مسلم حسینی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی در سال ۱۳۸۶، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی دیدگاه معلمان نسبت به میزان تحقق اهداف ارزشیابی تکوینی و تاثیر روش های ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی) بر نمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی در دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهرستان بیرجند در سال تحصیلی ۸۷- ۱۳۸۶” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی

پایان نامه

جهت دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A) رشته روانشناسی تربیتی

عنوان

بررسی دیدگاه معلمان نسبت به میزان تحقق اهداف ارزشیابی تکوینی و تاثیر روش های ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی) بر نمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی در دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهرستان بیرجند در سال تحصیلی ۸۷- ۱۳۸۶

استاد راهنما:

دکتر حسن اسد زاده

استاد مشاور:

دکتر اسماعیل سعدی پور

استاد داور:

دکتر صغری ابراهیمی قوام

پژوهشگر:

مسلم حسینی

زمستان ۱۳۸۶

فهرست مطالب

عنوان

چکیده

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف تحقیق

هدف کلی

اهداف جزیی

سوالات پژوهش

متغیرهای پژوهش

تعارف نظری متغیرها

تعاریف عملیاتی

خلاصه ای از مطالب ارائه شده در این فصل

فصل دوم: ادبیات و پیشینه پژوهش

مقدمه

تعاریف ارزشیابی

تاریخچه ارزشیابی

مقایسه ارزشیایی با چند مفهوم دیگر

ارزشیابی و اندازه گیری

ارزشیابی و پژوهش

اهمیت و ضرورت ارزشیابی آموزشی

اهداف ارزشیابی پیشرفت تحصیلی

انواع ارزشیابی

انواع ارزشیابی با توجه به ملاک مورد استفاده.

ارزشیابی وابسته به ملاکت

ارزشیابی وابسته به هنجار

انواع ارزشیابی با توجه به زمان و هدف مورد استفاده

ارزشیابی آغازین با سنجش آغازین

ارزشیابی تکوینی

تعاریف ارزشیابی تکوپنی

ویژگیها و اهداف ارزشیابی تکوینی

ارزشیابی تشخیصی

ارزشیابی تراکمی یا پایانی

روشهای مختلف ارزشیابی

ارزشیابی از طریق مشاهده

مزایا و محدودیت های روش مشاهده

ارزشیابی از طریق انجام کار

ارزشیابی از طریق آزمون شفاهی

محاسن روش ارزشیابی شفاهی

محدودیت های روش ارزشیابی شفاهی

ارزشیابی از طریق آزمون کتبی

محاسن روش ارزشیابی کتبی

محدودیت های روش ارزشیابی کتبی

انواع آزمون کتبی

آزمونهای عینی

آزمون صحیح و غلط

آزمون جور کردنی

آزمون چند گزینه ای

آزمونهای غیر عملی

آزمون گسترده پاسخ

آزمون محدود پاسخ

آزمون کوته پاسخ

آزمون های میزان شده

آزمونهای معلم

ساخته محاسن و محدودیت های روشهای مختلف ارزشیابی کتبی

مروری بر پژوهشهای گذشته

پژوهشهای داخلی

پژوهشهای خارجی

جمع بندی فصل دوم

فصل سوم: روش پژوهش

جامعه آماری

نمونه و روش نمونه گیری

ابزار و روش گردآوری داده ها

پرسشنامه

روش نمره گذاری

طرح پژوهشی

روش اجرای پژوهش

روش تجزیه و تحلیل داده ها

خلاصه ای از مطالب ارائه شده در این فصل

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

یافته های مربوط به سوال اول پژوهش

یافته های مربوط به سوال دوم پژوهش

یافته های مربوط به سوال سوم پژوهش

یافته های مربوط به سوال چهارم پژوهش

خلاصه ای از مطالب ارائه شده در این فصل

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

بحث و نتیجه گیری

بحث و بررسی درباره نتایج سوال اول پژوهش

بحث و بررسی درباره نتایج سوال دوم پژوهش

بحث و بررسی درباره نتایج سوال سوم پژوهشی

بحث و بررسی درباره نتایج سوال چهارم پژوهشی

محدودیت های پژوهش

پیشنهادها

منابع

منابع داخلی

منابع خارجی

چکیده پژوهش :

موضوع پژوهش حاضر، بررسی دیدگاه معلمان نسبت به میزان تحقق اهداف ارزشیابی تکوینی و همچنین تاثیر روشهای ارزشیابی تکویتی شفاهی و کتبی) بر تمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی است. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان پسر دبیرستانهای شهرستان بیرجند و همچنین معلمان آنها در سال تحصیلی ۸۷-۸۶ می باشد. نمونه مورد پژوهش در قسمت «بررسی دیدگاه معلمان نسبت به میزان تحقق اهداف ارزشیابی تکوینی را ۷۰ معلم تشکیل می دهند که بوسیله روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند و همچنین نمونه مورد پژوهش در قسمت تاثیر روشهای ارزشیابی تکوینی ( شفاهی و کتبی) بر نمرات ارزشیابی پایانی را ۵۹ دانش آموز در در کلاس متفاوت که بوسیله روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند، تشکیل می دهند. ابزارهای مورد استفاده در پژوهش حاضر شامل پرسشنامه محقق ساخته و تیز نمرات ارزشیابی تکوینی و نمرات ارزشیابی پایانی دانش آموزان می باشد. برای تجزیه و تحلیل داده های پژوهش از روشهای محاسبه درصد، فراوانی، آزمون t ضریب همبستگی پیرسون، به تناسب استفاده شد.نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد که تمامی اهداف ارزشیابی تکوینی که شامل بازخورد به معلم «بازخورد به دانش آموز» «بازخورد به والدین » تقویت اعتماد به نفس، اتحکیم آموخته ها، و افزایش تلاش می باشد از نظر معلمان تحقق یافته اند و همچنین بیشترین و کمترین میزان تحقق به ترتیب مربوط به هدف تحکیم آموخته ها، و هدف بازخورد به والدین می باشد. و بین نمرات ارزشیابی تکوینی شفاهی و تمرات ارزشیابی پایانی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. و همچنین بین نمرات ارزشیابی تکوینی کتبی و تمرات ارزشیابی پایانی رابطه مثبت و معنادار وجود دارد. همچنین تأثیر روش ارزشیابی تکوینی کتبی در افزایش نمرات ارزشیابی پایانی دانش آموزان بیشتر از روش ارزشیابی تکوینی شفاهی می باشد.

مقدمه:

انسان در زندگی روزمره خود با استفاده از عقل سلیم و با اتکا به تجارب خود همواره در حال ارزشیابی است و اصولا هر انتخابی، مستلزم توعی ارزشیابی می باشد. یکی از متداولترین حوزه های کاربرد ارزشیابی، بکار گیری آن در فرایند آموزش می باشد. با این همه باید اذعان کرد که تا کنون بهره ای که از ارزشیابی در این زمینه گرفته شده است، بسیار محدود بوده و روشهای که در آن بکار رفته است، بسیار نارسا بوده است. زیرا از این فن منحصرا برای انتخاب کسانی که باید فرصت ارتقا به کلاس بالاتر و ادامه تحصیل پیدا کنند، استفاده شده است( بلوم و همکاران، ۱۹۷۱، ترجمه کظیمی، ۱۳۵۵).با گسترش مباحث جدید در ارزشیابی این مساله مورد توجه قرار گرفته است که ارزشیابی نباید تنها به نتایج آموزشی اکتفا کند، بلکه باید فرایند ها، راهبردها و اهداف را نیز در نظر بگیرد. ارزشیابی در مفهوم جدید خود به عنوان جزئی از فرایند تعلیم و تعلم و وسیله مناسبی برای اصلاح هدفها، برنامه ها و شیوه های تدریس در جریان آموزش شناخته شده است. این نوع ارزشیابی، ارزشیابی تکوینی (در برخی موارد نیز ارزشیابی مستمر نامیده می شود) تام دارد (نوو، ۱۹۹۵). با توجه به پیامدهای مهمی که ارزشیابی مذکور در فرایند یادگیری و تدریس به همراه دارد، آموزش و پرورش ایران در سالهای اخیر به آن توجه خاصی نموده است. بنابراین، موسساتی که عهده دار تعلیم و تربیت معلمان هستند در صورت عدم به کار گیری این نوع ارزشیابی از سوی آنان ما باید تلاش کنند تا با فراهم آوردن فرصت های مناسب جهت آموزش آن، زمینه را برای تحقق سریعتر و بهتر پیامد های این نوع ارزشیابی فراهم سازند.

بیان مسأله:

قضاوت در مورد میزان پیشرفت تحصیلی و بهره وری بیشتر از منابع آموزش و پرورش به نتایج آزمونها متکی است و امتحانات میزان دستیابی به اهداف آموزش و پرورش را معلوم و مشخص می نماید. از آنجایی که هدف آموزش و پرورش ایجاد تغییرات مطلوب در رفتار فراگیران است، هدف ارزشیابی، اندازه گیری و سنجش میزان این تغییرات است به طوری که می توان گفت یکی از اساسی ترین موضوع های آموزش و پرورش چگونگی ارزشیابی می باشد. ارزشیابی به سه دسته تقسیم می شود که عبارتند از ارزشیابی قبل از فرایند یاددهی- یادگیری، ارزشیابی در جریان فرایند یاددهییادگیری، ارزشیابی پایان فرایند یاددهی- یادگیری ارزشیابی تکوینی در ضمن جربان آموزش معلم بر یادگیری دانش آموزان و دانشجویان به اجرا در می آید. هدف از ارزشیابی تکوینی، آگاهی یافتن از میزان و نحوه ی یادگیری دانش آموزان و دانشجویان برای تعیین نقاط قوت و ضعف آنان و نیز تشخیص مشکلات روش آموزشی معلم است. این ارزشیابی در طول دوره ی آموزشی یعنی زمانی که فعالیت آموزشی معلم هنوز در جریان است انجام می شود (سیف، ۱۳۸۳).چنانچه معلم قادر باشد کیفیت تدریس را در حد مطلوب نگه دارد و در حالی که آموزش در جریان است و با گرفتن آزمونهای تکوینی، انگیزش و بازخورد مناسب را در اختیار دانش آموزان قرار دهد.سبب خواهد شد تا از تفاوتهای فردی بین دانش آموزان کاسته شود و مطالب درسی در حد تسلط مطلوبی فرا گرفته شوند. علاوه بر این، رساندن دانش آموز به سطح مطلوب از تکالیف شناختی موجب خواهد شد تا بر ویژگیهای عاطفی او انگیزش و نگرش نیز تاثیر بگذارد و او را برای پذیرش تکالیف جدید یادگیری آماده تر سازد (سپاسی، ۱۳۷۸). از بین انواع ارزشیابی ها ( تشخیصی، تکوینی ، تراکمی ) ارزشیابی تکوینی نقش اساسی در آگاه ساختن و دانش آموزان ، از میزان یادگیری در ابعاد مختلف ( دانستن، مهارت، نگرش)، اولیاء از نحوه پیشرفت دانش آموزان و معلم به از اشکالات فرایند تدریس، دارد. همچنین توجه به رویکردهای جدید در ارزشیابی های مستمر ، آزمونهای عملکردی تکالیف و فعالیتهای خارج از کلاس مرتبط با درس، توجه به ارائه بازخوردهای اصلاحی به دانش آموزان در جریان یادگیری را در کنار ارائه نمرات پایانی آشکار کرده است. (کرد، ۱۳۸۱).نظام امتحان و ارزشیابی در مدارس ایران تا چند سال گذشته تنها بر ارزشیابی پایانی استوار بوده است بدین صورت که هر سال در موقع معینی طبق آئین نامه های مشخصی از دانش آموزان امتحانائی به عمل می آمد و بدین ترتیب سرنوشت تحصیلی آنها تعیین می شد (شعاری نژاد، ۱۳۶۸) به دنبال بازبینی های صورت گرفته در مورد ارزشیابی دانش آموزان و ورود ارزشیابی تکوینی در آموزش و پرورش بسیاری از کشورها، توجه مسئولان آموزش و پرورش ایران نیز به این مساله معطوف گردید و طبق آئین نامه آموزشی دوره سه ساله متوسطه (۱۳۷۹)، معلمان موظف شدند علاوه بر ارزشیابی پایانی در طی سال تحصیلی از دانش آموزان خود، ارزشیابی تکوینی نیز به عمل آورند. این ارزشیابی به طور مستمر و به شیوه های گوناگون مانند آزمونهای کتبی، شفاهی، عملی، بررسی تکالیف فردی و گروهی، میزان فعالیت، خلاقیت، تلاش و ابتکار صورت می گیرد.در این پژوهش به این مساله که: اهداف ارزشیابی تکوینی از دیدگاه معلمان تا چه میزان تحقق یافته و همچنین تاثیر روشهای ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی) بر تمرات ارزشیابی پایانی چگونه است، پرداخته شده است.

اهمیت و ضرورت پژوهش:

صاحبنظران آموزشی سنجش و ارزشیابی را به عنوان یک عنصر بنیادی برای اصلاح مدارس و بهبود آموزش معلمان و یادگیری دانش آموزان در نظر می گیرند (شریفی، ۱۳۸۳). آخرین فعالیت معلم در فرایند آموزشی، ارزشیابی است. در این فعالیت، معلم با استفاده از روشها و فنون مختلف اندازه گیری و ارزشیابی، بازده یادگیری دانش آموزان و دانشجویان را مورد سنجش قرار داده و میزان موفقیت آنان را در نیل به هدفهای آموزشی تعیین می نماید. همچنین معلم با انجام این کار میزان موفقیت و شکست خود را در پیاده کردن مراحل مختلف طرح آموزشی تعیین می کند (اکبری، ابوالقاسمی، توزنده جانی، ۱۳۸۱).بر اساس دیدگاههای جد. بد. در مورد ارزشیابی، یکی از اهداف اصلی ارزشیابی، اصلاح کاستی ها، از بین بردن نواقص، تغییر روشهای تدریس و کنترل و اصلاح رفتار است (افروز، ۱۳۷۹). این نوع ارزشیابی که به منظور دستیابی به هدفهای ذکر شده صورت می گیرد، ارزشیابی تکوینی نام دارد. اهداف و پیامد های مهم این ارزشیابی سبب شده است که آموزش و پرورش ایران در سالهای اخیر به آن توجه خاصی معطوف داشته، و از آن در سیستم ارزشیابی مدارس استفاده کند. از آنجا که موضوع ارزشیابی تکوینی در نظام آموزش و پرورش ایران موضوعی جدید است، تحقیقات کافی در این زمینه صورت نگرفته است. بنابراین ضرورت تحقیق در این زمینه به خوبی احساس می شود. همچنین موارد زیر اهمیت آزمونهای تکوینی را به خوبی روشن می کند.

۱- این نوع ارزشیابی بازخورد مناسبی به معلم می دهد تا بتواند فعالیتهای را مطرح کند که با سطح توانایی های فراگیران تتناسب داشته باشد.

۲- به طور طبیعی نوع عملکرد دانش آموزان در فعالیتهای گوناگون یکسان نیست و به همین دلیل معلم باید بطور منظم دانش آموزان را در فعالیتهای گوناگون زیر نظر بگیرد تا عواملی که مانع پیشرفت شان است، را شناسایی کند.

۳- معلم خود در یک فرایند تجربه اندوزی قرار می گیرد. از طریق این نوع ارزشیابی ها معلم می تواند علایق دانش آموزان را شناسایی کند.

۴- از طریق ارزشیابی های متفاوتی که معلم انجام می دهد و یادداشتهایی که بر می دارد اطلاعات کافی برای سنجش یکایک دانش آموزان را جمع آوری می کند.

با توجه به موارد بالا بدون تردید انجام پژوهش حاضر که به هدف بررسی میزان تحقق اهداف ارزشیابی تکوینی از دیدگاه معلمان و تاثیر روشهای ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی) بر نمرات ارزشیابی پایانی صورت گرفته است می تواند منجر به ارائه نظرات جدید در مورد سودمندی یا عدم سودمندی ارزشیابی تکوینی و تاثیر روشهای آن، گردد.

اهداف پژوهش: هدف کلی بررسی دیدگاه معلمان نسبت به میزان تحقق اهداف ارزشیابی تکوینی و تاثیر روشهای ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی) بر تمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی در دانش آموزان پسر پایه سوم متوسطه شهرستان بیرجند در سال تحصیلی ۸۷-۸۶

اهداف جزئی:

۱-تعیین میزان تحقق اهداف ارزشیابی تکوینی از دیدگاه معلمان

۲-تعیین رابطه بین نمرات ارزشیابی تکوینی شفاهی و نمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی. _

۳- تعیین رابطه بین نمرات ارزشیابی تکوینی کتبی و تمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی ۴- تعیین میزان تاثیر گذاری روشهای ارزشیابی تکوینی ( شفاهی و کتبی) بر تمرات ارزشیابی

پایانی درس روانشناسی سوالات پژوهش :

از دیدگاه معلمان اهداف ارزشیابی تکوینی تا چه میزان تحقق یافته است؟

۲- آیا بین نمرات ارزشیابی تکوینی شفاهی و نمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی رابطه ای وجود دارد؟

۳- آیا بین نمرات ارزشیابی تکوینی کتبی و نمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی رابعله ای

وجود دارد ؟

۴- آیا بین میزان تاثیر گذاری روشهای ارزشیابی تکوینی ( شفاهی و کتبی) بر نمرات ارزشیابی

پایانی درس روانشناسی تفاوت معناداری وجود دارد؟

متغیر های پژوهش:

متغیر مستقل :

در قسمت دوم این پژوهش یعنی تاثیر روشهای ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی) بر نمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی، و روشهای ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی)، ، نقش متغیر مستقل را دارند.

متغیر وابسته :

در قسمت دوم این پژوهش یعنی تاثیر روشهای ارزشیابی تکوینی (شفاهی و کتبی) بر نمرات ارزشیابی پایانی درس روانشناسی، نمرات ارزشیابی ئایانی درس روانشناسی نقش متغیر وابسته را ایفا میکند.

متغیر کنترل:

پایه تحصیلی، جنسیت، شاخه تحصیلی

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها:

تعاریف نظری :

ارزشیابی تکوینی:

ارزشیابی تکوینی، ارزشیابی است که به طور مستمر از نحوه مشارکت دانش آموزان در فعالیت یاددهی-یادگیری و به شیوه های گوناگون و با تکیه بر آزمونهای کتبی، شفاهی، عملی، بررسی تکالیف فردی و گروهی، فهرست مشاهده رفتار، میزان فعالیت، تلاش، ابتکار و خلاقیت انجام می گیرد و نمره این ارزشیابی در هر ماده درسی در هر سال تحصیلی در دو نوبت تعیین و منظور می شود ( هبات اجرایی نظام آموزش متوسطه، ۱۳۷۹).ارزشیابی تکوینی زمانی اجرا می شود که یادگیری هنوز در حال تکوین با شکل گیری است. به همین دلیل به آن نام ارزشیابی تکوینی داده اند، بنابراین معلم با استفاده از ارزشیابی تکوینی می تواند در زمانی که هنوز یادگیری در جریان است و امکان رفع مشکلات یادگیری دانش آموزان و برطرف کردن نواقص روش آموزشی خود او میسر است، به انجام دادن چنین کاری اقدام کند. (سیف، ۱۳۸۳).

اهداف ارزشیابی تکوینی:

هدف از ارزشیابی تکوینی در رابطه با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و دانشجویان، آگاهی بافتن از میزان و نحوه یادگیری آنان برای تعیین نقاط قوت و ضعف یادگیری و نیز تشخیص مشکلات روش آموزشی معلم در رابطه با هدفهای آموزشی است (سیف، ۱۳۸۳).ارزشیابی تکوینی به منظور تقویت اعتماد به نفس، تحکیم آموخته های دانش آموز، آگاهی معلمان از نقاط قوت و ضعف در سی و نحوه عملکرد دانش آموز در فرایند یاددهی – یادگیری و پرورش روحیه تحقیق، تفکر، تلاش، ابتکار و فعالیت های گروهی، تدارک بازخورد مناسب به معلمان، دانش آموزان