نازفر مقتدری هستم، فارغ التحصیل مشاوره در مقطع کارشناسی ارشد از دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت در سال ۱۳۹۰، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “اثر بخشی آموزش ارزش های زندگی به کودکان پیش دبستانی بر میزان سلامت روان، رشد اجتماعی آنان و خودکار آمدی والدین” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد مرودشت

دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی

پایان نامه کارشناسی ارشد در رشته مشاوره

عنوان:

اثر بخشی آموزش ارزش های زندگی به کودکان پیش دبستانی بر میزان سلامت روان، رشد اجتماعی آنان و خودکار آمدی والدین

استاد راهنما:

دکتر ژاله رفاهی

استاد مشاور:

دکتر صدراله خسروی

نگارش:

نازفر مقتدری

تابستان ۱۳۹۰

فهرست مطالب

عنوان

فصل اول : کلیات پژوهش

مقدمه

بیان مسأله

اهمیت و ضرورت

اهداف پژوهش

فرضیه های پژوهش

تعاریف نظری و عملیاتی متغیرها

فصل دوم: ادبیات تحقیق

مقدمه

پیشینه نظری

خودکارآمدی

رشد اجتماعی

سلامت روان

ارزش های زندگی

پیشینه تحقیقات انجام شده

سوابق تحقیق در خارج از ایران

سوابق تحقیق در ایران

نتیجه گیری

فصل سوم : روش شناسی تحقیق

مقدمه

روش پژوهش

جامعه آماری

نمونه آماری و روش نمونه گیری

ویژگی های دموگرافیک نمونه

ابزار گردآوری اطلاعات

پرسشنامه سلامت روان (PSC)

پرسشنامه رشد اجتماعی و اینلند

پرسشنامه خودکارآمدی

روش اجرای پژوهش روش های آماری تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها

مقدمه

یافته های پژوهش

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری

خلاصه پژوهش

بحث و نتیجه گیری

دستاوردهای اصلی پژوهش

محدودیت های پژوهش

پیشنهاد های پژوهش

فهرست منابع و مآخذ

منابع فارسی

منابع انگلیسی

پیوست

پیوست الف : طرح جلسات آموزش ارزش های زندگی

پیوست ب: پرسشنامه ها

چکیده انگلیسی

چکیده:

هدف از این پژوهش تبیین اثربخشی آموزش ارزش های زندگی به کودکان پیش دبستانی بر سلامت روان، رشد اجتماعی آنان و خودکارآمدی والدین آنها بود. این پژوهش از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل کلیه کودکان پیش دبستانی که در مهد کودک های تحت پوشش سازمان بهزیستی شهر شیراز در سال ۱۳۸۹ وجود داشت، بودند که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تعداد ۳۵۱ کودک انتخاب، و پرسشنامه سلامت روان (psc) و رشد اجتماعی و ایتلند برای کودکان و پرسشنامه خودکارآمدی شر و آدامز برای والدین آنها اجرا شد. بعد از تکمیل پرسشنامه ها، تعداد ۳۰ نفر از افرادی را که از حد نصاب نمره پایین تر بودند به صورت هدفمند انتخاب و در دو گروه آزمایش و کنترل به طور تصادفی تقسیم شدند. گروه آزمایش ۱۰ جلسه ۲ ساعته تحت آموزش ارزش های زندگی قرار گرفتند. داده های جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار spss و آزمون آماری تحلیل واریانس چند متغیره و کوواریانس آنالیز شدند. نتایج پژوهش نشان داد که تفاوت در دو گروه آزمایش و کنترل از نظر میزان سلامت روان ( ۰۰۰۱/۰ ≥p)، رشد اجتماعی ( ۰۰۲/۰ ≥p) و خودکارآمدی والدین  ( ۰۲/۰ ≥p)، به سطح معنادار رسیده است. اندازه اثر آموزش به ترتیب ۷۵ ، ۳۰ و ۱۸ درصد می باشد. بنابر این آموزش ارزش های زندگی به کودکان بر سلامت روان، رشد اجتماعی آنان و خودکارآمدی والدین آن ها موثر است.

واژه های کلیدی: ارزش های زندگی، سلامت روان، رشد اجتماعی، کودکان، خودکارآمدی.

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه:

همه ی ما چنین جملاتی را بارها شنیده ایم که ((کودکی مهم ترین دوره زندگی فرد است))، ((شخصیت فرد در کودکی شکل می گیرد))، ((سال های ابتدایی زندگی از اهمیت ویژه ای برخوردار است)). تأکید بر سال های کودکی و مسائل مربوط به آن مقوله ای جهانی است و فرهنگ های مختلف عموما در این زمینه همرای و موافق هستند (گلدارد و گلدارد ، ترجمه بر آبادی، ۱۳۸۸).کودکان ارزشمندترین سرمایه جامعه و گرانبها ترین هدیه هایی هستند که خداوند به عنوان امانت به والدین سپرده است. هر کودک که در محیط خانواده رشد می کند چنانچه نیازهای جسمی و روانی او بر آورده شود، به صورت فردی سالم وارد اجتماع می شود و شکی نیست که سلامت اجتماع با سلامت افراد خانواده تضمین خواهد شد (مرندی، ۱۳۸۰ به نقل از برادران رضایی ، خرسند، امامی مقدم و کوشافر، ۱۳۸۲).سازمان بهداشت جهانی (WHO) در سال ۱۹۱۸ در مقدمه اساس نامه این سازمان سلامتی را عبارتند از رفاه کامل جسمی، روانی و نه تنها بیمار یا معلول نبودن تعریف کرده است. در سالهای اخیر توانایی داشتن یک زندگی خوب از نظر اقتصادی و اجتماعی به این تعریف اضافه شده است (شمشیری نیا، ۱۳۸۸). _هوهان (۱۹۹۵) یکی از نظریه پردازان معاصر سلامت روانی را وضعیتی از بلوغ روانشناختی تعبیر می کند و آن را حداکثر رضایت به دست آمده از کنش های فردی و اجتماعی می داند. این واکنش ها را نیز شامل بازخوردهای مثبت به خود و دیگران در نظر می گیرد. یکی از شرایط لازم برای دستیابی به سلامت روان، برخورداری از یک نظام ارزشی است و چنانچه چاهن می گوید بهره مندی از یک سلسله ارزش های شخصی و فلسفه ای مبتنی بر باورها، آرزوها و آرمانهایی که با سعادت و تحقق خود و اطرافیان فرد پیوندی نزدیک دارد، شرط لازم برای دستیابی به سلامت روان است (به نقل از هنرپروران، ۱۳۸۶).رفتار اجتماعی پایه و اساس زندگی فرد را تشکیل می دهد و رشد اجتماعی نیز به نوبه خود سبب اعتلای رشد عقلانی و سایر جنبه های رشدی فرد می گردد. منظور از رشد اجتماعی، نضج فرد در روابط اجتماعی است به طوریکه بتواند با افراد جامعه اش هماهنگ و سازگار باشد، به عبارت دیگر وقتی فرد را اجتماعی می خوانند که نه تنها با دیگران باشد بلکه با آنان همکاری نیز انجام دهد (وایتسن، مایر و کلرمنینگر، ترجمه نظری، ۱۳۸۴).رشد اجتماعی به مجموعه متوازنی از مهارت های اجتماعی و رفتارهای انطباقی فرا گرفته شده مربوط است. که فرد را قادر می سازد با افراد دیگر روابط متقابل داشته باشد، واکنش های مثبت بروز دهد و از رفتارهایی که پیامد منفی دارد اجتناب ورزد. وجود مهارت هایی چون همکاری، مسئولیت پذیری ، همدلی، خویشتن داری و خوداتکایی از مؤلفه های رشد اجتماعی به شمار می روند (کارتلج و میلبرن ، ترجمه نظری نژاد، ۱۳۸۵).خانواده، یکی از مهم ترین و اساسی ترین نهادی است که بر رشد و نمو کودک باری فراوانی می رساند و کودک برای اولین بار در این جمع است که جهان پیرامون خود را لمس می نماید (فخرزاد، ۱۳۸۵).خانواده می تواند عامل سازنده کودک در زمینه جسمی، روانی، عاطفی، ذهنی و مانند آن باشد و همچنین می تواند عامل انحراف کودک باشد (نجاتی،.۱۳۸۸).بندورا (۱۹۸۲) معتقد است خودکارآمدی والدین ، ساختار شناختی بالقوه مهمی است که با عملکرد خانواده و کودک رابطه دارد. همچنین خودکارآمدی را انجام عمل مطلوب که منعکس کننده ادراکات افراد است توصیف می کند (به نقل از تریسی و رونالد ،۲۰۰۵).مورفی و الکساندر نیز خودکارآمدی را یک عامل برانگیزاننده می دانند که افراد با عبارتی نظیر من می توانیم و با من نمی توانم به قضاوت در مورد توانایی هایشان می پردازند (به نقل از سی اگل و مک کواچ،۲۰۰۷). بندورا (۱۹۹۷) همچنین مطرح می کند که خودکارآمدی توان سازنده ای است که بدان وسیله مهارت های شناختی، اجتماعی، عاطفی و رفتاری انسان برای تحقق اهداف مختلف، به گونه ای اثربخش سازمان دهی می شوند. به نظر وی داشتن دانش ها، مهارت ها و دستاوردهای قبلی افراد پیش بینی کننده های مناسبی برای عملکرد آینده افراد نیستند، بلکه باور انسان درباره توانایی های خود در انجام آن ها بر چگونگی عملکرد خوبش مؤثر است. بین داشتن مهارت های مختلف با توان ترکیب آنها به روش های مناسب برای انجام وظایف در شرایط گوناگون، تفاوت آشکار وجود دارد (به نقل از مشفقی، ۱۳۸۸).عملکرد سالم و مطلوب خانواده مستلزم آن است که اعضای خانواده بپذیرند و ایمان بیاورند که دستیابی به آن در گرو غنای فرهنگی، نوازن و تعادل در قدرت و رهبری و حرکت رو به رشد اعضاء در مراحل چرخه زندگی است (د پاول ،۲۰۰۶).زندگی در فضایی سرشار از صلح، عدالت، آزادی، مردم سالاری و معنویت حق همه ی انسان ها است. اگر بخواهیم برای همه افراد بشر در تمام نقاط دنیا زندگی شایسته و پر معنایی فراهم شود، لازم است که همه ی مردم دنیا برای رسیدن به چنین سطحی از زندگی تلاش کنند. توجه به ارزش های زندگی بخشی از اخلاق جهانی است. این ارزش ها زمانی معنا پیدا می کنند که در ما درونی شوند و همچون بخشی از رفتارهایمان در زندگی روزمره تجلی پیدا کنند. برای هر انسانی لازم است که این توانایی ها را بیاموزد و در زندگی خود از آن استفاده کند. اما اصل مهمتر این است که ارزش های زندگی را باید از کودکی آموخت (یوسفی و یوسفی، ۱۳۸۸).

بیان مسئله

کودکان سرمایه های ارزشمند و سازنده آینده جامعه هستند و از آنجا که سالهای نخست زندگی زمان دگرگونی های عظیمی در حیات کودکان است و تأثیر آن بسیار ماندگار می باشد، تضمین حقوق کودک باید از همان آغاز زندگی او شروع شود (رحیمی و سلیمانی نیا،.۱۳۸۷)بدیهی است که سلامتی به عنوان یک هدف اجتماعی در جهان شناخته شده و برای ارضای نیازهای اساسی و بهبود کیفیت زندگی انسان حیاتی است و باید برای همه انسان ها در دسترس باشد (WHO ، ۲۰۰۷).هر جامعه ای به عنوان بخشی از فرهنگ خود مفهوم خاصی از سلامتی دارد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) سلامت روانی را قابلیت ارتباط موزون و هماهنگ با دیگران، تغییر و اصلاح محیط فردی و اجتماعی و حل تضاد و تمایلات شخصی به طور عادلانه و مناسب می داند (شریفی و رنجبر، ۱۳۸۲).سلامت فکر می تواند در ایجاد تحرک پیشرفت و تکامل فردی و اجتماعی کمک کند. اگر سلامت روانی بر فرد حاکم شود راه برای تکامل فردی و اجتماعی باز می شود. قدم نخست در احراز سلامت روانی، دوری از هرنوع اختلالات روانی است. بنابراین برای رعایت سلامت روانی لازم است عواملی که سر راه رشد و تکامل روانی است و ممکن است فرد را به سوی بیماری روانی سوق دهد مشخص و کنترل کند (گروسی فرشی و مائی، ۱۳۸۳).لازم به ذکر است که سلامت روانی با ویژگی های توانمند ساز درونی با منابع درونی قدرت ارتباط دارد. برخورداری از این منابع درونی توانایی فرد را، با وجود شرایط ناگوار و پیشامد مای منفی، برای رشد سازگارانه خود افزایش می دهد تا سلامت روان خود را حفظ نماید (رحیمیان بوگر، ۱۳۸۷ به نقل از آگنج ، مقتدری، ۱۳۸۹).می توان گفت، هدف از بهداشت روان، پیشگیری از ابتلا و کاهش شیوع و جلوگیری از عوارض اختلالات و بیماری های روانی است (حسینی، موسوی، رضا زاده، ۱۳۸۲).در بعضی از تعریف های سلامت روانی، سازگاری با محیط اهمیت زیادی دارد. طبق این تعاریف، شخصی که بتواند با محیط خود، خوب سازگار شود از نظر بهداشت روانی بهنجار خواهد بود، تعارض های خود را با بیرون و درون حل خواهد کرد و در مقایل ناکامی های اجتناب ناپذیر زندگی مقاومت خواهد داشت. بنابر این لازمه برخورداری از سلامت روانی در سطح عالی این است که شخص بتواند در موقعیت های دشوار انعطاف پذیر بوده و توانایی این را داشته باشد که در هر موقعیتی تعادل روانی خود را بازیابی کند (حسینی، ۱۳۸۰).رشد و تکامل انسان در دوره شیرخوارگی و کودکی از نظر رشد اجتماعی، عاطفی، شناختی و جسمانی دارای ویژگی هایی است که می تواند کودک را از نظر سلامت روانی آسیب پذیر سازد. اکثر روانشناسان معتقدند که کمبودهای کیفی و کمی در رابطه اولیه بین مادر و نوزاد اختلال در سلامت روان را در پی خواهد داشت. همانطور که طرد شدن کودک برای کودک مضر است، محبت بیش از حد و توجه زیاد نیز ح استقلال طلبی را در کودک از بین برده و باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش اضطراب می شود. عدم مناسبات صحیح پدر و مادر و مناقشات فی مابین از عوامل مهم مشکلات روانی در کودک می باشد (هنر پروران، ۱۳۸۶).خانواده ای که والدین آن با یکدیگر رابطه صمیمانه و دوستانه ای داشته باشند، موجب رشد کمی و کیفی کودک شده و وی را آماده نقش پذیری در اجتماع می گرداند. روابط نزدیک و محبت آمیز افراد خانواده با یکدیگر از مهم ترین عواملی هستند که به ایجاد سازگاری شخصی و اجتماعی کودکان بازی می رساند (فخرزاد، ۱۳۸۵).اجتماعی شدن افراد به معنای همسانی و همخوانی آنها با قواعد، ارزش ها و نگرش های گروهی و اجتماعی است. در این فرایند افراد مهارت ها، دانش ها و شیوه های سازگاری را می آموزند و امکان روابط متقابل را در یک فعل و انفعال مستمر به دست می آورند (سرکار آرانی، ۱۳۷۳ به نقل از اخوان نفتی و موسوی، ۱۳۸۶).مهارت اجتماعی، مجموعه ای از رفتارهای آموخته شده است که باعث آغاز کردن موفقیت و تداوم تعاملات اجتماعی مثبت و به عبارتی رشد اجتماعی می شود . مانند کمک کردن، آغاز کردن روابط، کنترل کردن خلق و خو (گربشام ،۱۹۹۰ به نقل از بری و ارین ، ۲۰۱۰).نشانگر های اساسی رشد اجتماعی را می توان در انس و الفت نسبت به دیگران، اعتماد به نفس، پیروی از همسالان ، گسترش فعالیت های اجتماعی، علاقه به انتقاد و اطلاح، رغبت به بازی دیگران و علاقه به رهبری جستجو کرد (فاتحی زاده، ۱۳۸۰ به نقل از امیر تاش، سبحانی نژاد، عابدی، ۱۳۸۵).رشد اجتماعی مهم ترین جنبه وجود هر شخص است. چون فرض بر این است که کودکان بدون رشد اجتماعی و داشتن مهارت های لازم قادر نیستند در تعامل اجتماعی با سایرین وظایف خود را انجام دهند (بیلمن ،۱۹۹۴ به نقل از رهنما و علیین، ۱۳۸۴).به عقیده ویگوتسکی (۱۹۷۸) و بندورا (۱۹۷۷)، تعامل اجتماعی یک فن و یک منبع غیر قابل اجتناب از رشد روانی کودکان است. کودکان در تعامل با دیگران، یاد می گیرند که چگونه رفتار، و چگونه قضاوت کنند (به نقل از خرازی و دل گشایی ، ۲۰۱۰)کسانی که در زمینه رشد اجتماعی به شکوفایی رسیده اند، به سطحی از مهارت در روابط اجتماعی دست یافته اند که می توانند با مردم به راحتی زندگی سازگارانه ای داشته باشند (ماسن، کانجر، کیگان و هوستون ، ترجمه یاسائی، ۱۳۸۰).کودکان با مهارت اجتماعی سطح بالاتر، تعامل مثبت بیشتری با همسالان خود دارند. با این حال بعضی از کودکان مهارت اجتماعی پایین تری نسبت به همسالان خود دارند که با وارد شدن به اجتماع، مخصوصا مدرسه ، کمبود مهارت اجتماعی آنان بارزتر می شود (کیان و همکاران، ۲۰۰۴).تحقیقات نشان داده است که معلمان نقش مهمی در رشد اجتماعی کودکان دارند. ارتباط بین معلم و کودک، بسیاری از خواص و عملکرد روابط مثبت و نزدیک بین کودک و والدین را دارا است. به این ترتیب پشتیبانی کردن از روابط با کیفیت بالا، با ارزش قائل شدن به این روابط، برای رشد اجتماعی کودکان لازم است (بری و همکاران ،۲۰۱۰).تشخیص رشد اجتماعی از رشد ذهنی بسیار مشکل است. زمانی رشد اجتماعی حاصل می شود که بتوان به درجه ای از توانایی در ارتباطات اجتماعی دست یافت که به راحتی در اجتماع و بین دیگران زندگی کرد و سازگاری داشت. تأثیر رشد اجتماعی در موفقیت شغلی …