نسیم کثیریان هستم، فارغ التحصیل کار درمانی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه علوم پزشکی و توانبخشی در سال ۱۳۹۶، پایان نامه ی اینجانب تحت عنوان “بررسی اختلالات توجه و ارتباط آن با مشکلات مهارت های ریاضی در دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه ریاضی ۱۱-۷ ساله با استفاده از «آزمون توجه روزمره برای کودکان»” می باشد که در ادامه بخشی از آن را مطالعه می کنید:
دانشگاه علوم پزشکی و توانبخشی
گروه آموزشی کار درمانی
پایان نامه کارشناسی ارشد کار درمانی
عنوان:
بررسی اختلالات توجه و ارتباط آن با مشکلات مهارت های ریاضی در دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه ریاضی ۱۱-۷ ساله با استفاده از «آزمون توجه روزمره برای کودکان»
پژوهشگر:
نسیم کثیریان
اساتید راهنما:
دکتر هوشنگ میرزایی
دکتر ابراهیم پیشیاره
استاد مشاوره:
خانم مژگان فرهبد
مشاور آمار:
دکتر عنایت بخشی
مهر ۱۳۹۶
فهرست مطالب
عنوان
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه
بیان مسئله
اهمیت و ضرورت
تعریف مفاهیم و واژه ها
توجه انتخابی
توجه پایدار
کنترل و انتقال توجه
اختلال یادگیری ویژه ریاضی
مفاهیم اساسی ریاضی
عملیات ریاضی
کاربرد ریاضی
سایر متخصصان
کلینیک مشاوره نوید کلینیک مشاوره نوید شیراز (مرکز مشاوره شیراز) تحت نظارت سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور و با همکاری تعدادی از روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان فعالیت خود را آغاز کرده است. "درمان های نوین روانشناسی در شیراز" مدیریت کلینیک نوید شیراز قابل ذکر می باشد که مدیریت این کلینیک را آقای…
دکتر یاسر دادخواه دکتر یاسر دادخواه مشاور و مدرس دانشگاه، مدرس کارگاه های مشاوره ای فردی و گروهی، مدرس دوره های زوج درمانی و خانواده درمانی شناختی، مشاوره و استعدادیابی تحصیلی و شغلی و مدرس کشوری نرم افزارهای نوروسایکولوژیک می باشد. سوابق علمی دکتر دادخواه دکترای علوم اعصاب شناختی از پژوهشکده علوم شناختی (IRICSS (Institute for Cognitive Science Studies…
مرکز مشاوره و روان شناسی ستاره ایرانیان مرکز مشاوره و روان شناسی ستاره ایرانیان با مدیریت جناب دکتر یاسر دادخواه و همراه با برجسته ترین و مجرب ترین متخصصان اعصاب و روان، روانسنج، مشاور و روان شناس آماده ی ارائه ی مؤثرترین و بهترین خدمات به شما هموطنان گرامی می باشد. مرکز مشاوره و روانشناسی ستاره ایرانیان…
کلینیک روانشناسی و مرکز مشاوره خانواده ستاره زندگی تهران مرکز مشاوره و کلینیک روانشناسی ستاره زندگی با فراهم کردن فضایی استاندارد به صورتی طراحی شده است که تمامی خدمات مشاوره فردی، گروه درمانی، برگزاری کارگاه روانشناسی، خانواده درمانی و اتاق بازی برای مشاوران فراهم است. اتاقی مخصوص برای خانواده درمانی برای مشاوره خانواده، مشاوره ازدواج، مشاوره خیانت، مشاوره طلاق…
نسیم محمدس من نسیم محمدی هستم، فارغ التحصیل روانشناسی عمومی در مقطع کارشناسی ارشد از دانشگاه شهید بهشتی.تا کنون با مراکز مشاوره و روانشناسی متعددی همکاری کرده ام از جمله مرکز اعصاب روان آتیه درخشان ذهن، کلینیک تغذیه سیبیتا، مرکز ژنتیک لایف اند می و... در کنار سوابق شغلی اشاره ی کوتاهی…
پیوست شماره ۴: نمره دهی آزمون توجه روزمره برای کودکان(TEA-CH)
پیوست شماره ۵: آزمون ایران کی مت
چکیده
هدف: این مطالعه به بررسی اختلالات توجه و همچنین ارتباط آن با عملکردهای ریاضی در کودکان با اختلال یادگیری ویژه ریاضی پرداخته است.
روش: در این پژوهش توصیفی تحلیلی، ۱۷ کودک ۱۱-۷ ساله با اختلال یادگیری ویژه ریاضی در دو جنس دختر و پسر و ۱۷ کودک همنای سالم شرکت کردند. عملکرد توجهی با استفاده از آزمون توجه روزمره برای کودکانه و عملکرد ریاضی به وسیله آزمون ایران «کی مت» و همچنین مشکلات رفتار توجهی با استفاده از سیاهه علائم مرضی مورد بررسی واقع شد.
یافته ها: نتایج آزمون های تی مستقل و من ویتنی نشان داده گروه با اختلال یادگیری ریاضی و همتایان سالم در همه خرده آزمون های توجه پایدار، تقسیم شده، انتخابی و کنترل انتقال توجه اختلاف معناداری با هم دارند، نتایج آزمون های همبستگی پیرسون و اسپیرمن نیز حاکی از وجود ارتباط معنادار و مستقیم میان عملکرد در توجه پایدار و تقسیم شده، کنترل -انتقال توجه و عملیات مفهومی ریاضی و همچنین میان توجه انتخابی و عملیات کاربردی ریاضی می باشد. در حالی که میان عملیات نوشتاری و هیچ کدام از انواع توجه ارتباط معناداری مشاهده نشد. همچنین نتایج آزمون من و بتنی در کودکان با اختلال یادگیری ویژه ریاضی نشان داده ارتباط معناداری میان الگوهای رفتاری نقص توجه و خرده آزمونهای توجه پایدار و همچنین کنترل انتقال توجه وجود دارد. همچنین میان الگوهای تکانشگری رفتاری، نقص توجه همراه با بیش فعالی و سرعت کنترل – انتقال توجه نیز ارتباط قابل ملاحظه ای مشاهده می شود. در حالی که هیچ گونه ارتباطی میان خرده آزمون های توجه انتخابی و رفتار های توجهی مشاهده نشده است.
نتیجه گیری: بر طبق نتایج مطالعه حاضر آزمون توجه روزمره برای کودکانه قابلیت تشخیص احتمالی اختلالات توجه روزمره در کودکان با اختلال یادگیری ویژه ریاضی را دارد. وجود همبستگی میان برخی از خرده آزمون های آزمون توجه روزمره برای کودکان و آزمون ریاضی کی مت؛ نیز زمینه ی مناسبی جهت برنامه ریزی مداخلات کاردرمانی فراهم می کند.
کلیدواژه: اختلال یادگیری ویژه ریاضی، آزمون توجه روزمره برای کودکان، توجه پایدار، انتخابی، کنترل-انتقال توجه
فصل اول: کلیات پژوهش
مقدمه:
براساس و پراست پنجم اصلاح شده راهنمای تشخیص و آماری اختلالات روانی ، اختلالات یادگیری ویژه به عنوان یکی از اختلالات عصبی رشدی با هوش بهر طبیعی شناخته می شوند که در طول مقاطع ابتدایی با عملکرد پایین تر از میانگین سنی در یادگیری مهارت های تحصیلی پایه از جمله خواندن، نوشتن و ریاضیات روبرو می باشند. اختلالات ویژه ریاضی به عنوان یکی از اختلالات یادگیری، به صورت مشکلات درک عددی، به خاطر سپاری قواعد ریاضی ، دقت و روانی محاسبه و دقت در استدلال ریاضی توصیف می شود(۱). توانایی محاسبه به عنوان یک مهارت چند عاملی با عملکرد در حوزه های مختلف شناختی مرتبط می باشد که از مهم ترین آنها توجه است [۲]، با در نظر گرفتن تأثیر توجه بر عملکردهای اجتماعی، تحصیلی و تطابقی ۳۱) استفاده از ابزاری معتبر، جهت بررسی نقایص چندگانه توجهی و بدنبال آن فراهم آوردن مداخلات شناختی متناسب با نیازهای فردی دانش آموزان با اختلال یادگیری ویژه ریاضی حائز اهمیت می باشد.
بیان مسئله:
در سال های اخیر، کودکانی با چالش های یادگیری در ریاضی، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفتند. اختلالات یادگیری ریاضی بر اساس تغییرات جدید در DSM – V به عنوان یکی از اختلالات یادگیری و پژه مطرح می شود و به طور معمول در ۶ الی ۱۰ سالگی قابل تشخیص می باشد[۱]. در واقع بر اساس کاپلان و سادوک، یک درصد کودکان مدرسه رو با مشکلی به نام اختلال ریاضیات شناخته می شوند. [۴] طبق پژوهشی که در سال ۱۳۸۵ در ایران صورت گرفت، شیوع این اختلال در منطقه یک شهر تهران، حدود ۶/ ۳ درصد برآورد شده است.طیف وسیعی از مشکلات، در اختلال ریاضی وجود دارد که متمایز از مشکلات یادگیری ناشی از ناتوانی هوشی، حدت بینایی و شنوابی پاپین، اختلالات عصبی شناختی ، نقص توجه همراه با بیش فعالی ، بی کفایتی آموزشی و اختلالات روانی می باشد(۱). بنابر این گری ، اختلالات ریاضی را در سه دسته اختلالات مهارتهای بینایی فضایی، مشکلات بخاطر سپاری و بازیابی قواعد پایه محاسبه و مشکلاتی در استفاده از راهبردهای شمارشی طبقه بندی می کند (۶). عوامل متعددی جهت تبیین علل این اختلال مطرح گردیده است؛ که از آن جمله می توان به مشکلات در مهارتهای زبانی، مهارت های ادراکی، مهارت های ریاضی و مهارت های توجهی اشاره کرد (۴). بر پایه مدل پردازش اطلاعات به عنوان یکی از مدل های رفتاری شناختی در زمینه اختلالات یادگیری، تأکید ویژه ای بر عملکرد توجه وجود دارد [۷]. بنابراین توجه به عنوان یکی از ویژگی های مهم عصب روان شناختی کودکان با اختلالات یادگیری، نقش مهمی در پردازش و یادگیری ایفا می کند (۸). در این میان، پژوهش ها به نقش توجه در یادگیری مهارت های مختلف ریاضی اشاره کرده اند. پایداری و تداوم توجه در انجام محاسبات ذهنی و نوشتاری ریاضی اهمیت بسزایی داردا ۲, ۹]. استفاده از راهبردهای شمارشی ،تقابل یک به یک ، مقایسه مقادیر عددی و سرشماری همگی از جمله عملکردهای محاسباتی با نیازمندی های توجهی هستند که کودک با اختلال ریاضی در آنها با مشکل مواجه است | ۱۰). همچنین در حل مسائلی که به صورت کلامی ارائه می شود، بازداری از اطلاعات ناصر تیط به مسئله جهت رسیدن به راه حل مطلوب؛ اهمیت ویژه ای می یابد [۱۱] از طرفی کودکان در حل مسائل توشتاری نیازمند مهارت های دیداری فضایی هستند؟ که چالش هایی برای کودکان با سطح توجهی پایین تر از حد مطلوب ایجاد می کند (۱۲). بنابراین با در نظر گرفتن نقش توجه در یادگیری مهارت های ریاضی؛ مطالعات متعددی به ارزیابی توجه در کودکان با اختلال یادگیری ریاضی پرداخته اند. شالو با استفاده از پرسشنامه رفتاری کودکان نشان داد که کودکان با تشخیص اختلال ریاضی نمرات بالاتری در خرده مقباس های مشکلات توجهی نشان دادند (۱۳) بادبان نیز با استفاده از خرده مقیاس توالی در وکسلر نشان داد؛ ۴۲ درصد کودکان با اختلال ریاضی با مشکلات توالی توجهی در روند به یاد آوری و اجرای محاسبات روبرو هستند [۱۴]آنچه در این مطالعات از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ تعاریف متعدد مفهوم توجه می باشد. بدین منظور مدل های متعددی جهت طبقه بندی انواع توجه توسعه یافتند؛ اما همگی بر وجود سه نوع توجه اتفاق نظر دارند. در این میان بر مبنای مدل سه عاملی ماتلی ، توجه به سه نوع پایدار و انتخابی و کنترل و انتقال توجهی تقسیم بندی می گردد ا۱۵). براین اساس توجه به عنوان یک عملکرد چندجانبه، نیازمند تکالیف گوناگونی است تا هر بخش را به صورت مجزا و دقیق ارزیابی کند[۱۶].توجه پایدار به توانایی نگهداری ذهنی بلند مدت بر یک وظیفه اشاره دارد[۱۵]. مطالعات در حوزه اختلالات یادگیری نیز حاکی از وجود مشکلات کودکان در ماندگاری توجه بر محرک اصلی و سرعت متفاوت در پاسخ گویی به آن می باشد [۱۷]. به علت وجود محدودیت در ظرفیت پردازش اطلاعات، توسعه رفتارهای هدفمند نیازمند سطوح بالایی از توجه انتخابی می باشد [۱۸] توجه انتخابی، توانایی بازداری در برابر عوامل حواس پرتی جهت طبقه بندی اطلاعات و تمییز عناصری است که برای انجام وظایف لازم و ضروری می باشد[۱۵]. اهمیت این مکانیسم غربالگری در کودکان بیشتر است، زیرا به سطوح بالاتری از ظرفیت توجه بر تکالیف مرتبط، نیازمندند[۱۹]. مطالعات اخیر نیز حاکی از وجود نقایص توجه انتخابی و بازداری در کودکان با اختلال ریاضی می باشد [۲۰]به علت همپوشانی عملکردهای اجرایی و توجه، دنیس ماهیت یکپارچه ای برای جهت دهی توجه و کنترل پاسخ در نظر گرفته است [۲۱]. بر این اساس کنترل و انتقال توجه، کنترل هوشیارانه توجه و توانایی اتنقال تمرکز توجهی بین چند وظیفه تعریف می شود ا۱۵]. نتایج مطالعه بول نیز حاکی از آن است که کودکان با اختلال ریاضی به همان میزان که مشکلات حافظه کاری دارند؛ با مشکلات کلی در بارداری از پاسخ و انتقال توجه روبرو هستند[۲۳]همچنین بر اساس مدل توجه کولی ، توجه تقسیم شده شامل توانایی پاسخ همزمان به چندین تکلیف با نیازهای چندگانه تکلیف می باشد؛ بنابراین این نوع توجه مشابه توجه انتخابی عمل می کند. با این تفاوت که بازداری از محرکات نامربوط منجر به توجه همزمان به دو یا چند محرک مرتبط می شود. رایج ترین نوع ارزیابی این نوع توجه، تکالیف دوگانه است [۳] مطالعات نشان می دهد دانش عددی و سرعت محاسبه به وسیله سرعت پاسخ گویی کودک به تکالیف دو گانه توجهی تحت تأثیر قرار می گیرد؛ بنابراین سرعت در انتخاب و اجرای تکالیف دوگانه، کیفیت عملکرد ریاضی را تعیین می کند[۲۳]. بر این اساس با در نظر گرفتن اهمیت توجه در یادگیری ریاضیات و شیوع مشکلات توجهی در کودکان با اختلال یادگیری ریاضی، لازم است تا به بررسی های دقیق تر انواع توجه با استفاده از یک ابزار شناختی معتبر پرداخته شود. لذا مطالعه حاضر سعی دارد تا با استفاده از آزمون توجه روزمره برای کودکان » به بررسی انواع اختلالات توجه در کودکان با اختلال یادگیری ریاضی پرداخته و زمینه بررسی ارتباط نقایص توجهی و انواع عملکردهای ریاضی را فراهم کند
اهمیت و ضرورت:
اختلالات یادگیری براساس تعریف V-DSM، از جمله اختلالات مادام العمری هستند که در دوران کودکی بر عملکرد تحصیلی و در دوران نوجوانی بر عملکرد های کاری اثرگذار خواهند بود[۱]بر این اساس بررسی و ارزیابی از عوامل عصب روان شناختی اثرگذار بر این اختلال، جهت تعیین منشا و پاتولوژی ضروری به نظر می رسد |۲۴): تا با انتخاب روش های صحیح آموزشی و توان بخشی از هزینه های تحمیلی آموزش های اختصاصی و عوارض روانی اجتماعی ناشی از عدم موفقیت تحصیلی و کار کردی جلوگیری به عمل آید. بدین منظور با در نظر گرفتن نقش پیش بینی کننده انواع توجه در پیشرفت تحصیلی ریاضی و عملکردهای روزمره ا۲۵؛ ابزارهای تشخیصی گوناگونی مورد استفاده قرار گرفته است. یکی از رایج ترین ارزیابی ها در خصوص رفتار توجهی، استفاده از پرسشنامه ها و مشاهدات روزمره توسط والدین و معلمان است ۲۶۱, ۲۷]. این نوع ارزیابی ها بر مبنای رفتار در محیطهای واقعی روزمره و منطبق با شاخص های تقص توجه همراه با بیش فعالی انجام می گیرند و از این جهت روابی زیستی مطلوبی دارد، اما هیچ گونه مبنایی از چارچوب نظری توجه در خود ندارد[۲۸]. علاوه بر این، بسیاری از مطالعات گذشته در خصوص توجه شناختی بر آزمون های آزمایشگاهی و رایانه ای تأکید کرده اند. اگرچه این ابزارهای تشخیصی بر اساس چارچوب های نظری، به ارزیابی توجه می پردازند [۲۹]، اما به علت تفاوت های بارز با زندگی روزمره و واقعی کودکان جذابیتی نداشته و روایی زیستی مناسبی ندارند ۳۰]. علاوه بر این اغلب آزمون های شناختی توجه با استفاده از تفاسیر مختلف یک تکلیف توجهی، بر یک با حداکثر دو زیر سیستم توجهی تأکید می کنند (۳) بنابراین علت بسیاری از نقایص عملکردی مبهم می ماند. در این میان «آزمون توجه روزمره برای کودکانه به عنوان یک آزمون هنجار مبتنی بر مدل سه عاملی مانلی، توجه انتخابی، پایدار و کنترل و انتقال توجه و همچنین توجه تقسیم شده را مورد ارزیابی فرار می دهد، ماهیت بازی گونه، مطابق بودن با شرایط زندگی روزمره کودک و قابلیت حمل آسان و اجرا در هر موقعیت: این آزمون را از هر جهت متمایز از سایر ابزارها ساخته است. همچنین قابلیت استفاده همزمان از چندین مدالبته حسی دیداری، شنیداری و حرکتی و حداقل نیازمندی به عوامل اثر گذار تظهر ادراک کلامی، حافظه و سرعت حرکئی نیز منجر خواهد شد تا نقایص توجهی به صورت کاملا اختصاصی مورد بررسی قرار گیرد(۳۱].با توجه به این که سهم بزرگی از اطلاعات روزمره توسط محرک های بینایی و شنیداری در یافت می شود و طبق یافته های رو که دو نیم رخ عملکردی برای اختلال ریاضی شامل نقایص تیم کره راست و توجه دیداری فضایی و نیم کره چپ و توجه کلامی و شنیداری می باشد [۳۲ بررسی تفاوت نقایص توجه دیداری و شنیداری توسط یک آزمون بصورت همزمان در کودکان با اختلال ریاضی حائز اهمیت است.همچنین با در نظر گرفتن این موضوع که انواع توجه به عنوان یک سیستم سازماندهی شده، توسط مناطق مختلف مغزی هدایت می شود (۳۳)، لذا لزوم بررسی همزمان انواع توجه مطرح می شود. در این میان تنها یک مطالعه در کودکان با اختلال یادگیری ریاضی به بررسی همزمان انواع سه گانه توجه پرداخته است؛ که به علت عدم وجود حساسیت کافی در ابزار شناختی مورد استفاده، تنها مشکلات توجه رفتاری را نشان داده است ().۱۳۴ بنابراین با توجه به حساسیت کافی «آزمون توجه روزمره برای کودکان» در تشخیص نقایص توجهی اختلالات عصب روان شناختی مختلف نظیر نقص توجه همراه با بیش فعالی، ضایعات تروماتیک مغزی ، فلج مغزی ، صرع ، تو بروز اسکلروزیس و ا۱۵, ۲۷, ۳۵-۳۷] در مطالعه حاضر برای اولین بار از این آزمون در جهت شناسایی مشکلات توجه روزمره کودکان با اختلال یادگیری ریاضی بهره گرفته می شود.همچنین با توجه به تاکید مدل های کار درمانی بر ارزیابی مهارت، منطبق با شرایط و رفتارهای روزمره و همچنین وجود روایی زیستی مناسب «آزمون توجه روزمره برای کودکان» در مشابه سازی دنیای بازی گونه کودکان ، در مطالعه حاضر به بررسی ارتباط توجه رفتاری مشاهده شده توسط والدین و توجه شناختی کودکان با اختلال یادگیری ریاضی نیز پرداخته می شود.لذا با در نظر گرفتن ارتباط عملکرد ریاضی و آزمون توجه روزمره برای کودکان “أ۱۵) و همچنین طیف وسبع اختلالات ریاضی وابسته به منطقه آسیب مغزی [۳۲]: در مطالعه حاضر به بررسی ارتباط میان انواع مهارت های ریاضی و انواع مختلف توجه پرداخته می شود.
تعریف مفاهیم و واژه ها:
توجه انتخابی
تعریف مفهومی توجه انتخابی، توانایی مقاومت در برابر حواس پرتی و محرک مداخله گر و تمرکز بر یک محرک است [۳۱]
تعریف کاربردی اتوجه انتخابی توسط خرده آزمون های «جستجوی آسمان» و «ماموریت نقشه خوانی »
آزمون توجه روزمره برای کودکان اندازه گیری می شود
توجه پایدار تعریف مفهومی : توانایی حفظ و نگهداری توجه می باشد [۳۱]
تعریف کاربردی : توجه مداوم توسط خرده آزمون های امتیاز “؟»، «تکلیف دو گانه جستجوی آسمان»،
«تکلیف دوگانه امتیاز »، «راه برو راه نرو» و «گزارش کد » آزمون توجه روزمره برای کودکان اندازه گیری می شود.
کنترل و انتقال توجه
تعریف مفهومی : توانایی انتقال انعطاف پذیرانه ی توجه بین چندین عمل است.
تعریف کاربردی انتقال توجه توسط خوده آزمون های «شمارش موجودات فضایی» و «دنیاهای متضاد»
آزمون توجه روزمره برای کودکان اندازه گیری می شود.
اختلال یادگیری ویژه ریاضی تعریف مفهومی تاختلالات یادگیری ویژه ریاضی به وسیله مشکلاتی در درک عدد، به یاد آوری منطق ریاضی، دقت و روانی محاسبه و دقت در اسند لال ریاضی توصیف می شود؛ بنابراین کودک مبتلا از این لحاظ عملکردی پایین تر از سطح سنی و ظرفیت هوشی خواهد داشت (۱]
تعریف کاربردی اختلال یادگیری و بژه ریاضی در این مطالعه را دانش آموزانی تشکیل میدهند که با توجه به پرونده تحصیلی دارای هوش بهر بالاتر از ۸۵ بوده و روانپزشک معیارهای این نوع اختلال را در این کودکان پر اساس ۷-DSM تأیید کند
مفاهیم اساسی ریاضی
تعریف مفهومی: مجموعه ای از اصول و مفاهیم پایه ای هستند که مبنای درک ریاضی می باشند.
تعریف کاربردی در این مطالعه مفاهیم شامل شمارش، اعداد گویا و هندسه می شوند.
عملیات ریاضی
تعریف مفهومی: عملیات با محاسبه، اساسی ترین مهارتی است که در آموزش ریاضیات بکار گرفته میشود
تعریف کاربردی در این مطالعه عملیات، جمع، تفریق، ضرب و تقسیم و محاسبه ذهنی را شامل می شود.
