فریبا ابراهیم بابایی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی خانواده درمانی در مقطع کارشناسی ارشد از پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “پیشبینی رفتار پرخطر در افراد مبتلا به اچ آیوی بر اساس عملکرد خانوادگی متوازن؛ با در نظر گرفتن متغیرهای میانجی سبک زندگی و تصمیم گیری پرخطر” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:
دانشگاه شهید بهشتی
پژوهشکده خانواده
پایان نامه
جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی خانواده درمانی
عنوان:
پیشبینی رفتار پرخطر در افراد مبتلا به اچآیوی بر اساس عملکرد خانوادگی متوازن؛ با در نظر گرفتن متغیرهای میانجی سبک زندگی و تصمیمگیری پرخطر
۲-۱-۱ بررسی ریخت شناسی ایدز ……………………………………………………………………………………………………۱۶
سایر متخصصان
کلینیک روانشناسی و مرکز مشاوره خانواده ستاره زندگی تهران مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی ستاره زندگی با فراهم کردن فضایی استاندارد به صورتی طراحی شده است که تمامی خدمات مشاوره فردی، گروه درمانی، برگزاری کارگاه روانشناسی، خانواده درمانی و اتاق بازی برای مشاوران فراهم است. اتاقی مخصوص برای خانواده درمانی برای مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره خیانت، مشاوره طلاق…
مرکز مشاوره و روان شناسی ستاره ایرانیان مرکز مشاوره و روان شناسی ستاره ایرانیان با مدیریت جناب دکتر یاسر دادخواه و همراه با برجسته ترین و مجرب ترین متخصصان اعصاب و روان، روانسنج، مشاور و روان شناس آماده ی ارائه ی مؤثرترین و بهترین خدمات به شما هموطنان گرامی می باشد. مرکز مشاوره و روانشناسی ستاره ایرانیان…
جواد صادقی ویدیو آموزشی جواد صادقی روانشناس در مورد ریلکسیشن جکوبسنمن جواد صادقی روانشناس بالینی با سال ها تجربه و تخصص در زمینه روابط عاطفی و زوج درمانی و روانشناسی هستم که سوابق پژوهشی، علمی و تخصصی بنده شامل: جواد صادقی روانشناس بالینی دانشجوی دکترای روانشناسی بالینی، ارشد روانشناسی بالینی با سابقه…
دکتر یاسر دادخواه دکتر یاسر دادخواه مشاور و مدرس دانشگاه، مدرس کارگاه های مشاوره ای فردی و گروهی، مدرس دوره های زوج درمانی و خانواده درمانی شناختی، مشاوره و استعدادیابی تحصیلی و شغلی و مدرس کشوری نرم افزارهای نوروسایکولوژیک می باشد. سوابق علمی دکتر دادخواه دکترای علوم اعصاب شناختی از پژوهشکده علوم شناختی (IRICSS (Institute for Cognitive Science Studies…
دکتر فردوس قماشچی زمینه فعالیت فردوس قماشچی: - مشاوره ازدواج - مشاوره فردی - روان درمانی - مشاوره خانواده خدمات مطب خدمات روانشناختی:- زوج درمانی- خانواده درمانی- گروه درمانی- تغییر و اصلاح رفتارهای نابهنجار سلامت و بهداشت روان- کودکان و نوجوانان (درمان بیش فعالی، ناسازگاری، شب ادراری، لکنت زبان، بحران بلوغ، بحران هویت)-…
شکل ۴-۱ مدل پیشنهادی رفتار پرخطر در افراد مبتلا به اچآیوی ………………………………………………………….۶۳
چکیده
زمینه و هدف: رفتارهای پرخطر ازجمله رفتارهای پرخطر جنسی و مصرف مواد مخدر، الکل و مواد محرک مسالهای است که شیوع آن در جمعیت مبتلا به اچآیوی بیشتر از جمعیت کلی است که متاثر از عوامل چندی است از جمله: ویژگیهای زیستی، خانوادگی، اجتماعی، تاثیر گروه همسالان، رسانه، داشتن سبک زندگی ناسالم وغیره. یکی از پیشبینهای مهم رفتارهای پرخطر در میان این جمعیت، عملکرد خانوادگی ناسالم افراد مبتلاست که عملکرد خانوادگی هم روی عوامل چندی تاثیر میگذارد؛ هدف اصلی این پژوهش، بررسی چگونگی کارکرد خانوادگی در افراد مبتلا به اچآیوی که منجر به رفتارهای پرخطر میشود و جهت درک بهتر این چگونگی، نقش متغیرهای میانجی سبک زندگی و تصمیمگیری پرخطر بین کارکرد خانوادگی و رفتارهای پرخطر افراد مبتلا به اچآیوی بررسی میشود.
روش: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- همبستگی از نوع تحلیل مسیر است، این پژوهش بر روی ۱۴۷ فرد مبتلا به اچآیوی صورت گرفت و از روش نمونهگیری در دسترس استفاده شد. نمونه آماری بر طبق روشهای تعیین حجم نمونه و بر اساس خردهمقیاسهای پرسشنامههای پژوهش (برآورد رفتارهای پرخطرر، انسجام ومقیاس انعطاف پذیری برای ارزیرابی کارکرد خانوادگی،RBS خانواده، سبک زندگی) ۱۴۷ نفر تعیین شد. برای ارزیابی رفتار پرخطر از آزمون متوازن از پرسشنامه انعطاف و انسجام خانواده، برای ارزیابی سبک زندگی از پرسشنامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت و برای ارزیابی تصمیمگیری پرخطر از آزمون بارت استفاده شد. تحلیل دادهها با استفاده از تحلیل مسیر انجام شد.
یافته ها: نتایج نشان دادند بین کارکرد خانوادگی متوازن و رفتارهای پرخطر همبستگی منفی معنادار وجود دارد و کارکرد خانوادگی هم بهطور مستقیم و هم بهصورت غیرمستقیم به واسطهی دو متغیر میانجی سبک زندگی و تصمیمگیری پرخطر بر روی رفتارهای پرخطر تاثیر میگذارد.
نتیجه گیری: هرچقدر کارکرد خانوادگی متوازنتر باشد سبک زندگی سالمتر، تصمیمگیری پرخطر کمتر و احتمال ارتکاب رفتارهای پرخطر کمتر خواهد بود.
امروزه یکی از نگرانیهای حوزه سلامت عمومی شیوع رفتارهای مخاطرهآمیز میباشد، رفتارهای مخاطرهآمیرز به هرگونه رفتار مداومی اطلاق میشود که مضرات واقعی و بالقوهای را متوجه سلامتی کرده و موجب صدمات و ضایعات میشود مانند مصرف مواد مخدر، مصرف الکل، سوء مصرف مواد مخدر، سوءمصرف مواد محرک و روانگردان و رفتارهای پرخطر جنسی (موناستریو[۱]، وانگ[۲]، شافر[۳]، ۲۰۰۷). مطابق تحقیقات انجام شده، ویژگیهای زیستی، چرخهی رشد، موقعیت اجتماعی- اقتصادی، ویژگیهای خانوادگی، تاثیر همسالان و رسانه از جمله عواملی هستند که برر رفتارهای پرخطر جنسی جوانان تاثیر بهسزایی دارند (حسن[۴]، کریتسراس[۵]، ۲۰۰۰)، علاوه بر این، عوامل شخصیتی (ارزشها، انتظارات و عقاید)، عوامل رفتاری (ناهنجاریها و بزهکاری)، قراردهای اجتماعی و هنجارها و عوامل محیطی نیز در گرایش افراد به رفتارهای پرخطر جنسی تاثیرگذار میباشند )فیشر[۶]، اکه[۷]، کانس[۸]، هراوکینس[۹]، لام[۱۰] ،۲۰۰۸). رفتارهای پرخطر جنسی شامل داشتن شرکای جنسی متعدد و رفتارهای جنسی محافظت نشده است (اسکندری، ۲۰۰۷) از جمله رفتارهای پرخطر دیگر استفاده از وسایل تزریقی مشترک در بین معتادان تزریقی[۱۱] است که آنها را در معرض انواع عفونتها قرار میدهد که شیوع عفونتهای خونی مخصوصا HIV[12]، هپاتیت B و هپاتیتC، در میان این افراد بالاست، ویرروس نقص ایمنی انسان (اچآیوی) مهمترین این عوامل است )بوراتینی[۱۳]، ماساد[۱۴]، روزمان[۱۵]، آزودو[۱۶]، کارالهو[۱۷]، ۲۰۰۰؛ سولکوسکی[۱۸]،۲۰۰۸). عفونت اچآیوی با مختل کردن عملکرد و متلاشی کردن نوعی از سلولهای مسئول ایمنی بدن به نام گلبرولهای سفید منجر به نقص دستگاه دفاعی بدن میشود و باعث بیماری مزمنی به نام سندرم نقص ایمنی بدن یا ایدز[۱۹] میشود که تا پایان عمر ادامه دارد )نوری، ۱۳۹۱). بیماری ایدز و آلودگی به اچآیوی شاید مهمترین چالش نظامهای سلامت و بهداشت روان در طی دو دهه گذشته بوده باشد. طوری که حالت همهگیر ایدز، آن را به عنوان یک بحران سلامت عمومی در نظر گرفته است (ترابست[۲۰]، هربست[۲۱]، مسترز[۲۲]، کوستا[۲۳]، ۲۰۰۲) تنها راه کاهش خطر ابتلا به ایدز برنامههای پیشگیری از رفتار پرخطر است. این نکته را باید در نظر گرفت که عدم آگاهی مردم از این مطلب که هرگونه رفتار پرخطر جنسی تا چه حد میتواند آنها را در معرض ابتلای به عفونت اچآیوی و ایدز قرار دهد، سبب میشود هیچگونه احتیاطی در پیش نگرفته و طبیعی است که زمینه را برای گسترش عفونت فراهم میسازد (داویسون[۲۴]، ۲۰۰۰). این حقایق ما را بر آن میدارد تا در زمینه عوامل مسبب بروز رفتارهای پرخطر تامل و تفکر بیشتری بنماییم. عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و فردی در افزایش خطر و آسیبپذیری افراد به ایدز مشارکت دارند، یکی از این عوامل نقش کارکرد خانواده است، خانواده نخستین نهاد اجتماعی است که تامینکننده نیازهای جسمانی و روانی افراد است، عملکرد خانواده در رشد بهنجار و نابهنجار فرد و در بروز رفتارهای پرخطر بهویژه خطر ابتلا به ایدز نقش مهمی دارد (گلچین، نصیری، نجمی و بشار دوست، ۲۰۰۲)، عامل دیگری که بر رفتارهای پرخطر در افراد مبتلا به ایدز تاثیر میگذارد سبک زندگی است. سلامتی، زندگی خانوادگی، فعالیتهای گروهی و اجتماعی، پیشرفت اقتصادی و تکامل فردی از جمله عواملی هستند که کیفیت زندگی فرد مبتلا را متاثر میسازند (گریرسون[۲۵] و همکاران، ۲۰۰۴). عامل دیگر تصمیمگیری پرخطر میباشد، افراد مبتلا به اچآیوی به دلیل مشکلاتی که در تصمیمگیری دارند و به علت ضعف در تصمیمگیری تمایل بیشتری دارند تا رفتارهای پرخطر انجام دهند (کالیچمن[۲۶]، ۲۰۰۸) بنابراین با وجود اهمیت تاثیر رفتارهای پرخطر بر ابتلا به ایدز مانند اعتیاد تزریقی، ارتباط جنسی محافظت نشده و داشتن شرکای جنسی متعدد، شناسایی عوامل تاثیرگذار بر رفتارهای پرخطر ضروری میباشد. این مطالعه با هدف بررسی رفتارهای پرخطر، سبک زندگی و عملکرد خانوادگی در افراد مبتلا به ایدز صورت میگیرد که میتوان از نتایج آن برای بهبود سبک زندگی و ارتقا سلامتی و اتخاذ رفتارهای جنسی حفاظت شده و بهبود کارکرد خانواده در افراد مبتلا به اچآیوی استفاده شود، بنابراین برای پیشگیری، بررسی عوامل درگیر در بروز رفتارهای پرخطرر در افرراد مبتلا به ایدز ضروری میباشد.
۲-۱ بیان مساله:
سندرم نقص ایمنی بدن که در اثر عفونت با ویروس اچآیوی بهوجود میآید، امروزه تبدیل به یک بیماری همهگیری شده است که جامعه جهانی را تهدید میکند (سلقورن[۲۷]، ریتز[۲۸]، پوپویک[۲۹] و گالو[۳۰]، ۲۰۰۵). ایرن بیماری بزرگترین بیماری عفونی کشنده و چهارمین علت مرگومیر در جهان است و از عوامل اصلی موانع توسعه جوامع بوده است (زاربان، حیدرنیا، رخشانی، ۲۰۰۶). در سال ۲۰۱۳ حدود ۳۵ میلیون نفر مبتلا به ایدز در سطح جهان گزارش شدند و حدود ۱٫۵ میلیون نفر نیز در اثر این بیماری جان باختند. تخمین زده میشود که در ایران در سال ۲۰۱۳ حدود ۷۲ هزار نفر مبتلا به ایدز وجود داشته است و حدود ۴۴۰۰ نفر نیز بر اثراین بیماری جان باخته باشند. اپیدمی اچآیوی در ایران در فاز متمرکز[۳۱] است اما پتانسیل آن را دارد که به اپیدمی فراگیر تبدیل شود (برنامه سازمان ملل متحد در ایدز[۳۲]، ۲۰۱۴). امروزه شیوع رفتارهای مخاطرهآمیز یکی از نگرانیهای حوزه سلامت عمومی است. رفتارهای مخاطرهآمیز مضرات واقعی و بالقوهای را متوجه سلامتی میکند و موجب صدمات و ضایعاتی مانند مصرف مواد مخدر، الکل، سوء مصرف مواد، محرک و روانگردان و رفتارهای پرخطر جنسی میشود (موناستریو[۳۳]، وانگ[۳۴] و شافر[۳۵]، ۲۰۰۷). عوامل متعددی در شکلگیری رفتارهای پرخطر نقش دارند. چنانچه مطالعات گذشته بر نقش عوامل فردی (جنسیت، سن)، محیطی (شرایط جغرافیایی) و اجتماعی (خانواده، مراقبتهای بهداشتی، آموزش و جامعه) بر سلامت قشر نوجوان و جوان تاکید کرده اند. علاوه بر آن نقش ژنتیک و عوامل محیطی در شکلگیری رفتارهای پرخطر نیز شناسایی شده است (استوپ[۳۶] و واردل[۳۷]، ۲۰۰۴). در ارتباط با رفتارهای پرخطر در میان جمعیت افراد مبتلا به ایدز باید متذکر شد که بیشترین راه های ابتلا به این ویروس استفاده از سرنگ مشترک و روابط جنسی محافظت نشده میباشد، بهطوری که در کشور ایران پرخطرترین گروه مبتلایان به ایدز را معتادان تزریقی به خود اختصاص میدهند، درواقع گسترش موج اول ایدز در ایران بر اثر استفاده از سرنگهای مشترک آلوده به ویروس اچآیوی به وجود آمد (مظفرزاده، ۲۰۰۸). معتادان تزریقی گروهی از افراد جامعه هستند که به علت رفتارهای پرخطر خصوصا استفاده از وسایل تزریقی مشترک در معرض انواع عفونتها میباشند و شیوع عفونتهای خونی مخصوصا اچآیوی ، هپاتیت B و هپاتیت Cدر آنها بالاست (بوراتینی و همکاران، ۲۰۰۰ ؛ سولکوسکی[۳۸]، ۲۰۰۸). بعد از معتادان تزریقی گروه دومی که بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار میگیرند، افرادی هستند که شرکای جنسی متعدد و رفتارهای جنسی پرخطرر محافظت نشده دارند؛ خطر جدی که این افراد را تهدید میکند عفونت ناشی از ویروس اچآیوی و انتقال بیماریها و بارداریهای ناخواسته میباشد، این مساله همچنین پیامدهای جسمی، عاطفی و اقتصادی زیادی به بار میآورد (اسکندری، ۲۰۰۷). عدم استفاده از کاندوم از جمله رفتارهای پرخطر جنسی است بهطوری که اجتناب از مصرف کاندوم در روابطی که صرفا به قصد لذت است و در ارتباط با غیر همسر است بیشتر اتفاق میافتد (بوس[۳۹]، کویت کوسکی[۴۰]، چیرت وود[۴۱]، ۲۰۰۰). آمار عدم استفاده از کاندوم در رابطه با شریک هم جنس مرد میتواند حاصل ناآگاهی افراد نسبت به انتقال ویروس در این رابطه باشد (بوگارت[۴۲]، کرال[۴۳]، اسکات[۴۴]، آندرسون[۴۵] و گیلبرت[۴۶]،۲۰۰۵) ویروس اچآیوی که قدرت آلودهکنندگی و سرایت پذیری بالایی دارد، موجب ضعف دستگاه دفاعی و ایمنی بدن انسان میشود و بر روی تمام جنبههای زندگی اعم از روانی، جسمانی، اجتماعی و معنوی تاثیر میگذارد و میتواند موجب ترس از زندگی با این عفونت شود، افراد خانواده و مراقبین این بیماران نیز ممکن است تحت تاثیر این مشکل قرار بگیرند، ابتلا به این عفونت میتواند موجب از دست دادن موقعیتهای اجتماعی، اقتصادی، اشتغال و سکونت شود (سازمان بهداشت جهانی[۴۷]،۲۰۰۳). وحشت از بدنامی و طرد شدن از طرف خانواده و دوستان سبب میشود که آنها بیماریشان را مخفی کنند که این مساله به نوبهی خود منجر به گسترش آلودگی می شود (معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی، ۱۳۸۲). با این وجود خانواده میتواند با حمایت اجتماعی و روانی امکان زندگی آنها را در کنار سایر اعضای خانواده فراهم کند (کولینز[۴۸]، حمایت خانواده میتواند موجب ارتقای کیفیت زندگی مبتلایان و پیشگیری از انتقال عفونت شود (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۳). مطالعات نشان دادهاند که خانواده در خطر ابتلا اچآیوی در نوجوانان به چهار طریق تاثیر میگذارند: ۱٫ نظارت و کنترل ۲٫ نگرشهای والدین در مورد رابطه جنسی ۳٫رفتارهای عاطفی والدین (ملایمت/حمایت) ۴٫ ارتباط بین والدین و فرزندان. عوامل اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی نقش مهمی در سوگیری رفتاری افراد به عهده دارند. اغلب نوجوانان با خانواده، جامعه و بستگان دچار چالش هستند و ممکن است فشار این مشکلات نوجوان را در مرحله تصمیمگیری[۴۹] به سمت رفتارهای پرخطر بکشاند (حسن[۵۰] و الدفراوی[۵۱]، ۱۹۹۶). یکی از عالیترین پردازشهای شناختی مغز تصمیمگیری است که توسط قطعهی پیشپیشانی اجرا میشود (بارک[۵۲]، دیکلمن[۵۳]، بوگارت[۵۴] و نورسف[۵۵]، ۲۰۰۵). تصمیمگیری یک سازهی شناختی است که در ارزیابی اختلالات عصب شناختی مرتبط با اچآیوی[۵۶] مدنظر قرار نگرفته است اما نقش بسیار مهمی در بدکارکردی و نیز نتایج مربوط به سلامت در بیماران مبتلا به عفونت اچآیوی ایفا میکند (یودیسلو[۵۷]، وودز[۵۸]، کتی[۵۹]، دویله[۶۰] و گرنت[۶۱]،۲۰۱۲). تحقیقات انجام شده نشان میدهد که در جمعیت اچآیوی مثبت تاحدودی ضعف در تصمیمگیری وجود دارد (ترامز[۶۲] و همکاران، ۲۰۱۲). تصمیمگیری فرایندی است که در آن همهی گزینههای موجود برای انتخاب، مورد بررسی قررار گرفته و یکی پس از دیگری از میان برداشته میشود. این روند تا زمانی که یک گزینه برای انتخاب باقی می ماند ادامه داشته و با انتخاب گزینهی نهایی، تصمیمگیری به وقوع میپیوندد (پاین[۶۳] ، بتمن[۶۴] و لووس[۶۵]، ۲۰۰۱). در تصمیم گیری مخاطره آمیرز، ، شخص با گزینه هایی روبه روست که انتخاب آنها باری از سود و زیان، در زمان حال و آینده را بره دنبرال دارد، هرچنرد،)۲۲۲۵ ، این سود و زیان با درجاتی از احتمال و عدم قطعیت همراه است (بارک[۶۶]، دیک من[۶۷]، بوگرتس[۶۸] و نورتف[۶۹]، ۲۰۰۵)، تصمیمگیری مخاطرهآمیز با پیامدهای کوتاهمدت مثبت ولی بلندمدت منفی همراه است و مشخصهی آن به عنوان یک اختلال، این است که یک لذت آنی فدای یک هدف بلندمدت میگردد (لیولین[۷۰]، ۲۰۰۸). این همان چیزی است که به عنوان عامل کلیدی بسیاری از اختلالات روانی از جمله سوءمصرف مواد، اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلالات خلقی دوقطبی، گرایش به خودکشی، اختلالات رفتاری نابهنجار و رفتارهای پرخطر جنسی به شمار میرود (جولانت[۷۱] و همکاران،۲۰۱۰). بنابراین میتوان نتیجه گرفت که پیشبینی میزان تصمیمگیریهای پرخطر فرد در شرایط مختلف، از اهمیت بهسزایی برخوردار است و لازمهی آن شناخت شرایطی است که در آن احتمال بیشتری برای خطرپذیری افراد وجود دارد. یکی از راههای دستیابی به این شناخت، تحلیل و ارزیابی مکانیسمهای عصبشناختی زیر بنای تصمیمگیری مخاطرهآمیز و عوامل مؤثر تغییر در میزان خطرپذیری افراد در تصمیمگیریهای آنهاست (پلیزی[۷۲]، سارتوری[۷۳]، رومیاتی[۷۴]، رومیاتی[۷۵]، ویدوتو[۷۶]و دام[۷۷]، ۲۰۰۰). ریشه بسیاری از رفتارهای پرخطر از قبیل عادات غذایی ناسالم، عدم فعالیت فیزیکی، مصرف تنباکو و الکل و انجام رفتارهای پرخطر جنسی ، به علت سبک زندگی ناسالم است که باعث گسترش انواع بیماریها و اختلالات مزمن میشود (ایگرا[۷۸]، ایروین[۷۹]، ۱۹۹۶؛ ریو[۸۰]، کارور[۸۱] و لی[۸۲]، ۲۰۱۱). در نتیجه، یکی از عوامل تاثیرگذار برر رفتارهای پرخطرر ، سبک زندگی میباشد، اگرچه سبک زندگی سالم به کیفیت زندگی بهبود یافته در جمعیت عمومی مربوط می شود، اما در مورد سبک زندگی ناسالم در خلال ابتلا به عفونت اچآیوی اطلاعات اندکی وجود دارد. تحقیقات رو به رشدی در زمینهی اهمیت سبک زندگی سالم در پیشگیری از اچآیوی و نیز کاهش مرگ ومیر مبتلایان به این بیماری (موکداد[۸۳]، مارکس[۸۴] ، استروپ[۸۵]، گربردینگ[۸۶]، ۲۰۰۴) و نیز افزایش کیفیت زندگی مرتبط به سلامت در میان بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن مانند اسکلروزیس چندگانه[۸۷] (استوفبرگن[۸۸]، سرافین[۸۹] و رابرتز[۹۰]، ۲۰۰۰) بیماریهرای قلبی عروقی (سایلر[۹۱]، فلاتری[۹۲]، جوینر[۹۳] و السویک[۹۴]، ۲۰۰۳) و اختلالات عصب ماهیچهای (هوفروس[۹۵]، ۲۰۰۴) وجود دارد . اخیرا سبک زندگی سالم در میان مبتلایان به عفونت اچآیوی موضوع تحقیقاتی بود که به نظر میآمد دچار بیتوجهی شده اند (کلینگرمن[۹۶]، ۲۰۰۴). شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه رفتارهایی مانند مصرف دخانیات، مصرف الکل و رفتارهای جنسی ناایمن باعث افزایش شکایات دارویی شده و گسترش شیوع اچآیوی میشود، هم چنین بزرگسالان با کیفیت زندگی پایینتر، کمتر از بزرگسالان با کیفیت زندگی بالاتر اعتقاد داشتند که رفتارهای جنسی ایمن از اهمیت بالایی برخوردارند (سامت[۹۷]، هورتون[۹۸]، تراپاگن[۹۹]، لیون[۱۰۰] و فریدبرگ[۱۰۱]، ۲۰۰۳). بزرگسالان مبتلا به اچآیوی به میزان زیادی با وقایع پراسترس روبه رو میشوند که شامل نقص در وضعیت سلامت، از دست دادن شغل، امنیت مالی و نقشهای اجتماعی و طردشدن از اطرافیان میباشد. شواهد از تاثیر روزافزون استرس بر گسترش و رشد اچآیوی سخن به میان میآورند )لسررمن[۱۰۲] و همکاران، ۱۹۹۷). از آنجایی که حمایت اجتماعی و سبک زندگی سالم بهطور معناداری با کیفیت زندگی رابطه دارند، نشان داده میشود که حمایت اجتماعی میتواند بهعنوان یک مانع در برابر عوامل استرسزای روانی عمل کند )باستاردو[۱۰۳] و کیمبرلین[۱۰۴]، ۲۰۰۰). در چنین شرایطی شناسایی نحوه عملکرد خانواده، سبک زندگی و همچنین با دانستن تصمیمهای پرخطری که افراد را به سمت ابتلا به ایدز سوق میدهد میتوان عوامل درگیر در رفتارهای پرخطر افراد مبتلا به اچآیوی را شناسایی کرد؛ بنابراین هدف ما از این پژوهش این است که آیا رابطهای بین عملکرد خانوادگی با رفتار پرخطر با در نظرر گررفتن نقش میانجی تصمیمگیری پرخطر و سبک زندگی در میان افراد دارای ویروس اچآیوی وجود دارد یا نه؟
۳-۱ اهمیت و ضرورت پژوهش:
ایدز یک بیماری کشنده در عصر معاصر است که تقریبا مشکل بهداشتی تمامی کشورهاست، ویروس نقص ایمنی به سرعت در حال گسترش است و باعث تضعیف و مرگ بسیاری از بزرگسالان در اوایل زندگی و آلودگی افراد مختلف میشود )رایسلر[۱۰۵] و کوهن[۱۰۶]، ۲۰۰۵). مقایسه میزان آلودگی به ویروس ایدز در ایران و بعضی کشورهای همسایه مانند ، آذربایجان، ترکیه و قزاقستان نشان میدهد که این بیماری هنوز در کشور ایران از شیوع پایینی برخوردار است، لیکن این اعتقاد وجود دارد که آمارهای گزارش شده رسمی در ایران از دقت کافی برخوردار نباشند و تعداد مبتلایان باید حداقل چهار برابر میزان گزارش شده باشد )برنامه سازمان ملل متحد در ایدز، ۲۰۰۴). انتقال خیلی سریع این ویروس در میان افراد در معرض خطر جمعیت معتادان تزریقی با نرخ ۱۰% تا ۵۰% گزارش شده است با وجود ایرن که مداخلات کاهش آسیب از جمله درمان جایگزین و برنامههای توزیع سرنگ در سال ۲۰۰۲ معرفی شد و تا سال ۲۰۰۵ گسترش یافت ولی همچنان در سال ۲۰۰۷ مداخلات در حد کافی نبود و رفتارهای پرخطر در میان معتادان تزریقی در سال ۲۰۰۷ هنوز رایج بود. مطالعهی انجام شده در تهران در سال ۲۰۰۶-۲۰۰۷ نشان داد که ۶۴% معتادان تزریقی از ابزارهای مشترکی برای تزریق در ۶ ماه اخیر استفاده میکردند )رزاقی،۲۰۰۸). علاوه بر این، اکثریت معتادان تزریقی تغییر مکان و حبسهای زیادی دارند و شبکههای اجتماعی بزرگی را تشکیل میدهند (نارنجیها،۲۰۰۸)، بنابراین همچنان احتمال بالایی برای افزایش شیوع اچآیوی در میان معتادان تزریقی وجود دارد وبهنظر میرسد نظرات دقیق موقعیت و تلاش برای کاهش آسیب ضروری میباشد (استیمسون[۱۰۷]، ۱۹۹۵). مصرف تزریقی مواد نقش مهمی در انتقال عفونتهای خونی در میان معتادان تزریقی ایفا میکند و یکی از مهمترین عوامل انتقال عفونت در میان معتادان تزریقی، ابزار تزریق مشترک است )بوراتینی و همکاران، ۲۰۰۰؛ ساموئل[۱۰۸]، دوهرتی[۱۰۹]، بولتری[۱۱۰] و جنیسن[۱۱۱]، ۲۰۰۱). جوانان مبتلا به اعتیاد تزریقی به علت تزریقهای مکرر، استفاده از سرنگ و سایر وسایل مشترک، داشتن الگوهای جنسی مختلف و تجارب جنسی در قبال پول یا مواد، در معرض خطر بیشتر ابتلا به عفونت ویروسی اچآیوی هستند، در ایران نیز بیشتر موارد عفونت اچآیوی (در حدود ۶۲ درصد از موارد گزارش شده)، در میان معتادان تزریقی تشخیص داده میشود (هران[۱۱۲]، پیج شرافر[۱۱۳]، لروم[۱۱۴]، اوکوآ[۱۱۵] و موس، ۲۰۰۱؛ رزانی و همکاران، ۲۰۰۷). علاوه بر رفتارهای پرخطر تزریقی، رفتارهای پرخطر جنسی نیز با عفونت اچآیوی رابطه دارند، مهمترین رفتارهای جنسی پرخطر ثابت شده برای گسترش این ویروس عبارتند از روابط حفاظت نشدهی جنسی با همجنس یا جنس مخالف و یا با شرکای جنسی متعدد میباشد (اسرترادی[۱۱۶] و همکاران، ۲۰۰۱؛ زمانی و همکاران، ۲۰۰۵). نظر به اینکه رفتارهای پرخطراز جمله: رابطه جنسی محافظت نشده ویا داشتن چندین شریک جنسی بیشتر در بین جوانان و جنس مذکر وجود دارد، این رفتارها با نظارت کمتر والدین و مشکلات برونی سازی بیشتر، رابطه دارد (پافر[۱۱۷]، بروورمن[۱۱۸]، اوهیامبو[۱۱۹] و سیکما[۱۲۰]، ۲۰۱۰) و از آنجایی که رفتارهای پرخطر با ترکیب عوامل روانی اجتماعی مرتبط با اچآیوی و مشخصههای حمایتی والدین و اجتماع رابطه دارد )دیکلمنت[۱۲۱] و همکاران، ۲۰۰۸)، بررسی تاثیراتی که کارکرد خانوادگی بر رفتارهای پرخطر میگذارند ضروری میباشد.نقص شناختی از جمله نقص در تصمیمگیری در میان جمعیتهای در معرض خطر اچآیوی یک مانع برای کنترل رفتارهای پرخطر است، پیشینه پژوهشی نشان میدهد که نقص شناختی با رفتارهای پرخطر ارتباط دارد، نه تنها افزایش رفتارهای پرخطر باعث تشدید نقص شناختی میشود بلکه نقص شناختی هم منجر به کاهش اثربخشی مداخلات.
