور مستقیم و غیر مستقیم بر روان های حساس و پذیرای خردسالان وارد می آورد و بسیاری عوامل مهم دیگر سبب شده است که اختلالهای عاطفی و رفتاری کودکان وسعت بی سابقه ای بیابال شناخت دقیق و علمی مشکلات رفتاری کودکان اولین گام در جهت پیشگیری و درمان آنان می باشد ( کلانتری ، ۱۳۷۲). یکی از مشکلاتی که کودکان را در جوامع گوناگون بویژه در جوامع در حال توسعه تهدید می کند ،« پدیده خیابانی شدن » و کودکان است . این کودکان که با توجه به شرایط خاص زندگی خویش مجبورند بیشترین ساعات روزانه خویش را در خیابان بسر بیرتان، تحت تاثیر فشار های فراوان قرار داشته و از ابراز تفش مناسب سن خویش محروم می باشند. بنابراین در زمره آسیب پذیر ترین اقشار جامعه قرار دارند ( شریفی، ۱۳۸۳).با گسترش شهرنشینی ، فقر و سایر مشکلات اجتماعی، مشکل کودکان خیابانی نیز در حال گسترش است روود و همکاران ، ۱۹۹۰ ). بیشتر یافته های محققان حکایت از آن دارد که میزان بروز و شیوع اختلالهای رفتاری در کودکان خیابانی بالاتر از کودکان عادی می باشد ( مستن و همکاران، ۱۹۹۰ ). مشکلات بهداشتی کودکان خیابانی چهار برابر تیم وخیم تر از کودکان عادی است ( میلر و لاین، ۱۹۸۸)، عمده ترین مشکلات روانشناختی مشخص شده در میان کودکان خیابانی شامل افسردگی ، اضطراب و مشکلات رفتاری است ( باسوک و همکاران، ۱۹۸۷ ، ۱۹۸۶ ). تقریبا تمام کودکان بی خانمان ساکن در مراکز نگهداری تشانگان افسردگی، مشکلات رفتاری و با عقب افتادگی تحصیلی در حد بالینی دارند ( زیما و همکاران ، ۱۹۹۴ ) . هنگامیکه نیازهای تغذیه کودکان مهیا نمی شود ، رشد تحت تاثیر قرار می گیرد ( جاهیل ، ۱۹۸۷ ) ، سلامت جسمانی به خطر می افتد ( اگر و همکاران . ۱۹۸۵)، بهداشت روانی به شدت تحت تاثیر قرار می گیرد ( ونیک ، ۱۹۸۵ ) ، مشکلات رفتاری افزایش می یابد ( لازوف ، ۱۹۸۹ ) ، توانایی تمرکز کاهش می یابد ( جاهیل ، ۱۹۸۷ ) و عمکرد تحصیلی دچار افت می شود ( گالر، ۱۹۸۴) (به نقل از مقصودی، ۱۳۸۲).کوهن و اسوب استون (۱۹۹۰) خاطر نشان ساختند که عدم کفایت ابزار در دسترس برای سنجش بهداشت روانی بطور عمومی و محدودیت های خاص در ساخت ابزار معتبر برای کودکان خیابانی همچون فقدان مکانهای مناسب برای انجام مصاحبه وجود دارد . مولنار و روبین (۱۹۹۱) عقیده دارند که وضعیت نابهنجار زندگی خانواده کودکان خیابانی ضرورت انجام مصاحبه های طولانی را موجب می شود . آنها همچنین به محدودیت های ابزار سنجش در گروههای اقلیت قومی اشاره می کنند و استفاده از منابع چند گانه را برای انجام این کار پیشنهاد می کنند ( به نقل از مقصودی، ۱۳۸۲).یکی از پرسشنامه هایی که در زمینه اختلالات روانی کودکان در امریکا ساخته شده و در ایران هم سابقه اجرا دارد ، پرسشنامه علائم مرضی کودکان (۴ – GSI ) می باشد که دارای دو فرم والد و معلم است که بر اساس ۴ – DSM تنظیم شده و یک وسیله سر تله کننده است که توسط والد و معلم تکمیل می گردد و کودکان را از لحاظ اختلالات مختلف روانی ارزیابی می کند ( توکلی زاده ، ۱۳۷۵). با توجه به اینکه سنجش اختلانهای روانی یک مولفه مهم در ارزیابی و درک بهداشت روانی و سلامت کودکان محسوب می شود ، مقصود از این مطالعه آن است که آیا پرسشنامه علائم مرضی کودکان از اعتبار و روایی کافی برای اندازه گیری و ارزیابی علائم مرضی کودکان خیابانی بر خورار است ؟ آیا می توان از این پرسشنامه به عنوان ابزاری جهت شناسایی و غربال کودکان و نوجوانان خیابانی دارای اختلالهای رفتاری و هیجانی استفاده نمود؟

اهمیت تحقیق

وجود آسیب ها و مشکلات اجتماعی در هر جامعه ای ، کودکان را بیشتر از گروههای دیگر در معرض خطر فرار می دهد ، و به رشد و سلامت آنها آسیب می رساند و حدود ۳/ ۱ درصد جمعیت ایران را کودکان و نوجوانان تشکیل می دهند. تعداد قابل توجهی متعلق به خانواده هایی هستند که به نحوی از نابسامانیهای اجتماعی ، اختلالهای جسمانی و روانی رنج می برند و بخاطر اختلالات خلقی نیاز مند دریافت خدمات تخصصی روان پزشکی و روان شناسی بالیتی هستند ( گلزاری ، ۱۳۶۹ و به نقل از توکلی زاده ، ۱۳۷۵). کودکان به دلایل مختلف ( اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و … ) با آسیب ها و مشکلات متعددی روبرو هستند. کودکان کار و خیابان از جمله کودکان در معرض آسیب هستند که عمدتا به دلایل اقتصادی بیشترین وقت خود را در محیط های ناامن و پر مخاطره خیابان می گذارند. این کودکان در معرض خطرات گوناگون قرار می گیرند ( شریفی، ۱۳۸۳). بر اساس پژوهشهای انجام شده در مورد وضعیت این کودکان در کشور ما ، آنها از حقوق اولیه خود مثل آموزش ، بهداشت ، تغذیه مناسب و … محرومند و در همه زمینه های رشد جسمی، ذهنی ، روانی و اجتماعی با مشکلات فراوانی مواجه هستند و از نارساییهای زیادی رنج می برند ( خسرو پور ، ۱۳۸۱ ، فرابخشی کولایی ، ۱۳۸۲ ، احمد خانبها ، ۱۳۸۱ ، شریفی، ۱۳۸۳).در کشور ما به مسائل پیچیده و گوناگون کودکان بطور جدی پرداخته نشده و نیاز به ابزار های تشخیصی مناسبی که حاوی اطلاعاتی به زبان فارسی در مورد این گروه کودکان باشد و بمنظور تشخیص مسائل و مشکلات رفتاری آنان بکار رود، بسیار اندک می باشد ( محمد اسماعیل ، ۱۳۸۰). این در حالی است که اختلالهای عاطفی – رفتاری ، بویژه به سبب وضعیت نامتعادل و متحول زندگی خانوادگی و اجتماعی کودکان خیابانی ، بیش از هر زمان دیگر گریبانگیر گروههای وسیعی از کودکان شده است . بر اساس آمارهای موجود، در حال حاضر بیش از صد میلیون کودک خیابانی در جهان وجود دارد ( پونیسف ،۲۰۰۳)، صرفنظر از محرومیت ها و نقایصی که این کودکان دارا می باشند ، تاثیرات عمیق و مخربی که رفتار آنها بر جامعه و زندگی قرار دارد ، ضرورت توجه و شتاخت آنها را بیش از پیش آشکار می سازد . آثار زیانبار این آسیب ها تنها به دوران کودکی منحصر نمی شود و تا بزرگسالی نیز ادامه می یابد و جامعه را از وجود انسان های کار آمد و شایسته محروم می سازد ( مهدیزادگان ، ۱۳۸۱). اما از طرفی ارزیابی و سنجش اختلالهای رفتاری این کودکان توسط متخصصان مستلزم استفاده از مقیاس هایی است که ضمن برخورداری از ویژگی های روانسنجی دقیق ، متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی آنها باشد و اطلاعات مناسبی را برای روان شناسان و متخصصان بالینی مستقر در کلینیکها فراهم سازد . بدین منظور انطباق و هنجاریابی پرسشنامه علائم مرضی کودک (CSI-4) به عنوان ابزاری جهت شناسایی و غربال کودکان دارای مسائل رفتاری و هیجانی و تفکیک آنان از کودکان بهنجار ضروری به نظر می رسد و امید است این مجموعه بتواند روان شناسان و روان پزشکان و سایر متخصصان بالینی بهداشت روانی در موقعیت های آموزشی و بالینی را در امر شناسایی و غربال صحیح اختلائهای روانی این کودکان باری دهد و امکان ارزیابی و معاینه روانی دقیق تر را در مراحل بعدی فراهم سازد .

هدف های تحقیق :

هدف کلی پژوهش حاضر تطبیق پرسشنامه علائم مرضی کودکان (۴ – CSI ) به عنوان یک ابزار ، برای

بررسی اختلالات رفتاری کودکان کار و خیابان می باشد .

-تعیین میزان اعتبار و روایی پرسشنامه علائم مرقصی کودکان (۴ – CSI ) در مورد جامعه هدف .

-تدوین جدول هنجار مناسب برای جامعه ی هدف .

پرسش های پژوهش

آیا پرسشنامه علائم مرضی کودکان برای جامعه هدف از اعتبار کافی برخوردار است ؟

آیا پرسشنامه علائم مرضی کودکان برای جامعه هدف از روایی کافی برخوردار است ؟

پرسشنامه علائم مرضی کودکان از چند عامل اشباع شده است ؟

– هنجار مناسب در مورد کودکان کار و خیابان مورد مطالعه در این تحقیق چگونه است ؟

– همبستگی های متقابل خرده مقیاس های دو قرم والد و معلم چگونه است ؟

تعاریف اصطلاحات و تعاریف عملیاتی متغیرها

اختلالهای رفتاری : انواعی از الگوهای رفتاری غیر انطباقی نشان داده شده توسط کودک هستند که با یکمعیار اجتماعی و قراردادی و نسبی مغایرت داشته و با چنان فراوانی و شدتی بروز می کنند که بزرگسالانصاحب قدرت و اختیاری که در محیط کودک زندگی می کنند آن را در اوضاع و احوال مذکور بیش ازحد لازم کم یا زیاد تشخیص می دهند ( راس ، مهریار ، ۱۳۷۶۹؛ به نقل از ایزی ، ۱۳۸۲). این اختلالها در پژوهش علائم مرضی کودک (۴ – CSI ) ، ( ساخته شده بر اساس ملاکهای تشخیص IV – DSM ) کسب می کند ، تشخیص داده می شود .

کودکان خیابانی : به کودکی ، در سن زیر ۱۸ سال که در خیابان سرگردان است یا برای امرار معاش مجبور است کار کند و فاقد مسکن و خوراک مناسب باشد ، اطلاق می گردد ( پونسیف ، ۲۰۰۳).در این پژوهش منظور از کودکان خیابانی ، گروهی از کودکان هستند که تحت نظارت و آموزش انجمن های حمایت از کودکان کار و خیابان ، می باشند .

اعتبار

به معنای قابلیت اعتماد ، ثبات ، همسائی ، قابلیت پیش بینی و دقت با صحت است ( کر لبنجر ، ترجمه شریفی و نجفی زند ، ۱۳۷۶؛ شریفی، ۱۳۸۷). اعتبار آزمون به دقت اندازه گیری و ثبات و پایانی آن مربوط است و در معنای متفاوت دارد . یکی اعتبار ، ثبات و پایانی نمره های آزمون در طول زمان است . بدین معنا که اگر یک آزمون چند بار درباره یک آزمودنی اجرا شود ، تمره وری در همه موارد یکسان باشد. معنای دوم اعتبار به همسانی درونی آن اشاره دارد و مفهوم آن این است که سوالهای آزمون تا چه اندازه با یکدیگر همبستگی متقابل دارند ( شریفی ، ۱۳۸۷).

روابی

اصطلاحی است که به هدفی که آزمون برای تحقیق بخشیدن به آن درست شده است اشاره می کند . لبن و گر انلاند (۲۰۰۲) روایی را به صورت یک ارزشیابی از کیفیت و مناسبت تفسیر کرده اند . کاپلان و ساکوز (۲۰۰۰) گفته اند که روایی را می توان به صورت توافق بین نمره آزمون و کیفیتی که قرار است اندازه بگیرد، تعریف کرد. بنابر آنچه گفته شد آزمونی دارای روایی است که برای اندازه گیری آنچه مورد نظر است کافی و مناسب باشد ( سیف ، ۱۳۸۶). به عبارت دیگر و روایی مستلزم آن است که ابزار پژوهش همان متغیری را اندازه گیری کند که پژوهشگر قصد اندازه گیری آن را دارد. » ( شریفی ، ۱۳۸۷ ص ، ۲۴۶ ) .

۔ روایی ملاکی

روایی ملاکی که آنرا روایی تجربی یا روایی پیش نین نیز می نامند و بصورت همبستگی نمره های آزمون با یک ملای خارجی که با متغیر مورد سنجش مربوط است ، تعریف می شود ( شریفی ، ۱۳۸۷ ص ،۲۴۸).

هنجار بابی

نرم عبارت است از حد متوسط حالات ، معلومات ، با خصیصه افرادی که در یک آزمون شرکت داشته اند و تعداد حالات ، معلومات یا خصایص افراد دیگر را می توان با آن سنجید تا مشخص شود که افراد در مقایسه با فرد متجانس و مشابه خود در چه وضعیتی قرار دارد . به عبارت ساده تر میانگین نمرات گروه مرجع را نرم می گویند ( کرمی ، ۱۳۸۹).

ساختار عاملی

تحلیل عاملی اصطلاحی است کلی برای تعدادی از تکنیک های ریاضی و آماری مختلف اما مرتبط با همبه منظور ۱) توسعه یار و اسانی ابزار های روان سنجی و آزمون تئوری هایی که ابزارها بر پایه آنها ساختهمی شود ، ۲) تحلیل داده ها به منظور کشف سازه های جدید و کمک به تدوین تئوری .۳) تحلیل محتوا و مواد مصاحبه و … از طریق کاهش تعداد زیادی از متغیرهای وابسته به هم ، به صورت تعداد کوچکتری از ابعاد پنهان یا مکتون ( هومن ، ۱۳۸۴ ) در حقیقت این تکنیک پژوهشگر را قادر می سازد تا روایی سازه یک ابزار پژوهشی را مطالعه کنند. به عبارت دیگر ساختار عاملی عبارت است از تعداد عواملی که کل پراکندگی موجود در متغیرهای پرسشنامه را تعیین می کند . منظور از بررسی ساختار عاملی ، تعیین عوامل تشکیل دهنده پرسشنامه است ( هومن ، ۱۳۸۴).