محدثه حاجی آبادی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی بالینی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات شاهرود در سال ۱۳۹۴، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد علوم تحقیقات شاهرود

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی بالینی

عنوان:

اثر بخشی بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان

استاد راهنما:

دکتر الهه محمد اسماعیل

استاد مشاور:

دکتر علی اسماعیلی

پژوهشگر:

محدثه حاجی آبادی

تابستان ۱۳۹۴

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

اهداف تحقیق

فرضیه پژوهش

متغیرهای پژوهش

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه

پرخاشگری

سن و تفاوت های جنسی در پرخاشگری

طبقه بندی تطبیقی

عوامل موثر در پرخاشگری

خشم و پیامدها

مفهوم سازی نظریه ارزیابی از خشم

مدل تداعی گرایی جدید- شناختی بر کوتیز (۱۹۹۳-۱۹۸۹) در خصوص خشم

نظریه های پرخاشگری روش های درمانی بازی درمانی

تاریخچه بازی و بازی درمانی

پیشینه بازی به عنوان یک روش درمانی

مراحل اجرای بازی

روش های بازی درمانی

نظریه های بازی درمانی

پیشینه پژوهش

پیشینه خارجی

پیشینه داخلی

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

طرح تحقیق

جامعه آماری، نمونه و نمونه گیری

ملاک های ورود و خروج

ابزار اندازه گیری

شیوه اجرای پژوهش

روش های تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم بافته های پژوهش

جدول ۱ . ۴ میانگین و انحراف معیار نمرات پرخاشگری و زیر مقیاس ها در پیش و پس آزمون

جدول ۴- ۲ نتایج تحلیل کواریانس اثر بازی درمانی بر پرخاشگری دو گروه آزمایش و کنترل

جدول ۴. ۳. نتایج تحلیح کوواریانس در مقایسه پیش آزمون و پس آزمون خرده مقیاس پرخاشگری واکنشی (ناکامی) کودکان

جدول ۴. ۴ تحلیل نتایج کوواریانس در مقایسه پیش آزمون و پس آزمون پرخاشگری بدنی (جسمانی کودکان

جدول ۴. ۵ تحلیل نتایج کوواریانس در مقایسه پیش آزمون و پس آزمون پرخاشگری رابطه ای کودکان

جدول ۶ . ۴ جدول تحلیل نتایج کوواریانس و عقایسه اثر بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کلامی (بامراجع قدرت) کودکان

فصل پنجم نتیجه گیری و پیشنهادات

محدودیت های تحقق

پیشنهادات تحقق منابع

پیوست

چکیده:

پرخاشگری در کودکان به مشکلات رفتاری و هیجانی منجر می شود و اغلب خطر جدی برای عزت نفس و پیشرفت تحصیلی کودکان به شمار می رود. طبق تحقیقات انجام شده بین پرخاشگری کودکی و دیگر اختلالات رفتاری و هیجانی رابطه معناداری وجود دارد. به همین دلیل تشخیص و درمان پرخاشگری کودکان بسیار حائز اهمیت است. روش های درمان پرخاشگری کودکان شامل درمان های دارویی، رفتاری، شناختی رفتاری و … است. بازی درمانی روشی مفید برای درمان پرخاشگری کودکان است که هدف این پژوهش مقایسه اثربخشی روش های بازی درمانی بر درمان پرخاشگری کودکان است. جامعه آماری کودکان ۷ تا ۱۲ ساله شهرستان مشهد است که به طور تصادفی از مدارس انتخاب و از بین آنها ۳۰ نفر که پرخاشگری بالا داشتند انتخاب شدند و به طور تصادفی دردو گروه ۱۵ نفری ، آزمایش و گروه کنترل قرار گرفتند و در گروه آزمایش ۱۲ جلسه ۴۵ دقیقه ای تحت درمان تکنیک های بازی قرار گرفتند. ابزار پژوهش پرسشنامه پرخاشگری کودکان نیلسون و همکاران (۲۰۰۰) است. جهت بررسی اثبات فرضیه های پژوهش از تحلیل آماری (توصیفی و آمار استنباطی) و روش تحلیل کوواریانس استفاده شد و بر مبنای نتایج این پژوهش بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان موثر است، ولی بین بازی درمانی و کاهش پرخاشگری رابطه ای کودکان تفاوت معناداری وجود ندارد. (۷۹۷ / ۲=F) و(۱۰۶ / ۰ =P).

واژه های کلیدی: پرخاشگری کودکان دختر، بازی درمانی

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه

بازی افکار درونی کودک را با دنیای خارجی ارتباط می دهد و باعث می شود که کودک بتواند اشیای خارجی را تحت کنترل در آورد. بازی به کودک اجازه می دهد تا تجربیات، افکار، احساسات و تجربیاتی که برای او تهدید کننده هستند نشان دهد (ورتینگتون و همکاران، ۲۰۰۸).رفتار پرخاشگرانه رایج در میان کودکان در حال حاضر چالش عمده ای در مدارس ایجاد کرده است این مشکلات رفتاری مانند تمایلات مخرب، نزاع، نافرمانی، مربوط به این گونه رفتار می باشد(لوبر، بارک، لى هی، ونترز، زرا، ۲۰۰۰) کودکان مبتلا به مشکلات سلوک و پرخاشگری پایدار ، مجموعه عادت های رفتاری ای دارند که آنها را در معرض خطر زیادی در زمینه های بیماری، مصرف مواد مخدر، بیماری های ناشی از روابط جنسی قرار می دهد (آدگرس و همکاران، ۲۰۰۷) ارتباط نیرمندی بین مصرف مواد مخدر و رفتار ضداجتماعی در دوره نوجوانی وجود دارد (وایت ولوییز، ۱۹۹۹). سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان با احتمال بروز تصادفات، پرخاشگری، ترک تحصیل، مشکلات خانوادگی و رفتارهای جنسی مخاطره آمیز ارتباط دارد (گیلواری۲۰۰۰). مشکلات سلوکی اولیه عامل عامل مخاطره آمیز شناخته شده ای در زمینه مصرف مواد در نوجوانی هستند(فرگوسن و رایدر ، ۲۰۰۷) رایج ترین درمان ها در مورد این دسته از کودکان شامل ترکیبی از رویکردهای درمانی است که در آن مداخله در سطوح مختلف فردی، خانوادگی ، مدرسه و جامعه اعمال می شود(کازدین، ۲۰۰۷). روش های درمانی رایجی که طرفداران بسیاری دارند مانند:روان درمانی ، تنبیه و برنامه های مبتنی بر اعمال محدودیت بطور شایسته ای به بیشتر متغیر هاتوجه نکرده و از همین رو در زمره بی اثرترین روش های درمانی هستند (لیپسی، ۱۹۹۵). بازی احتمالا مناسب ترین و قدرتمندترین ابزار در زمان رشد برای کودکان است تا بتوانند با بزرگسالان رابطه برقرار کنند و تفکر علت و معلول لازمه کنترل محرک های آنی را بوجود آورند. بازی می تواند احساسی از قدرت و کنترل را به کودک بدهد که ناشی از حل مشکل و مهارت در تجربیات، ایده ها و مسائل جدید است که می تواند به ایجاد اعتماد به نفس و پیشرفت او کمک کند (دروز، ۲۰۰۵). کودکان در بازی و مداخلات بازی-محور می توانند بدون نیاز به سخن گفتن، به صورت نمادین با عملی ارتباط برقرار نمایند. بازی یک روش صحیح و درست برای درمان کودک است، زیرا کودکان اغلب با بیان شفاهی احساساتشان با مشکل روبرو هستند. از طریق بازی می توانند موانع را کاهش دهند و احساساتشان را بهتر نشان دهند. مهارت های کنترل خود را بهتر فراگیرند و کسب کنند (پوتر ، هرناندز- ریف و جسی ۲۰۰۷). _

بیان مسئله

از آنجایی که بخش مهمی از فرایند رشد هیجانی کودکان مربوط به درک احساس خشم می باشد پس بد خلقی و عصبانیت امر مهمی و صیعی تلقی می شد و هر کس حق دارد تحت شرایطی عصبانی و خشمگین شود. خشم کودک زمانی مشکل آفرین می گردد که از کنترل شخص خارج شده و نه تنها به خود بلکه به سایز کودکان نیز آسیب و لطماتی وارد سازد (عسگرنیا، ۱۳۸۰). پرخاشگری مفهوم بسیار پیچیده است. این رفتار از یک سو تحت تاثیر عوامل موقعیتی و روان شناختی است و از سوی دیگر، عوامل ژنتیک و زیرشناختی در استقرار و گسترش آن نقش بسیار عمده ای بازی می کنند. از این رو ارائه تعریفی دقیق و عینی از این سازه دشوار است. با این وجود بارون و ریچاردسون (۱۹۹۴)، در تعریف پرخاشگری نشان داده اند که هدف این گونه رفتارها تخریب و آسب زنی به یک موجود زنده و اموال او سست رفتاری که سبب بروز واکنش های دفاعی و اجتنابی از سوی قربانی می شود.پرخاشگری ممکن است به شیوه های متفاوتی خود رانشان بدهد. خصومت معرف جنبه شناختی پرخاشگری و خشم نشان دهنده جنبه هیجانی آن است. جنبه رفتاری پرخاشگری نیز به شکل کلامی و جسمانی بروز میکند (خزائی، ۱۳۹۰)، بر اساس آمار سال ۱۳۹۰ ، بیست هزار و پانصد کودک و نوجوان در خانه های تحت پوشش و همچنین خانه های جایگزین نگهداری می شوند. (دفتر امور کودکان و نوجواناسازمان بهزیستی،۱۳۹۰) پرخاشگری ارتکاب هر نوع رفتار کلامی و غیر کلامی است که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم به أصد آزار جسمانی و روانی دیگران صورت می گیرد. بر اساس تعریف خشونت که آمار آن در جهان هشدار دهنده است تنها بخشی از پرخاشگری است که هدف آن ایجاد آسیب های جسمانی به دیگران است. (موهر، ۲۰۰۳). با این حال پرخاشگری غیر مستقیم بدون هر گونه حمله فیزیکی اما با صدمه زدن به دیگران از نوع شایعه اجتماعی، غیبت، تهدید و محرومیت اجتماعی به منظور آسیب رساندن به رابطه ها می باشد. (جندریو آرچر،۲۰۰۵)، رفتار پرخاشگرانه می تواند از طریق دو تابع زیربنایی توضیح داده شود: پرخاشگری واکنشی و فعال (فیت، استوپل بین ، گرینینگ، ۲۰۰۹). با توجه به این ایده پرخاشگری واکنشی می تواند با نظر سرخوردگی و خشم نیز توضیح داده شود. از این نظر پرخاشگری واکنشی عملی است که با یک تحریک مثل توهین و یا حمله فعال می شود و در نتیجه ممکن است در عمل به صورت حالت دفاعی با عصبانیت نشان داده شود. (گین، ۲۰۰۱). از طرف دیگر پرخاشگری فعال به صورت یک رفتار تهاجمی است که بدون تحریک فوری تعریف شده اما با انگیزه هایی مثل تسلط برای بدست آوردن اموال با اهداف این چنینی دیگر (پولمن، ۲۰۰۸)، پرخاشگری دوران کودکی و خردسالی پیش بینی کننده رفتارهای پرخطر بعدی است زیرا این رفتارها می توانند رفتارهای بزهکاری، سومصرف مواد، افسردگی و افت تحصیلی در آینده را پیش بینی کند (واحدی، فتحی آذر، حسینی، ۱۳۸۷)، رفتار پرخاشگرانه رایج در میان کودکان در حال حاضر چالش عمده ای در مدارس ایجاد کرده است. این مشکلات رفتاری مانند تمایلات مخرب، نزاع، نافرمانی مربوط به این گونه رفتار می باشد (لوبر، پارک، لی هی، وتشرز، زرا، ۲۰۰۰). یکی از دلایل اصلی مراجعه کودکان به مرکز مشاوره و روان درمانی رفتارهای پرخاشگرانه می باشد (آرام بستر، سو خودولسکی ، میشل سن، ۲۰۰۱). با توجه به رویکردهای مختلف در زمینه خشم و پرخاشگری درمان های مختلفی نیز ارائه شده است. یکی از تکنیک های موثر که به افراد از جمله کودکان در مدیریت رفتارهای پرخاشگرانه کمک میکند آموزش بازی درمانی می باشد بازی به پاری کودکان می شتابد تا اینکه بتوانند مسائل خود را به دست خویش و از طریق بازی های خود حل کنند. در این روش به کودکان فرصت داده می شود تا احساسات آزار دهنده و مشکلات درونی خود را از طریق بازی بروز دهند و آنها را به نمایش بگذارند (اکسلاین ۱۳۶۹). به دلیل اینکه رشد زبانی کودکان از رشد شناختی آن ها عقب تر است. آنها از طریق بازی از آنچه که در دنیایشان اتفاق می افتد، آگاه می شوند و با آن تماس برقرار می کنند. در بازی درمانی به عروسکها به عنوان لغات کودکان و به بازی به عنوان زبان کودکان نگریسته می شود، در واقع بازی درمانی برای بچه ها مانند مشاوره با درمان برای بزرگسالان است. عملکرد نمادین بازی از این جهت مهم است که کودکان را یاری می کند به وسیله آن دنیای درونی خود را بیان کنند (لاندرث، ۱۳۷۴). بازی ها کاملا با «سرگرمی» تفاوت دارند. در سرگرمی آزاد هیچ قاعده و قانونی وجود ندارد. در حالی که در بازی رفتار کودک بوسیله قوانین آن بازی محدود می شود. کودک به وسیله این قوانین می آموزد که چه محدودیت ها و پیامدهایی در بازی وجود دارد (گلدارد ، ۱۹۹۸). در بازی درمانی، اسباب ها قبل کلمات کودک و بازی، زبان کودک است (موستاکس ، ۱۹۹۷). بازی درمانی روشی است که اگر بطور صحیح از آن استفاده شود، همه جنبه پیشگیرانه دارد و هم جنبه درمان. کودک می تواند نحوه صحیح برقراری تعاملات اجتماعی را از طریق بازی های دسته جمعی، نمایش و … بیاموزد (لندرث، ۱۳۷۴). رایج ترین درمان ها در مورد این دسته از کودکان شامل ترکیبی از رویکردهای درمانی است که در آن مداخله در سطوح مختلف فردی، خانوادگی، مدرسه و جامعه اعمال می شود (کازدین، ۲۰۰۷). روش هایی نظیر گروه درمانی که در آن کودکان و نوجوانان پرخاشگر در سطح بالا که ضداجتماعی هم هستند، در کنار هم قرار می گیرند، می توانند مشکل را بدتر کنند، چرا که معمولا ارتباط داشتن با افرادی مشابه باعث ترغیب در جهت انجام رفتارهای پرخاشگرانه وأموختن روش های جدیدتر پرخاشگری از همسالان گروه می شود (دیشن وداج، ۲۰۰۵). رویکردهای محدود کننده مانند درمان های مبتنی برحبس و زندانی کردن کودک در محیطی بسته یا در مدارس ویژه معمولا اثربخشی ناچیزی داشته و می توانند پیامد های زیان بار بسیار زیادی داشته باشند (هنککرو سانتوس،۱۹۹۷)، نسل (۲۰۰۰) طی پژوهشی، تاثیر بازی درمانی رفتاری شناختی را همراه با تکنیک های همدلی، مواجهه و تفسیر، در گروهی از کودکان پرخاشگر مطالعه کرد که در این بین، کودکان مبتلا به اختلال سلوک گروهی مجزا بودند و نتایج حاکی از کاهش معنادار پرخاشگری این گروه در مقایسه با گروه کنترل بود (تل، ۲۰۰۰).

اهمیت وضرورت انجام پژوهش

کودکان دارای رفتارهای پرخاشگرانه و ضداجتماعی بین یک سوم تا نیمی از تمام مرجعان کودک برای خدمات روان شناختی را تشکیل می دهند (آکنباخ و ادلبروک، ۱۹۸۷، گیلبرت، ۱۹۵۷، هربرت، ۱۹۷۸، روبینز، ۱۹۷۴).پرخاشگری برای توصیف رفتارهای کنش نمایی مختلفی بکار برده است که ویژگی مشترک همه آنها اذیت و آزار و ایجاد مزاحمت برای دیگران است (اولوس، ۱۹۷۹). اعمال پرخاشگرانه، رفتارهای پرخاشگرانه ی جسمی و کلامی (شامل تهدید کردن دیگران، بصورت هدفمندمزاحم دیگران شدن، نزاع کلامی، حرفهای توهین آمیز، ضربه زدن، هول دادن ) همچنین تخریب اموال را شامل می شود ( هربرت، ۱۹۸۳). پرخاشگری درطی زمان نسبتا ثابت است (مک کارتی، ۱۹۷۶).کودکان مبتلا به مشکلات پرخاشگری و روابط ضعیف با همسالان در مدرسه ابتدایی، در دبیرستان نیز این مشکلات را دارند و طبق پژوهشهای انجام شده در این فهرست ها با مشکلات یادگیری در مدرسه و بزهکاری در آینده همراه می شوند (گرستن، لانگر، آیزنبرگ، سیما فاگن، مک کارتی، ۱۹۷۶، لف کورتیز، ایرون والدر، هوسمن، ۱۹۷۷) پژوهش ها به صورت مکرر نشان داده اند که پرخاشگری وطرد همسالان از عوامل خطر ناسازگاری جدی در سالهای بعدی هستند (داج، ۱۹۸۳). برای مثال پرخاشگری کودکانه اسکیزوفرنیا (وات، ۱۹۸۷ و جنایت کاری (رویینز، ۱۹۶۶). بزرگسالی را پیش بینی می کنند. رفتارهای پرخاشگرانه وضداجتماعی، بزهکاری و آسیب های بزرگسالی جدی درون طبقه اجتماعی و سطح هوش (کانگر و میلر، ۱۹۶۶ روبینز، ۱۹۷۷ ،روف و ویرت، ۱۹۸۴) را پیش بینی می کنند. طرد همسالان در کودکی با دامنه گسترده ای از آسیب های بزرگسالی جوانی (کرون و همکاران، ۱۹۷۳ روف، سلز، وگلدن، ۱۹۷۲) در ارتباط است. کون و همکاران (۱۹۷۳) در یک مطالعه طولی به کرات استناد شده، در یافتند که میزان اقدام به قتل وبزور جرایم عمدی عمده در افرادی که در کودکی سابقه پرخاشگری و آزار دیگران را داشته اند چندین برابر افراد عادی است. پژوهش ها به صورت همخوان ثابت کرده اند که پرخاشگری کودکی و رفتار ضد اجتماعی با مشکلات یادگیری در ارتباط هستند (راتر وریتموند، ۱۹۷۵). نتایج پژوهش ها نشان داده اند که طرد همسالان بطور موازی با پرخاشگری و پیشرفت تحصیلی ضعیف و شکست آموزشگاهی در ارتباط است (گرین، فرو هند، بک، وسک، ۱۹۸۰، لاگین، ۱۹۵۴، موما، ۱۹۶۵، آلمن، ۱۹۵۷). اثرات مخرب پرخاشگری نه تنها خود فرد بلکه اطرافیان أو رائحت تاثیر قرار می دهد. و در پیشرفت کند و پسرفت تحصیلی سایر دانش آموزان موثر بوده است (موما، ۱۹۶۸). رفتار پرخاشگرانه رایج در میان کودکان در حال حاضر چالش عمده ای در مدارس ایجاد کرده است این مشکلات رفتاری مانند تمایلات مخرب، نزاع، نافرمانی، مربوط به این گونه رفتار می باشد (لوبر، بارک، لی هی، ونترز، زرا، ۲۰۰۰). کودکان مبتلا به مشکلات سلوک و پرخاشگری پایدار ، مجموعه عادت های رفتاری ای دارند که آنها را در معرض خطر زیادی در زمینه های بیماری، مصرف مواد مخدر، بیماری های ناشی از روابط جنسی قرار می دهد (آدگرس و همکاران، ۲۰۰۷). ارتباط نیرمندی بین مصرف مواد مخدر و رفتار ضداجتماعی در دوره نوجوانی وجود دارد (وایت ولوییز، ۱۹۹۹) سوء مصرف مواد مخدر در نوجوانان با احتمال بروز تصادفات، پرخاشگری،ترک تحصیل، مشکلات خانوادگی و رفتارهای جنسی مخاطره آمیز ارتباط دارد (گیلواری۲۰۰۰). کودکان به دلیل پایین بودن سطح تفکر انتزاعی، قادر به بیان هیجانات و احساسات خود نیستند. سرکوب و عدم مهارت در بیان احساسات ویژه از نوع منفی آن بهداشت روانی کودک را به مخاطره می اندازد. بنابراین بازی درمانی ابزاری است که کودک به کمک آن خود را بیان میکند (رای، اسکتل، ۲۰۰۷). بازی به عنوان یک روش صحیح و درست در درمان کودک است زیرا کودکان اغلب در بیان شفاهی احساساتشان دچار مشکل هستند. از راه بازی کودکان می توانند موانعشان را کاهش داده و احساساتشان را بهتر نشان دهند از آنجا که بازی برای کودکان همانند کلام برای بزرگسالان است، وسیله ای است برای بیان احساسات، برقراری روابط، توصیف تجربیات، آشکار کردن آرزوها و خودشکوفایی و از طرفی باعث ارتباط افکار درونی کودک با دنیای خارجی کودک میشود (پریس و اولندیچ، ۲۰۰۳). بازی با نقش درمانی خود فرصتی را برای کودک فراهم می آورد تا بتواند نگرانی ها و نارضایتی هایش از محیط را تخلیه و عواطفش را بیان کند. بازی درمانی همچنین نقش پالاینده روانی برای کودک دارد و از شدت ناکامی ها کاسته و نقشه های مفیدی را برای حل مشکلات در حین بازی به کودک ارائه می کند (احدى، بنی جمال، ۱۳۸۴).خشم کودک زمانی مشکل آفرین می گردد که از کنترل شخص خارج شده و نه تنها به خود بلکه به سایر کودکان نیز آسیب و لطماتی وارد سازد (عسگرنیا، ۱۳۸۰)، پرخاشگری مفهوم بسیار پیچیده است. این رفتار از یک سو زیر تأثیر عوامل موقعیتی و روان بخش است و از سوی دیگر، عوامل ژنتیک و زیرشناختی در استقرار و گسترش آن نقش بسیار عمده ای بازی می کنند پژوهش حاضر کوشیده است تا اثربخشی بازی درمانی را بر درمان پرخاشگری کودکان مورد بررسی قرار دهد.

اهداف تحقیق

هدف کلی

بررسی اثربخشی بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کودکان ۱۱-۷ سال

اهداف فرعی

بررسی اثربخشی بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری جسمانی کودکان ۱۱-۷  سال

بررسی اثربخشی بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری کلامی کودکان ۱۱-۷ سال

بررسی اثربخشی بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری رابطه ای کودکان ۱۱-۷ سال

بررسی اثربخشی بازی درمانی بر کاهش پرخاشگری واکنشی کودکان ۱۱-۷ سال

فرضیه ی پژوهش

بازی درمانی موجب کاهش پرخاشگری کودکان می شود.

فرضیه های فرعی

بازی درمانی موجب کاهش پرخاشگری رابطه ای کودکان می شود.

بازی درمانی موجب کاهش پرخاشگری جسمانی کودکان می شود.

بازی درمانی موجب کاهش پرخاشگری کلامی کودکان می شود.

بازی درمانی موجب کاهش پرخاشگری واکنشی کودکان می شود.

متغیرهای پژوهش

متغیر مستقل: بازی درمانی

متغیر وابسته: پرخاشگری

متغیر کنترل: سن ۱۱-۷.

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

تعاریف نظری

بازی درمانی یک تعامل کمکی بین کودک و بزرگسال آموزش دیده است که از طریق ارتباط نهادین در بازی، در جستجوی راه هایی برای کاهش آشفتگی های هیجانی کودک است به طوری که کودک در طی تعاملات بین فردی با درمانگر پذیرش تخلیه هیجانی کاهش اثرات رنج آور جهت دهی مجدد تکانه ها و تجربه هیجانی تصحیح شده را تجربه میکند (محمد اسماعیل، ۱۳۸۳).

پرخاشگری: اصطلاحی بسیار کلی برای انواع گوناگونی از اعمال همراه خشونت است که چنین اعمالی را می توان فرض کرد که به یکی از دلایل زیر برانگیخته می شوند: الف ترس با حرمان ب: میل به ایجاد ترس یا فراری دادن دیگران با میل به پیش بردن عقاید و علایق شخصی (بورافکاری، ۱۳۸۲).

پرخاشگری جسمانی: رفتارهای تعمدی به قصد آسیب رساندن و اذیت کردن دیگران از قبیل کتک زدن دیگران و …

پرخاشگری کلامی: رفتارهای کلامی را می توان به عنوان رفتارهای تعمدی پرخطری تعریف کرد که به صورت نامحدود تکرار می شوند. از قبیل مسخره کردن، اذیت و آزار دیگران به صورت لفظی و متلک گفتن و…

پرخاشگری رابطه ای، پرخاشگری رابطه ای دارای همان الگوی پرخاشگری جسمانی است که به آسیب و آزار دیگران از راه رابطه می انجامد. این نوع پرخاشگری به روابط دوستانه آسیب می رساند و کنار گذاشته شدن کودک از گروه همسالان را در پی دارد.

پرخاشگری واکنشی: پرخاشگری واکنشی را می توان به عنوان رفتارهای تند و خشن در برابر مسائل جزئی و نساجیز و انتقادها و سرزنش های دیگران و آستانه تحمل پاین در مواقع شکست و ناکامی تعریف کرد (ذبیحى؛ ۱۳۸۹).

تعاریف عملیاتی: بازی درمانی یک بسته آموزشی مبتنی بر تکنیک های بازی درمانی که در ۱۲ جلسه ۴۵ دقیقه ای برگزار می شود.

پرخاشگری

پرخاشگری : منظور از پرخاشگری نمره ای ست که فرد در پرسشنامه پرخاشگری نلسون و همکاران (۲۰۰۰) بدست می آورد.

ناکامی ناکامی(۱اماده) در این پژوهش به نمرات بدست آمده از سؤالات ۳۸-۲۸-۲۷-۲۶. ۱-۲-۳-۱۳-۱۴-۱۵-۲۵

پرخاشگری بدنی، پرخاشگری بدنی (ماده) به نمرات بدست آمده از سؤالات ۳۷-۳۶-۳۵

۱۰-۱۱-۱۲-۲۲-۲۳-۲۴

رابطه ای: (ماده) نمرات بدست آمده از سؤالات ۳۴-۳۳-۳۲-۲۰۰۲۱-۱۹-۹-۸-۷ کلامی (۱۰ مده) نمرات بدست آمده از سؤالات ۳۶- ۳۰. ۳۱ -۲۹-۱۸-۱۷-۱۶-۶-۵-۴

فصل دوم:

مقدمه کودکان به دلیل پایین بودن سطح تفکر انتزاعی، قادر به بیان هیجانات و احساسات خود نیستند، سرکوب، و عدم مهارت در بیان احساسات به ویژه از نوع منفی آن بهداشت روانی کودک را به مخاطره می اندازد. بنابراین بازی ابزاری است که کودکان به کمک آن خود را بیان می کند، امروزه در اکثر جوامع پدیده ای بنام پرخاشگری کودکان رواج زیادی پیدا کرده است. این پدیده غالب والدین و معلمان را به خود مشغول داشته است و همه سعی دارند به نحوی این مورد را کنترل نمایند. پرخاشگری به عنوان رفتاری که به قصد آزار و آسیب رساندن به کسی باشد و از نظر جنبه اجتماعی توجیه پذیر نباشد توصیف شده است. اسلابلی و پارک(۱۹۸۳).

پرخاشگری

روس مینویسد « هرنوع رفتاری که بطور مستقیم و در جهت منفی به منظور آزار و اذیت رساندن به دیگران انجام شود پرخاشگری تلقی میشود».«اتکینسون و هیلگارد » در تعریف پرخاشگری می نویسند: «معمولا به رفتاری اطلاق می شود که قصد أن صدمه رساندن جسمانی یا زبانی به فرد دیگر با نابود کردن دارایی افراد است، واژه اصلی در این تعریف، قصد و نیت است، مثلا اگر شخصی تصادفی پای شما را در شلوغی آسانسور لگد کند و فوری عذرخواهی کند احتمال نمی رود که شما برچسب رفتار پرخاشگرانه به آن بزنید. اما اگر شما کنار میز خود در حال مطالعه باشید و شخصی به سوی شما بیاید و پای خود را روی پاهای شما بگذارد احتمال دارد شما از این رفتار خصمانه و بی شرمانه عصبانی شوید، با وجود این حتی اعمال عمدی پرخاشگرانه ممکن است هدفی غیر از صدمه زدن داشته باشد، قدرت، ثروت و مقام از جمله هدف هایی هستند که میتوانند با توسل به پرخاشگری به دست آیند. (احمدوند، ۱۳۷۴).-پرخاشگری عمل یا گفتاری است که به منظور آسیب رسانیدن به شخص دیگر و یا یک شیئی انجام می گیرد (احمدی، ۱۳۷۲). – پرخاشگری، واکنشی است عاطفی که هدف آن رفع مانع و حاف عامل تهدید است (شفیع – آبادی، ۱۳۷۹).- پرخاشگری، نوعی مکانیسم روانی است که در آن فرد بطور ناخوداگاه فشار های ناشی از محرومیت ها و ناکامی های خود را به صورت واکنش های حمله، تجاوز و رفتارهای کینه توزانه نشان می دهد (خدایاری فرد، ۱۳۷۱).گروهی از روان شناسان پرخاشگری را به دو نوع تقسیم کرده اند شامل: پرخاشگری وسیله ای ، پرخاشگری خصمانه. پرخاشگری وسیله ای، رفتاری است در جهت رسیدم به هدف و پاداش، در صورتی که پرخاشگری خصمانه، به قصد آسیب رساندن به دیگری انجام می شود. بیشتر پرخاشگری کودکان از نوع وسیله ای هستند، زیرا اکثرا برای به دست آوردن اسباب بازی و با خوراکی جیکدیرگ را می زند و با هل میدهند. این رفتار آنان به ندرت با قصد و هدف آسیب رساندن به کسی صورت می گیرد. البته تمایز قطعی بین پرخاشگری وسیله ای و پرخاشگری خصمانه نمی توان قائل شد. معمولا کودکان جلوی پدر و مادر خود و با اعضاء خانواده و دوستان نزدیکی که به حمایت و توجه آنان نیازمندند، رفتارهای پرخاشگرانه بیش تری از خود بروز می دهند. همین طور زمانی که احساس خستگی و گرسنگی می کنند با کمترین ناملایمت و نامهربانی، زود عصبانی می شوند و شروع به داد و فریاد و پرخاشگری می کنند. در عین حال پرخاشگری را باید از جسارت. جرات ورزی متمایز دانست. کودکان به وسیله ای برای ابراز وجود و فرار از شرایط سخت و دشوار و بیان تمایلات و نیازهای اساسی خود احتیاج دارند. آنان باید بتوانند با جسارت و قاطعیت، خواسته های خود را بیان کنند و در جهت کسب آن ها عکس العمل به خرج دهند. آموزش روش های سالم و جامعه پسند با جرات بودن» به کودکان، مهارت های اجتماعی شدن آنان را به همراه دارد، از این طریق کودکان می توانند خواسته های خود را بدون هیچ گونه عمل پرخاش جویانه و خشونت آمیز ابراز دارند. پرخاشگری وسیله ای، عبارت است از حمله به دیگران به خاطر به دست آوردن وسیله خاصی با رسیدن به هدفی، بیشتر پرخاشگری های خردسالان از نوع پرخاشگری وسیله ای است. معمولا این حالت از ۱۲ ماهگی در رفتار یک کودک با کودک دیگر دیده می شود. با نزدیک شدن رفتن کودک به مدرسه در نوع پرخاشگری وی هم تغییراتی ایجاد می شود.پرخاشگری خصمانه، عبارت است از حمله به دیگران به قصد و هدف آسیب زدن به آنان. پرخاشگری خصمانه به صورت لفظی و بدنی صورت می گیرد و با افزایش سن، پرخاشگری لفظی جای پرخاشگری بدنی را می گیرد. « پرخاشگری، رفتاری است که به قصد آزار و آسیب رساندن به کسی باشد و از جنبه اجتماعی توجیه پذیر نباشد». در این تعریف باید توجه کنیم که پرخاشگری همیشه بر اساس قضاوت اجتماعی است و دو عامل انگیزه های شخصی فرد و موقعیتی که رفتار فرد در آن اتفاق افتاده است باید در نظر گرفته شود پرخاشگری می تواند بر اساس شکل و عمل انواعی داشته باشد و طبقه بندی شود، برای مثال: می توان پرخاشگری کلامی، که اسم گذاشتن روی دیگران، دست انداختن، تهدید کردن و غیره را ذکر کرد و از پرخاشگری بدنی تشخیص و تفکیک نمود، نمونه هایی از پرخاشگری بدنی، کتک زدن، مشت و لگد زدن و گاز گرفتن است، ضمنا رفتاری که به قصد به دست آوردن چیزی باشد نیز پرخاشگری محسوب می شود. (برای مثال، هل دادن کودکی تا از اسباب بازی دلخواه او دور شود. این نوع را اصطلاحا برخاشگری وسیله ای نامند.