مژگان بایزیدی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی تربیتی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه تبریز در سال ۱۳۹۲، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “رابطه نقص در تئوری ذهن با پرخاشگری با میانجیگری تنظیم هیجان در کودکان پیش دبستانی” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه تبریز

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته روان شناسی تربیتی

عنوان:

رابطه نقص در تئوری ذهن با پرخاشگری با میانجیگری تنظیم هیجان در کودکان پیش دبستانی

استاد راهنما:

دکتر شهرام واحدی

دکتر تورج هاشمی

دانشجو:

مژگان بایزیدی

تابستان  ۱۳۹۲

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه

بیان مساله

اهمیت و ضرورت تحقیق

اهداف تحقیق

هدف کلی

اهداف اختصاصی

فرضیه ها تحقیق

متغیرهای تحقیق

تعریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

فصل دوم: پیشینه تحقیق

مقدمه

مشکلات پرخاشگری

کودکی و پرخاشگری

پرخاشگری در دختران و پسران

انواع پرخاشگری

سبب شناسی پرخاشگری

رویکردهای پرخاشگری

نظریه ذهن

منشا نظریه ذهن

رشد نظریه ذهن

عوامل موثر در نظریه ذهن

نظریه های نظریه ذهن

مولفه های اصلی نظریه ذهن

ارتباط نظریه ذهن با سایر توانایی ها

تنظیم هیجان

رابطه تنظیم هیجان و پرخاشگری

رابطه تنظیم هیجان و تئوری ذهن

رابطه پرخاشگری و تئوری ذهن

خلاصه و جمع بندی

فصل سوم: روش و تحقیق

مقدمه

نوع پژوهش

جامعه پژوهش

نمونه پژوهش و روش نمونه گیری

ابزارهای اندازه گیری

مقیاس تئوری ذهن

مقیاس پرخاشگری پیش دبستانی

مقیاس تنظیم هیجان

روش اجرا

تجزیه و تحلیل داده ها

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

توصیف داده ها

بررسی فرضیه های پژوهش

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

مقدمه

خلاصه پژوهش

نتیجه گیری و بحث

محدودیت های پژوهش

پیشنهادهای پژوهش

پیشنهادهای کاربردی

منابع

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه «تقص در تئوری ذهن با پرخاشگری و با میانجی گری تنظیم هیجان » کودکان پیش دبستانی انجام گرفت. روش تحقیق در این مطالعه از نوع همبستگی و از نظر شیوه جمع آوری اطلاعات از نوع توصیفی و از نظر بعد زمانی از نوع مقطعی بود. جامعه آماری این تحقیق کلیه کودکان پیش دبستانی شهرستان مهاباد می باشند که در سال ۱۳۹۱-۱۳۹۲ که در مراکز پیش دبستانی  ثبت نام کرده بودند. حجم نمونه ۲۰۰ نفر بودند که از طریق نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزار مورد استفاده این پژوهش پرسشنامه پرخاشگری SAP ، تکلیف داستان های تصویری تئوری ذهن و  مقباس تنظیم هیجان شیلدس و سیکتی (۱۹۹۸) بوده است. داده های حاصل از این از طریق نرم افزار AMOS ,SPSS و به روش آماری ضریب همبستگی پیرسون، رگرسیون چندگانه و تحلیل مسیر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج بیانگر آن است که نقص در تئوری ذهن بر پرخاشگری کودکان به واسطه تنظیم هیجانات تاثیر غیر مستقیم دارد.

کلید واژه ها: پرخاشگری، نقص در تئوری ذهن، تنظیم هیجانات

فصل اول: کلیات تحقیق

مقدمه:

یکی از مشکلات شناخته شده در دوران کودکی پرخاشگری است. شواهدی وجود دارد که نشان می دهد رفتار ضد اجتماعی دوران خردسالی با ناتوانی های دوران بزرگسالی در ارتباط است (نقل از واحدی و فتحی آذر، ۱۳۸۵) هنوز درک کاملی از مفهوم پرخاشگری وجود ندارد، زیرا از لحاظ تاریخی تمرکز نظریه پردازان عمدتا روی شکل فیزیکی رفتار پرخاشگرانه معطوف بوده است (کازاس، ویگل، کریک و استو ،۲۰۰۶).به عبارت دیگر در گذشته تحقیقات متمرکز بر پرخاشگری بود که در برگیرنده رفتارهای خصمانه نظیر ناسزاگوبی، تهدید کلامی و داد و فریاد است، که به طور مستقیم موجب آزار و اذیت دیگران می شود (نقل از شهیم، ۱۳۸۴)کریک و گرات پیئر ، (۱۹۹۵) پرخاشگری رابطه ای را مستقل از پرخاشگری آشکار و به شکل دستکاری روابط اجتماعی، رقابت بین افراد، طرد و منزوی کردن دیگران تعریف کردند که تهابنا موجب آزار و صدمه به دیگران می شود. پرخاشگری آشکار، فیزیکی است و پرخاشگری رابطه ای، صدمه ای است که به روابط اجتماعی معطوف است، در حوزه علوم انسانی و اجتماعی سه رهیافت در مورد پرخاشگری وجود دارد. این سه رهبافت را می توان رهیافتهای زیست شناختی، روان شناختی و جامعه شناختی نام نهاد. تحقیقاتی وجود دارد که نشان دادند بعضی از پاسخ های درونی می توانند احساسات و رفتارهای پرخاشگرانه را کاهش دهند (نقل از واحدی، ۱۳۹۰)در راستای سیب شناسی پرخاشگری، تاکید بر این است که اختلال در تنظیم هیجان عامل کلیدی در پیدایش بزهکاری، خشونت و رفتار پرخاشگرانه است (بیوریگارد، لوسک بورگوین ، ۲۰۰۱).از سویی نتایج مطالعات در دو دهه گذشته نشان میدهد که بین نظر به ذهن و رفتارهای پرخاشگرانه رابطه وجود دارد. البته تئوری ذهن را باید به عنوان یک توانایی ختنی که می تواند هم در جهت مثبت و رفع نیاز افراد و هم در جهت منفی و صدمه زدن به دیگران به کار رود در نظر گرفته شود (نقل از رضویه، لطفیان و عارفی، ۱۳۵۸).مبتنی بر آنچه عنوان شده در تبیین رفتارهای پرخاشگرانه، رویکردهای روانشناختی متنوعی در طول دهه های اخیر به منصه ظهور رسیده است که در این راستا بر نقش فرایندهای شناختی و هیجانی تاکید خاصی شده است. بر این اساس بررسی نقش راهبردهای تنظیم هیجان و تئوری ذهن می تواند روشنگر چگونگی شکل گیری و تداوم رفتارهای پرخاشگرانه باشد.

بیان مساله

یکی از شایع ترین مشکلات رفتاری کودکان خردسال پرخاشگری است. شناخت این مشکل نزد کودکان خردسال و مداخله به موقع می تواند از ادامه این رفتار پیشگیری نماید ( پپسی، گرپس و گودوین ، ۲۰۰۳ نقل از شهیم، ۱۳۸۶)رفتار پرخاشگرانه ی دوران کودکی می تواند به عنوان یک عامل پیش بینی کننده برای بزهکاری، سوه مصرف مواد، افسردگی، افت تحصیلی و باشد (نقل از واحدی و فتحی آذر، ۱۳۸۵). چرا که پرخاشگری یادگیری را مختل می کند ( هاولی ، ۲۰۰۷ء تقل از گیونس ، ۲۰۰۹)در طبقه بندی رفتارهای پرخاشگرانه، روانشناسان پرخاشگری را به شکل های مختلف دسته بندی کرده اند که متداول ترین آن شامل پرخاشگری رابطه ای و آشکار می شود. پرخاشگری آشکار شامل رفتارهای خصمانه نظیر زدن، هل دادن، لگدزدن و تهدید به انجام این اعمال به صورت کلامی است. در پرخاشگری رابطه ای فرد پرخاشگر با بر هم زدن روابط دوستانه و بین فردی قربانی، اقدام به پخش شایعات با بدگویی و وادار کردن افراد به قطع ارتباط با فرد می نماید و از این طریق باعث منزوی شدن او می گردد (شهیم، ۱۳۸۶). پسران در مقایسه با دختران بیشتر از پرخاشگری آشکار استفاده می کنند اما پرخاشگری دختران اغلب به صورت رابطه ای است. در عین حال در برخی از تحقیقات بین دو جنس تفاوتی معنی دار مشاهده نشده است (کازاس، ویگل، کریک و استو، ۲۰۰۶). بر اساس آخرین نسخهی تجدید نظر شده راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی بسیاری از اختلالات روانشناختی در ارتباط با پرخاشگری است. عوامل متعددی در شکل گیری پرخاشگری شناسایی شده است که از آن جمله است: عوامل روانی- اجتماعی، شناختی، محیطی، اما جدیدترین تبیین ها توسط نظریه پردازان تئوری ذهن ارائه گردیده است (کزدی ،۲۰۰۹)تئوری ذهن یکی از جنبه های شناخت اجتماعی است که ناظر بر توانایی درک این موضوع است که دیگران واجد حالتهای ذهنی ای هستند که می تواند با حالت های ذهنی خود فرد با واقعیت متفاوت باشد و اینکه اعمال انسان به وسیله حالت های ذهنی دروتی مانند باورها، امیال و مقاصد برانگیخته میشود (لاکنر، بومن و صباق ، ۲۰۱۰).نظر به ذهن برای درک اینکه چگونه افراد در یک موقعیت مشابه به رغم داشتن تجربه مشابه، می توانند حالت های ذهنی متفاوتی داشته باشند ضروری است (داهلگرن، سندبرگ و لارسن ، ۲۰۱۰). در واقع تئوری ذهن به طور گسترده ای برای طیف وسیعی از توانایی های ذاتی انسان برای گسترش در ک اجتماعی مورد استفاده قرار می گیرد (هاکبنس و پرلوک ، ۲۰۰۸، نقل از قمرانی و البرزی، ۱۳۸۴).در دیدگاه تئوری ذهن اعتقاد بر این است که افراد پرخاشگر به جهت پردازش اطلاعات خاص، از دریافت احساسات دیگران، پیش بینی رفتار دیگران و تنظیم رفتار خود بر اساس رفتار دیگری عاجز هستند و قادر به همدلی با دیگران نیستند و شواهدی وجود دارد که اختلالات سلوک و شخصیتهای پرخاشگر در نظریه ذهن نقص دارند ( آستینگتون ، ۱۹۹۳؛ کردی، ۲۰۰۹). یکی از نتایج احتمالی ضعف در نظریه ذهن، طرد همسالان، ارتباط ضعیف و رفتار پرخاشگرانه است (گبونس، ۲۰۰۹). اما برخی مطالعات نشان داده اند که بر خلاف تصور معمول، تئوری ذهن پیشرفته تضمین کننده ی موفقیت اجتماعی نیست و مطالعات انجام گرفته بر روی کودکان دارای مشکلات رفتاری نشان می دهد که این کودکان از توانایی ذهن خواتی خود، در زمینه ی دروغ گویی، تقلب، قلدری و پرخاشگری استفاده می کنند ( هپی و فریت ، ۱۹۹۶). مبتنی بر تبیین های مذکور، چنین به نظر می رسد که بررسی های اندک و متناقضی درباره رابطه نقص در تئوری ذهن و پرخاشگری کودکان وجود دارد.کنترل پرخاشگری و کاهش آن برای سلامت عمومی کودکان مهم است. در این راستا یکی از عوامل دخیل در این امر تنظیم هیجان است. افراد، عالیا برای این که عملکرد موفقیت آمیزی داشته باشند مجبور هستند هیجانات شان را به ویژه هیجانات منفی شان را تعدیل و تنظیم کنند، از جمله این هیجانات می توان به خصومت، اضطراب، حساسیت بین فردی و پرخاشگری اشاره نمود (روبرتن، دافرن و باکس ۲۰۱۱۰).توضیح این که هیجان نقش مهمی در جنبه های مختلف زندگی نظیر سازگاری با تغییرات زندگی و رویداد های تنیدگی زا ایفا می کند. تنظیم هیجان تمامی فرایندهای بیرونی و درونی مسئول برای نظارت، ارزیابی و اصلاح واکنش های هیجانی، بویژه حالت های شدید و زودگذر آن به منظور نیل به اهداف فرد را در بر می گیرد و به فرایندهای روانی درگیر در کنترل احساسات اشاره دارد که می تواند به طور خودکار با کنترل شده، هشیار با ناهشیار انجام گیرد (نقل از صالحی، باغبان و احمدی، ۱۳۹۰).تحقیقات نشان میدهند محیط خانه با قوانین و شیوه های خاص خود، فضای آموزشی، همسالان و فرهنگ حاکم بر روابط در رشد و تنظیم هیجان های کودکان تاثیر می گذارند ( نقل از امین آبادی، خدا پناهی و دهقانی، ۱۳۹۰).تامپسون و مایر (۲۰۰۷؛ نقل از ویتلانی ، ۲۰۱۰) در مطالعاتشان به این نتیجه رسیدند که خانواده محیط اجتماعی، تعامل با مادر و بازی نقش اساسی در توسعه مهارتهای تنظیم هیجان دارد، به بیان بهتر بخشی از پیامدهای منفی پرخاشگری در دوران کودکی، ممکن است ناشی از ناتوانی های آنها در کنترل و تنظیم هیجانات باشد و این ناتوانی موجب شود که رفتار های پرخاشگرانه به طور افزون تری نمود پیدا کنند و بر روابط بین فردی اثرات منفی گذارند، چرا که تنظیم هیجان، کارکردهای اجتماعی مختلفی از جمله شایستگی اجتماعی، محبوبیت در میان همسالان ، معلمان و همدلی دارد ( کارلسون و وانگ ،۲۰۰۷) برای محبوبیت و همدلی در میان همسالان عوامل مختلفی وجود دارد که یکی از این عوامل توانایی تئوری ذهن است که کودک را به استفاده از حالات ذهنی در توضیح و تفسیر رفتار دیگران قادر می سازد. با این حال، چنین به نظر می رسد که اثر گذاری توانایی تئوری ذهن بر روی رفتارهای پرخاشگرانه از طریق مهارتهای تنظیم هیجان وساطت می شود که در این رابطه پیشینه پژوهشی چندان فربه نیست.از این رو سوال اصلی این است که آیا نقص در تئوری ذهن بر پرخاشگری کودکان به واسطه تنظیم هیجانات تاثیر غیر مستقیم دارد؟

ضرورت و اهمیت موضوع

دوران پیش دبستانی سالهای مناسبی برای تشخیص مشکلات کودکان، مداخله و پیش گیری از مشکلات عاطفی، اجتماعی و تحصیلی آینده آنان است. مداخله بهنگام و تغییر رفتارهای ناسازگار کودک در این دوره حساس، موجب افزایش مهارتها و محبوبیت نزد همسالان و بزرگسالان شده و کودک را برای پذیرش مسئولیت های تحصیلی آماده می سازد. شناخت این مشکلات نزد کودکان خردسال و مداخله بهنگام می تواند از ادامه این رفتارها پیش گیری نماید (نقل از شهیم، ۱۳۸۶).با توجه به گسترش روز افزون اعمال پرخاشگرانه و ضد اجتماعی بین کودکان و تاثیرات بلند مدت و جبران ناپذیر این گونه رفتارها بر آن ها، مانند عزت نفس پایین و افسردگی در قربانیان (بولتون و اسمیت ، ۱۹۹۴)، پژوهش در مورد عوامل زمینه ساز و آشکار کننده آن ضروری است و کودکانی که در مهار خشم خود دچار مشکل می شوند، اغلب رفتار های خشن از خود بروز می دهند. بررسی پرخاشگری در میان کودکان پیش دبستانی ایرانی از این نظر دارای اهمیت است که تنها در این دوره تحصیلی، دختران و پسران در مهدهای کودک و کلاس ها در یک محیط آموزشی و در کنار یکدیگر هستند. اخیرا تحقیقات زیادی بر روی پرخاشگری انجام گرفته است و محدودیت عمده آنها عدم تمرکز به دوره اولیه کودکی است و با توجه به اهمیتی که برخی عوامل از جمله تنظیم هیجان و تئوری ذهن در سلامت روانی آنان دارد، پرداختن به آن در میان کودکان لازم و ضروری است.تئوری ذهن از جمله توانمندی های شناختی اجتماعی آدمی است که در روابط اجتماعی و ارتباط با دیگران نقش مهمی ایفا می کند و در بیشتر پژوهشهای انجام شده در زمینه ی تئوری ذهن، این توانایی و تحول آن در افراد اوتیستیک بررسی شده است، در حالی که بررسی های بسیار اندکی در باره ی این سازه در کودکان پرخاشگر و عادی انجام شده است که یافته های آنها نیز با هم هماهنگ نبوده است (قمرانی و البرزی، ۱۳۸۴) و گزارش های متناقضی در خصوص رابطه تئوری ذهن با پرخاشگری ارائه شده است که در این راستا می توان به مطالعات متناقض کزدی (۲۰۰۹) و هپی و فریت (۱۹۹۶) اشاره نمود.از این رو رفع این تناقض های نظری و پژوهشی مستلزم انجام پژوهش های جدید بوده و پژوهش حاضر نیز ضرورت مذکور را جامه عمل می پوشاند. از سویی تنظیم هیجان به عنوان یکی از مهارت های اجتماعی، پیامدهای مختلفی در زندگی انسان به خصوص در حوزه مسائل اجتماعی و سازشی دارد و کودکانی که فاقد این توانایی اند اغلب مشکلات رفتاری جدی دارند (لویس، گرانیک و لام، ۲۰۰۶). بنابراین خود تنظیمی برای کنترل رفتار، هیجانات، افکار و توانایی بازداری اعمال شخصی ضروری است. تحقیقات اندکی در باره این سازه و رابطه آن با پرخاشگری و تئوری ذهن انجام گرفته است و این پژوهش در راستای رفع این کمبودهای پژوهشی، ضرورت ایجایی پیدا کرده است.از سویی فراهم نمودن راهکار های آموزشی برای اولیا و مربیان و مشاوران جهت کنترل رفتارهای پرخاشگرانه و ارتقا سلامت روانی آنان با استفاده از آموزش مهارت های تئوری ذهن و تنظیم هیجان، فادر خواهد بود که دست اندر کاران عرصه تربیتی و سلامتی را توانمند نموده و لذا یافته های این پژوهش فادر است در عرصه عملی کاربردهای وسیع داشته باشد.

اهداف پژوهش

هدف کلی

تعیین رابطه نقص در تئوری ذهن با پرخاشگری به واسطه تنظیم هیجانات در کودکان پیش دبستانی

اهداف جزیی

۱-­تعیین رابطه نقص در تئوری ذهن با پرخاشگری کودکان پیش دبستانی

۲-تعیین رابطه تنظیم هیجانات با پرخاشگری کودکان پیش دبستانی

٣- تعیین رابطه نقص در تئوری ذهن با تنظیم هیجانات در کودکان پیش دبستانی

۴- تعیین سهم تفکیکی و ترکیبی نقص در تئوری ذهن و تنظیم هیجانات در پیش بینی پرخاشگری کودکان پیش دبستانی

۵- تعیین تاثیر غیر مستقیم نقص در تئوری ذهن بر پرخاشگری کودکان به واسطه تنظیم هیجانات

فرضیه های پژوهش

۱-بین نقص در تئوری ذهن و رفتارهای پرخاشگری رابطه مثبت وجود دارد.

۲-بین تنظیم هیجانات و رفتارهای پرخاشگرانه رابطه منفی وجود دارد.

۳- بین نقص در تئوری ذهن و تنظیم هیجانات رابطه منفی وجود دارد.

۴- نقص در تئوری ذهن و تنظیم هیجانات به طور تفکیکی و ترکیبی قادرند تغییرات پرخاشگری را در کودکان پیش دبستانی پیش بینی کنند.

سوال اصلی پژوهش

• آیا نقص در تئوری ذهن بر پرخاشگری کودکان به واسطه تنظیم هیجانات تاثیر غیر مستقیم دارد.

متغیر های تحقیق

الف: متغیر پیش بین: نقص در تئوری ذهن و تنظیم هیجان

ب: متغیر واسطه: تنظیم هیجان

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعریف نظری پرخاشگری

پرخاشگری را شامل تمام رفتارهایی می دانند که به قصد صدمه زدن با آسیب رساندن به دیگران انجام میشود (نقل رضویه و همکاران، ۱۳۸۵). در این تعریف هم صدمات فیزیکی و هم روانی، پرخاشگری محسوب می شود. پرخاشگری دو حالت دارد: آشکار و رابطه ای، پرخاشگری آشکار شامل رفتار های خصمانه نظیر زدن، هل دادن، لگدزدن و نیز تهدید به انجام این اعمال به صورت کلامی است (نقل از شهیم، ۱۳۸۶). پرخاشگری رابطه ای شکلی از پرخاشگری است که فرد پرخاشگر با هدف برهم زدن روابط دوستانه و بین فردی قربانی، اقدام به پخش شایعات یا بد گویی و وادار کردن افراد به قطع ارتباط با فرد می نماید و از این طریق باعث منزوی شدن او می گردد (کریک و گروتیتر، ۱۹۹۵).

تعریف عملیاتی پرخاشگری

منظور از پرخاشگری میزان نمره یا کمینی است که کودک با استفاده از پاسخ هایش به آزمون مقیاس پرخاشگری پیش دبستانی واحدی، فتحی آذر، حسینی تسب و مقدم (۱۳۸۷) کسب می کند و این تمره شاخص عددی برای اندازه گیری میزان پرخاشگری کودک است

تعریف نظری تئوری ذهن

تئوری ذهن توانایی استاد دادن حالات ذهنی از قبیل باورها، امپال، عواطف و اهداف به خود و دیگران و استفاده از این اطلاعات در پیش بینی و تفسیر رفتار ها است (فرگوسن و آستین ۲۰۱۰).

تعریف عملیاتی تئوری ذهن

منظور از تئوری ذهن در این پژوهش نصره ای است که آزمودنی در مقیاس تئوری ذهن کارپنتر، تاگل و

توماسلو (۲۰۰۵، ۱۹۹۸).

تعریف نظری تنظیم هیجان

تنظیم هیجان فرایندهای درونی و بیرونی است که مسئولیت کنترل، ارزیابی و تغییر واکنش های عاطفی فرد را در مسیر تحقق یافتن اهداف بر عهده دارد که می تواند به طور خودکار با کنترل شده هشیار با ناهشیار انجام گیرد و به فرایندهایی اشاره دارد که پر هیجان های کنونی فرد و چگونگی تجربه و ابراز آنها اثر می گذارد (تامپسون، ۱۹۹۴: نقل از صالحی و همکاران، ۱۳۹۰).

تعریف عملیاتی تنظیم هیجان

منظور قمرهای است که کودک در مقیاس تنظیم هیجان کودکان شیلدس و سپکتی ، (۱۹۹۸) بدست می آورد.

فصل دوم: پیشینه پژوهش

مقدمه:

یکی از شایع ترین مشکلات کودکان خردسال که موجب مراجعه به مراکز درمانی می گردد، پرخاشگری است. بررسی ها نشان داده اند که کودکان پرخاشگر تمایل به ادامه پرخاشگری در بزرگسالی دارند و در یک بررسی طولی پرخاشگری رابطه ای و پرخاشگری آشکار را در طول زمان نسبتا ثابت و با تاسازگاری آینده کودک در ارتباط دانسته اند (کریک، اساس و ماشر ؛ نقل از شهیم، ۱۳۸۶).کودکان پرخاشگر معمولا قدرت مهار رفتار خود را ندارند و قوانین جامعه ای که در آن زندگی می کنند زیر پا می گذارند. والدین، همسالان و مربیان با آنها درگیری پیدا می کنند و اعمال آنها گاهی باعث آزار و اذیت دیگران می شود. با توجه به این هر نوع اختلال و مشکلات رفتاری در افراد بر سلامت روان تاثیر مستقیم می گذارد و زندگی روزمره انسان را دچار تزلزل و عدم تعادل می نماید.بنابراین، بررسی نظری و تجربی تحقیقات گذشته در مورد این رفتار و عوامل به وجود آورنده آن گامی هر چند کوچک در جهت جلوگیری و کاهش این رفتار در افراد خواهد بود. از این رو در این فصل پیشینه نظری و تجربی تحقیقات گذشته در مورد موضوع پژوهش معرفی گردیده است.

مشکلات پرخاشگری

پرخاشگری از جمله مشکلات رفتاری است که اگر به صورت افراطی در آید موجب بسیاری از مشکلاتارتباطی و اختلالات شخصیتی می شود (نقل از واحدی ۱۳۹۰) پرخاشگری راه از این منظر که در محدودهروابط متقابل اجتماعی تجلی و بروز می یابند، می توان پدیدهای اجتماعی روانی تلقی نمود. در پرخاشگری به مفهوم بی توجهی به عواقب و پیامدهای عملی که منجر به آسیب به دیگران می شود تاکید می شود (محسنی تبریزی و رحمتی، ۱۳۸۱) پرخاشگری در سالهای اولیه زندگی باعث به وجود آمدن مشکلات بسیاری در قلمرو فردی و بین فردی زندگی کودک از جمله خود پنداره ضعیف، طرد از سوی همسالان، عملکرد تحصیلی ضعیف و بسیاری از مشکلات دیگر می شود (رجب پور، مکوند حسینی و رفیعی نیا، ۱۳۹۰). مطالعات همچنین بیانگر تداوم اشکال مختلف پرخاشگری در طول زمان و اثر گذاری آن بر جنبه های مختلف زندگی فردی و اجتماعی فرد در آینده می باشند (لی، بایلارگون، ورمونت و ترمبلای ،۲۰۰۷).پژوهش های انجام شده حاکی از ارتباط پرخاشگری با مشکلات یادگیری است به عنوان نمونه یک چهارم کودکانی که دچار کند خوانی هستند و یک سوم کودکان مبتلا به اختلال ناتوانی در خواندن پرخاشگر هستند. پژوهش ها نشان میدهد کودکان به ویژه کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری به دلیل کمبود مهارت های حل مسئله اجتماعی با مشکلاتی مواجه هستند. علاوه بر این، یافته ها رابطه منفی همدلی با پرخاشگری را نشان می دهند (نقل از واحدی و فتحی آذر، ۱۳۸۵). بررسی ها نشان دهنده طرد اجتماعی فرد پرخاشگر از گروه همسالان هستند ( گریک و گرات پیتر، ۱۹۹۵).کودکان پرخاشگر در مقایسه با همسالان غیر پرخاشگر خود، پاسخ های ناشایسته تر و پرخاشگرانه تری نسبت به مسائل اجتماعی بروز می دهند و راه حل های بسیار پرخاشگرانه تری را برای دستیابی به پیامدهای مثبت در پیش می گیرند، علاوه بر این، کودکان پرخاشگر مهارتهای رفتاری مورد نیاز برای ارائه پاسخ های با کفایت برای مسائل ندارند و در مهارت های حل تعارض دچار کاستی هستند (اولوس به نقل از واحدی و فتحی آذر، ۱۳۸۵).

پرخاشگری و کودکی

در روند زندگی انسان، دوره کودکی همواره از جایگاه خاصی برخوردار است و بسیاری از صاحب نظرانتوجه به دوران کودکی را هموار ساختن راه برای زندگی سالم در بزرگسالی میدانند. چگونگی سپری شدن دوران کودکی، پاسخ گویی به نیازها و رغبت کودکان، چگونگی رشد شخصیت، باورها و رفتارها را در بزرگسالی شکل می دهد. به همین دلیل این دوره مورد توجه بسیاری از روانشناسان، مربیان و علاقه مندان به حوزه کودک قرار گرفته است. برای نمونه برخی از روانشناسان رشد معتقدند که می توان با شناخت کودک در هر یک از مراحل رشد به خود شکوفایی کودک کمک کرد و با استفاده از ابزار و روش های مناسب، به رفع مشکلات احتمالی آنها یاری رساند ( پریرخ و ناصری، ۱۳۹۰).انیولا (۲۰۰۷) عنوان می کند که نگرش ها و رفتارهای پرخاشگرانه از فشار زا ترین مسائل کودکان است که در آن، کودکان با مهارت های ضعیف مسائل اجتماعی روزانه شان را مدیریت می کنند. کودکان پرخاشگر اغلب نمی توانند افکار، احساسات و اعمالی را که نشات گرفته از حالتهای هیجانی همچون خشم و اضطراب است، تنظیم کنند و این، کیفیت و ابعاد روابط با والدین و همسالان را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.در راستای کنترل رفتارهای پرخاشگرانه زیلم دو راهکار را مطرح می کند. یکی از این دو راه، یافتن و مقابله کردن با افکاری است که امواج خشم را تحریک می کند. دیگری زمان مداخله در این روند است، هر چه این عمل در مراحل ابتدایی تر چرخه خشم صورت گیرد، اثر بخش تر است. در واقع چنانچه اطلاعات فرونشاننده خشم قبل از آن که فرد دست به عمل بزند به او برسد، می توان کاملا از برانگیخته شدن خشم جلوگیری کرد (نقل از بوس و پری ، ۱۹۹۲).

پرخاشگری در دختران و پسران

در طی سال های گذشته بیشتر مطالعات بر روی پرخاشگری انسان ها در میان مردان انجام گرفته و حتی هنگامی که زنان موضوع مطالعه بوده اند پرخاشگری آنها مانند مردان (معمولا فیزیکی) در نظر گرفته شده است. (واحدی، ۱۳۹۰). پرخاشگری، هتک حرمت، فثل و اختلالات رفتاری، هر روز در حال افزایش است، در III – R- DSM، ۹ درصد پسرها و ۲ درصد دخترها اختلالات رفتاری داشتند، اما گزارش ۱۹۹۴ در -IV  – DSM ، ۱۶ درصد پسرها و ۹ درصد دخترهای زیر ۱۸ سال را مبتلا به اختلال در رفتار ذکر می کند (نقل از ناظر، بیرشک و جلیلی ۱۳۷۹)بنابر نظر لف و کریک (۲۰۱۰) محدودیت هایی در پژوهش در مورد پرخاشگری در دختران و پسران وجود دارد این محدودیت ها شامل تمرکز بیشتر بر پسران در مقابل دختران بوده و پرخاشگری را اختلالی