محمد تقی عبداللهی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی در سال ۱۳۹۶، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “مقایسه اثر بخشی تحلیل رفتار کاربردی (ABA) و درمان پاسخ محور (PRT) بر ارتباط کلامی کودکان با اختلال اتیسم” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

گروه آموزشی روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی

پایان نامه جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد

عنوان:

مقایسه اثر بخشی تحلیل رفتار کاربردی (ABA) و درمان پاسخ محور (PRT) بر ارتباط کلامی کودکان با اختلال اتیسم

نگارنده:

محمد تقی عبداللهی

استاد راهنما:

دکتر نرگس ادیب سرشکی

استاد مشاور:

دکتر باقر غباری بناب

۱۳۹۷

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات پژوهش

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت

اهداف پژوهش

هدف کلی

اهداف اختصاصی

اهداف کاربردی

سوالهای پژوهشی

سوال کلی

سوالات فرعی

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

فصل دوم

گستره نظری و پیشینه پژوهش

مقدمه

تاریخچه

ملاکهای تشخیصی اختلال طیف اتیسم بر اساس DSM- V

ویژگیهای مرتبط با اختلال طیف اتیسم

ویژگیهای ارتباطی مدد تعامل اجتماعی

رفتارهای غیر معمول

یادگیری

الگوهای غیر معمول توجه

پاسخهای غیر معمول به محرکهای حسی

اضطراب

سیر و پیش آگهی

سبب شناسی و عوامل خطر

عوامل زیست شناختی

عوامل ژنتیکی

عوامل محیطی

عوامل بیوشیمیایی

عوامل روانی- اجتماعی و خانوادگی

عوامل خطرساز با ریسک فاکتورها

جنسیت: آسیب پذیری بیشتر در جنس مذکر

تفاوت های عصب زیستی افراد مبتلا به اختلالات طیف اتیسم

انواع مداخلات درمانی در اتیسم

مداخلات رفتاری

مداخلات آموزشی

مداخلات پزشکی و مرتبط

یکپارچگی حسی و شنیداری

رویکردهای رفتاری

تحلیل رفتار کاربردی ( ABA)

درمان پاسخ محور(PRT) چیست؟

مروری بر پیشینه تحقیق

ABA

PRT

فصل سوم

روش شناسی پژوهش

نوع مطالعه

جامعه و نمونه آماری و روش نمونه گیری

روش جمع آوری داده ها و ابزار پژوهش

روش اجراء

متغیرها و نحوه سنجش آنها

برنامه مداخله

روش تجزیه و تحلیل دادهها

ملاکهای ورود و خروج

ملاحظات اخلاقی

فصل چهارم

تجزیه و تحلیل دادهها

مقدمه

یافته ها

بررسی سوالات پژوهش

فصل پنجم

بحث و نتیجه گیری

مقدمه

نتیجه گیری

محدودیتها

پیشنهادهای پژوهشی

پیشنهادهای کاربردی

منابع

چکیده

هدف: کودکان با اختلال طیف اتیسم (ASD)، اغلب در تمام جنبه های تحول و عملکرد (از جمله: مهارتهای اجتماعی، حرکتی، زبان، شناخت اجتماعی و مهارت های تحصیلی، استفاده و فهم تماس چشمی، حالات چهره و ایما و اشاره در تماس با افراد دیگر)، مشکل دارند. با توجه به مشکلات ارتباط کلامی در این کودکان و ضعف مداخلات موجود در علاقه مند کردن و ایجاد انگیزه برای انجام فعالیت، برای رفع این مشکلات، از مداخلات رفتاری استفاده می شود. پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی تحلیل رفتار کاربردی ( ABA) و درمان پاسخ محور(PRT) بر ارتباط کلامی کودکان با اختلال طیف اتیسم صورت گرفت.

روش: در این مداخله کارآزمایی بالینی با گمارش تصادفی و پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری انجام شده است. ۴۵ کودک اتیستیک ۱۱-۶ ساله که طبق معیارهای ورود و خروج از مطالعه بر اساس سن و جنس همتا بودند از مدارس و کلینیک های مخصوص کودکان اتیستیک شهر قم انتخاب و بعد از ارزیابی اولیه به طور تصادفی در دو گروه آزمایشی و یک گروه کنترل تقسیم شدند. ۱۵ آزمودنی در گروه آزمایشی تحلیل رفتار کاربردی( ABA) و ۱۵ آزمودنی در گروه آزمایشی درمان پاسخ محور(PRT) و ۱۵ آزمودنی دیگر در گروه کنترل قرار گرفتند. سپس جلسات مداخله در ۲۰ جلسه طی ۳ ماه (هفته ای ۲ جلسه ۶۰ دقیقه ای) برگزار شد. آزمودنی های هر سه گروه قبل و بعد از مداخله همچنین سه ماه بعد از آخرین جلسه مداخله با استفاده از پرسشنامه مهارتهای ارتباطی کودکان ارزیابی شدند. داده های پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری با استفاده از آنالیز واریانس اندازه گیری مکرر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل واریانس اندازه گیری مکرر چند متغیری و تک متغیری) نشان داد بین میانگین نمرات گروه های آزمایشی و گواه در نمرات ارتباط کلامی، وضوح گفتار، توانایی تحوی، زبان کلیشه ای، ارتباط مناسب و تنوع علایق تفاوت معناداری وجود دارد( ۰۵/ ۰>p). همچنین بین گروههای آزمایشی نیز در افزایش ارتباط مناسب و تنوع علایق تفاوت معناداری مشاهده شد( ۰۵/ ۰>p

نتیجه گیری: هر دو روش ABA و PRT در افزایش ارتباط کلامی موثرند. روش PRT نسبت به روش ABA برتری داشت لیکن تفاوت دو گروه با یک دیگر معنادار نیست که نشان دهنده قدرت بالای هر دو روش مداخله است. بنابراین این روش ها به درمانگران و خانواده های دارای کودک اتیستیک توصیه می شود.

کلید واژه ها: اتیسم، ارتباط کلامی، درمان پاسخ محور، تحلیل رفتار کاربردی

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه اختلال طیف اتیسم (ASD)، نوعی اختلال عصبی تحولی است که توانایی کودک را برای برقراری ارتباط و تعامل با دیگران مختل می کند. این وضعیت همچنین شامل رفتارها، علائق و فعالیت های تکراری و محدود می شود که آسیب های گسترده ای به عملکرد تحصیلی، اجتماعی، شغلی و وارد می کند (شوارتزبرگ و سیلورمن، ۲۰۱۶).تشخیص اختلال طیف اتیسم براساس ۲ ملاک: ۱) آسیب در ارتباط اجتماعی و تعامل اجتماعی و ۲) رفتارها، علایق و فعالیتهای محدود و تکراری صورت می گیرد، که حداقل با تاخیر یا کارکرد نابهنجار در یکی از حوزه های تعامل و زبان مورد استفاده در ارتباطات اجتماعی، ارتباط کلامی و غیر کلامی، مهارت های شناختی، علایق و فعالیتهای محدود و تکراری و بازی های تخیلی با نمادین ظهور می یابد و حساسیت و پاسخ دهی مناسبی نسبت به محرکات اجتماعی یا فیزیکی از خود نشان نمی دهند(راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ۲۰۱۳، کاساری، رودرمنفولر، لوگ و گلسرود ۲۰۱۲)یکی از جنبه های اساسی اختلال طیف اتیسم، تأثیر آن بر چگونگی تصور کودک و برقراری رابطه اجتماعی با دیگران از قبیل: عدم واکنش هیجانی، ناتوانی در پاسخگویی و مشکلات ارتباطی است که باعث آسیب گسترده در حوزه های تعامل اجتماعی، ارتباط و رفتار می شود. از این جهت، آسیب گسترده به عملکرد اجتماعی و مهارتهای ارتباطی، سبب طراحی و اجرای برنامه های درمانی و آموزشی مختلف با هدف کاهش نشانه های اختلال طیف اتیسم و بهبود رفتارهای اجتماعی این کودکان شده است و هر یک از این روش ها بر اساس شواهد تجربی، توانسته اند سودمندی خود را نشان دهند. با این حال گستردگی و میزان تخریب این اختلال، نیازمند شناخت جامع تر و همچنین گسترش و کارایی بیشتر روش های درمانی نوین می باشد (کرانمر، ۲۰۰۹). از جمله رایج ترین روش های درمانی برای این کودکان می توان به درمان و آموزش اتیسم و ناتوانایی های ارتباطی مرتبط (TEACH)، سیستم مبادله تصویر PECSC))، داستان های اجتماعی SS))، دارو درمانی و ارتباط تسهیل شده اشاره کرد. در میان مداخلات درمانی موجود، مداخلات رفتاری از حمایت های پژوهشی زیادی برخوردارند (نفدت، گوگل، سینگر و گربر ۲۰۱۰). اما در ادبیات پژوهشی مربوط به درمان این کودکان دو روش دارای پشتوانه قوی وجود دارد که عبارت اند از رویکرد تحلیل رفتار کاربردی ( ABA) و درمان پاسخ محور(PRT(آدام، بوید، هال و هووم ۲۰۱۰).

بیان مسئله

اتیسم اختلالی فراگیر است که تمام جنبه های تحول و عملکرد کودک را تحت تأثیر قرار می دهد (گولد، دیکسون، ناجوفسکی، اسمیت و تاربوکس، ۲۰۱۱). دشواری در تعاملات ارتباطی و اجتماعی اغلب فابل توجه ترین جنبه ی اوتیسم می باشد، به طوری که افراد با اختلال طیف اتیسم حتی از سنین بسیار پایین در استفاده و فهم تماس چشمی، حالات چهره، ایما و اشاره و لحن های مختلف صدا در تماس با افراد دیگر دچار مشکل هستند (بوش، ونت، سابرمانیان و نینگ، ۲۰۱۳). بسیاری از آنها، هیچگونه رابطه ی متقابل احساسی با اجتماعی از خود نشان نمی دهند و به شکل خودانگیخته در شادی های خود با والدین شریک نمی شوند. به کودکان هم سن خود، معمولا علاقه نشان نمی دهند و در دوست یابی و حفظ دوستی ها، دچار مشکل هستند (پیوسته گر، ۱۳۹۳). این کودکان همچنین در پردازش اطلاعات حسی مشکل دارند، لذا پاسخ های غیر طبیعی به محرکهای حسی از جمله: پاسخ های اجتنابی و بیش واکنشی نشان میدهند (جاسمن . کوتور ، مک کینلی، رید، فومبون و گیزل، ۲۰۰۹). چیزی که والدین کودکان با اختلال طیف اتیسم را بیشتر نگران می کند، مهارتهای زبانی و ارتباط کلامی در این کودکان است که به دلیل تأخیر و واپس روی در جریان تحول کودک است (وولکمار، پائول، کلاین و کوهن، ۲۰۰۵). این کودکان در مهارت های ارتباطی (هم کلامی و هم توشتاری) مشکل دارند. آنها نمی دانند که ارتباط، چگونه برقرار می شود و چه اهمیتی دارد. همچنین آنها غالبا در شروع ارتباط و برقراری ارتباط متقابل مشکل دارند بسیاری از آنها نیز واجد مشکلات گفتاری هستند و ممکن است هیچگاه در طول زندگی خود صحبت نکنند و یا در سخن گفتن، تاخیر داشته باشند. بعضی از این کودکان ممکن است از توانابی کلامی به نحو نادرست استفاده کنند. مثلا هر کلمه و یا جمله ای را که به آنها گفته می شود تکرار می کنند تکرار طوطی وار) و پا فقط از کلمات یکنواخت برای برقراری ارتباط استفاده می کنند. البته باید باد آور شد که مشکلات ارتباطی می تواند باعث بروز ناهنجاری های رفتاری شوند، مثلا کودکی که قادر نیست نیاز خود را بیان کند ممکن است شروع به فریاد کشیدن و با خود آسیب زنی نماید (وولکمار، پائول، گلابن و کوهن، ۲۰۰۵). کودکان با اختلال طیف اتیسم اغلب عواطف خود را بیان نمی کنند و همچنین از نظر کلامی تمایل به پژواک گویی دارند و لغات با عبارات بیان شده دیگران را تکرار می کنند (چارلوپ چربستی و کورایکوس، ۲۰۰۷، بوهاس، کوردیرو و تاسون، ۲۰۱۱، اسکریب من و کوگل، ۲۰۰۵). در مورد کیفیت غیر عادی ارتباط کودکان مبتلا به انیسم مطالعات زیادی انجام شده است (باو مینگر، ۲۰۰۲، ربملند و پیکر ۱۹۹۶، کار و بلاکی  اسمیت، ۲۰۰۶، جورفی و ربان، ۲۰۰۴، ). مطالعات نشان داده که ۵۰ درصد از کودکان اتیستیک در تکلم کار کردی مشکل دارند( روتر، پیکلس و مورای، ۲۰۰۱). هرچند بعضی از این کودکان از نظر آناتومیک دارای اجزای سالمی برای تکلم هستند؛ اما فقط أصوات نامفهومی را از حنجره خود خارج می۔ سازند(روتر، پیکلس و مورای، ۲۰۰۱، یوهاس، کوردیرو، تاسون و بالینگر، ۲۰۱۱، فارلی، مک ماهان، فومبون، جنسون و میلر، ۲۰۰۹). علاوه بر این، در ۵۰ درصد کودکانی که قادر به تکلم می شوند؛ ناهنجاری های تکلمی خاص و مشخصه اتیسم مثل اکولالیا (پژواک گویی) وجود دارد (کار و بلایی اسمیت، ۲۰۰۶، فای، ۱۹۷۹) مشکلات ارتباط کلامی و غیر کلامی در این افراد باعث افت شدید عملکرد، ضعف در پیش قدم شدن برای بر فرای تعاملات اجتماعی و رد خواسته ی دیگران برای برقراری رابطه اجتماعی می شود (انجمن روانپزشکی آمریکا، ۲۰۱۳)؛ بنابراین، مشکل در تعامل اجتماعی آشکار ترین ویژگی است که اختلال طیف اتیسم را از سایر اختلال های تحولی متمایز می کند (ریپن و تاچمن، ۲۰۰۸). در همین راستا سیگل (۱۹۹۶) تاکید می کند انزوای افراد با اختلال طیف اتیسم مهمترین معیار برای تشخیص این کودکان به حساب می آید و کیفیت این انزوا شامل ناتوانی در برقراری و حفظ ارتباط و عدم آگاهی از دیگران است. با توجه به این عوامل، تعامل اجتماعی و ارتباطی افراد با اختلال اتیسم کمتر و کیفیت تعاملات با توجه به درجه ی این اختلال متفاوت است. به طوری که از یک طرف تمایل شدید به تنهایی و اجتناب از دیگران و از سویی دیگر تمایل به برقراری ارتباط دارند اما از چگونگی شروع و تداوم آن بی اطلاع هستند و به صورت نادرست ارتباط پر فرار می کنند(سیگل،.۱۹۹۶)کانر (۱۹۴۳) و آسپرگر (۱۹۴۴) مشکلات زبانی در این کودکان را شامل موارد لالی انتخابی، پژواک گویی، اشکال در به کار بردن ضمایر، ارتباط ضعیف با زمینه مکالمه ای، ناتوانی در ادامه دادن ارتباط و گزافه گویی میدانستند. شدت اختلالات زبانی از عمیق ( مانند زبان پریشی ) تا نسبتأ خفیف، گسترده است و ویژگیهای بالینی با توجه به سن و سطح تحولی متفاوت می باشد. ارتباط کلامی معمولا در کودکان با اختلال اتیسم تاخیر دارد یا اصلا وجود ندارد و درک مطلب نیز آسیب دیده است (رابرت، مایکل و اسکات، ۲۰۱۱). این نقایص در کودکان با اختلال طیف اتیسم پژوهش های بسیاری را موجب شده است (دمووی، پلازا، خاویر، راینوا، چنووانی و پرایسس، ۲۰۱۱). اگرچه نقایص ارتباطی بخشی از معیارهای تشخیصی برای این کودکان است، اما این کودکان در ارتباطات کلامی و زبان از کودکانی که بدون کلام بوده تا کودکانی که قادر به داشتن مهارت های کافی برای شرکت در یک مکالمه هستند، با یک دیگر متفاوت می باشند. آن دسته از کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم که دامنه واژگانی وسیع و مهارت های کلامی و بیانی خوبی دارند، در کاربرد شناسی و کاربرد اجتماعی زبان اختلال دارند. آنها در شروع مکالمه، ارتباط دو طرفه با دیگران و حفظ مکالمه مشکل دارند (ویلکینسون، ۱۹۹۸). با گسترش روز افزون شیوع ابتلا به اختلال طیف اتیسم، تلاش همه جانبه ای به منظور ابداع و معرفی مداخلات در مائی گوناگون در حیطه های مختلف علوم صورت گرفته است. از زمان کشف این اختلال تاکنون، تلاش های گسترده ای از درمان های فیزیکی نظیر غذا درمانی و درمان های شیمیایی تا درمان های رفتاری نظیر هنر درمانی، کارتون درمانی، موسیقی درمانی، بازی درمانی، ورزش درمانی و حیوان درمانی جهت درمان اختلال طیف اتیسم صورت گرفته است (گورمن و ماتسون، ۱۹۸۵، گیبس، ۲۰۱۰). در مداخلات زیادی که برای درمان انیسم وجود دارد با صرف زمان، هزینه و انرژی زیاد برای خانواده و درمانگر، انجام میشود(کوگل و کو گل، ۲۰۰۶). بر پایه مطالعات گوناگون انجام شده در مورد کودکان با اختلال طیف اتیسم، مداخلات رفتاری به عنوان یکی از موثرترین مداخلات برای این کودکان در نظر گرفته شده است (ماتسون و اسمیت، ۲۰۰۸). از پرکاربردترین درمان ها در این حوزه تحلیل رفتار کاربردی (AB4) و درمان پاسخ محور(PRT) می باشد. روش درمان تحلیل رفتار کاربردی برای نخستین بار در دانشگاه کالیفرنیا توسط لواس برای درمان کودکان با اختلال انیسم به کار گرفته شد. این روش درمانی بر اساس فتون تغییر رفتار پایه گذاری شده است (لواس، ۱۹۸۳)، تحلیل رفتار کاربردی از دیدگاه ها، اصول و برنامه های تغییر رفتار اسکینر اقتباس شده است. نظریه های رفتار گرایی و کاربرد تحلیل رفتار کاربردی، به ویژه برای کودکان اوتیستیک، بارها مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته است که از طریق مداخلهی به موقع می توان به آنها کمک کرد. در تحلیل رفتار کاربردی، سعی شده است تا از طریق مشاهدهی مستقیم رفتار کودک، ارزیابی و تحلیل دقیق آن، رابطه میان محبط و رفتار کودک آشکار و نیز آن دسته از ویژگی های محیطی که می تواند موجب ایجاد رفتار جدید با کاهش رفتار در کودک گردد کشف شود(چریستی هیکس، کری، بیتون و کارلس، ۲۰۱۱، جسیکا، دیوید، ویلدر و کونداش، ۲۰۱۱).تحلیل رفتار کاربردی در مورد تمام کودکان و بزرگسالان دارای بیماری های روانی، ناتوانایی های رشدی، اختلال های بادگیری و نظیر آن کاربرد دارد. مداخلات انجام شده توسط تحلیل رفتار کاربردی می تواند توسط درمانگران کودک، والدین، مربیان و سایر نزدیکان فرد انجام شود(لورا، جیمز، تیفانی و آپریل، ۲۰۱۱). این روش، هر هدف آموزشی را به کوچک ترین بخش اجزا تقسیم نموده است. به صورتی که هر بخش را بتوان به راحتی ارزیابی و بررسی کرد و هر گونه اشتباه احتمالی موجود را تصحیح و برطرف کرد. در هر مورد از تحلیل، رفتار آماج برای تغییر دائما” مورد ارزیابی و سنجش قرار می گیرد(آلبرتو و ترومن، ۲۰۰۹). طرح ABA از حیطه های یادگیری گوناگون مانند مهارتهای زندگی روزانه، مهارت های زبانی، مهارت های خودیاری، مهارت های حرفه ای و شخصی استفاده می کند( کوپر، هرتون و وهیوارد، ۲۰۰۷). فن ABA می تواند به اشکال گوناگونی باشد. فنونی چون جداسازی گام های آموزشی، آموزش مستقیم، سیستم پاسخدهی و تقویت فوری که تمامی آنها نشان دهنده ی منظم بودن این طرح است و مدارک تحقیقی و قابل قبول دال بر مناسب تر بودن این روش در مقابل دیگر روش های موجود است. بسیاری از مطالعات نشان داده اند که کودکان مبتلا به اتیسم، پس از دریافت درمان به روش ABA، پیشرفتهای در آزمون های استاندارد از خود نشان می دهند(رایت و ولمر، ۲۰۰۲). روش پرکاربرد دیگری که در چهار چوب رویکرد رفتاری است درمان به روش پاسخ محور می باشد. این روش در درمان اختلال طیف اتیسم به کار می رود توسط گوگل و گوگل از دانشگاه سانتا باربارای کالیفرنیا در آمریکا طراحی و تنظیم شده و فریب به ۳ دهه است که در آمریکا کاربرد گسترده ای بافته است. PRT مبتنی پر طبیعت کودک تهیه شده و برای افزایش تعاملات اجتماعی مناسب و مهارت های گوپایی در کودکان با اختلال طیف اتیسم به کار رفته است و هدف آن جلوگیری از تعامل ها و ارتباطات منفی، کاهش واکنش های غیر طبیعی و اهمیت دادن به محیط های آموزشی و واکنش های طبیعی می باشد (پیکر اریکزن، استامر و برنز، ۲۰۰۷). در این روش رفتارهایی به منزله رفتار هدف تلقی می شوند که در بهبود سایر رفتارها نقش داشته باشند. این روش بسیار ملایم و در عین حال کار آمد است و بر خلاف روش های آموزشی قبلی که در آن کودکان مطابق برنامه از پیش تعیین شده به اطاعت از معلم وادار می شدند، در اینجا کودک آزادی عمل بسیاری دارد تا اندازه ای که می توان گفت کودک به معلم برنامه می دهد و چهار چوب کار را تعیین می کند و معلم با ساختن یک موقعیت آموزشی از وضعیتی که کودک در آن قرار دارد به ایفای نقش می پردازد. کو گل، شوشان و مک نرنی، ۱۹۹۹). بنابر این PRT مجموعه ای از تکنیک هاست که باعث افزایش انگیزش، گفتار و ارتباط کلامی و همین طور بهبود در ارتباطات با دیگران می شود (کولیکان، اسمیت و بریسون، ۲۰۱۰) و شاید نتیجه اصلی در PRT  افزایش ارتباطات کلامی باشد (کوگل، سیمون و کوگل، ۲۰۰۲؛ کارتر و کوگل، ۲۰۰۳).

اهمیت و ضرورت

اختلال طیف اوتیسم، نوعی نقص عملکردی مادام العمر است که نه تنها بر تمام جنبه های زندگی فرد مبتلاء تأثیر می گذارد، بلکه شرایط دشوار و پرهزینه را بر اطرافیان، خانواده و جامعه تحمیل می کند. ضرورت انجام این پژوهش از چند جنبه قابل بررسی است. نخست با توجه به گستردگی اختلال و بر اساس گزارش های سازمان جهانی بهداشت (۲۰۱۶) از هر ۱۶۰ کودک، ۱ نفر دارای اختلال طیف اتیسم است، اگرچه تخمین ها درباره میزان شیوع آن در مطالعات مختلف، بسیار متغیر است. در همین رابطه سادوک و همکاران (۲۰۱۵) ۱۳۹۴)، میزان شیوع این اختلال را، ۱ مورد در هر ۱۰۰ نفر ذکر کرده اند. در ایران هم صمدی، محمودی زاده و مک کانگی (۲۰۱۲) طی پژوهشی شبوع اتیسم را در کودکان پنج ساله ایرانی ۲۶/ ۶ در ۱۰ هزار نفر گزارش کرده اند. همچنین هاشمی (۱۳۹۴) نیز شیوع اختلال طیف اتیسم را در جامعه ایرانی، ۱ مورد در هر ۱۰۰ تولد گزارش می کند. بنابراین با توجه به شیوع گسترده اختلال طیف اتیسم، انجام پژوهش های گسترده با هدف رشد و توسعه روش های درمانی و آموزشی که موجب ارتقای سطح ارتباط، مشارکت، و کارآمدی اجتماعی این افراد و همچنین کاهش هزینه های ناشی از آسیب در تعاملات ارتباطی خواهد شد، از اهمیت فراوان برخوردار است.از سوی دیگر می بایست اهمیت استفاده از رویکردهای نوین آموزشی و درمانی را مورد توجه قرار داد. از آنجایی که درمان قطعی برای اختلال طیف اوتیسم وجود ندارد، لزوم توجه به برنامه های آموزشی و درمانی با هدف گسترش توانمندی های این کودکان از اهمیت برخوردار است. این درحالی است که بسیاری از کودکان با اختلال طیف اوتیسم می توانند با تلاش های آموزشی زودهنگام، برنامه ریزی شده و طراحی شده انفرادی در …