من فریبا ابراهیم بابایی هستم، فارغ التحصیل روان­شناسی خانواده ­درمانی در مقطع کارشناسی ارشد از پژوهشکده خانواده دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “پیش­بینی رفتار پرخطر در افراد مبتلا به اچ­ آی­وی بر اساس عملکرد خانوادگی متوازن؛ با در نظر گرفتن متغیرهای میانجی سبک زندگی و تصمیم­ گیری پرخطر” می باشد که در ادامه بخشی از کلیات پژوهشی آن را مطالعه می کنید:

بیان مساله: سندرم نقص ایمنی بدن که در اثر عفونت با ویروس اچ­آی­وی به­وجود می­آید، امروزه تبدیل به یک بیماری همه­گیری شده است که جامعه جهانی را تهدید میکند (سلقورن، ریتز، پوپویک و گالو، ۲۰۰۵).  ایرن بیماری بزرگترین بیماری عفونی کشنده و چهارمین علت مرگ­ و میر در جهان است و از عوامل اصلی موانع توسعه جوامع بوده است (زاربان، حیدرنیا، رخشانی، ۲۰۰۶). در سال ۲۰۱۳ حدود ۳۵ میلیون نفر مبتلا به ایدز در سطح جهان گزارش شدند و حدود ۱٫۵ میلیون نفر نیز در اثر این بیماری جان باختند. تخمین زده می­شود که در ایران در سال ۲۰۱۳ حدود ۷۲ هزار نفر مبتلا به ایدز وجود داشته است و حدود ۴۴۰۰ نفر نیز بر اثراین بیماری جان باخته باشند. اپیدمی اچ­ آی­وی در ایران در فاز متمرکز است اما پتانسیل آن را دارد که به اپیدمی فراگیر تبدیل شود (برنامه سازمان ملل متحد در ایدز، ۲۰۱۴). امروزه شیوع رفتارهای مخاطره ­آمیز یکی از نگرانی­های حوزه سلامت عمومی است. رفتارهای مخاطره­ آمیز مضرات واقعی و بالقوه­ای را متوجه سلامتی می­کند و موجب صدمات و ضایعاتی مانند مصرف مواد مخدر، الکل، سوء مصرف مواد، محرک و روانگردان و رفتارهای پرخطر جنسی میشود (موناستریو، وانگ و شافر، ۲۰۰۷). عوامل متعددی در شکل­ گیری رفتارهای پرخطر نقش دارند. چنانچه مطالعات گذشته بر نقش عوامل فردی (جنسیت، سن)، محیطی (شرایط جغرافیایی) و اجتماعی (خانواده، مراقبت­های بهداشتی، آموزش و جامعه) بر سلامت قشر نوجوان و جوان تاکید کرده اند. علاوه بر آن نقش ژنتیک و عوامل محیطی در شکل­گیری رفتارهای پرخطر نیز شناسایی شده است (استوپ و واردل، ۲۰۰۴). در ارتباط با رفتارهای پرخطر در میان جمعیت افراد مبتلا به ایدز باید متذکر شد که بیشترین راه های ابتلا به این ویروس استفاده از سرنگ مشترک و روابط جنسی محافظت نشده می­باشد، به ­طوری که در کشور ایران پرخطرترین گروه مبتلایان به ایدز را معتادان تزریقی به خود اختصاص می­دهند، درواقع گسترش موج اول ایدز در ایران بر اثر استفاده از سرنگ­های مشترک آلوده به ویروس اچ­ آی­وی به وجود آمد (مظفرزاده، ۲۰۰۸). معتادان تزریقی گروهی از افراد جامعه هستند که به علت رفتارهای پرخطر خصوصا استفاده از وسایل تزریقی مشترک در معرض انواع عفونت­ها می­باشند و شیوع عفونت­های خونی مخصوصا اچ ­آی­وی ، هپاتیت  B و هپاتیت C در آنها بالاست (بوراتینی و همکاران، ۲۰۰۰ ؛ سولکوسکی، ۲۰۰۸). بعد از معتادان تزریقی گروه دومی که بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار میگیرند، افرادی هستند که شرکای جنسی متعدد و رفتارهای جنسی پرخطرر محافظت نشده دارند؛ خطر جدی که این افراد را تهدید می­کند عفونت ناشی از ویروس اچ ­آی­وی و انتقال بیماری­ها و بارداری­های ناخواسته می­باشد، این مساله همچنین پیامدهای جسمی، عاطفی و اقتصادی زیادی به بار می ­آورد (اسکندری، ۲۰۰۷). عدم استفاده از کاندوم از جمله رفتارهای پرخطر جنسی است به­ طوری که اجتناب از مصرف کاندوم در روابطی که صرفا به قصد لذت است و در ارتباط با غیر همسر است بیشتر اتفاق میافتد (بوس، کویت کوسکی، چیرت وود، ۲۰۰۰). آمار عدم استفاده از کاندوم در رابطه با شریک هم جنس مرد می­تواند حاصل ناآگاهی افراد نسبت به انتقال ویروس در این رابطه باشد (بوگارت، کرال، اسکات، آندرسون و گیلبرت،۲۰۰۵) ویروس اچ ­آی­وی که قدرت آلوده ­کنندگی و سرایت پذیری بالایی دارد، موجب ضعف دستگاه دفاعی و ایمنی بدن انسان می­شود و بر روی تمام جنبه های زندگی اعم از روانی، جسمانی، اجتماعی و معنوی تاثیر می­گذارد و می­تواند موجب ترس از زندگی با این عفونت شود، افراد خانواده و مراقبین این بیماران نیز ممکن است تحت تاثیر این مشکل قرار بگیرند، ابتلا به این عفونت می­تواند موجب از دست دادن موقعیت­های اجتماعی، اقتصادی، اشتغال و سکونت شود (سازمان بهداشت جهانی،۲۰۰۳). وحشت از بدنامی و طرد شدن از طرف خانواده و دوستان سبب می­شود که آن­ها بیماریشان را مخفی کنند که این مساله به نوبه­ی خود منجر به گسترش آلودگی می شود (معاونت پیشگیری سازمان بهزیستی، ۱۳۸۲). با این وجود خانواده می­تواند با حمایت اجتماعی و روانی امکان زندگی آنها را در کنار سایر اعضای خانواده فراهم کند (کولینز، حمایت خانواده می­تواند موجب ارتقای کیفیت زندگی مبتلایان و پیشگیری از انتقال عفونت شود (سازمان بهداشت جهانی، ۲۰۰۳). مطالعات نشان داده­اند که خانواده در خطر ابتلا اچ ­آی­وی در نوجوانان به چهار طریق تاثیر میگذارند: ۱٫ نظارت و کنترل ۲٫ نگرشهای والدین در مورد رابطه جنسی ۳٫رفتارهای عاطفی والدین (ملایمت/حمایت)  ۴٫ ارتباط بین والدین و فرزندان. عوامل اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی نقش مهمی در سوگیری رفتاری افراد به عهده دارند. اغلب نوجوانان با خانواده، جامعه و بستگان دچار چالش هستند و ممکن است فشار این مشکلات نوجوان را در مرحله تصمیم­گیری به سمت رفتارهای پرخطر بکشاند (حسن و الدفراوی، ۱۹۹۶). یکی از عالیترین پردازش­های شناختی مغز تصمیم­گیری است که توسط قطعه­ی پیش­پیشانی اجرا می­شود (بارک، دیکلمن، بوگارت و نورسف، ۲۰۰۵). تصمیم­گیری یک سازهی شناختی است که در ارزیابی اختلالات عصب شناختی مرتبط با اچ­ آی­وی مدنظر قرار نگرفته است اما نقش بسیار مهمی در بدکارکردی و نیز نتایج مربوط به سلامت در بیماران مبتلا به عفونت اچ ­آی­وی ایفا می­کند (یودیسلو، وودز، کتی، دویله و گرنت،۲۰۱۲). تحقیقات انجام شده نشان می­دهد که در جمعیت اچ­ آی­وی مثبت تاحدودی ضعف در تصمیم­ گیری وجود دارد (ترامز و همکاران، ۲۰۱۲). تصمیم­گیری فرایندی است که در آن همه­ ی گزینه­ های موجود برای انتخاب، مورد بررسی قرار گرفته و یکی پس از دیگری از میان برداشته می­شود. این روند تا زمانی که یک گزینه برای انتخاب باقی می ماند ادامه داشته و با انتخاب گزینه­ ی نهایی، تصمیم ­گیری به وقوع می پیوندد (پاین ، بت­من و لووس، ۲۰۰۱). در تصمیم گیری مخاطره آمیز، ، شخص با گزینه هایی روبه روست که انتخاب آنها باری از سود و زیان، در زمان حال و آینده را به دنبال دارد، هرچند این سود و زیان با درجاتی از احتمال و عدم قطعیت همراه است (بارک، دیک من، بوگرتس و نورتف، ۲۰۰۵)، تصمیم­گیری مخاطره ­آمیز با پیامدهای کوتاه­مدت مثبت ولی بلندمدت منفی همراه است و مشخصه­ی آن به عنوان یک اختلال، این است که یک لذت آنی فدای یک هدف بلندمدت میگردد (لیولین، ۲۰۰۸). این همان چیزی است که به عنوان عامل کلیدی بسیاری از اختلالات روانی از جمله سوءمصرف مواد، اختلال شخصیت ضداجتماعی، اختلالات خلقی دوقطبی، گرایش به خودکشی، اختلالات رفتاری نابهنجار و رفتارهای پرخطر جنسی به شمار می­رود (جولانت و همکاران،۲۰۱۰). بنابراین میتوان نتیجه گرفت که پیش­بینی میزان تصمیم­گیری­ های پرخطر فرد در شرایط مختلف، از اهمیت به­ سزایی برخوردار است و لازمه­ ی آن شناخت شرایطی است که در آن احتمال بیشتری برای خطرپذیری افراد وجود دارد. یکی از راه­ های دستیابی به این شناخت، تحلیل و ارزیابی مکانیسم ­های عصب ­شناختی زیر بنای تصمیم­ گیری مخاطره­ آمیز و عوامل مؤثر تغییر در میزان خطرپذیری افراد در تصمیم­گیری­ های آنهاست (پلیزی، سارتوری رومیاتی، رومیاتی، ویدوتو و دام ۲۰۰۰).ریشه بسیاری از رفتارهای پرخطر از قبیل عادات غذایی ناسالم، عدم فعالیت فیزیکی، مصرف تنباکو و الکل و انجام رفتارهای پرخطر جنسی ، به علت سبک زندگی ناسالم است که باعث گسترش انواع بیماری­ها و اختلالات مزمن میشود. در نتیجه، یکی از عوامل تاثیرگذار برر رفتارهای پرخطرر ، سبک زندگی می­باشد، اگرچه سبک زندگی سالم به کیفیت زندگی بهبود یافته در جمعیت عمومی مربوط می شود، اما در مورد سبک زندگی ناسالم در خلال ابتلا به عفونت اچ­ آی­وی اطلاعات اندکی وجود دارد. تحقیقات رو به رشدی در زمینه­ی اهمیت سبک زندگی سالم در پیشگیری از اچ ­آی­وی و نیز کاهش مرگ ومیر مبتلایان به این بیماری در نتیجه، یکی از عوامل تاثیرگذار برر رفتارهای پرخطرر ، سبک زندگی می­باشد، اگرچه سبک زندگی سالم به کیفیت زندگی بهبود یافته در جمعیت عمومی مربوط می شود، اما در مورد سبک زندگی ناسالم در خلال ابتلا به عفونت اچ ­آی­وی اطلاعات اندکی وجود دارد. تحقیقات رو به رشدی در زمینه ­ی اهمیت سبک زندگی سالم در پیشگیری از اچ ­آی­وی و نیز کاهش مرگ و میر مبتلایان به این بیماری اسکلروزیس چندگانه بیماری های قلبی عروقی، و اختلالات عصب ماهیچه ­ای وجود دارد. اخیرا سبک زندگی سالم در میان مبتلایان به عفونت اچ ­آی­وی موضوع تحقیقاتی بود که به نظر می ­آمد دچار بی ­توجهی شده اند. شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه رفتارهایی مانند مصرف دخانیات، مصرف الکل و رفتارهای جنسی ناایمن باعث افزایش شکایات دارویی شده و گسترش شیوع اچ­ آی­وی می­شود، هم چنین بزرگسالان با کیفیت زندگی پایین­تر، کمتر از بزرگسالان با کیفیت زندگی بالاتر اعتقاد داشتند که رفتارهای جنسی ایمن از اهمیت بالایی برخوردارند. بزرگسالان مبتلا به اچ­آی­وی به میزان زیادی با وقایع پراسترس روبه رو می­شوند که شامل نقص در وضعیت سلامت، از دست دادن شغل، امنیت مالی و نقش ­های اجتماعی و طردشدن از اطرافیان می­باشد. شواهد از تاثیر روزافزون استرس بر گسترش و رشد اچ­آی­وی سخن به میان می ­آورند. از آن­جایی که حمایت اجتماعی و سبک زندگی سالم به­ طور معناداری با کیفیت زندگی رابطه دارند، نشان داده می­شود که حمایت اجتماعی می­تواند به­ عنوان یک مانع در برابر عوامل استرسزای روانی عمل کند. در چنین شرایطی شناسایی نحوه عملکرد خانواده، سبک زندگی و همچنین با دانستن تصمیم­ های پرخطری که افراد را به سمت ابتلا به ایدز سوق می­دهد میتوان عوامل درگیر در رفتارهای پرخطر افراد مبتلا به اچ ­آی­وی را شناسایی کرد؛ بنابراین هدف ما از این پژوهش این است که آیا رابطه ­ای بین عملکرد خانوادگی با رفتار پرخطر با در نظر گرفتن نقش میانجی تصمیم ­گیری پرخطر و سبک زندگی در میان افراد دارای ویروس اچ­ آی­وی وجود دارد یا نه؟