مهری آخانی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی والدین با اختلالات رفتاری درون نمود و برون در دانش آموزان مقطع ابتدایی سال ۸۹-۸۸” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه علامه طباطبایی

دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی

پایان نامه جهت اخذ درجه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی و آموزش کودکان استثنایی

عنوان:

بررسی رابطه ویژگی های شخصیتی والدین با اختلالات رفتاری درون نمود و برون در دانش آموزان مقطع ابتدایی سال ۸۹-۸۸

استاد راهنما:

دکتر شهلا پزشک

استاد مشاور:

دکتر هاشمی

دانشجو:

مهری آ خانی

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مسئله

اهمیت و ضرورت پژوهش

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعاریف مفاهیم و واژگان اختصاصی پژوهش

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه

اختلالات هیجانی و رفتاری

علل اختلالات هیجانی و رفتاری

دیدگاه زیستی

نارسایی های شناختی

عوامل مدرسه

گروه همسالان

عوامل اجتماعی و فرهنگی

عوامل خانوادگی

نقش مادر

نقش پدر

شخصیت والدین

رابطه ویژگیهای شخصیتی والدین با اختلالات رفتاری کودکان

عصبیت

برون گرایی

توافق

وجدانی بودن

باز بودن برای تجربه های تازه

فصل سوم (روش شناسی تحقیق)

مقدمه

روش تحقیق

جامعه آماری

گروه نمونه و شیوه گزینش

ابزار گردآوری داده ها

روش گرد آوری داده ها

روش تجزیه تحلیل داده ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

مقدمه

توصیف داه ها

آمار استنباطی

فصل پنجم (بحث و نتیجه گیری)

فرضیه اول

فرضیه دوم

فرضیه سوم

محدودیت های تحقیق

پیشنهادات

چکیده:

در این پژوهش با هدف بررسی رابطه ویژگیهای شخصیتی والدین با اختلالات رفتاری کودکان، ۷۵دانش آموز

دارای اختلالات رفتاری ، شامل ۳۸ دانش آموز درون نمود و ۳۷ دانش آموز برون نمود ۱۱-۷سال با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. پرسشنامه فهرست رفتاری کودک ( آختیاخ )فرم معلم برای شناسایی اختلالات درون نمود و برون نمود در دانش آموزان و پرسشنامه تثور برای بررسی ویژگیهای شخصیتی والدین در اردیبهشت ماه ۱۱۳۸۹جرا شد . پس از گردآوری داده ها و پردازش آنها با استفاده از روشهای آماری (تحلیل تشخیصی)، نتایج نشان داد که بین ویژگیهای شخصیتی والدین و اختلالات رفتاری کودکان تفاوت معنی داری وجود ندارد و ویژگی های شخصیتی والدین فقط ۶۷% قدرت پیش بینی اختلالات رفتاری را در کودکان دارا می باشند.

کلید واژها: شخصیت والدین ، اختلالات رفتاری ، اختلال درون تمود، اختلال برون نمود

فصل اول:

یکی از مهمترین عوامل موثر بر رفتار فرد خانواده است . محیط خانواده اولین و بادوام ترین عاملی است که بر رشد شخصیت افراد اثر گذار است . موقعیت اجتماعی خانواده، نحوه روابط اعضاء با یکدیگر، وضع اقتصادی، افکار و عقاید، آداب و رسوم، ایده آلها و آرزوهای والدین و شخصیت و شیوه های تربیتی آن ها در طرز رفتار کودکان نفوذ فراوان دارد . ماهیت و محیط خانوادگی که شامل روابط والدین نسبت به یکدیگر و با کودکان است، می تواند در ایجاد اعتماد و استقلال در کودک و نوجوان تسهیل کننده یا بازدارنده باشد (کوپ، ۲۰۰۷).از میان انواع متعدد روابط انسانی موثر در رشد و تکامل کودک، شخصیت مادر اهمیت اساسی داردو چگونگی نگرش ها و گرایش های مادر نسبت به اهر بچه دار شدن، همسر و سایر اعضای خانواده، همچنین نسبت به زندگی اجتماعی، نقش خود به عنوان یک مادر، مهمتر از همه گرایش و نظر او نسبت به فرزند خود و درک نیاز های او به محبت خاص مادری و پذیرش و کنترل کودک بسیار اساسی است، زیرا مستقیما روی کودک اثر می گذارد و غالبا در طول حیات با او همراه است (شعاری نژاد، ۱۳۸۶).پدران نیز یک نقش حیاتی در بارداری و تولد کودک بازی می کنند . درگیریهای پدرانه یک اثر مثبت روی حالات هیجانی و روانی کودک، آمادگی تحصیلی، افزایش توانایی اجتماعی شدن و ایجاد روابط خوب با دیگران دارند(بریف، ۲۰۱۰). در مقایسه با مادران که بیشتر درگیر نقشهای منفعل و سرپرستی روزمره مانند غذا دادن و تمیز کردن هستند ، پدران بیشتر در انگیزش اجتماعی و فعالیتهای پرتحرک مانند بازی و کمک به انجام تکالیف درگیر هستند (جاین ، بلکی ، کرنیک ، ۱۹۹۶ رینگ و همکاران، ۲۰۰۱.) با توجه به تحقیقات اندک در مورد نقش پدر در رشد کودک، تحقیقات طولی در آمریکا پیشنهاد می کند که علیرغم زمان کمتری که پدران نسبت به مادران با کودکان خود می گذرانند، درگیری و روابط عاطفی پدرانه نسبت به درگیری و روابط مادرانه، توانایی کودک را بیشتر تقویت کرده و کودک را در مقابل فشار های روانی در طول نوجوانی و بزرگسالی حفظ می کنند (بوگل و فارز، ۲۰۰۸).ویژگی های شخصیتی والدین به صورت مستقیم، از طریق انتقال ژنی و الگو گیری از رفتار والدین و به صورت غیر مستقیم از طریق ارتباط متقابل والدین و کودک، با مشکلات رفتاری کودکان مرتبط است (پرینزی، القنا و هلینکس، ۲۰۰۵)، تحقیقات متعدد، ارتباط ویژگیهای شخصیتی والدین و بیماری ها و مشکلات رفتاری کودک را نشان می دهد. پرینزی و همکاران (۲۰۰۴) به نقل از الیور، رایت گورین ، کافمن (۲۰۰۹) به نوعی رابطه منفی بین ثبات هیجانی مادر و مشکلات برون نمود در بیش از پانصد کودک بلژیکی دوره ابتدایی پی بردند. مطالعات همچنین ثابت کرده است که اختلالات اضطرابی والدین با اضطراب و باز داری در کودکان مرتبط است ( بایر، ساسون و همفیل ۲۰۰۶) شاو و اسکات (۱۹۹۱) دریافتند که والدینی که خیلی محدود کشنده و منزوی هستند، در بزهکاری کودکان خود نقش دارند.مطابق با یک دیدگاه کلی پرینزی و همکاران (۲۰۰۰) بیان کردند که صمیمیت پایین والدینی و استفاده زیاد از تنبیه باعث بروز بیش فعالی، اختلال سلوک و اختلال افسردگی در کودکان می شود. مطالعات دیگر همچنین نقش ویژه پدران را در خود کشی و افسردگی کودک نشان می دهند( به نقل از پاتریک ، هیون، نیو باری ومک ۲۰۰۳). پوزنسکی، کرانبال، زرال (۱۹۷۶) به نقل از بوگل و فارز (۲۰۰۸) دریافتند که طرد کودک توسط پدر و بی توجهی پدرانه بیشتر از عوامل مادرانه با خود کشی کودک در رابطه است.با توجه به نقش رابطه والدین با کودک در رشد و تحول او، هدف این پژوهش بررسی رابطه اختلالات درون نمود از قبیل اضطراب، افسردگی، کناره گیری، شکایات جسمانی و بیرون نمود مانند، بیش فعالی، پرخاشگری، نافرمانی در کودکان با ویژگیهای شخصیتی والدین است.

بیان مسئله

اختلالات دوران کودکی، نوجوانی، بزرگسالی را می توان به دو گروه بزرگ ولی همپوش تقسیم کرد اختلالات درون نمود و برون نمود.اختلالات درون تسود بیشتر متوجه خود فرد است تا دیگران , گوشه گیری، افسردگی، خجالتی بودن و هراس ها نمونه هایی از رفتار های درون نمود هستند . کودکان با نوجوانانی که اختلال های برون تمود نشان می دهند بیشتر رفتارهایی را نشان می دهند، که این رفتارها متوجه دیگران است این رفتارها بیشتر شامل رفتارهای پرخاشگری، تافرمانی، سر کشی، رفتار آزارشی و خطرناک است (هاردمن، درو و اگن، ۲۰۰۲” ترجمه علیزاده و همکاران، ۱۳۸۸).در تلاش برای مشخص کردن عوامل خطر ساز ممکن برای مشکلات رفتاری کودک، محققان اغلب ویژگی های والدینی را بررسی کرده اند که ثابت شده است که یکی از مهمترین عوامل موثر بر رشد کودک است (وان آکن، جانگر ، ورهوون و دنکوویک، ۲۰۱۰). کیفیت تعامل والد – کودک، زمینه ساز اصلی شکل گیری احساس ایمنی در کودکی است که پیامد های گوناگونی برای او در پی دارد و بسیاری از مشکلات روان شناختی کودک، ریشه در این تعامل دارند ( علیزاده، ۱۳۸۰)عوامل زیادی تفاوت های خاص را در رفتار والدین منجر می شود. بر اساس تعدادی از نظریه های شخصیت والدین نقش اصلی را به خود اختصاص داده است. به دلیل اینکه شخصیت والدین هم با شیوه هایی که پدر و مادر نقش والدینی خود را ایفا می کنند و هم با کیفیت روابط نزدیک پدر ومادر مرتبط است (الیور، رایتگورین و کافمن، ۲۰۰۹). بلسکی ۱۹۸۴ (به نقل از هور، اتن و دوریس، ۲۰۰۹) یک الگوی تظری، شامل سه عامل تاثیر گذار به منظور بیان عوامل فرزند پروری ارائه کرد است:

۱-ویژگی های فردی کودک

۲- منابع حمایتی و فشار

۳-شخصیت پدر و مادر بلسکی معتقد است که از این عامل، شخصیت والدین مهمترین عامل تاثیر گذار است. به این دلیل که شخصیت سایر تعیین کننده های فرزند پر وی رامانند، ویژگی های فردی کودک با کیفیت ازدواج، عملکرد شغلی و حمایت اجتماعی تحت تاثیر قرار می دهد.

مطالعات کمی رابطه ابعاد شخصیتی والدین را بر اساس الگوی ۵ عاملی شخصیت یعنی عصبیت ،برونگرایی ، وجدانی بودن ، توافق و باز بودن برای تجربه های تازه با مشکلات رفتاری کودک بررسی کرده اند(گلد برگ، ۲۰۰۳). بررسی ها نشان می دهد که کودکانی که والدین شان بسیار برون گرا وباجدان هستند مشکلات رفتاری کمی نشان می دهند. ( پرینزی و همکاران، ۲۰۰۵). در مقابل ویژگی باز بودن برای تجربه های جدید در پدران، با رفتارهای ضد اجتماعی در کودکان ابتدایی رابطه مستقیم دارد. تحقیقات در مورد ویژگی توافق والدینی یافته های متفاوتی را نشان می دهد.نینگ و هینشو (۱۹۹۵) مشاهده کردند که ویژگی توافق در مادران با بیش فعالی در کودکان رابطه منفی دارد. پرینتری و همکاران (۲۰۰۴) پی بردند که توافق مادران با اختلالات برون نمود در کودکان رابطه مستقیم دارد (به نقل از البور، رایت گورین و کافمن، ۲۰۰۹).با توجه به این که شخصیت والدین جزو مهمترین عوامل تین کننده رفتارهای والدینی و سبک های فرزند پروری است و با توجه به مطالعات کمی که در رابطه با ویژگی های شخصیتی والدین صورت گرفته است،در پژوهش حاضر، پژوهشگر به دنبال پاسخگویی به این پرسش هاست کهآیا بین ویژگی های شخصیتی والدین بر اساس الگوی ۵ عاملی شخصیتی یعنی برون گرایی، توافق، بی ثباتیهیجانی، وجدانی بودن، باز بودن و اختلالات درون نمود و برو نمود در کودکان رابطه وجود دارد؟

ضرورت و اهمیت موضوع پژوهش

مشکلات سلامت روان در کودکان یکی از مهمترین نگرانی های سلامت عمومی است اهور، اتن و دورپس، ۲۰۰۴). مطالعات شیوع شناسی مشکلات رفتاری و هیجانی کودکان، شیوع مشکلات رفتاری و هیجانی را در کودکان در حدود ۲۰-۱۴ % در کشور های توسعه یافته گزارش کرده اند (یانگ، لی، زانگ، تین و لیو، ۲۰۰۸). اختلالات درون نمود که شیوع بالایی را در جامعه امروزی دارد، ۱۹-۱۵ درصد کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار داده است. در مقایسه با اختلالات درون تمود اختلالات برون نمود دارای شیوع بالاتری هستند. ارز بایی ها نشان داده است که بیش از ۲۰ درصد کودکان دارای اختلالات برون نمود هستند (کربندن، ۲۰۰۲).تحقیقات اخیر نشان داده است که اختلالات برون نمود در سالهای ابتدایی زندگی اغلب تداوم می یابد. این مطالعات همچنین بیان می کند که این نشانه ها، نه تنها شدیدتر می شوند بلکه در دوران بعدی کودکی و نو جوانی و بزرگسالی خود را به صورت نشانه های منفی تری نشان می دهند. بر اساس گزارش انجمن علمی روانشناسی آمریکا(۲۰۰۰)، بسیاری از افرادی که اختلال سلوک و رفتارهای ضد اجتماعی را همچنان ادامه می دهند، ممکن است در بزرگسالی با عنوان افراد با اختلال شخصیت ضد اجتماعی معرفی شوند. همچنین اختلالات برون نمود با مشکلات دیگر زندگی مانند ترک تحصیل، بزهکاری و دیگر پیامدهای منفی زندگی همراه است. رفتارهای برون نمود علاوه بر خود فرد، افراد دیگر را مانند والدین، خواهران و برادران، همسالان و معلمان و بصورت کلی ، جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و ماندگاری این نشانگان برای مدت طولانی منجر به ایجاد آسیب هایی در جامعه، تحصیل و عملکرد شغلی می شود ( رادبیل، ۲۰۰۹).تحقیقات نشان داده است که اختلالات درون نمود نیز در نیمی از کودکان که این تشخیص در مورد آنها داده شده است ، در طول زمان تداوم می یابد. اختلالات رفتاری درون تمود با خطر عملکرد کلاسی ضعیف و مشکلات توجه و تمرکز مرتبط است و همواره این عقیده و جود دارد که مشکلات درون نمود اثر مخرب روی موفقیت تحصیلی بلند مدت کودکان دارد (اسمیت، ۲۰۱۰). همچنین مشکلات درون نمود بعد نمود از گذشتن از یک آستانه معین ممکن به صورت اختلالات برون تمود خود را نشان دهند(میسری و همکاران، ۲۰۰۶). این اختلال های عاطفی معمولا موجب درماندگی معنی داری برای کودکان و خانواده های آنها در نوجوانی می گردد (قنبری، سید موسوی و نادعلی، ۱۳۸۸). بنابراین برنامه های شناسایی عوامل خطر ساز و پیشگیری از آنها حوزهای است که در بحث سلامت عمومی مورد توجه روز افزون است و ضرورت این پژوهش ها را در حوزه سلامت روان کودکان تبیین می کنند.با توجه به شیوع بالای این اختلال و روند شدت یافتن آن در طول زمان و هزینه های سنگین برای فرد، جامعه و خانواده پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی والدین دارای کودکان بااختلالات درون نمود و بر و نمود ، می تواند در مداخلات اولیه برای پیشگیری از مشکلات آینده و خسارت وارده بر فرد و جامعه موثر باشد. هم چنین با شناسایی روابط بین این متغیرها، می تواند آموزشهای لازم در زمینه نقش رابطه متقابل والدین با کودک در رشد اخلاقی و حذف رفتارهای مساله ساز کودک صورت گیرد.

هدف پژوهش

بررسی رابطه بین ویژگی های شخصیتی والدین، با اختلالات درون نمود و برون نمود در دانش آموزان مقطع ابتدایی

فرضیه های پژوهش

بین ویژگی های شخصیتی پدر و مادر و اختلالات درون تمود دانش آموزان رابطه وجود دارد.

بین ویژگی های شخصیتی پدر و مادر و اختلالات برون نمود دانش آموزان رابطه وجود دارد.

ویژگی های شخصیتی پدر و مادر دانش آموزان با اختلالات روانی درون نمود و برون نمود متفاوت است.

تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی پژوهش

اختلالات درون نمود

تعریف نظری مشکلات درون نمود، رفتار های مشکل سازی هستند که منوط به خود فرد است. این رفتارها

شامل مجموعه ای از مشکلات مانند فوبی ها، اختلالات جسمانی شکل، ترسها و رنجها است. در مجموع مشکلات درون نمود شامل، نگرانی ها، گوشه گیری، خجالتی بودن، وسواس فکری عملی، بی خوابی و سردرد می باشد( آخنباخ ۱۹۷۴ به نقل از باربر ، آرمی ، لون موریس ، ۲۰۰۶).

تعریف عملیاتی مقصود از اختلالات درون نمود در این پژوهش نمره ای است که فرد بر اساس نمره برش (بالاتر از ۶۰) در پرسشنامه آخنباخ (فرم معلم) کسب خواهد کرد.

اختلالات برون نمود

تعریف نظری مشکلات برون نمود، رفتارهای مشکل سازی هستند که مستلزم تعارض با جهان بیرون است (آخنباخ، ۱۹۷۴). نافرمانی، دزدی، دروغگویی، نمونه هایی از مشکلات برون نمود هستند. دیگر مشکلات برون تمود، شامل دعوا، سوءرفتار، تخریب گری، ناسزاگویی، بد خلقی، نمایشی بودن و بیش فعالی هستند (آخنباخ ۱۹۷۴) به نقل از باربر، آرمی ، لون موریس ،۲۰۰۶)

– تعریف عملیاتی مقصود از اختلالات برون تصود در این پژوهش نمره ای است که فرد بر اساس نمره برش ( بالاتر از ۶۰) در پرسشنامه اخباخ (فرم معلم) کسب خواهد کرد .

دانش آموزان دبستانی

تعریف عملیاتی مقصود از دانش آموزان دبستانی در این پژوهش دانش آموزان مقطع اول تا پنجم ابتدایی شهرستان اراک است.

ویژگیهای شخصیتی

تعریف نظری بنیادی ترین واحد های شخصیت هستند که بر پایه ویژگیهای سیستم عصبی مرکزی استوارند. این ویژگی ها فواعدی را برای برخورد فرد با محیط پیرامون او تعیین می کنند که از موقعیتی به موقعیت دیگر تغییر چندانی ندارد (آلپورت : ۱۹۶۷ به نقل از حق شناس، ۱۳۸۵)

تعریف عملیاتی مقصود از ویژگی های شخصیتی در این پژوهش نمره ای است که فرد در پرسشنامه ۵ عاملی NEO( فرم ۲۴۰سوالی) کسب خواهد کرد.