مهدیه حسن زاده هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی رابطه تعارض والد-فرزندی، ادراک از جو مدرسه و ناسازگاری در دختران دانش آموز منزل گریز و عادی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه فردوسی مشهد

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

گروه علوم تربیتی

پایان نامه کارشناسی ارشد در  رشته روان شناسی تربیتی

عنوان:

بررسی رابطه تعارض والد- فرزندی، ادراک از جو مدرسه و ناسازگاری در دختران دانش آموز منزل گریز و عادی

استاد راهنما:

دکتر ابوالفضل غفاری

استاد مشاور:

دکتر سید محسن اصغری نکارح

دانشجو:

مهدیه حسن زاده

۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

مقدمه و بیان مسأله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

هدف اصلی

اهداف فرعی

فرضیه های پژوهش

تعریف مفهومی و عملیاتی

تعارض والد- فرزندی

ادراک از جو مدرسه

ناسازگاری دانش آموزان

دانش آموزان دختر منزل گریز

مقدمه

مواضع نظری در خصوص دانش آموزان دختر منزل گریز

تعریف گریز

انواع گریز

گریز عکس العملی

گریز برای راحت زندگی کردن

گریز به خاطر آینده سازی

گریز به دلیل بیماری

گریز عادی

انگیزه های گریز

رویکردهای نظری منزل گریزی

رویکرد انگیزشی

گریز از …

گریز به …

رویکرد شخصیتی

رویکرد رفتاری

رویکرد شناختی

رویکرد روان روان تحلیلی

نظریه بستگی اجتماعی

نظریه دلبستگی

نظریه کونیگ

نظریه رانده شدن

شیوع گریز

پیامدهای گریز از منزل دختران

پیامدهای گریز از منزل بر فرد

پیامدهای گریز از منزل بر خانواده

پیامدهای اجتماعی گریز دختران

علل گریز

عوامل فردی

مسائل مربوط به بلوغ

ضعف من

اختلال های روانی

اختلال های شخصیتی

عوامل خانوادگی

عوامل اجتماعی

گروه همسالان و وجود دوستان ناسالم

تاثیر رسانه های گروهی

مواضع نظری در خصوص تعارض والدین- فرزند

تعریف تعارض والد- فرزند

شکاف نسلی و تعارضات والدین – نوجوانان

رویکرد های مرتبط با تعارض دوره نوجوانی

رویکرد رفتاری

رویکرد شناختی- رفتاری

رویکرد انسان گرایانه

رویکرد بوم شناختی

رویکرد روان پریشی

نظریه ها در حوزه تعارضات والد – نوجوان

نظریه یادگیری اجتماعی

نظریه سیستم های خانواده

مدل تهدید اجبار

مدل استرس خانواده

مدل فرایند خانواده

مدل فقدان مهارت های اجتماع

ی مدل رفتاری نظام های خانوادگی

محتوای تعارضات و الدین – نوجوان

ساختار خانواده و تعارضات والد – فرزند

حجم خانواده

مادران شاغل

طلاق در خانواده ها

خانواده های تک والدی

ازدواج مجدد

طبقه اجتماعی – اقتصادی

نظام باورها و تعارضات والد – فرزند

الگوهای ارتباطی و تعارضات و الد-فرزند

سن و تعارضات والد- فرزند

جنسیت و تعارضات والد- فرزند

ادراک از جو مدرسه

مفهوم ادراک از جو مدرسه

نظریه های مربوط به جو

نظریه تاجی پوری

مطالعات استرن و استیهوف

مطالعات رنسیس لپکرت

جو سازمانی از نگاه هریسون

جو سازمانی از نگاه هاجتس

جو سازمانی از نظر هالپین و کرافت

رویکرد های مربوط به جو

رویکرد ساختاری

رویکرد ادراکی

رویکرد تعاملی

رویکرد فرهنگی

عوامل تاثیر گذار بر جو

محیط مادی

ساختار سازمانی

سازماندهی کار

ارتباطات بین شخصی

بعد اجتماعی سازمان

ویژگی های جو مدرسه مطلوب

ناسازگاری دانش آموزان

رویکردهای مربوط به ناسازگاری دانش آموزان

رویکرد زیست شناختی

رویکرد روان پویشی

رویکرد شناختی

رویکرد رفتاری

رویکرد اجتماعی

زمینه های ناسازگاری در دانش آموزان

منابع تاثیر گذار بر ناسازگاری

نقش خانواده در ناسازگاری

نقش مدرسه در ناسازگاری

نقش گروه همسالان در ناسازگاری

پیشینه پژوهشی در خصوص موضوع تحقیق

پزوهش های داخلی

پزوهش خارجی

جمع بندی مبانی نظری و پژوهش ها و ارائه چهارچوب مفهومی مدل پیشنهادی

مقدمه

روش پژوهش

جامعه آماری، شیوه نمونه گیری و حجم نمونه

جامعه آماری

شیوه نمونه گیری

حجم نمونه آماری

ابزارهای پژوهشی

پرسشنامه بسازگاری دانش آموزان دبیرستان

مقیاس رابطه والد فرزندی

روایی و پایایی ابزار محقق ساخته ادراک جو مدرسه

روش گردآوری داده ها

شیوه ی تحلیل داده ها

مقدمه

اطلاعات جمعیت شناختی دانش آموزان عادی و منزل گریز

یافته های پژوهش

فرضیه اول

فرضیه دوم

فرضیه سوم

فرضیه چهارم

بحث و بررسی فرضیات پژوهش

نتیجه گیری نهایی

محدودیت های تحقیق

پیشنهاد های تحقیق

پیشنهاد های کاربردی

پیشنهادات برای تحقیقات آینده

چکیده:

این پژوهش با هدف بررسی رابطه تعارض والد- فرزندی، ادراک از جو مدرسه و ناسازگاری در دختران دانش آموز منزل گریز و عادی انجام گرفته است. تصوته این پژوهش ۱۲۰ تن از دانش آموزان دختر بودند که ۶۰ تن از آنها به عنوان دختران منزل گریز، در سال تحصیلی ۹۳-۱۳۹۲، توسط نیروی انتظامی و قوه قضائیه، به مراکز مداخله در بحران و قرنطینه شهر مشهد ارجاع گردیده بودند و ۶۰ تن از آنها نیز به عنوان گروه عادی (همتا از میان دانش آموزان دختر متوسطه ناحیه یک شهر مشهد انتخاب شدند. نمونه گیری گروه منزل گریز، به روش در دسترس و افراد عادی به روش هدفمند انجام گرفت و هر دو گروه به پرسشنامه های مقیاس رابطه واله – فرزندی (PCRS) پرسشنامه سازگاری دانش آموزان سینها و سینگ (۱۹۹۳) و پرسشنامه محقق ساخته ادراک از جو مدرسه پاسخ دادند، روایی و پایایی پرسش نامه ها محاسبه گردید و مورد تایید قرار گرفت. روش پژوهش از نوع علی- مقایسهای بود. به منظور تجزیه و تحلیل فرضیات از آزمون های آماری توصیفی (میانگین، انحراف معیار، همبستگی و رگرسیون چند گانه) و آزمون های آمار استنباطی (تی وابسته استفاده گردید. نتایج حاصل از اجرای رگرسیون چندگانه نشان می دهد که تعارض والد- فرزندی و جو مدرسه می توانند تاسازگاری دانش آموزان را پیش بینی نمایند(F _(2,118)= 82/415, p<0/001). نتایج آزمون تی وابسته نشان داد که بین دانش آموزان عادی و منزل گریز در تعارض والد – فرزندی تفاوت معناداری وجود دارد (p<0/001)؛ به طوری که میانگین تعارض والد- فرزندی دانش آموزان منزل گریز، بالاتر از دانش آموزان عادی بود. نتایج آزمون تی وابسته نشان داد که بین دانش آموزان عادی و منزل گریز در ادراک از جو مدرسه تفاوت معناداری وجود دارد (p<0/001)- نتایج آزمون تی وابسته نشان داد که بین دانش آموزان عادی و منزل گریز در ناسازگاری نیز تفاوت معناداری وجود دارد (p<0/001). به طور کلی می توان گفت نعارض والد فرزندی و ادراک دانش آموزان از جو مدرسه، می توانند ناسازگاری دانش آموزان را پیش بینی کنند. دانش آموزان دختر منزل گریز در مقایسه با دانش آموزان عادی، از تعارض والد فرزندی و ناسازگاری بیشتری برخوردار بودند. همچنین دانش آموز دختر منزل گریز، ادراک تا مطلوب تری از جو مدرسه داشتند.

کلید واژه: تعارض والد- فرزندی، ادراک از جو مدرسه، تاسازگاری دانش آموزان، منزل گریزی

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه و بیان مسأله

در سال های اخیر حرکت رو به افزایش پایانه منزل گریزی بر نگرانی خانواده ها، مدارس و جوامع افزوده است و به عنوان یک آسیب اجتماعی پیامان های منفی بسیار نامطلوبی را برای خانواده، مدارس و جامعه ایجاد کرده است که به سختی جبران می شود و در بسیاری از موارد دیگر نیز قابل جبران نخواهد بود (حمیدی، ۱۳۸۴، فرجاد، ۱۳۸۸). این پدیده می تواند باعث چرم، جنایت، فحشا، اعتیاد و بسیاری از معضلات اجتماعی دیگر شود همچنین امنیت و سلامت اجتماعی را به مخاطره اندازد (حمیدی، ۱۳۸۵). گریز از منزل به معنی دور شدن از منزل به مدت بیست و چهار ساعت با بیشتر است که بدون اطلاع والدین و یا بر خلاف میل آنها صورت می گیرد (شارلین و مورباراک ، ۱۹۹۲). این یک پدیده بین المللی است و در آمریکا تقریبا ۱۳ میلیون نفر با دو درصد نوجوانان ۱۸ و زیر ۱۸ سال از خانه می گریزند سالیوان و نوستون، ۲۰۰۰) و از هر نه دانش آموز یک نفر سابقه فرار دارد (روهر ، ۱۹۹۶).در ایران نیز تعداد نوجوانان منزل گریز به گونهی نگران کننده ای در حال افزایش است، به طوری که تعداد دختران منزل گریز در سال ۱۳۷۸، بیست برابر بیشتر از سال ۱۳۶۵ بوده است، و در چهار ماهه آخر سال ۱۳۸۰، ۶۱۸۰ نوجوان منزل گریز دستگیر شده اند (صمدی راد، ۱۳۸۱). در گریز از منزل، عامل خانواده نقش بسیار مهمی دارد؛ و عمده ترین علت از بین عوامل خانوادگی، نابسامانی با تعارض والد – فرزندی می باشد (حقیقت دوست، ۱۳۸۳). آدامز و مونرو (۱۹۷۹) و اولسون و همکاران (۱۹۸۵) در تایید بافته مذکور چنین اذعان داشته اند که نوجوانانی که از خانه می گریزند، در روابط خانوادگی مشکلات ناسازگاری دارند. این خانواده ها اغلب تابهنجار و ناسازگار می باشد.در مجموع پژوهش ها نشان داده اند که هر چه تعارف و الد – نوجوان بیشتر باشد مشکلات رفتاری نوجوان بیشتر شده، آرامش روانی و سازگاری نوجوان کاهش می یابد (جرارد و بوهلر ۲۰۰۲ : پلتون و فاهند ، ۲۰۰۱، شک ، ۱۹۹۷ به نقل از برنجی و همکاران، ۲۰۰۹) و در نتیجه موجبات گریز از منزل از این طریق فراهم می گردد، به عبارت دیگر، اگر محیط خانواده متشنج باشد و بین اعضای خانواده روابط سردی حاکم گردد، نوجوان دست به رفتارهای ناهنجاری مثل ترک منزل می زند.همچنین پژوهش ها نشان داده اند که تعارض مخرب با تعارضات نسبتا زیاد بین والدین و نوجوان با فشار روانی و غیر ضروری و سازگاری ضعیف نوجوان رابطه دارد (استیک و بررا ۱۹۹۸؛ شک، ۱۹۹۱، به نقل از ودادیان، ۱۳۹۰). مظلومی (۱۳۷۳) مهمترین علل گریز نوجوانان از خانه را حاکی از ترس، خشم، یأس، انتقام جویی در مقابل عوامل آشفته و به هم ریختگی خانواده، اعتراض به بی عدالتی ها در درون خانواده و مدرسه بیان می کند. علاوه بر این کاوس و همکاران (۲۰۰۰) نیز سازگاری ضعیف با مدرسه و رفتارهای بزهکارانه و پرخاشجویانه را عامل اساسی در منزل گریزی بر می شمارند.در واقع علاوه بر عامل خانواده، مدرسه نیز نقش مهمی در گریز نوجوانان دارد، چرا که ارزش های مربوط به خانواده و مدرسه در برخی زمینه ها می تواند باعث ناسازگاری با ناهماهنگی رفتاری در شبکه ی روابط اجتماعی فرزندان شود (رحمانی، ۱۳۸۳). روابط نامطلوب با همسالان، قضاوتهای منفی از خودکارآمدی دانش آموزان، عدم مهارتهای مدیریتی معلم و مشکلات آموزشی و تحصیلی در محیط مدرسه باعث تاساز گاری درون مدرسه می شود (حاجی شمسایی، ۱۳۹۱). همچنین کارکنان مدرسه شامل معلم، مدیر، ناظم، مشاور تربیتی، مربی پرورشی، متصدی امور دفتری و حتی خدمتگزار مدرسه، می توانند بر ناسازگاری کودک و نوجوان تأثیراتی بر جای بگذارند، به عبارتی نحوه ی ارتباطات و اخلاق، رفتار و سایر شیوه های تربیتی کارکنان مدرسه در عملکرد دانش آموزان مؤثر است.مناسبات منفی با والدین و معلمان، محرکی بزرگ در جهت بیگانگی و دوری جستن فرد از محیط خانواده و مدرسه است، که این امر اقدامات اولیه برای گریز را فراهم کرده یا آن را تشدید می کند. هنگامی که خانواده نتواند مناسبات مقتضی و مناسب را برای فرزند خود ایجاد کند، یا هنگامی که مدرسه در ایجاد و قدرت بخشیدن به این مناسبات تاتوران با ناموفق باشد، دلسرد شدن و بیزاری از خانواده یا مدرسه اولین اولین نتیجه آن خواهد بود که با توجه به سایر شرایط موجود می تواند به شکل کوچک ترین اقدامات چون غیبت های کوتاه مدت، بی علاقگی به مدرسه تا گریز از خانه و خانواده رخ دهد (علی وردی نیا و همکاران، ۱۳۹۰). همان طور که ذکر شد علاوه بر خانواده، آموزش و پرورش نیز نهادی اجتماعی است که می تواند در بالندگی فرد و تبلور شخصیت وی نقش بسیار مهمی را ایفا کند. دانش آموز تنها برای مهارت آموزی به مدرسه نمی رود، بلکه مدرسه در راستای رشاد، آفرینندگی، راهنمایی و سازگاری وی، نقش مهمی را بر عهده دارد. لذا تاثیر محیط خانواده و مدرسه در شکل گیری شخصیت و بروز رفتارهای سازگارانه و ناسازگارانه افراد بر کسی پوشیده نیست، به خصوص در سنین نوجوانی و جوانی که دوران هویت یابی و استقلال طلبی نوجوانان است (رجبی و همکاران، ۱۳۸۶).مطالعه هوستون و کارپنتر (۱۹۸۵) نشان داد که دانش آموزان در کلاس ها و فعالیت هایی که به صورت جدی سازمان یافته هستند و جو مدرسه مطلوبی دارند، در انجام تکالیف و یادگیری خوب عمل می کنند، به راهنمایی های معلم توجه دارند و از قواعد و روش کلاس پیروی می کنند، و دچار ناسازگاری نمی شوند. مدارسی که حمایت بیشتر، ثبات بیشتر و پیچیدگی کمتری را ایجاد کنند، موجب رشد سازگاری دانش آموزان خواهند شد.به طور کلی از مجموع مطالعات پیشینه می توان دریافت که پدیده گریز از منزل به ویژه در دختران نوجوان از پدیده های مهم مورد بررسی توسط روان شناسان، جامعه شناسان، روان پزشکان و مربیان تربیتی است (دی من ، ۲۰۰۰). از آنجا که دیدگاه های مختلف روان شناسی و جامعه شناسی معتقدند که پدیده – های روان شناختی و جامعه شناختی، تک عاهلی نیستند و یک عامل به تنهایی تعیین کننده رفتار افراد نمی باشد، بلکه عوامل متعددی در ایجاد و شکل گیری رفتار نقش دارند، بعنی چند عاملی هستند. در تایید این گزاره می توان به نظریه بوم شناختی برون قن برتر اشاره کرد. این نظریه از معدود نظریه هایی است که یک مبنای نظری برای آزمایش منظم زمینه های اجتماعی، هم در سطح خرد و هم در سطح کلان فراهم می کند، و در شکاف بین نظریه های رفتاری که بر نظام های کوچک تأکید دارند و نظریه های مردم شناسی که نظام های بزرگتر را تحلیل می کنند، پلی ایجاد می کنند. نظریه وی به این دلیل که توجه بیشتری به اهمیت زندگی فرد در مجموعه ها و نظام های مختلف دارد، مقید بوده است؛ یعنی، معلمان نه تنها باید آنچه را که در کلاس درس می گذرد مورد توجه قرار دهند، بلکه آن چه در خانواده دانش آموز و گروههای همسال و سایر مسایلی که در ارتباط با دانش آموز می باشد را نیز باید در نظر بگیرند. بر این اساس، گریز از منزل توسط نوجوانان و جوانان نیز از این قاعده مستثنی نیست. خانواده، همسالان و بافت های فرهنگی (مثل مدرسه) به عنوان عوامل چند گانه اصلی تعیین کننده رفتار مشکل دار نوجوانان می باشند. مطالعه ی پیشینه پژوهشی نشان داد که بیشتر پژوهش های صورت گرفته در مورد دختران گریزان از منزل، مربوط به جنبه خانوادگی است (حمیدی، ۱۳۸۴؛ زرگر، ۱۳۸۸) و کمتر تعامل و هم افزایی عوامل منفی اثر گذار در مدرسه، کلاس درس و خانواده و تاثیر آنها بر ترک منزل توسط دختران مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر این، ارتباط جو مدرسه و تعارضات والد فرزندی با ناسازگاری در دانش آموزان منزل گریز، توسط پژوهشگران مورد غفلت واقع شده است. در واقع فرضیه اصلی در این پژوهش، بررسی رابطه تعارض والد فرزندی، ادراک از جو مدرسه و ناسازگاری در دختران دانش آموز منزل گریز و عادی می باشد.نتایج کاربردی این تحقیق می تواند به مدیران، معلم ها، مربیان، مشاوران و والدین یاری رساند تا در پیشگیری از منزل گریزی نقش مؤثر تری داشته باشند.

اهمیت و ضرورت پژوهش

نوجوانان منزل گریز در معرض خطرات زیادی از جمله انواع آسیب ها، خودکشی، سوء استفاده جسمی و جنسی قرار می گیرند. هر ساله در جهان تقریبا ۵۰۰۰ نوجوان منزل گریز به دلیل تجاوزه بیماری و خودکشی می میرند (شبکه ملی نوجوانان فراری، به نقل از کلاین و همکاران، ۲۰۰۰).در پژوهشی که در ایران بر روی دختران مترل گریز صورت گرفته، مشخص شد که ۹۹ درصد از دختران منزل گریز به انحرافات اجتماعی گرایش پیدا می کنند و تنها یک درصد از آنها شانس این را دارند که قبل از این که دچار انحرافات اجتماعی گردند به نزد والدینشان باز گردند (محمدخانی، ۱۳۸۶). از آن جایی که آمار منزل گریزی در ایران رو به افزایش است و بسیاری از این دختران در روزهای اولیه پس از گریز، جذب باند های فساد و قاچاق انسان و یا گروه های بزهکار می شوند، ضرورت انجام پژوهش بر روی این معضل اجتماعی و بررسی ریشه ها و فعالیت های پیشگیرانه بیش از پیش مشخص می شود.

اهداف پژوهش

هدف اصلی

بررسی رابطه تعارض والد- فرزندی، ادراک از جو مدرسه و ناسازگاری در دختران دانش آموز متزل گریز و عادی

اهداف فرعی

-­پیش بینی تعارض والد فرزادی و ادراک از جو مدرسه از طریق ناسازگاری دانش آموزان دختر منزل گریز و عادی

– مقایسه نقش تعارض والد فرزندی در دانش آموزان دختر منزل گریز و عادی

– مقایسه ادراک از جو مدرسه در دانش آموزان دختر منزل گریز و عادی

-مقایسه ناسازگاری در دانش آموزان دختر منزل گریز و عادی

فرضیه های پژوهش

۱-­تعارض والد فرزندی و ادراک از جو مدرسه به طور معناداری ناسازگاری دانش آموزان دختر منزل گریز و عادی را پیش بینی می کند.

۲- بین تعارض والدفرزندی دانش آموزان دختر مترل گریز و عادی تفاوت معناداری وجود دارد.

۳- بین ادراک دانش آموزان از جو مدرسه دختران منزل گریز و عادی تفاوت معناداری وجود دارد.

۴- میزان ناسازگاری در دانش آموزان دختر منزل گریز و عادی، دارای تفاوت معناداری است.

تعریف مفهومی و عملیاتی

تعارض والد- فرزندی تعریف مفهومی: تعاملی است ناراحت کننده بین والد و جوان که تمایل با توانایی گوش کردن به ناراحتی های یکدیگر را ندارند. حالتی از جدایی و تنشی که فشار روانی زیادی را ایجاد می کنند و احساسات و هیجانات منفی را در طرفین موجب می شود (کریشنان، ۲۰۰۴).