مائده ابوطالبی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی کودک در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی در سال ۱۳۸۸، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر آموز سبک محاوره ی بسط یافته و محتوای غنی هیجانی به مادران در افزایش حافظه خود واقعه انگاری و آگاهی هیجانی کودکان پیش دبستانی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه شهید بهشتی

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی کودک

عنوان:

اثر آموز سبک محاوره ی بسط یافته و محتوای غنی هیجانی به مادران در افزایش حافظه خود واقعه انگاری و آگاهی هیجانی کودکان پیش دبستانی

استاد راهنما:

دکتر محمد علی مظاهری

استاد مشاور:

دکتر کارینه طهماسیان

پژوهشگر:

مائده ابوطالبی

زمستان ۱۳۸۸

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

تعریف و بیان مساله اصلی تحقیق

ضرورت انجام پژوهش

اهداف

اهداف کلی

اهداف ویژه

فرضیه های پژوهش

فرضیه های اصلی

فرضیه ها فرمی

متغیرها و تعریف عملیاتی آن ها

تعاریف نظری

تعاریف عملیاتی

فصل دوم: پیشینه پژوهش

مقدمه

چهار چوب نظری اجتماعی – فرهنگی

حافظه خود واقعه نگاری

تعریف حافظه خود واقعه نگاری

پدیدایی حافظه خود واقعه نگاری

اهمیت حافظه خود واقعه نگاری

تاثیر سبک محاوره والدین بر روی حافظه خود واقعه نگاری کودکان

یافته های طولی

یافته های آزمایشی

سیک محاوره والدین

عناصر فردی سبک محاوره بسط دهنده

میزان بسط دهندگی سؤالات بسته پاسخ

نقش خصوصیات کودک در سبک محاوره

تاثیر مشارکت کودک در سبک محاوره و یادآوری

تاثیر خلق وخوی کودک بر روی سبک محاوره

تاثیر جنسیت کودک بر روی سبک محاوره

رابطه بین دلبستگی و سبک محاوره

تاثیر خصوصیات فردی مادر در سبک محاوره

تاثیر سطح اجتماعی اقتصادی بر سبک محاوره

تاثیر فرهنگ بر روی سبک محاوره دانش هیجانی

تحول دانش هیجانی

اهمیت دانش هیجانی برای کودکان پیش دبستانی

گفتگو در مورد تجربیات هیجانی

عوامل اثر گذار بر روی دانش هیجانی

تاثیر جنسیت بر روی دانش هیجانی

تاثیر فرهنگ بر روی دانش هیجانی

ارتباط بین دانش هیجانی، زبان، و نظریه ذهن

یافته های پژوهشی: گفتگوی والد- کودک در مورد هیجان ها و دانش هیجانی

یکپارچه کردن اطلاعات در مورد گفتگو در مورد تجربیات، حافظه خود

واقعه نگاری و دانش هیجانی: پژوهش حاضر

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه

طرح کلی پژوهش

جامعه، نمونه و روش نمونه گیری

ابزارهای پژوهش

ابزارها و پروتکل آموزش

ابزار سنجش سیک محاوره ی مادر

ابزار سنجش حافظه کودک

تکلیف بیان علت هیجان

خرده آزمون گنجینه لغات

فرم مشخصات دموگرافیک

مراحل اجرایی پژوهش

روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم: توصیف و تحلیل داده های پژوهش

مقدمه

توصیف و داده های جمعیت شناختی نمونه

بررسی آماری فرضیه ها

یافته های جانبی

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه

بحث در یافته های پژوهش

جمع بندی

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد هایی برا پژوهش آتی

منابع

چکیده:

هدف پژوهش حاضر آموزش سبک محاوردی بسط یافته و محتوای غنی هیجانی به مادران، و بررسی اثر بخشی آن بر روی حافظه خود واقعه نگاری و آگاهی هیجانی کودکان پیش دبستانی بود. نمونه مورد پژوهش شامل ۳۴ زوج مادر و کودک (۱۳ دختر، ۲۱ پسر) بود که به شیوه نمونه گیری در دسترس از مهد کودکی در شهر اصفهان انتخاب شده بودند. کودکان ابتدا (با میانگین سنی ۵۹ ماه) بر اساس نمرات زبان و سپس بر اساس جنسیت، سن، و تحصیلات مادران با یکدیگر همتا شدند. آنها بر اساس تصادف به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم گردیدند. برای آموزش سبک محاوره بسط یافته و محتوای غنی هیجانی از مادران گروه آزمایشی خواسته شد که حین محاوره با کودکانشان از پنج شیوه استفاده از افعال پرسشی “کی، کجاء چرا، چه کسی، چی یا چگونه”، ربط دادن واقعه زمان حال به تجربیات قبلی با دانسته های کودک، دنبال کردن آنچه که کودک می گوید و انجام میدهد. تشویق و تحسین رفتار و گفتار کودک، و گفتگو در مورد میدان ها و ملتهایشان، استفاده نمایند. نتایج نشان داد که مادران و کودکان گروه آموزشی نسبت به مادران و کودکان گروه کنترل در پس آزمون به میزان بیشتری از عناصر سبک بسط یافته استفاده می کردند. مادران و کودکان گروه آموزشی نسبت به مادران و کودکان گروه کنترل در پس آزمون و پیگیری به میزان بیشتری در مورد هیجان ها و علتهایشان صحبت می کردند. میزان یادآوری و دانش هیجانی کودکان دو گروه در پس آزمون و پیگیری تفاوت معناداری نداشت. اثرگذاری آموزش سیک و محتوای محاوره به مادران با نتایج پژوهش های پیشین هماهنگ است. و راهی نوین برای ارتقاء مهارت های کودکان از طریق آموزش به مادران برای پژوهشگران و متخصصان بالینی باز کرده است.

واژهای کلیدی: آموزش سبک محاوره، سبک محاوره بسط یافته بالا، سبک محاوره بسط یافته پایین، حافظه شرح حال، دانش هیجانی

مقدمه

سالهای پیش از دبستان، سن سه تا شش سال، دوران حساسی برای تحول مهارت های شناختیاجتماعی کودکان هستند. مهارت های حافظه ای، از جمله آنهایی که زیر بنای حافظه خود واقعه نگاری هستند، در طول این دوره تحول می آیند (تلسون و فویش ، ۲۰۰۴). بطور کلی کودکان ۴ و ۵ ساله می توانند اتفاقات مربوط به یکسال قبل را به یاد بیاورند و بیان کنند (پترسون ، ۲۰۰۲ سالومن و پیپ ، ۲۰۰۰), نظریه ذهن و دانش هیجانی نیز در این دوران رشد می کنند، در سال – های اولیه کودکان تنها هیجان های ساده را می شناسند و جلوهای این هیجانها را تشخیص میدهند، درک کودکان از هیجان های پیچیده و علت هیجان ها بین ۳ تا ۵ سالگی به سرعت پیشرفت می کند (دنهام ، ۱۹۹۸ هاگس و دان ۲۰۰۲ پونز ، لاسون ، هریس و دروستی ۲۰۰۴ ولمن ، کراس ، و واتسون، ۲۰۰۱) به علاوه مهارت های متعدد دیگری نیز در این دوره تحول می یایند، از جمله مهارتهای زبانی و مهارتهای سواد آموزی اولیه که برای خواندن و نوشتن در آینده ضروری هستند (وایت هارت و لانگی گان ، ۱۹۹۸). گسترش اولیه این مهارت ها برای جنبه های شناختی، اجتماعی، هیجانی زندگی کودکان مهم و ضروری هستند. برای مثال دانش هیجانی یکی از مهمترین مولفه های خود تنظیمی هیجانی به شمار می رود و خود تنظیم هیجانی ابزاری مهم برای خودگردانی است، و عملکرد اجتماعی کودکان را در مدرسه پیش بینی می کند (ایزنبرگ ، اسمیت ، سادوسی و اسپینراد ، ۲۰۰۴).مجموعه وسیعی از پژوهش ها پیشنهاد می کنند که شیوهایی که والدین در مورد تجربیات با کودکان صحبت می کنند، شامل سبک و محتوای، تحول حافظه خود واقعه نگاری را تحت تاثیر قرار می دهد (رزی و نیوکامپ ۲۰۰۷ ورهام ۲۰۰۷؛ رزی، هادن و فویش، ۱۹۹۳). همچنین پژوهش – های اخیر بیان می کنند که سبک و محتوای گفتگوی والدین در مورد تجربیات ممکن است دانش هیجانی کودکان را تحت تاثیر قرار دهد ( فویش، ۲۰۰۶ ورهام، ۲۰۰۷؛ نلسون و فویش، ۲۰۰۴)۔

تعریف و بیان مساله اصلی تحقیق

حافظه خود واقعه نگاری، شامل حافظه فرد برای وقایع شخصی مهم و خاص زندگی است (نلسون و فویش (۲۰۰۴)، نلسون (۱۹۹۶) حافظه خود واقعه نگاری را اینگونه توصیف کرده است – حافظهی دراز مدت و دارای ترتیب زمانی برای وقایع مهم زندگی فرد ” (صفحه ۱۶۲). خاطراتی که فرد به یاد می آورد که تنها در مورد وقایع اطلاعات می دهند بلکه در مورد ملایی، توانایی های اولویت ها و ارزش های فرد هم اطلاعاتی فراهم می آورند (کوک رافت ورزی، ۲۰۰۸), اطلاعات حافله خود واقعه نگاری برای افراد مهم و معنادار هستند، به همین دلیل افراد به یادآوری و گفتگو در مورد آنها با دیگران علاقه مند هستند. این حافظه برای هویت فردی و سلامت روانی حیائی است (وانگ ،۲۰۰۸) حافظه خود واقع نگاری ساختار خلاقی دارد که بواسطه تعاملات اجتماعی بوجود می آید. محاوره هایی که کودکان با والدینشان در مورد تجربیات گذشته دارند؛ یک منبع مهم برای حافظه خود واقعه نگاری است ( فویش و فرام هاف ، ۱۹۸۸ مک کیبله و پترسون، ۱۹۹۱ بولاند و هادن۲۰۰۳؛ کلیولند ، رزی و گرولنیک ،۲۰۰۷ ورهام و سالومن، ۲۰۰۶ رزی و نیوکامب، ۲۰۰۷).پژوهش گران سبک محاوره والدین با کودکانشان در مورد تجربیات گذشته را به دو دسته بسط دهنده بالا و پایین تقسیم می کنند (فویش .۱۹۹۴: فویش و فرام هاف، ۱۹۸۸؛ مک کیبله و پرسون، ۱۹۹۱ رزی و فریش، ۱۹۹۳؛ رزی،ه و فویش، ۱۹۹۳، هادن، ۱۹۹۸ یولاند و هادن ۲۲۰۰۲ نیو کامب و رزی، ۲۰۰۴ ورهام و سالومن. ۲۰۰۶: فویش و هادن، ۲۰۰۶: رزی و نیوکامب ۲۰۰۷؛ ورهام، ۲۰۰۷). والدین با سبک محاورهی بسط دهنده بالا از طریق استفاده از سؤالات باز پاسخ (معمولا با استفاده از افعال پرسشی مانند چی ، چه رفت، چگونه، چرا، چه کسی و کجا) به حافظه کودک سازمان می دهند. این والدین از کودکان در بیان دیدگاههایشان حمایت می کنند و به دنبال کردن روش کود که در هنگام صحبت از تجربیات گذشته تمایل دارند. در مقابل والدین با سبک محاورهی پسط دهنده پایین انقدر سؤال های خود را تکرار می کشد تا کودک جوابی که مورد نظر آنها است را بیان کند؛ همچنین آنها زمانی که نقطه نظر و روش کودک با نقطه نظر و روش خودشان هماهنگ نیست آن را بی ارزش می سازند (کلیولند، رزی و گرولنیک، ۲۰۰۷). تفاوت های فردی مادران در چگونگی سازماندهی محاوره با کودکان پیش دبستانی در مورد تجربیات مشترک گذشته، علاوه بر تحول مهارت های حافظه خود واقعه نگاری کودکان (رزی و نیوکامب، ۲۰۰۷ ورهام، ۲۰۰۷: رزی، هادن و فریش، ۱۹۹۳)، یا فهم آنها از هیجان ها نیز ارتباط دارد (فویش، ۲۰۰۶؛ ورهام، ۲۰۰۷؛ نلسون و فویش، ۲۰۰۴؛ ورهام و سالومن، ۲۰۰۶). دانش هیجانی کودکانی بوسیله آگاهی و فهم حالت، ابراز ، علت، و پیامد هیجان های خود و دیگران مشخص میشود ( دنهام، ۱۹۹۸) دانش هیجانی بخش حیاتی تحول هیجان در کودکی است و زیر بنای تعامل اجتماعی موفقیت آمیز است (نلسون، ۲۰۰۸). پژوهش های اندکی تائیر سیک محاوره مادران در هنگام صحبت در مورد تجربیات گذشته را بر روی تحول دانش هیجانی کودکان سنجیده اند (ور هام، ۲۰۰۷)، با توجه به برجستگی هیجان در وقایعی که به باد می آوریم، و رابطه بین ارجاع به هیجانها در والدین و کودکان، محاوره در مورد تجربیات گذشته می تواند یک فرصت مفید برای تحول دانش هیجانی کودکان باشد (دنهام و بارتان ۲۰۰۳). در صورتی که دانش هیجانی از طریق محاوره در مورد تجربیات گذشته تحول یابد، برخی از روش های محاوره در مورد تجربیات گذشته ممکن است موثرتر باشند. پژوهش ها نشان دادند که توضیح علت هیجان ها در طول محاوره در مورد وقایع گذشته نسبت به سایر ارجاعات هیجانی برای تحول دانش هیجانی کودکان مهم تر هستند (ورهام ۲۰۰۷). زمانی که کودکان با والدینشان در مورد تجربیات گذشته صحبت می کنند، اطلاعات مهمی را در مورد هیجان ها فروشی می کنند و در نتیجه تحول دانش هیجانی شان تسهیل می شود (ولچ راس و همکاران، ۱۹۹۹). در صورتی که کودکان اطلاعات مهمی در مورد هیجان ها در طول گفتگو با والدینشان در مورد تجربیات مهم شخصی گذشته درونی می کنند. بنابراین سبک محاوره والده ین در زمان گفتگو در مورد تجربیات گذشته، میزان با حدود این درونی شدن را تحت تاثیر قرار می دهد. فرزندان مادرانی که در محاوره هایشان در مورد تجربیات گذشته بسط دهنده بالا هستند؛ نسبت به کودکان مادران با سبک محاوره ی بسط دهنده پایین، روایت های خودوافعه نگاری منسجم تر و با ابراز هیجانی بیشتر بیان می کنند، همچنین این کودکان فهم بهتری از “خود ” نشان می دهند و هیجاناتشان را بهتر می توانند تنظیم کنند (فویش، و همکارن. ۲۰۰۶). مادران با سبک محاوره ی پسط دهنده بالا نسبت به مادران با سبک محاوره ی بسط دهنده پایین در طول گفتگو در مورد تجربیات گذشته در مورد هیجان ها با جزئیات بیشتر و به شیوه پسط بافنه – تر همراه با توضیح علت و پیامد هیجان ها گفتگو می کنند. پژوهش ها نشان دادند که گفتگو در مورد علت هیجان ها در جریان زندگی روزمره نسبت به صحبت گلی راجع به هیجان ها با برگویی کلی، پیش بینی کننده قوی تری برای دانش هیجانی است (برای مثال براون و جان، ۱۹۹۶؛ گارنر و همکاران، ۱۱۹۹۷ مارتین و گرین ، ۲۰۰۵). تامپسون و همکاران (۲۰۰۳) نوع ارجاع هیجانی که مادران استفاده می کردند را با عمق بیشتری بررسی کردند و دریافتند که مادران با یک محاوره ی بسط دهنده بالا به میزان بیشتری نسبت به مادران با سبک محاورای بسط دهنده پایین در مورد علت، پیامد، و تعاریف هیجان ها گفتگو می کنند. از آنجایی که مادران با سبک محاوره ی بسط دهنده بالا کودکان را بصورت فعال در گیر گفتگو در مورد هیجان ها می کنند؛ احتمالا به میزان بیشتری نسبت به مادران با سبک محاوردی بسط دهنده پایین تحول دانش هیجانی را در کودکان تسهیل می کنند.هدف این پژوهش بررسی تحول حافظه خود واقعه نگاری و دانش هیجانی از طریق گفتگو در مورد تجربیات گذشته است، دامنه ی وسیعی از پژوهش ها (رزی و نیوکاسب، ۱۲۰۰۷ ورهام، ۲۰۰۷ رزی، هادن و فویش، ۱۹۹۲) نشان دادند که شیوه ای (شامل محتوای و سبک) که والدین با کودکان در مورد تجربات گذشته گفتگو می کنند؛ تحول حافظه خود واقعه نگاری را تحت تاثیر قرار می دهد. به علاوه پژوهش های جدید (ورهام. ۲۰۰۷؛ وانگ، ۲۰۰۸) پیشنهاد می کنند که سبک و محتوای گفتگوی والدین در مورد تجربیات گذشته تحول فهم کودکان از هیجان ها را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. تا جایی که پژوهشگر اطلاع دارد تا به حال در زمینه آموزش سبک محاوره پسط دهنده بالا به مادران در ایران تنها یک پژوهش انجام گرفته است. با توجه به اثرات وسیع سبک محاوره مادران بر روی تحول مهارت های شناختی، اجتماعی و هیجانی کودکان هدف پژوهش حاضر آموزش سبک محاورهی پسط یافته و محتوای غنی هیجانی به مادران و بررسی تاثیر گذاری آن بر روی تحول حافظه خود واقعه نگاری و آگاهی هیجانی در کودکان پیش دبستانی است.

ضرورت انجام پژوهش

در صورتی که حامله خود واقعه نگاری ضعیف پا ناکامل باشد. افراد ممکن است هم از یک منبع غنی یادگیری از گذشته برای هدایت رفتار حاضر و هم از معنی روابط اجتماعی محروم شوند (ورهام و سالومن، ۲۰۰۶)، نظریه پردازان معتقدند که حافظه خود واقعه نگاری عمیقا با خودپنداره، و نیز هدایت و جهت دهی رفتار کوئی فرد مرتبط است. خصوصا زمانی که این حافظه روی هیجانها متمرکز شود، به کار کردهای اجتماعی زیربنایی شامل حفظ صمیمیت بیاری می رساند (ور هام۲۰۰۷)، با توجه به اینکه دانش هیجانی یک مولفه مهم تنظیم هیجانی است (ورهام، ۲۰۰۷)، جای تعجب نیست که توانایی کودکان برای تنظیم ابراز هیجاناتشان در طول دوره پیش دبستان همراه با رشد دانش هیجانی، افزایش می یابد (بروفی و دان، ۲۰۰۲؛ دنهام، ۱۹۹۸) تنظیم هیجانی در دوران پیش دبستانی یک ابزار مهم برای حفظ خویشتن داری است، و کارکرد اجتماعی کودکان را در مدرسه پیش بینی می کند (ایزنبرگ، اسمیت، عماد واسکای، اسپینرد، ۲۰۰۴). پژوهش های پیشین بر روی محاوره ی مادر – کودک در مورد تجربیات گذشته نشان دهنده ی این هستند که ماهیت و سبک صحبت مادر با کودک در مورد تجربیات گذشته تاثیرات کوتاه مدت و بلند مدتی بر روی یادآوری کودکان (هادن، هاین و فویش، ۱۹۹۷؛ پترسون و مگ کپبله ۱۱۹۹۱۰ رزی و همکاران،۱۹۹۳) و دانش هیجانی (ورهام. ۲۰۰۷) آنها دارد. به علاوه پژوهش های جدیدتر (پترسون و مک کیبله؛ بولاند و هادن، ۱۲۰۰۳ نیو کامپ و رزی. ۲۰۰۷ ورهام، ۲۰۰۷) سبک محاوره بسط دهنده را به مادران آموزش دادند و اثر آن را بر روی سبک محاوره مادران و حافظه خود واقعه نگاری و دانش هیجانی کودکان بررسی نموده اند. نتایج این پژوهش ها بیانگر این نکته بودند که سبک محاوره بسا دهنده را می توان به مادران آموزش و از طریق این آموزش ها حافظه و دانش هیجانی کودکان را ارتقاء داد. با توجه به اهمیت حافظه خود واقعه نگاری و دانش هیجانی و نقش کلیدی سبک محاوره مادر در تحول این مهارتها تهیه و تدوین بسته آموزشی جهت آموزش سبک محاوره بسط یافته و غنی هیجانی به مادران ضروری به نظر می رسد. در این راستا بسته آموزشی پژوهش ابوطالبی و طهماسیان (زیر چاپ) تکمیل شد و برای آموزش سبک محاوره بسط یافته و غلی هیجانی به مادران مورد استفاده قرار گرفت.

اهداف

اهداف کلی

۱- تعیین اثر بخشی آموزش سبک محاوردی بسط یافته و محتوای غنی هیجانی بر سبک و محتوای محاوره مادران

۱- تعیین اثر بخشی آموزش میک محاوره ی بسط بافته و محتوای غنی هیجانی بر افزایش حافظه خود واقعه نگاری کودکان پیش دبستانی

۲- تعیین اثر بخشی آموزش سبک محاوره ی بسط یافته و محتوای غنی هیجانی بر افزایش دانش هیجانی کودکان پیش دبستانی

اهداف ویژه

۱-تعیین اثر آموزش بر افزایش سخنان بسط دهنده بالای مادران گروه آموزش

۲- تعیین اثر آموزش بر افزایش محتوای هیجانی محاوره مادران گروه آموزش

٣- تعیین اثر آموزش سبک محاوردی بسط یافته و محتوای غنی هیجانی بر روی افزایش

حافظه خود واقعه نگاری کودکان