مریم کریمپور هستم، فارغ التحصیل مشاوره در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “تهیه و اعتبار یابی آزمون اختلالات رفتاری کودکان مبتلا به طیف اتیسم (فرم والدین)” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد مرودشت

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره

موضوع:

تهیه و اعتبار یابی آزمون اختلالات رفتاری کودکان مبتلا به طیف اتیسم (فرم والدین)

استاد راهنما:

دکتر محمد رضا بردیده

استاد مشاور:

دکتر ژاله رفاهی

پزوهشگر:

مریم کریمپور

تابستان ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان

چکیده :

فصل اول: طرح پژوهش

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

سوال های پژوهش

تعاریف مفاهیم نظری و عملیاتی

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه

مبانی نظری اختلال اتیسم

مبانی نظری آزمون ها

پیشینه تحقیقاتی

الف: پژوهش های انجام شده در خارج از کشور

ب: تحقیقات انجام شده در داخل کشور

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

مقدمه

روش تحقیق

جامعه آماری

نمونه و شیوه نمونه گیری

روش اجرای پژوهش

ابزار اندازه گیری

نقطه برش

روش تجزیه و تحلیل داده ها

الف: اطلاعات توصیفی

ب: اطلاعات استنباطی

فصل چهارم: یافته های پژوهش

مقدمه

الف: یافته های توصیفی

ب: یافته های استنباطی

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

خلاصه تحقیق

بحث و نتیجه گیری محدودیت های پژوهش

پیشنهادات

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست

چکیده انگلیسی

مقدمه :

از دیرباز تا کنون بیماری های متعددی که موجب رنج و عذاب یا مرگ و میر انسان ها گردیده، یکی از عمده ترین مشکلاتی که بشر با آنها روبه رو بوده است و به رغم پیشرفت های گسترده، علم پزشکی برای درمان یا حتی شناخت برخی از این بیماری ها تاتوان بوده است که در این میان سهم بیماری های روحی از بیماری های جسمی بیشتر بوده است (بردیده، ۱۳۷۷)از آنجا که کودکان سرمایه های ارزشمند و سازنده آینده جامعه هستند، آموزش و پرورش در دورهی کودکی – که زمان شکل گیری شخصیت و ایجاد عادات مختلف و پیشگیری از بروز مشکلات است، آینده فرد و جامعه را بنا می نهد، از اینرو توجه به مسائل و مشکلات کودکان باعث پیشرفت و ترقی جامعه می شود شفیع آبادی، ۱۳۸۳)در عصر ما توجه به اختلالات و بیماری های کودکان بیش از هر زمان دیگری مورد توجه خانواده های متخصصین قرار گرفته است. هر چند توسعه و پیشرفت در عرصه های مختلف، مسیر پر شتاب خود را می پیماید اما مسائل بسیاری هستند که در فراز و نشیب این حرکت رو به جلو همچنان مورد غفلت و بی اعتنایی قرار گرفته اند. پیشگیری و تشخیص به موقع اختلالات در کودکان یکی از این موارد می باشد.اگرچه در زمینه برخی بیماری های جسمی مانند فلج اطفال توانسته ایم موفق عمل نماییم اما در زمینه بسیاری از اختلالاتی که جنبه روانشناسی داشته و تظاهرات آن کند و ناملموس می باشد و تنها به مدد ابزارهای علمی و روانشناختی قابل تشخیص می باشند موفق و به موقع عمل نکرده ایم (رافعی، ۱۳۸۶). اختلال انیسم که لئوکانر آن را به ادبیات مدرن پزشکی وارد کرده به رغم آشکار شدن بخش زیادی از ابعاد ناشناخته آن هنوز از پیچیدگی های زیادی برخوردار است. عواملی چون شباهت های زیاد رفتاری این گروه با سایر اختلالات نافذ رشده در آمیختگی با سایر اختلالات کودکان مانند کم توان ذهنی، وجود تشخیص های افتراقی برای آنان و تبیین عوامل علمی مختلف در بروز آن چون علتهای عصب شناختی – زیستی و ژنتیکی، تظاهرات برخی استعدادهای عالی و زودرس در آنها مانند خواندن، بیش از پیش بر پیچیدگی این اختلال افزوده است (رافعی، ۱۳۸۶)گرچه بسیاری از والدین نسبت به این مشکل کودکان تا سه الی چهار سالگی دچار سوء ظن نمی شنوند ولی چنین تصوری وجود دارد که این کودکان با اختلال انیسم متولد می شوند و نشانه های دقیق آن حتی در خردسالی قابل تشخیص است «آزاد، ۱۳۸۸)والدین این قبیل کودکان بعد از اندکی دقت گزارش می دهند که فرزند آنها از همان بدو تولد مشکلات زیادی از خود نشان داده و با کودکان دیگر تفاوت داشته متأسفانه انیسم تقریبا روی همه جنبه های فعالیت کودک اثر معکوس می گذارد.تشخیص سریع و زودهنگام و بهره گیری از شیوه های درمانی مناسب، در سنین پیش دبستانی امری قابل تأمل است. تحقیقات نشان می دهد که ارائه راهبردهای درمانی، حداقل به مدت ۲ سال در طی سال های پیش از دبستان، بازده اغلب کودکان اتیسم را افزایش می دهد (مکدو گال ۲۰۰۳)از سال ۱۹۸۰ تا کنون محققان گزارش های گوناگونی از تأثیر برنامه های مختلف درمان در درمان کودکان اتیسم بیان کرده اند. این نتایج شامل افزایش سطح رشدی کودک، به دست آوردن نمرات برتر هوشی، رشد رفتارهای اجتماعی و مهارتهای ارتباطی و نیز کاهش رفتارهای اتیستیک بوده است (رافعی، ۱۳۸۶). نکته قابل توجه در زمینه درمان انیسم تشخیص به موقع این اختلال است که فرصت مداخلات مثبت را به وجود می آورد و همچنین با توجه به این نکته که والدین اولین کسانی هستند که رفتارهای غیر معمول و نشانه های اولیه این اختلال را مشاهده می کنند، بنابراین بهترین کمک کننده به درمانگران برای تشخیص می باشند. با توجه به اینکه تاکنون مطالعه ای مکفی که پاسخگوی پژوهشگران و مداخله گران باشد کمتر صورت گرفته است ، این بررسی با هدف ساخت ابزاری در جهت تشخیص هرچه سریع تر اختلال اتیسم می باشد تا در نهایت برای رسیدن به درمان مناسب از چه مداخلاتی استفاده شود.

بیان مسئله:

مشکلات رفتاری، یکی از شایع ترین مسائل دوران کودکی است که رابطه بین کودک و محیط را خدشه دار می سازد. این مشکلات، اطلاعات مهمی را در خصوص نیازهای کودک، تکالیف مربوطه و جهت گیری درمان ارائه می دهد. یک رفتار هنگامی مشکل آفرین تلقی می گردد که برای فرد و دیگران، مزاحمت ایجاد کرده و زندگی عادی آنان را مختل گرداند (گلدشتاین، ۱۹۹۵) و با مشکل رفتاری هنگامی به وجود می آید که الگوهای رفتار، به محیط و فرصت های یادگیری خلل وارد سازند (ساندز و همکاران،۲۰۰۰).در میان گروههای مختلف کودکان با نیازهای ویژه کودکان دارای اختلال انیسم، دسته ای از کودکان هستند که هم در زمینه ارتباطات اجتماعی و هم در زمینه رفتار مشکلات فراوانی دارند. روزی که لئوکانر (۱۹۴۳) به تشخیص و تشریح اتیسم پرداخت، دو نشانه مرضی، تنهایی فوق العاده و اشتغال ذهنی نسبت به حفظ یکسانی محیط را برای تشخیص اتیسم ضروری دانست (بردیده، ۱۳۷۷). امروزه با پژوهش های گسترده پیرامون انیسم هنوز میزان دانسته های روانشناسان و روانپزشکان در این حیطه بسیار ناچیز است اما در حال حاضر دیگر نمی توان از اتیسم هسته ای کاتر صحبت به عمل آورد وینگ و گولد،۲۰۰۷)از زمانی که هانس آسپرگر به تشخیص و مشخص نمودن افراد خاصی پرداخت که به نام پرفسور کوچولو با دانشمندان ابله مطرح می شدند و تشابهات زیادی با اتیسم کانر داشتند و همچنین مشخص شد که افراد دارای این خصوصیات تفاوت های نسبتا متعددی با انتیسم کاتر دارند معلوم شد که نشانگان آسپرگر را میبایست از انیسم کانر متمایز دانست که تشابهات آنها در مثلث اختلال انیسم مشترک ولی در سطح پایین تری است ( گیلبرگ ،۲۰۰۲)گرچه نظام های رسمی تشخیصی اعم از DSM و ICD در آخرین ویرایش های خود نشانه های مختلفی را برای اتیسم و نشانگان آسپرگر ذکر کرده اند و در دسته اختلال های فراگیر نحولى (PDD) قرار داده اند اما می بایست پذیرفت که در رابطه با این ناهنجاری ها با یک طبق روبرو هستیم (ولکمار ۲۰۰۴)بعد از کانر توجه پژوهشگران زیادی به این مسئله جلب شد که گرچه معیارهای ابتدایی لئو کاتر برای اتیسم مشخص شده است اما درجات آن مختلف است و برای اختلال انیسم باید یک مثلث در نظر گرفت که عبارت است از:

١-عجز کلی و عمیق از توسعه روابط اجتماعی

۲- تأخیر در اکتساب زبان توأم با ادراک آسیب دیده، تکرار بی معنی و طوطی وار کلمات و معکوس سازی ضمیر

۳-رفتار یکنواخت و تمایل به یکسانی محیط (گیلبرگ، ۱۹۹۵؛ به نقل از بردیده، ۱۳۷۷).

امروزه با توجه به عملکرد پایین و بالای افراد مختلف دارای علائم مثلث اتیسم، دیگر یک اختلال به نام اتیسم را نمی توان در نظر گرفت و بایست به یک طیف اشاره کرد (منصور، ۱۳۸۵)اختلال انیسم نوعی اختلال فراگیر رشد است که عبارت است از فقدان پاسخگویی به دیگران و تأخیر شدید در رشد زبان این مشکل قبل از ۳۶ ماهگی شروع می شود و آغاز آن قبل از ۳ ماهگی است. اختلال انیسم در ۵ تا ۱۰ مورد، در هر ده هزار تولد دیده می شود (برایسون و دیگران، ۱۹۹۶: لورد و راتر ، ۱۹۹۴؛ به نقل از کندال ، ترجمه کلانتری و گوهری انارکی، ۱۳۸۲).اختلال انیسم در هر دو جنس دیده می شود، اما قراواتی آن در پسرها ۳ تا ۴ برابر دختران است (برابسون، ۱۱۹۹۶ به نقل از کندال، ۱۳۸۲). گزارشات جدید درجات گسترده ای از شیوع اختلال انیسم یک در هر ۱۶۰ کودک را ارائه داده است، همچنین پسران ۴ تا ۵ برابر بیشتر از دختران احتمال مبتلا شدن به | اختلال انیسم را دارند (اسکولتز و آندرسون ، ۲۰۰۳).بر اساس راهنمای تشخیصی و آماری انجمن روان پزشکان آمریکا وجود مجموعا شش مورد از علایم گروههای ۲، او ۳ یا حداقل ۲مورد از گروه برای تشخیص اتیسم ضروری است

گروه یک: آسیب جدی در روابط اجتماعی که حداقل با دو تا از موارد زیر آشکار می شود:

-اختلال در استفاده از رفتارهای غیر کلامی متعدد نظیر نگاه چشم در چشم، بیان چهره ای و وضعیت بدنی

-شکست در برقراری ارتباط با همتایان متناسب با سطح رشد

– عدم تعامل اجتماعی- هیجانی

گروه دو :آسیب در ارتباط که حداقل با یکی از موارد زیر آشکار می شود :

تأخیر در رشد یا فقدان کامل زبان کلامی

-با وجود توانایی تکلم، آسیب جدی در توانایی شروع یا ادامه مکالمه با دیگران

-فقدان بازی های خودجوش با بازی تقلیدی گروهی متناسب با سطح رشد

گروه سه : الگوهای محدود ، تکراری و قالبی در رفتار و علایق که به وسیله ی یکی از علایم زیر آشکار می شود:

-اشتغال ذهنی وسواس گونه با یک یا دو الگوی محدود و قالبی که از نظر تمرکز و شدت غیر طبیعی می باشد تبعیت انعطاف ناپذیر از عادتها و آداب بی فایده (پیترز ،۱۹۹۸)

براساس مطالعات فیلپک و آکاردو (۱۹۹۳) بسیاری از کودکان اتیسم به طور دقیق تا سن یک سالگی و حتی زودتر تشخیص داده می شوند. والدین معمولا اولین کسانی هستند که متوجه رفتارهای غیر عادی کودک خود می شوند. در بعضی از موارد، کودک از بدو تولد متفاوت به نظر می رسد. نسبت به محیط اطراف پاسخگو نبوده و برای مدتی طولانی به یک نقطه خیره می شوند. به طور کلی نشانه های پیش بینی کننده اتیسم شامل موارد زیر است:

: تا یک سالگی نمی تواند غان و غون کند و با حرکات و علائم معنی دار، از خود بروز دهد.

. : تا ۱۶ ماهگی قادر به گفتن حتی یک کلمه نمی باشد.

: تا دو سالگی نمی تواند دو کلمه را با یکدیگر ترکیب کنند.

.نسبت به نام خود واکنش نشان نمی دهد

: در ارتباط با اسباب بازی ها بسیار ناشیانه عمل می کند.

: گاهی اوقات به نظر می رسد که شنوایی اش دچار آسیب شده است (قیلیک و آکاردو، ۱۹۹۹)

مسئله طیف اتیسم امروزه بحثی است توپا که پژوهش های بسیاری را پیرامون خود می طلبد. والدین این افراد گرچه با پسرفت کودکانشان روبه رو هستند گاه باور نمی کنند که با یک سندرم وحشتناک روبه رو خواهند شد که پس از مراجعه به مراکز مختلف ممکن است برای اولین بار واژه اتیسم را بشنوند و پس از مراجعه به مراکزمختلف و نظر متفاوت متخصصان مختلف به وسعت مشکلی که گریبان گیرشان شده است پی ببرند (ژانماری، ۱۹۹۹).پژوهش های انجام شده به وضوح نشان می دهند که ابزارهای سنجشی پیرامون اختلال طیف اتیسم و همچنین والدین آنها بسیار اندک بوده و جوابگوی پژوهشگران مشتاق در این حیطه نیست. لذا لازم است که در این خصوص تحقیق و مطالعه ای صورت پذیرد و در این پژوهش سعی می گردد آزمونی که بتواند از دید والدین اختلال های رفتاری کودکان طیف اتیسم را بستجد تهیه گردد و صحت سنجش و اعتبار آن تعیین گردد.

اهمیت و ضرورت پژوهش:

اختلال انیسم چنانچه به موقع تشخیص داده شود فرصت مداخلات مثبت را به وجود می آورد. اختلالات طیف اتیسم غالبا در سن ۳ سالگی و در برخی موارد در اوایل ۱۸ ماهگی آشکار می شود. برخی مطالعات نشان می دهند که بسیاری از این کودکان در سنین کمتر از ۱۸ ماهگی ممکن است به طور دقیق تشخیص داده شوند. والدین اولین کسانی هستند که رفتارهای غیر معمول کودک را مشاهده می کنند. در بسیاری از اوقات کودک متفاوت از قبل و یا زمان تولد به نظر می رسد. برای مدت طولانی به چیزی توجه نمی کند و یا پاسخی به اطرافیان نمی دهد. نشانه های اولیه این اختلال ممکن است در کودکانی که به نظر میرسد رشد نرمالی را در یک دوره معین داشته اند نیز آشکار می شود ( رافعی، ۱۳۸۶).شکی نیست که اطلاع از میزان شیوع و سبب شناسی هرنا هنجاری می تواند راهگشای پیدایش راهبردهای درمانی مناسب گردد که متاسفانه در مورد ناهنجاری اتیسم هنوز اطلاع کافی در دست بشر نیست. به رغم آنکه پژوهش های گسترده ای در خارج از ایران صورت گرفته است، پژوهش های مشابه در کشور ما در اول راه قرار دارند (افروز، ۱۳۷۷).سالهاست که ارزیابی ویژگی ها و خصوصیات روانی و شخصیتی افراد با آزمون های معتبر مورد توجه جدی محققان و متخصصان روانی قرار گرفته است. اختلالات طیف اتیسم از آن جمله است که این پژوهش به آن پرداخته است. یکی از هدف های عمده هر علم، اندازه گیری پدیده های مورد نظر و دادن جنبه کتی به آنهاست، وقتی پدیده ای را با اعداد و ارقام نشان می دهیم به راحتی می توانیم آن را طبقه بندی و قوانینی درباره آنها وضع کنیم (گنجی، ۱۳۸۴)امروزه آزمون های روانی به عنوان ابزار سنجش هوش، استعدادهای خاص، پیشرفت تحصیلی، صفات و خصایص شخصیت و همچنین اختلال ها و ناهنجاری های روانی و شخصیتی در مدارس، مؤسسات صنعتی و تجاری، ادارات دولتی، دانشگاهها و مراکز درمانی همراه با سایر روش های شناخت رفتار انسان به کار بسته میشوند ( آناستازی، ترجمه براهنی، ۱۳۷۹)در کشور ما نیز اهمیت و ضرورت استفاده از آزمون ها در مراکز درمانی، تحقیقاتی و آموزشی برای ارزیابی دقیق تر مراجعان روز به روز آشکارتر شده و دست اندر کاران و متخصصان بیش از پیش استفاده از آزمون ها را مورد توجه قرار می دهنداهداف علمی آزمون ها بسیار زیاد است. هر وقت لازم باشد که یک تشخیص سریع عینی از توانایی های فرد به منظور راهنمایی او به عمل آید اجرای آزمون ها ضرورت می یابد. اگر امروز میبینیم که انواع مختلف آزمون ها بی وقفه و به طور گسترده افزایش می یابد به علت کثرت تعداد کسانی است که از آنها استفاده می کنند. افرادی همچون مربیان، روانشناسان، روان پزشکان، راهنمایان شغلی، صنعتی، نظامی، مشاوران خانوداگی و … (گنجی، به نقل از اسرار، ۱۳۸۳) با توجه اینکه فراوانی طیف اتیسم رو به فزونی است و هنوز میزان دانسته های متخصصین در این راستا بسیار ناچیز است، تشخیص و درمانگری این کودکان امری است فوق العاده ضروری و مهم (افروز، ۱۳۷۷ ).تا چند سال پیش هیچ مؤسسه ای به طور خاص جهت نگهداری کودکان طیف اتیسم در ایران وجود نداشت و مجلات علمی – پژوهشی در رابطه با آن مطلب قابل توجهی به چاپ نمی رساندند. گرچه امروز شاهد وجود مؤسسه های خاصی جهت نگهداری و توانبخشی این کودکان در کشورمان هستیم و مجلات پیرامون این ناهنجاری مطلب و پژوهش هایی را به چاپ رسانده اند اما هیچ گونه از این اقدامات تابه حال نتوانسته اند ابزاری را جهت سنجش اختلالات رفتاری کودکان طیف اتیسم ارائه دهند.پژوهش حاضر این امکان را فراهم می سازد تا متخصصین به موقع این اختلال را تشخیص داده و در نتیجه راهبردهای صحیح درمانی انتخاب کنند. یافته های این پژوهش می تواند مورد استفاده سازمان بهزیستی، وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی جهت برنامه ریزی صحیح در جهت مداخله این ناهنجاری در کشور قرار گیرد. همچنین می تواند راهگشای پژوهش های آتی در زمینه کودکان طیف اتیسم در کشور باشد.

اهداف پژوهش:

هدف اصلی:

تهیه و اعتباریایی آزمون اختلالات رفتاری کودکان طیف اتیسم (فرم والدین)

اهداف فرعی

تعیین روایی آزمون اختلالات رفتاری کودکان طیف اتیسم (فرم والدین از طریق اجرای آزمون رفتاری رانر (اجرای فرمهای هم ارز)

۲- تعیین اعتبار آزمون اختلالات رفتاری کودکان طیف اتیسم (قرم والدین از طریق تعیین مؤلفه های

اصلی و همسانی درونی

سؤال های پژوهش:

۱- آیا آزمون اختلالات رفتاری کودکان طیف اتیسم تهیه شده از نظر رابطه با فرمهای هم ارزهای آزمون راتر) دارای روایی است؟

۲- آیا آزمون اختلالات رفتاری کودکان طیف اتیسم تهیه شده از طریق تعیین مؤلفه های اصلی و همسانی درونی از اعتبار و پایایی قابل قبولی برخوردار است؟

تعاریف مفاهیم نظری و عملیاتی

الف: تعاریف نظری

اختلال انیسم

اختلال ائیسم:

یکی از اختلالات جدی روان شناختی کودک است که معمولا قبل از سه سالگی شروع شده و خود را به صورت اختلال کیفی در برقراری ارتباط کلامی و غیر کلامی، روابط اجتماعی و رفتارهای کلیشه ای نشان می دهند (سادوک و سادوک ، ترجمه رضاعی و رفیعی، ۱۳۸۷).

اختلال رفتاری :

رفتار به فرد کمک می کند تا نیازهای شناختی، عاطفی ،اجتماعی و جسمانی خویش را ارضاء نماید. یک رفتار هنگامی مشکل آفرین تلقی می گردد که برای فرد و دیگران مزاحمت ایجاد کرده و زندگی عادی آنان را مختل گرداند (گلدشتاین، ۱۹۹۵) و با مشکل رفتاری هنگامی به وجود می آید که الگوهای رفتار به محیط و فرصت های یادگیری خلل وارد سازند (ساندز و همکاران، ۲۰۰۰).

آزمون :

آزمون وسیلهای عینی و استاندارد شده که برای اندازه گیری نمونه ای از رفتار با خصایص آدمی به کار می رود. در این تعریف مواد از عینی آن است که روش اجراء نصره گذاری و تعبیر و تفسیر نتایج آزمون بر اساس قواعدی معین و مشخص صورت می گیرد و قضاوت و نظر شخصی در آنها بی تأثیر است. مراد از استاندارد شده آن است که آزمون قبلا در مورد گروه نمونه ای از افراد مورد نظر در بوته ی آزمایش گذاشته شده و نتایج پژوهش های مربوط به آن از راه روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و روایی و اعتبار آن تعیین شده است (شریفی، ۱۳۸۱)

روایی :

روایی آزمون عبارت است از میزان کارایی آن برای اندازه گیری خصیصهای که به منظور اندازه گیری آن خصیصه ساخته شده است . روایی آزمون بر خلاف اعتبار آن، هم تحت تأثیر خطای نظام دار قرار می گیرد و هم از خطای غیر نظام دار تأثیر می پذیرد. بنابراین، آزمونی ممکن است در عین داشتن اعتبار فاقد روایی باشد، اما آزمون نمی تواند دارای روایی باشد بی آنکه اعتبار داشته باشد. به عبارت دیگر می توان گفت که اعتبار شرط لازم روایی است اما اعتبار به تنهایی روایی آزمون را تضمین نمی کند (شریفی، ۱۳۸۱).

پایایی :

منظور از پایایی میزان اعتمادی است که می توان به نتایج یک آزمون داشت. بدین معنا که اگر آزمونی را به طور متوالی و با فاصله زمانی کوتاه بر روی تعدادی از افراد اجرا کنند، نتایج به دست آمده باید از یک ثبات نسبی برخوردار باشد. به عبارت دیگر، پایایی یک وسیله اندازه گیری به دقت آن ابزار اشاره می کنند (کرمی، ۱۳۸۲).